Ke Alakai o Hawaii, Volume VIII, Number 24, 17 October 1935 — HE MOOLELO POKOLE NO AMELIKA HUIPUIA MAI KA MAKAHIKI 1763 MAI [ARTICLE]

HE MOOLELO POKOLE NO AMELIKA HUIPUIA MAI KA MAKAHIKI 1763 MAI

Aka, he nui loa na kanaka puuwai wiwo ole no ka la we ana ae i keia hana nui. Eia o Kapena .Farragut, mf k&nalima moku malalo o kana alakai ana, i aa e holo akv maluna oua muliwai nei. Ua lawe aku oia i kona aumoki; a hala loa iuka o ka muliwai e kokoke ana i kahi o ke kau lahao e moe ana. Alaila, nia na hora oka wanaao, hooun£ malu aku la oia he elua mau mokukaua, a ria laua i ok : iua mau kaulahao la. Mahope iho, ika loaa ana aku c ka hoailona, a iloko o ua wanaao malie la, holo aku ai na aumoku me ka awiwi loa maluna o ua muliwai nei a hala ana ma kekahi aoao o na pa-pu ,e kiei iho ana ko laua mau pukuniahi maluna o ua muliwāi nei. I ka ike ana iho o ua mau pa-pu la i keia mau ulumokr i ke komo ana aku ma kekahi aoao ma o loa aku o ka pa pu, ua kapalili koke ae la ka lakou mau o-le haawi kauoha a mamua o ka hiki ana ia lakou ke paa mai i ka ikaika o na ulu moku e komo ala, aia hoi, kani mau la ka lakou mau pukuniahi. . .; ~ . Ho-a ia mai kekahi mau kao nunui i hoopihaia me na wahie maloo, i. hookuu ia mai la mawaena o na aumoku e hookomo aku nei. Ona mokulaua maloko oua muliwai nei, ua hahai mai la lakou mawope o na kao-ahi e lalapa nei' maluna o ka muliwa a ia kekahi kaua hahana loa mawaena ona aoao a elua. Ua malamaia keia kaua mawaena o keia mau aumoku elua a hiki wale i ka puka ana mai oka la. A elike hoi me ka nui oka poino i ioaa i na aumoku o ka Akau, ike ia aku la na moku o ka Hema, malalo o Kapena Farr'agut, e hookomo loa ana no loko oke kulanakauhale oNu Olina. Ahe mea oiaio, i ka ia 1 o Mei, o ka makahiki 1862, i lilo pio mai ai ua mokuaina la malalo o Kenerala Farragut. Ke hoomau Ia no ka Hema i kā paa ana i ko lakou mau palena ma ka akau-hema. oia hoi ko lakou mau teritore. Ua hoao lakou e komo aku iloko o ka aina o Kentucky ame Tennessee, aka, ua kipaku hope hou ia mai lakou. : I ka hoomaka ana o ka makahiki 1862, e haawi ana o kenersāa Halleek o ka Akau, i kana mau paio ana me ka ikaika loa malunā o na pa-pu anonui loa, oia hoi na Pa-pu Henry ame Pa-pu Donelson. Hōokahi o keia mau pa-pu aia maluna o ka muliwai o Tennessee, a o kekahi aia ma Cumberland, he umikumalua mile ka mamao o kekahi i kekahi, nolaiīa, o ke kulana pale enemi mawaena 0 laua, he ipuka anonui loa ia, no ka mea, o ka puka iho la no ia e komo aku ai no ka Hema. Ua ia aku na mokukāua malalo o Komodoa Fo<>te no ka hoopu'ipu'i ana ia Kenerala Grant, no ka lele ana aku maluna o keia mau pā-pu, Aole M mea paakiki ka lawepio ana mai i ka pa-pu Henry., aka, o ke kaua 1 hooiliia ma ka pa-pu Donelson, iloko o ekolu la ka hooiliia ana. Alaila, ua nonoi mai la ka Hema e aelikeia kekahi inau kumu kupono no ka hoopauia o ke kaua, a oia hoi ka Kenerala Grant i haawi aku ai i kana pane ana me ka naauao: "Aole he mau kumu aelike e ae, koe wale iho no, o kou haawipio koke ana mai, oia wale iho no ke kumu hookahi ►e hooloheia aku ai." I ka la 16 o Feberuari, o ka makahiki 1862, ua pio iho la ke kani ana o na pukuniahi o ka pa-pu o Donelson, a ua! liio mai la hoi he mau tausarii o na kanāka koa he poe paa- j hao. Oka makamua keia