Ke Alakai o Hawaii, Volume VIII, Number 37, 23 January 1936 — HE MOOLELO NO KA MISIONARI MUA LOA ILOKO O NA HIHIPE'A O KINA MAI CANADA AKU LILO KA POE OKI-POO I WELIWELI NUI IA I POE MALIU MAI I KE KOA WIWO OLE O KE KE'A LANAKILA MALUNA O KA MANA O KA PO A KUKULUIA I MAU PA-PU NO KE AUPUNI LANI [ARTICLE]

HE MOOLELO NO KA MISIONARI MUA LOA ILOKO O NA HIHIPE'A O KINA MAI CANADA AKU

LILO KA POE OKI-POO I WELIWELI NUI IA I POE MALIU MAI I KE KOA WIWO OLE O KE KE'A

LANAKILA MALUNA O KA MANA O KA PO A KUKULUIA I MAU PA-PU NO KE AUPUNI LANI

(Laweia ma.i ka buke "Black. Bearded Barbarian" i kakauia e Marian Keith, no ke ola ana o Georg«j Leslie Maekay no ka aina o Formosa. (Unuhiia e Geo. K. Kaia.) O ke alanui nui hookahi o ke kuīanakauhale, e moe ana ia mawaena o na kauhale, a e hui mai ana na alanui liilii apau ma kela ame keia huli ana, a he kaineha'i lioi na kihi alanui apau i kona noonoo ana. ' Ua hoopiha ku'ineki ia keia alanui nui me na kanaka o keia aina a e hanakuli ana me ko lakou mau leo nui, me he la, e hakaka nui ana lakou. Aka elike me ka mea i kamaaina ia T>r. Ritchie, o ke ano iho la no keia o iia kulanakauhale ,a pau o Kina, 110 ka mea, aia mai ma ka aoaō o ke alanui e ku mai ana na haleai'na, na halekuai pāka, na halekuai lole. I O keia mau halekuai apau, ua hoolimalima aku lakou; he mau kanaka e kalahea ai mawaho o ke alanui i ke anoi o na mea kuāi o loko o ko lakou mau halekuai pakahi iho, a e kuai ana lakou no na loa i ike ole ia ma kekahi wahi e ae. O ka halekuai oi loa ae o ka hoopiha'ia e na kanaka, maloko a mawaho, oia no kn halekuai opiuma. Kīekahii keia ona mea punahele loa i kei&' lahui Pake. Ua wehei hamama ia ke alo' o keia mau halekuai opiuma, a e hiki| hoi i na kanaka ke komo aku a ke puka mai elike me koi lakou makemake, I Mamua o ke alo o keia mau halekuai opiuma, e kala- 1 hea leo nui ana kekahi kanaka me ka olelo ana: <4 Kipa mai ma keia halekuai, ke kuai nei makou no ke kumiikuai haahaa loa. Ua hiki pu hoi oe ke puhi no ka auhaii haahaa loa." . Oiai keia anaiana kanaka nui e hoopiha nei mawaho o keia mau halekuai opiuma, aia hoi ka lehulehu e hookeke ana i ko lakou alahele mawaena mai o keia piha kanaka. Aia na keiki liilii me ka lakou mau mea kuai, e laa na kanake ame kekahi mau mea kuai liilii e ae, e kalahea pu ana me ko lakou mau leo nui i ka lakou mau waiwai e kalewa ana. ' — • —~ E lele aku ana ka hele ka malihini maluna aku o na pohaku i kipapa ia ma na aoao alanui, a hiki i ko lakou hoea ana aku mawaho o kekahi o keia mau halekuai opiuma. ' \ Aohe he hoomaopopo ia mai o na malihini iha keia aina o Tamsui, a pela no hoi me kekahi mau taona liilii e aku o keia aina maloko loa aku o keia aina, aka, eia aku nae a eia mai, e lohe ana o Maekay i ka lakou mau olelo ana: ■ : ,( Eia keia mau kanaka ili keokeo mai na aina e mai,-— h«? inau Akua-Lapu o na lahui e!" A ia Maekay no e nana ana i kekahi o keia mau halekuai, aia kekahi kanaka e nana pono mai ana iaia, a e kuhi mai ana i kona lima me ka pane ana mai: "Ho! He kanaka lopa umiumi-eleele!" He inoa keia a ke kanakā opio i lohe mau ma ia hope mai. Ke hoomau nei no na malihini ika hele ana, a hala mai la ka hale-kuai opiuma, hiki aku la mawaho o ka hale kahi umiumi, a ma kekahi aoao mai he halekuai laau, a pela ko lakou hoomau ana aku i ka lakou hele ana a hiki wale i ko lakou hiki loa ana aku ma kekahi aoao o keia kulanakauhale.

