Ke Alakai o Hawaii, Volume VIII, Number 24, 24 October 1935 — HE MOOLELO POKOLE NO AMELIKA HUIPUIA MAI KA MAKAHIKI 1763 MAI [ARTICLE]

HE MOOLELO POKOLE NO AMELIKA HUIPUIA MAI KA MAKAHIKI 1763 MAI

Hookiekie loa ia ae la na noonoo ana o ka Hema, a ua hoopihaia lakou me na manaolana lehulehu np ko lakou lanakila ana maluna o ka Akau. He eha hpu mau mokuaina i hui pu aku me lakou iloko o keia manawa, a o r: kekahi o ka'lakou mau kuko ana ia manawa, e komo pu , mai ana o Europa o kokua ia lakou, ahe oiaio loa hoi i keia ; manawa, ua hiki loa ia lakou ke ku-pale mau aku ika Akau i ke komo ana mai maluna o ko lakou man teritore. Aka, ua hooku'ihe ia nae lakou. O ke kumu mai o keia hooku-iho ia ana, ma o ke kunana wale ana mai no a ko ke ao nei ia lakou, a ua noho mai la lakou me ka hakanu mai ka hoomaka ana mai o ke kaua ana. 0 na kaua i lawelawe maoli ia, maluna no ia o na aina o ka Hema, a no lakou hoi, oia hoi, he kaua ana keia a lakoui no ko lakou hoopakele ana iko lakou mau home iho. ] I keia wa nae a na pualikaua aina o ka Hema e hau-j oli nei no ko lakou lanakila ana» o ka wa pu no ia i paniku] ae ai ka Akau i na awa apau o ka Hema a e kiai ia anai me ka maakala ioa, a ua lawa i ka mokukaua "Monitor M ( e kupāle aku i ka lele kaua ana mai a ka mokukaua *'Merrimac** i ka hoomaka mua ana o ke kaua o keia mau mo- ( kukaua hao. Ma na kaua aina hoi, he like ole na manaolana, no ka lanakila. Ma ka aoao hikina, ona leo hiiro mau a na pualikaua e lohe mau ia ana "Imua no Wasinetona," o na hooho leo nui hoi a na pualikaua o ka Akau, —"Imua no Eichmond," a eia na pualikaua o ka, ' Akau ke paio nei me ka oiaio ame ka uahoa ma na apa-| na aina o ka mokuaina o Virgina ma ka akau. \ Ke kuhea like nei na pualikaua.o na aoao a elua e ko- ; mo d!ku maloko o keia mau kulanakauhale nui o ka Aka,ui ame ka Hema, a hiki wale mai no i ka 1863, ai ē aneane ana e hiki mai i ke kau hooiīo, hoomaka iho la. keia mau aoao a elua e hoomaha,. no ka.mea, e hoomaka, mai ana ka haule liilii ana o ka hau maluna o,ka aina, a, he'ikaika loa hoi ke anu maluna o keia mau.aina o ka Akau e hiki ole ai ke hoouna ia aku kanaka koa maluiia o na pauku-hau e moe ai, a e hele ai. l'keia wa'no nae, oiai keia mau aoap a elua e liuliu nei ika lakou mau hana e hana hou aku ai, aia hoi, ke malama ia ala no na hakaka ana ma kekahi mau mokuaina e ae. Ke hoihope ala na pualikaua o ka'Hema maluna ona mokuaina .Komohana. Ua lilo hou aku la ka mokuNu Olina ame ka hapanui o ka muliwai o Mississippi Aka, ke mau ala no nae ko lakou paa ana i ka mokuaina o Vicksburg, o ke ki hoi keia o na aina apau o ka akau maluna o Nu OHna, o ke alahele hookahi wale no hoi e hiki ai e komo aku ma-luna o na palena aina o ka akau maluna x loā'o Nu Olina, a e hiki hoi e hoohuliia ka wai o ka muliVfti ma ia aoao in'a e makemake ia. , l ka, la 1 o ka makahiki 1863, ua hoopuka ae la o Peresidena Lineoln i ke KUAHAUA E HOONOA ANA I KE KAŪWAKUAPAA maluna o ka aina o Amerika Huipuia, a e kuahaua ana o na Kauwakuapaa apau maluna o na ap»xt o ka Hema, ma keia, ke.hookuu ia nei lakou īmai ko likou noho Kauwakuapaa ana no ka wa pau •■We. >->■•'- - • ' ' E HOOMAOPOPOIA AI NO KE KAUA ANA o KAILKAL; AME KA HEMA , Hoomaka ke kaua kuloko o Amenka Huipuia i ka ma-, kahiki 1861 a hiki i ka makahiki 1865, a o ke kumu kaua kuk)ko ana malalo no ia o ka ninau kauwakuapaa t .j a oia no hoi ka hoomaka ana o na mokuaina o ka, . .Bswaj e unuhi mai ia lakou mailoko mai o ka noho'na „unionaj ana, a i ole, ka noho'na lokahi ana me na o Akau. O kekahi ona mea i hoohanaia eka ,Akau, no kej kue ana i na mokuaina o ka Hema, oia no ke j)anikuia anaj 0 na awa apau o ka Hema mai ke komo ana aku .ame. kai