oka ehaeha ana oka Hema. Ilfa sh.iloh, lie wahi keia aia aku rrialuna loa o ka Muliwai o Tennessee, uā hooiliia kekahi kaua hahana loa e Keaerala Grant iloko o elua la, me na pualikaua o ka Hema, a ua kohoia ma kahi o 25,000 tausani o na ola o na aoao a elua i haule-a-makē aku. Mawaena o keia poe i make, o Kenerala A. S. Johnston kekahi, a malalo hoi ona ke alakāi ana i na pualikaua a pau oka Hema. I kekahi la ae, ua lilo pio mai la malalo 0 Komodoa Foote ka Ailana Helu 10 maluna o ka Muliwai Missiseippi. Na keia lilo pio ana o keia Ailana Helu 10 1 wehe hamama ae i ka ipuka e hiki aku ai i o ka Hema. Nolaila, oka hemo ana ae la o keia ipuka maluna O'ka Muliwai Mississippi, i ike ia ae ai, aole no i pau keia aina i ka maheleheleia, a e puliki paa ana no ka Hema f kona mau palena apau. Ma na la mua o ka hoomaka ana o ka makahiki 1863, ua hoomaka mai o Peresidena Lineoln e hooko i kekahi mau mea ana i noonoo loihi ai. I k'a hoomaka ana mai o ke kaua, ua hoike mau ae oi'a i kona manao no ka hoopakele ana i ka Uniona o Amerika Huipuia. Aole o ka ninau kauwakuapaa, ke kumu mai o keiakaua ana, aka, ua hoomaopopo iho la oia, o ke kauwakuapaa ke kumu e kakoo ana i ka hoomāu iā ana o keia kaua, ' Nolaila, ina e hoolanakilaia ana ke kauwakuapaa, he kumu iā e hoopioia ai ka Hema. Nolaila, hoopuka ae la ia he Kuahaua Kauwakuapaa, e 01010 ana, o na kauwakuapaa , apau e lioho ana maloko o na aina o Amerika Huipuia, tnai ka Akau a ka Hema, i kohoia ma kahi o 3,000,000 a oi aku paha ka nui, ma keia, ke hookuu ia nei lakou e noho me ka lanakila maluna o ka honua a ke Akua i haawi mai ai no lakou elike ala me na lahui e ae apau o ka honua nei, a pela ka Haku e kokua mai ai ia Aole no i lilo keia kuahaua i mea e hoopihoihoiia ai ka Hema, a i ko lakou ike anā, homaka iho la lakou e pahenehene. Ē olelo ana lakou, o keia mau huaolelo aka Peresidena o Amerika līuipuia, me ko lakou hoomaopopo ole ana i kona maml, e olelo ana lakou aohe ona kuleanā e hoo-lanakila ai i ka lakou poe kauwakuapaā. Me keia mau noonoo kue i keia kuahaua a ka Peresidena, aia hoi, hoomāka nu.i mai la lakou e kue i na pualikaua #pau o ka Akau. a e kipaku ana ia lakou mai leo lakou mau teritore aku, a ua komo loa aku ka ka Hema mau kaua ana i keia manawa iloko o na palena o na aina o ka Akau. Iloko o ka mahina o Mei, o kiy,makāhiki 1863, ua lele kaua ia aku o Kenerala Lee o Federala, malalo o ke aiakai ana a Hooker. ma ka aina i kapaia o OhaneellomiHe, aka, ua kuemi hope aku la lakou «le ka uui o ka poino. Nolaila, hoomaka" aku la ia no ka Akau, me ka hooholo pu ana, aole īoa e haawipio a hiki i ko lakou nonoi ana mai e hooholoia kekahi aelike maluhia, ma Pi!ade!e pia, a i ole, ma Nu loka. Nolaila, mamua o ka hiki ana mai o ke kau wela o ka makahiki 1863, manao iho la kā Hema, e hooko ia ana ka lakou mau upu ana. KA POi?0 AME KA PONO OLE O KA HUI ANA. £ He hookahi wale no alahele e hoolē ia ai ka pono o keia hoohui ana a hookahi. Ina e manao ana kekahi mo* * kuaina e unuhi iaia iho maīloko mai o ka noho'na hul ana, aiaila, e manao iho na mokuāina o ka Akau he hookahi wale no alahele e hooponopōno ia ai o ia kue? ana, a oia no hoi ma na mea kaua; aia wale no ma ka lanāklla ana aku maluna o na makaainana e hoomaopopo ia ai ka ma'mo kekahigoao