Ma ka nana ana mai'a keia kanaka opio mawaho mai o keia kulanakauhale nui, me he'la, ua piha oia me ka pelapela, no ka mea, aole he mau paipu lawe-meaino o ke kulanakauhale, a aole no hoi he mau kaa lawe opalā a lawe mea ino paha; aka, o kana mau mea nae e hoomaopopo fiei, i ka maikai o ke ola kino o na keiki liilii e holoholo ae ana ma na alanui, oia hoi, na keikikane ame na kaikamahine.

I ke ano ahiahi loa. ana mai o keia la, aia hol ua manao iho la o.Di\ Ritchie e imi aku laua i wahi maikai no laua e hoohala ai i ua po nei. Aia kekahi kanaka kalepa waiwai Beritania ma Tamsui, a o kona inoa o Mr. Dodd, a ua ike nui ia keia kanaka «e na misiohari. Nolaila, hooholo iho la laua e hele aku no kona wahi, a ua haawi ia mai la hoi ia laua he mau -rumi maikai maloko o na keena waiho ukana o ua kanaka kalepa nei. , Maanei laua i ai iho ai i ko laua ama aniahi me na nieaai a laua i kuai mai ai'māi k« kulanakauhale mai: aj i ka pau ana, aia hoi, haule iho la ko Taua miMi kino maluna o kahi i no Taua, a no ka luhi, ua lilo. koke aku la no laua no ka aina~o Makalapua. ! 0 kekahi la ae he Sabati ia f a nolaila, ua hoohala ihoj la 110 keia mau misbnāri i ko laua la maloko o keia hale' ukana o Mr. Dodd, a ua hui pu mai me laua kekahi kanaka Beritania okoa aku: he heluheln Baihala ka lakou aa ame ka hoomakaukau ana i ke ano o ka laua papahana ma keia aiaa'ma ia mua aku. Ua hooholo iho 1a laua aole * hoouhiulu wale aku i ka nii',n;vO o na kamaama o ka aina no keia misionari hou ma o na hana haiolelo, nolaila, aole laua i hele aku iwaho i keia la * i Ua hooholo iho 'a laua. i ka *a apopo laua e hele akn ai ma ka aoao komohana o Tamsui, ma na paiena o kahi a ua misidnari i lawelawe hana mua ai; a e lawe aku ana o Dr. Ritchic i ka niisionan opio malaila, a e hoike aku aiui iain o kona kahua hana la e noho aku ai, a e lawelawe ūLn ai i na hana miiuouan malaila. MOKUNA 111 KA KANA ĀKA l KE ANO O K A ATNA 1 ke kitkahiaka nui o kokahi la ao. he Poakahi in. na ua nuii Ui ua n>.isionart opio ta maluna o ka ains nui o Tanv e waiho aku aha imua ona, ame kona mau kuahiwi o kki mai ana. mai ha ipuka mai'© kela hale waiho ukana o Mr, Dodd» a m mau hoa iho ona, ua loaa mai la ia laua ka opio ua makaukau. Ua niakaukau oia no keia huakai hou akn a lakou. elike no me kona ano mau ma kona nina ma Ontario } ka n0 ame ka makaala ma na hana apan e kauoha ia ana iaia no kokahi la ae. O kana koho iho no ua !ike no keia iue ka hu&kai helo \ka lawai*a kona aina. ka makan kau raua no ī ka po mamua iho me na pono apau o ka hua kai. _ Ke hoomanao pu noi ka onio mistonaH v kekahi man olelo i pane ia aku oiai r.o oia o kamaMi loa ana Tto. ko©a eina, i ka olelo ia ana mai: . (Mlpw).