Ke Alakai o Hawaii, Volume VIII, Number 31, 12 December 1935 — HE MOOLELO POKOLE NO AMELIKA HUIPUIA MAI KA MAKAHIKI 1763 MAI [ARTICLE]

HE MOOLELO POKOLE NO AMELIKA HUIPUIA MAI KA MAKAHIKI 1763 MAI

Ua lawe ia e lakou na mea paahana a na kana.ka kamana, a me ia mau mea i hoomaka ai lakou i ka poonao ana i ka lepo a hiki i ka wahalele loa ana o ka puka, a o ka hana nui loa oia no ka huna ana i ka lepo a lakou e poonao nei, eia nae, ua loaa no ia lakou he' manawa kupono loa e lawe ai i keia lepo ame ka pohaku a lakou e eli nei i keia lua a kiloi aku mawaho oka pa paahao. ' No kekahi mau ia lehulehu ka eli ana a keia poe kanaka i ua lua ala, aia hoi, hiki aku la lakou malalo pono ae o ke alanui aupuni, alaila, hoōmaha iho la ka lakou eli ana, no ke ana pono ana i ka loa ame ka laula ame ke kiekie a lakou e-eli hou ai, e puka.pololei ae ai lakou malalo ponoi o ke alanui aupuni. • — I ka-loaa ana ia lakou ke a-na poiolei, a i kekahi i hoomaka hou iho ai lakou e eli, a he mea oiaio, ua puka pololei aku la lakou malalo pono ae o ke alanui aupuni, a mamua o ka waenakonu po, i hamama ae ai ua lua la, a pau aku la lakou I ka mahuka, a e holo ana no ko lakou wahi e pakele ai. Nā keia ke ana a kekahi poe pāahao e ae. i hoomaka mai ai lakou e komo mai maloko o ua lua la, a hookahi ka mahuka like ana me ko lakou ike ole ia. I ke kakahiaka ana ae o kekahi la, i ike ia ai ua pāu aku keia poe paahao i ka mahuka malalo o keia lua, a i ko lakou huli ia ana aku, aia hoi, aole lakou i loaa. 0 kekahi mea nana i hoopiha loa mai i ka inaina i na kanaka o ka Hema, mamuli no ia o ke kii āna o ka Akau i na paele kauwakuapaa apau, a hookomo aku la ia lakou apau iloko o hookahi pualikaua nui, alaila, kauoha aku la ia lakou e lele kaua mai i ka Hema, a ua ike ia keia, ma o ka hiki ana mai o ka pualikaua holookoa o Kenerala Sherman maluna o ka āina 0 Atianta, a e olelo ana lakou, o ka oi akU keia o na kaua nana i hookau liilii loa aku ia lakou, mamuli o kā nui loa o na pualikaua malaīo o Kenerala Sherman. He nui loa na mea e Hlili ana ka Hema ika Ākau. I ka make ana aku o Peresidena Linekona, pii ae la o Andrew Johnson, ka hope peresidena ma ka noho Peresidena, a ua kaa iho la maluna oha ke ko'iko'i loa o ka hooponopono anā ike aupuni. Ua pāu ae la ke kaua ana, aka, ua mahae ia ka lahui iloko o elua mahele. He mau haneri o na miliona dala ka i hooīilo ia ma keia hooilikaua ana. Aka, o ka oi loa aku nae maluna o na mea apau, ka make ana aku he mau tausanfo na tausani ola maīuna o ke kahua kaua. | Me keia mau ola i pau aku i ka make maīuna o na kahua kaua like ola, ame na tausani o nā tausani o na ka-j naka i eha a e malama ia ana ma na wahi like ole o ka aina, hoomaka iho la ka ma'i ahulau e laha maluna o ka aina. 1 ka makahiki 1787, hoomaka iho la na kanaka i kapaia na makua oka aina, e kukulu ike aupuni Uniona. E hoomanaoia nae, he mau la kupono ole no keia o ka noho ana o na makaainana, no ka mea, e mau ana no kela ma'ihehe iioko o ko lakou mau puuwai. He iwakalua makahiki mahope mai, oia hoi ka makahiki 1807, ka hoao hou ia ana o ke aupuni e hooponopono hou ia, a mamuli o keia mau makahiki lehulehu i hala ae ua poina ka noonoo ana o kekahi poe, ua palaka no' R|k)i kg„fioho.aha o kekaiii poe, a o ka mea i 'ike ia,,&s hoomaka mai la ke kuikahi o ka noho ana o ka kanaka mai o a o. I ka mahina o Aperila f o ka makahiki 1865, ua kakau aku la o Kenerala Halleek ia Kenerala Meade penei : "Ua hoike mai la na Pualikaua o Potomac i na makaainana o ka āina o Virginla i ke ano o ko lakou īke īa ana aku he poe enemi. E pono lakou e hooia mai i keia manawa ua hiki no ia lakou ke hoohoaloha mai me lakou." 0 keia na mea i ike ia mawaena o na kanaka koa i ka noho hoalohā ana aku me ha kanaka o ka Hema, oiai no nae o lakou na kanaka koa lanakilā o ke kahua kaua. Aka, ua nui no na kanaka me na manao like ole. oia hoi na poe kalaiaina ame kekahi poe e ae, e hoomau ana no lakou i ka lakou awaha mau ana i ke ano o ka noho hooponopono aupuni ana o ia manawa.

