Ke Alakai o Hawaii, Volume VIII, Number 25, 31 October 1935 — HE MOOLELO POKOLE NO AMELIKA HUIPUIA MAI KA MAKAHIKI 1763 MAI [ARTICLE]

HE MOOLELO POKOLE NO AMELIKA HUIPUIA MAI KA MAKAHIKI 1763 MAI

ī kela ame keia la, e kali ana na wahine, na makuahine na kaikuahine,. na ipo, no ka lakou mau mea aloha i hele aku e hooko i ka leo kahea a ko lakou H A E aloha i kahea mai ai e hele aku e pafe i ka enemi no ka ianakila 0 ko lakou aina ame ko lakou HAE aloha. na ia apau a keia poe wahine e kali ana i ka lakou mau mea aloha ponoi iho, aia hoi, he nui na hana i kahea ia mai ai lakoe e haawi aku i na kokua ana i ke aupuni; ka hana ana i mau pokaa-welu no ka owili ana i na wahi eha o na koa maluna o ke kahua kaua, a o na poe no hoi 1 kokoke aku ko lakou wahi noho ma na haukipila, e kokua ana i ke kuke ana 1 na meaai na na koa i eha a e malama ia ana maloko o na haukipila e ke aupnni. He ta,usani o na tausani o na wahine, na kaikamahine

e hoopiha ana ma na haukipila i keīa ame keīa la. no ke x kokua ana i ke aupuni ma na mea apau e hiki ai ia lakou ke hana; a e loaa ana he man'awa ia lakou e ike ai ma na hooiaha iJoaa mai mai na kahua kaua likē ole mai, na aliikoA ame na koa i haule-a-make aku, e ike iho ai lakou ina paha o ka lakou mau mea, aloha kekahi. A o ka poe no hoi o lākou e ike iho ana ma keia mau hoike i ka iiioa o ka lakou mau kane, na keiki ame na ipo paha, ua haule-a-make aku, aia ho! f u"a lohe ia aku la ko lakou mau leo uwe, a oiai no lakou e laweīawe hana ana malokp o na lumi kuke, a i ole, maloko paha o na lumi ua olowalu ae Ia ka leo uwe kanikau o keia poe wahine, a no lakou ka uwe ana hookahi ka uwe like ana mai a na wahine e ae. - Iloko o keia mau haawina ehaehk e ike ia nei ma ka Akau, pela no ka loihi o na la o keia hoouka kaua ana, aka, aole wale keia o na kaumaha anā o na luna aupuni o ka Akau, aka, he lehulehu no na kanaka o ka Akau i kakoo ole i keia hooili kaua ana o kā Akau ame ka Hema.

hoaloha no kekahi o keia poe no kekahi poe o ka Hema, a e ike ia aku ana ko lakou hauoli ana i ka wa . e lohe ia aku ai ka ana o hooili kaua i ka - «<;arUa h&paih aiou l Llf MuiT"b kela' pōe Uc poe ''Poo.Keleāwe," a e ike ia aku ana keia poe me na keleawe i oki ia mai na kenela kahiko mai o Amerika, a e kau ana ia maluna o ko lakou mau papale ma ke ano hoailona no "ko lakou aoao, -

Ua hopohopo no ke aupuni, ka āoao o na mokuaina o ka Akau, anoai paha, o hele loa aku na kokua ana « keia poe poo keleawe i ko lakou mau hoaioha o ka Hema, me kekahi mau papahana e hiki ai e hiill kue mai no ia lākou. No ka mea. aia o Canada ma ka akau. a ua ike ia ka nui o keiā poe poo keleawe ma keia aoao. a anoai o ala ae lakou a lawe ia Canada ma ke kue ana i'ke aupuni Uniona mFCanada, a o ka lilo no hoi ia o keia mokuaina o ka A#3tfb. Oiai no nae keia kaua huliamahi o ka Akau ame ka Hema e nee mua nei ? eia hou no kekahi mau mea nana e hookanalua ana i ka Akau. I ka hoomaka mua ia ana o ke kahea o na kanaka e komo iloko o na pualikaua, he oiaio, he nui na kanaka i hooko mai i keia leo kahea a ke aupuni, a oiai, he mau tau»ani wale no i makemake ia, nolaila, tia koe aku no ka hapanui oka lahui kanaka o keia mokuama, O ka hana nae a ke aupuni i hana aku ai i ke koena iho, ke kahea ana aku ia lakou I ka huina like o na kanaka, a 3awe mai la ke aupuni ia lakou malalo o ko ke aupuni malu, a malama ia hoi na kanaka maloko o na pa-pu ame na halekoa, a e a'o ia ana lakou i ke ano o ka hoohana ia ana ' © na mea kau. Aka, i ka wa a ke aupuni i kahea hou ai i na kanaka e komo mai maloko o na pualikaua, a i ka wa i kauoha ia aku ai o keia poe kanaka a ke aupuni e malama ia nei mamaloko o na pa-pu ame na halekoa, e komo mai malako o ka pua'likaua, ua hoike mai la lakou i ko lakou mau ma-l nao kue. Nolaila, hoopuka hou mai la ke aupuni i na! kauoha ana. e komo hou na kanaka maloko o na puali-l kaua, ma lakou e makemake a makemake ole paha. 1 ■v... Ua hoopihaia na kanaka me ka inaina, a o kekahi o lakou, ua paio maoli aku no ia imua o na papa aliikoa e kakau inoa ana i ka lehulehu no ke komo ana mai iloko o na pualikaua. Ma ke kuianakauhale o Nu loka kahi i ike nui ia ai 0 na haunaele ma M papa kakauinoa o na aliikoa e ' kauinoa nei i ka lenulehu, a'ma na mahina o īune, lulai ame Augate. oka makahiki 1863. Ma keia mau haunaele hoi, he nui loa na ola i make a he mau tausani o na tausani dala o na waiwai i poho. Nolaila, ua hoomaopopo ia ae la i keia manawa ua oi akli maluna o ka milkma dala na hoolilo o ke aupimi, oia hoi, ka Akau, no ka pule huokahi; a o kn oi loa aku, ua make mauwale aku he iiui loa o na ola o na kaiiaka, a o na kanaka kino ola maikai a iknik» o ka lahui. Alaila, iho o na hoouka kaua ana me ka helu ia ana* o na ola i pau aku i ka make. aia hoi. ua ninau mai la ka iehulehu: "Healni ka waiwai oka hooiiui wale ana aku no i na ola e make, a e hoolilo pu ai i na huina dala nui ■hewahewa o ke aupnni ma ka ma'uwale ma keia mau hooilikaua ana? N« ke aha no hoi e hookuu ole aku ai i ka H«raa e noho no hoi no lakou iho. a e noho no hoi kakon iioko o ko kakou maiuhia ana!" Aka, me keia hooknihe no nae apau, aia no ka Peresidena Lineoln ame kona aha kuhina e noho ana n<t me ka hoomanawanui. a e hoopiha mau ana no hoi i ko lakou mau manaolana a pau no ka lanakila. Ina e hiki i ka lahuikanaka ke kupaa ame ka haawi hoi i na kakoo ana 1 na hooilikaua o lawelawo ia ana, alaila. e ike ana no" auanei na makßain»r.a apau o ka Akau. e loaa ana ia lako» ka ianakila. He mea oāaio, he nui na ehaeha ame na kaumaha o keia mea he hooilikaua mawaena o na aoao eiu«» ke'ike ia nei no nae r ua oi aku ka ikāikā sme ka

