Ke Alakai o Hawaii, Volume VIII, Number 23, 3 October 1935 — HE MOOLELO POKOLE NO AMELIKA HUIPUIA MAI KA MAKAHIKI 1763 MAI [ARTICLE]

HE MOOLELO POKOLE NO AMELIKA HUIPUIA MAI KA MAKAHIKI 1763 MAI

I ke kakahiaka mai o kekahi 1& ae., mahope iho o keia lanakila kameha'i i loaa iho la'i "Merrimac," aia hoi, kalewa hele ae Is. ua "Merrimac" la ma na aoao apau o ua awa nei o Norfolk, e nana hele ana ina paha ua pau pono ae la na enemi apau ! ke kipakuia e ia, no ka mea, o ko lakou manao nui ana e wehe hamamaia na ipuka apau o na awa apau o na mokuaiiīa.o ka Hema. Nolaila, i keia wa nae, o kona wa hoi keia e ha'oha'o ai. Eia mamua pono o kona alo i keia kakahiaka, eku ana kekahi moku kupanaha i oi "akli i kona kupanaha. Nolaila, oiai keia "Memmae'' eli'aaHeo ana no kona lanakila i keia la, aia no he māu hoopaha'oha'o hou e kali mai ana iaia, no ka mea, i kekahi kakahMka ana ae o kekahi la hou, i ke ala ana ae o na mea asau, aia hoi, e ku ana maloko o ua awa nei o Norfolk, kekahi moku kupanaha hou. ■ i _ I E lana ana maloko o ua awa ala kekahi moku i oi aku kona kupanaha, no ka mea, he pa-pū lina poepoe ke! Kau ana maiuna o kona oneki, aole no he nui loa o keia| moku, aka, o kona papu nae ua like no a like kona akea| me kona oneki, a maloko mai o ua papu lina poepoe la, e | kiei mai ana he elima o na pukuniahi numii loa, a e niniu; ana lakou ina e pa aku i kekahi mea, a he weliweli loaJ hoi kona kulana i ka nana aku, no ka mea, maluna hoi; o kona oneki, he eiwa o na pukuniahi mahma o na huifā, e hiki ai e hooholoia imua a ihope elike me ka makemake oka mea nana e hoohana ana. He hookahi kanaka e hoo-i hana anā i ka pukuniahi hookahi, a aia naee na kanaka āpau e hoohana ana i keia mau pu malokp o kekahi kapakila, a i ole, he uhi-kila e po'i iho ana ma?una o leeia pukuniahi pakahi me ke kanaka nana e hoohana ana, a e hiki ole ai i na poka a ka enemi ke hoopoino aku i ko lakou mau ola. Ua hiki i ka mea heluhelu ke hoomaopopo iho, o ke kulana o keia moku kupanaha hou, he liiekie kona mai ka ilikai ae o eha kapuai, a he olohelohe kona oneki i kona wa e komo ai i ke kaua me ka enenii. kona mau mea paahana apau, aia malalo o ka hohonu; 'iika nae, o kona mau pukuniahi helu ekahi apau, aia ia māfuna' o ka oneki, he eiwa o na pukuniahi nunui loa e kau f ,4pa; ia maluna o na huila kaa, no ka hiki an'a i ke ke hoohana aku; ona pukuniahi maloko ō 'niniu, he elima ko lakou nui, a i kona wa e ai, e niniu ana ia me ka hiki ole i ka poka a ka aku iaia, a o ka poka nae o keia mau' apau, e lele ana la no ka mamao o ekolu/nile, a o na*lf!e£ apau e loaa aku āna i keia mau poka pakahi, e lakou apau 1 mea ole loa, no ka mea, o na poka pautfa hoopahu i ko lakou pa ana aku maluna o ka enemi, e pa-hu hou ae ai lakou, ā na ia mau poka pahu e wawahi liilii ae ai i ka paa ona mea apau e loaa aku ana iaia v Nblai!a, e ike ana kaua i ka hui ana ae a keia mau moku pah*a*6hVo i ko īaua kulana ikaika pakahi. nawai ana la o ai ikaika O ka inoa o keia moku kupanaha la "Monitor/' u.a kapiliia oia ma Brooklyn, hool'ala ana a John Ericsson, kekahi o kaulana loa o ia au, a ua awiwiia ke ena. tla leu mai la oia ma ke awa o ,mana%va māikai loa. Ma ke koho ana anā ola au, aole no paha e hiki i kekahi o laol:jWj@|!tncia aku i kekahi, aka, no keia Monitor hoi, uā ke kupale aku i ka Merrimac i ko laua wa e o' ai ka mana o kela kila oi-lua o ka ma o ka ikaika ala o na pukuniahi e kiai Ipau o keia Monitor, a pela no me ka Mfriau pukuniahi, iaia e lana ae ai maluna o ē'l%ē ia aku ai kona mau pukuniahl e o ka oneki, no ka mea, aia kona mau pon'6"'rAalalo o ka hohonu, a ua hiki hoi ke hapai o ka; oneki i ka wa i makemakeia, a o nae, aia mau ia mahope o keia Memmae i na ka haawi ana aku i ka enemi i ka puupuu hope, ' Ua hoopauia na noonoo kahalua o' "ka 'Akau i ka maopopo ana, aia keia Monitor ma o Norfolk kahi i haawi ai i na makaala ana a e na kauoha a kā Peresidena, no ke paniku ana j Tg"tTema i ka; puka ana aku iwaho, ame ke komo ana ni&i&^ f āho no loko.l O'ke kolu o na iini ana a ka aku' no ia maluna o kona enemi me na manāo pu; malia! o loaa jaia ka lanakila ma ia hana hiki iaia| ke komo koke aku no ka akau, a e loaa ke kuleana ' e koi aku ai e noonoo mai ka Akau i apaui ana e waihō au ai, ina no ka maluhia a paha.l Oiai no nae keia mau mea apau e 'i&IPlā nei ma ka! moana, ka liuliu o na mokukaua ame keia l(u makaala īa' lana o ke kauoha ā ka Pereaidena, aia aoao a elua! e hoomakaukau pu ana i na pualikaua a!ĀC' E ohiia aiia] 'na kanaka no ka hoopiha ia ana malokp 0 na pualikoa! na āno like mai apau o ko lakou ola aiia, na kahuna-l ipule, na kauka, na kakauolelo ame na poe'"fnalama halekuni a ma na ano no apau e loaa aku anaTna kanaka a ke aupuni e ohi nei i na kanaka no ke ko!tto ana iloko o ka pualikaua no ka hele ana ike kaua. Ua nui ko lakou āke lana e komo maloko o na pualikaHa 6 ko lakou aina, aka, āoīe nae 1 maopopO ke ano o ka laweīawe ana i na mea kāua ia lakou, a wahi a ka Peresidena i holke ae ai: M He hookahi ona pualikaua holookoa, he poe malihini a maopopo ole wale no i ka hoohana ana i na mea kana." Ua hoomaka na aoao a elua i ka hoomaamaa ana 1 na kānaka me ka makaukau i ka hoohana ana i na mea kaua, e hala ana kekahi mau pule ma keia niān hana hoomaamaa, a na keia mau mea i hoopihoihoi nui aku i na kanaka no ke ake wale no e hooilikaua oiāio ia. A pela no me ka noonoo o na kanaka o ka Akaa ame ka Hema, ua akenui loa lakou e loaa aku n& mihou o ko kahl kaua i hooiHia, e hooia ana hoi o hoopolioleia ana na hana e ko lakou mau pualikaua pakahi iho. No ka aoao Hema hoi, ma ka mokttfiin& o \lrginia, kokoke loa ma ka huli aVan o Atr.orika, e hoao ana no ia e hoopakele iaia iho, a e hoolako ana i ko'na mau kanaka apau me na pono kaua like ole, a e mahelehele ana l kona mau pualikaua ma na wahi i manaoia e komo mai ai ka enemi maluna ona. Iloko o īulai.. o ka maVahiki 1801, ua UMe kaua aku ka Akua maluna o ka īīemn nu> kona pus|likaua o $0,000 tausani, a e alakai ia ana na paulikaiia o ka Akau e Kenerala nta kokahi wahi K&hawai uuku i kapaia o Bull Run, he mamao aku keia o 50 milo mai T£asin£totia'aku. ' i E aiakai ia ana kekahi mahele o na ipuilikaua o ka: Akua e Kenerala Beaures:ard. a e aneane inJoia e haawipio aku malalo o na pualikaua o ka Hejn«l aia h<jl, ua hoopu'ipu'iia aku la oia me na pualikaua dKenora!a J. E. Joh«ston f a ma ka laua paio like &na hoi hou mai ai ke lanakila ana k« ao«* e }>uan-1