Nui loa na kanaka i loaa ole na manao kaulike. ā holopono ole na manao no ke pio ana iho la o ka Hema, o kekahi poe ona kanaka okā Akau, no ka law r a ole oko lakoU inaina, ua makemake no lakou 6 hoopa i kanawai ia na pio o ka Hema, a e hoouna aku ia lakou maīoko o na halepaahao. No keia mau noonoo inoino o na kānaka o ka Akau. aia hoi, ua haalele iho la kekahi heluna nui o na kanaka o ka Hema i ko lakou mau home a holo āku la no ka aina 0 Mekiko, a o kekahi ma na aina o Brazil. Aigupita ame Europa, me ka ehaeha no nae o ko lakou mau pnuwavi ka haalele ana aku i ko lakou mau home i noho aloha ai. A o kekahi o na mea maikai a nani loa i ike ia mahope mai o ka pau ana o ke kaua, ka hookaawale ia ana o kekahi la hoomanao. I keia la hoohiwāhiwa a hoomanao no na kanaka koa 1 haule amake aku, e hoowehiwehiia ai na ilina o na kanaka koa apau me na hae like oīe, na pua apau o ka ama, ame na mea hoohiwahiwa e ae, oia hoi, e hoomanao ana i keia la'o na kanaka puuwai wiwo ole i \vaiho iho i ko lakou ola no ka hanohano oka aina a lakou i aloha ai. A ma ua la nei, i puka mai ai na makuahme, na wahine ame na kaikāmahine o ka aina o Riehmond a hoowehiwehi aku la i na ilina o na kanaka koa apau. me ka nana ole īa he Akau a he Hema paha, ua like wale no lā īa iakou. 0 ke kumu mai o keia kaua huliamahi ana o ka Akau ame ka Hema, ua ike no ka mea heluhelu ma na helu mua o keia moolelo i hoolaha ia ai, mamuh mai no ia o na ninau elua, ka ninau kauwakuapaa ame ka nmau noho'na uniona ana. Ana keia kaua ī hoopau ī keia mau ninau a elua no ka wa pau ole, Aole wale o ka hoonoa ia ana o na kauwakuapaa, a loaa ia lakou ka lanakila oka noho a»a w.aluna 0k » honua elike me na lahui e ae, aka, he mea «nonui loa ka. hoonoa me ka hoolanakila ana he mau miliona o keia lahui kau wakuapaa, a o keia lahui naaupo no noi Kekahi; aole i maopopo ia lakou ka manao o ia mea he hoonoa a he hoolanakik ana ia īakou. Nui ko lakou inaina ina aole a lakou hana, O kekahi manao o keia lahui naaupo. e hooīako m ana^ a . P a sidena o ka aina a lakou t noho ana ī ka hale, ka ai ame ka iole, oiai iakou e noho wale ana no ī na la apau, «; no kft mea, o ka manao ka ia o keia hoouka kaua ana īho la 0 ka Akau ame ka Hema. Eia nae mahope iho o ko lakou hoonaauao la ana aku 1 maopopo aHa lakou aole ka pela. He kakaikahi o ke a lahuH hlonaauao maikai ia ame ka malama ana hoi. Ua loaa hana i keia poe kakaikahi, a he hoopono ma ka lakou m" hlll Oka hāpanui o keia lahui negero e noho ana ao Lkou ma ko lakou mau home kahiko, a e h«na ana no 11 lakou mau haku mua a no kekahi paha o ko lakou hoaloha, a he tausani o lakou i hele auwana aku no ka huh ana i ka mea e loaa ana ia lakou, (Aole i pau.)