holomua o ka Akau mamua oka Hema, No ka mea. na ka hoomaopopo ia ana ua oi aku ka nui o ka īahnikanaka o ka Akau mamiia o ka Hema, a na oi pu aku me ke kuonoond o ka waihona o ka Akau mamua o ka Hema.

• Ma ka noho ana o na kanaka o ka Hema-ma ko lakou mau home, ua ike iho la lakou i ka nui o na ehaeha o keia mau hooiiikaua ana, i oi loa aku mamua o ka noho ana ona kanaka o ka Akau, Ma na mokuaina ō ka ffema, ua ike ia i ka elua o na makahiki o ka hooiH ia ana o keia kaua ua nele kona mau home apau me na ka'ne, mai na opio a na kanaka o na makahiki kupono i ke komo ana aku i ke kaua. E ohi mau ana ka Hema ina kanaka i kupono i ka hele ana i ke kaua ,a i kela ame keia la, ke hoomaopopo nei lakou i ka hoohaiki ia anā"Vnat o ko lakou mau awa kumoku a pananaiki. a ua pau hoi ke komo ana mai a na moku kalepa waiwai ma ko lakAu rfrau awa.

O ka hapanui o keia kaua ana. ua matama!a no 1a ma na mokuaina o ka Hema. a ua pau hoi na honie nani'i ka weluwelu liilii mai ka waha a-na ole mai o ha pukuniah!. Eia no nae, me keia mau kulana kanmaha e fk>'la nef maluna o na mokuaina o ka Hema, ua hoopiha iilili ia no nae ko lakou mau manaolana ana me ke oh<slftsi ame ke ' kilakila. ; - I Ao ke kulana hoi ona wahme apau o e kuI paa ana no ia eiike me ka mea hiki ia lakou ke h»na. He oiaio o ko lakou ola ana i keia \?a r tolt loa ae ia mai na la mai e noho ana iloko o ka tf!skdtako ame ka maluhia. - » • Nui o na wahine i lawe ae i ka noho poo tfo ko lakou mau home iho me ka lakou mau ohaisa "keiki, aole nae he kane, a he oiaio pu no hoi, aohe uku fa o na hana o ia mau la, aka, ua hiki nae 1 kefa poe ohana ke mahiai aku maluna o na ahia *ltfkou t"» makemake ai, i loaa ai ko lakou ola amo ko I>\XŌU Ohana. Aole he mau hana imi-ola e ao a na kanaka" |i īta Wema, koe waie iho no na hanaiima eiike me ka na paa e hana ana. oia hoi ke kanu ana i na hsirWaai, i loaa mai ai ko lakou ola ana maihiila mai, a asa me Ica hapa-pn ina manawa apau. Aole o lakou mau aina hanai $ wai ai ia lakou na i'o holoholona. a aole pu hoi hb |j|ĪU ofhana lawai'a e loaa mai ai na i'a oka moana. 1 " r ■■■ Pau ko lakou hoou'iu'i ana ia lakou a tca. hftpanui o iakou, e ike ia ana me na o poe kane i pau aku i ka make, s oks mea nui j&/IaKOU e hana ai, ka huli ana i meaai fkela ame kel|/l|, Ma keia wahi o ka moolelo i kakauia! aL anā ka mea kakau, mai keia wa mai i ainana e noho ana ma na aina apau o kri H&i&i fjce a*o ana i na ano hana «pau o loaa ai na kokJtf io kou mau home pakahi iho. Ao ke «|j|i 3i6j. ta o na nvakaainana apau o na mokuaina o ht» īahui paa o ko lakou lima me ka hana ma m (Aoie I p««) & ~