,kaua o ka Hema, alaila» huli hoi mai la laua 110 Waaiueton» me ko laua mau pualikaua pakahi Hio i .hele a luhi a nui pu no hol me m kanaka i eha. 0 ke.koena iho o nā pualikaua o'ka Henia, a oiai, he poe wale no I maopopo i ke 'ano o ka hoohaua ana i na mea kaua, mamua o na kanaka koa o ka Akau, ua hu!i hoi akn la lakou 110 ko lakou mau kahua hoolulu* a uolaila, He nui na hakaka liilu i.hooukaia :na Vir£inia Uema, aole nae he maii hakaka mii a hīki mai i ka pau ana o ke K!Ui anu e k», makahiki alaila, hoomaka hou mai !a o Krntra!a MtCleHa.n me kona mau pualikaua o ka Akau J leie kaua mai ma Kiehmomi. I keia manawa nae» ua hoomaka aku la ia i kona alahele maluna o na waapa. a hoomaka aku la ia e hoomoe i kana mau Kāna a hiki aku i»a ke kulanakauhale o Yorkto\vn. kona manao ana» e hoomaka aku oia i kona hoouka kaua ana mailaila aku a hiki aku ma na k&pit&l& o ka Ma na paiapaia aina e ike ia ai ke kumu o ke ka paia ana o na hooilikaua ana ma keia mau aiiia he— f 'Kaua ma ka aoao o na kai,reninsu!a." Malalo o Kenera!a Johnslon ka hookele ana o na piialikiiua o v orkto\vu, I loaa ai he manawa nui. ua waiho īho Ta oia ia kenera! MeCte!laii ame koiia pua'ikaua n,a waho o ke kiilanakiiiuhale no hookuhi mahiiu. , (Aole f