puka ana mai o na aumoku mai na mokuaina mai apau u.j ka Hema, e oki ana i ka loaa ana aku o na.me.aai mai naj aina mai apau oka honua nei. Aole eaeia na mokū e ko-j mo aku a e puka mai paha. ' j Ka lawe ana mai ame ka wehe ana ae i ka Muliwai oj Mississippi, a pela hoi e mahele ia ai na mokuaina &pau © ka Hema; e lawe ana i ka mokuains o Richinond, a o ke kikowaena hoi keia o na mokuaina apau o .ka Hema. Ke kaua ana o na hou loa, ka "Monitor" ame ka "Memmae," i ka mal?ahiki 1862, a na keia mokukaua-hao i hookau aku i ka weli maluna o na mokukaua o ka Hema, a hoi ke wehe ia ae ke paniku la «tta o na awa kumoku apau o ka Hema. Na keia kuahaua a.ka Peresidena i hoo.lanakila aku i na kauwakuapaa apau o ka Hema, a holookōa no ho! apau. MOKUNA X KA HULI ANA O KE AU 0 KA MANAWA Ma keia wahi e hoomaopopo iho ai kakou i ke ano o ka alna ma ia hope mai. Ika hoomaka ana o ke kaua ij ka makahiki 1861, aole i hoomaopopoia ka loihi o 4 kuiee ana e loaa hou ai ka maluhia ana —malia paha, ho. mau mahina kakaikahl wale no paha maiuua o ka ioaa hou ana oke kuikahi rmiluna o keia ninau. . t , Ua loaa no nae na hoomaopopoia ana, aole he lahui ikaika na makaainanu v> ka Homa, 110 ka mea, he maul aina keia i lako o!c mo na pouu kaua, a o kekalii no hoi, aole he nui loa o ko lakou lahui kanaka, a e makemake. anm na alakai o na kanaka o keia mau aina, e pau pono loa aku na mokuaina e ae i ke komo pu aku me lakou, alaila, e leaulana auanei ko lakou mau Inoa* a e hooko ia ko lakou mau iini aha e noho maluna o ka ulakolako ame ka walwai a pau na la oko lakou ola ana. 0 ka lakou no i manao e hoohana aku, me a elua paha pualikaua, e hele aku ai lakou no keia mau aina o ka Hema, a lawe'mai i na alakai o ua Kanaka o ka Hema mailoko mai o ko lakou mau paaklki ana, a o ka pau ana no ■■■ hoi ia o keia mau noonoo uulukai apau o keia noho hoopo:'ttŌs>ono aupuni ana. Aka nae, elike me ka kakōu i ike aenei, aole keia hel mau hana mama wale no, aka, he hana iiui a ke'ike'i ma- ;. 'oli, a aole hoi e loaa kpke ana ke kuikahi maluna o keia kuee no kekahi mau makahiki. Pmepine na manawa i hoouna la ai na pualikaua o ka Akau maloko o na kulana- ■ kauhale o. na mokuaina o ka Hema» aka, elike no oie ,ka awiwi o ko lakou komo ana aku, pela no k$ awiwi o ko - lakott puka hou ana mai, me ka haule-a-make ana uku he lehulehu wale o na ola. Loaa pu iho Ia na noonpo kuihe 1 na kanaka o ka Akau, *, Nui na home o na mokuaina o ka Akau i ku olohelohe, aok he mau nmkuakanv a aole no hoi he mau keikikane, 110 ka mea, ua pau uku lakuu i ka heleloi inaluna o na ka-1 hua kaua liilii i hooukaia. Tau pu i kekahi manawa rae na keīkikane o eiwa iune uml makahiki, i hahai aku i ko lakou mau makuakane, u :::a na. kahua kaua liiiii i hoouka. ' ia, ike ponoi aku la ua maka o keia j?oe keiki iiilu i

hati!e-fi-rnake ana aku o ko lakou mau o!f, o kolakou mau kaikuaana p;iha. Ia wa, holo mal }& lakou maliuia o na k&hu*Uilii, kahei iho la ia lakou iho mc ua pu raifela ame na kaAMKRtKA—PART—2 MwU-IhW hei poka a ko lakou mau makuakane, a i ok, JaJwm mau kaikuaana paha, a hoomau aku la i i ka enenli, aka, oiai lakou e paio aua xio pono g ko l*.kou aoao. ua ku maī la lakou mc na poka a ka tho 1« ma ka aoao o ko lakou mau maku&kaue» a i nui ai na homo o ka Akau e ku olohelohe ana»aohekan&ka, pau aku na makimhine amo ua kaikuahino.i.ka no kekahi mau home o aku. ; , Kekahi mau liome hoi, e kakaii mai ana aa wahiue aaie na makuahiuo a o ka huii hoi Uou ole ak| o ko lakou makuakane, aia hoi, haakk- iho U ua mau|aiaJLuahme alaJ ko lakou mau home iho, a heie aku la kqmo maloko ,Q t na pa-pu» a i ole, maioko o na wahi hana u ko au; puni, no ka haaw i aua i ka lakou mau &U4 i ke &u>