Ke Alakai o Hawaii, Volume VIII, Number 37, 23 January 1936 — HAIOLELO A KA PERESIDENA HOOLELEIA MAI MA KA RADIO A LOAA IA KAKOU MA HAWAII NEI [ARTICLE]

HAIOLELO A KA PERESIDENA

HOOLELEIA MAI MA KA RADIO A LOAA IA KAKOU MA HAWAII NEI

(Hoomauia) I olelo aia no he lumi 110 na olelo hāiliili a ka poe e kue ana i ka noho'na maluhia me ka noho'na hoaloha ana. He mea hoomolōwa wale no paha ka oleio ana ae, no kakou a no kekahi poe okoa aku: e kuaiehelehe wale aku ai no imua o keia iahui, eia ke nono mana mau ia nēi kakou e/ka poē me na uhane-palua, oia hoi, ka uhane o ka poe noonoo maikai ame ka uhane o ka poe hoouluulu hakaka, a o ka lakou hana ike waie no, o ka huli waiwai ana maluna o ka honua nei, ma o ni hbblilo ala o-ka poe iiihune, aole he mau noonoo aloha ana iloko o lakou no ko lakou mau alakai, a aole hoi e ae ia aku keia mau ālakai e lohe ia ko lākou mau leo, a he hiki hoi ia lakou ke hōololi ae i na inea apau a lakou e makemake ai. . Ina paha aole i moakaka ie'a keia mau olelo, alaila, e hoomaopopoia penei: Oka lehuiehu o na makaainana o kekahi lahui okoa aku, ua hiki loa ia lakou ke hoololi aē i ke ano o ka hooponopono ia ana o ko lakou aupuni ina lakou e ae ia an?. me na pono apau. Aka, aole nae pela na mea e ike ia ana. Ika neie ana me keia mau hoomaopopo ana, hahai poeleele aku la lakou mahope o na ' alakai ana a keiā poe uhane hoouluulu hakāka. Pela no me ka poe noonoo hoopiii wale o keiā lahui, i puka mai mai na kāhua kauā mai o keia aina ina la li'u wale aku nei, e huli ana i alahele e holopono ai ka lakou mau waikalepa ma ka aina nei • a ma : kēkahi aupūni e aku paha. ; A i ka wa a keia poe uhane hoouluulu hakaka i lawe ae ai i ke alakai ana i na hana hookele apau o ka aina, (a nō ka mea, ua lawa lakou me ke dala), a i ko lakou anuu ana, hoi hou mai la lakou ihope, imua ou e ke kanaka iiihune, a oia ka'u i olelo aenei mamua, nan na ke kanaka ilihune, me kou ola ponoi malima o ke kahua kaua, e hakaka aku ai oe no ko lakou pono, aole no kou pono ponoi iho; aole ma o ka noho maluhia ana, a i ole, i ka hiki ana mai o na popilikia o keia ano, he mea maikai e ui ia ae Uoko o k;a nui o iia aupuni no ka hoopau ia ana o keia pilikia, a e noho ai na iahui iioko o ka maiuhia ame ke aloha o kekahi i kekahi. Nolaila. hiki ole ia oe ke hooholo-olelo pu aku me lakou, a he poe no hoi e hilinai mau ana maluna o kela kanawai kahiko,— o ka Ikaika o na Mea Kauai, —a ma kekahi olelo ana ae, ua hilinai lakou, o lakou a o iakou wale no ka i wae ia no ka hoopiha ana i kela misiona, a o kekahi poe e ae, he hiliona a oi aku o na hanu ola maluna o ka honua nei, e pono lakou e lawe aku i ka iakou mau a'o ana a e hooko hoi eiike me ka lakou i makomake ai. Kē hoomaopopo nei au, a pela pu no mo oe e hoomaopopo pu mai ai, o keia mau huaolelo apau a'u i hoopuka ae la, me ko'u kanalua ole, aole e moakaka le*a an& i kekahi lahui okoa aku i makemake e komo pv; mai kona wawae maloko o keia kaaiaa hookahi, nae, o ua tc*nao la* e ioaa ana no*ia 1 na l&hui e uku na hoomaopopo ame ka oluolu. ka aina e nohola Ana e ka lahui i akenui i maluhia; aole elike np kekahi mau aupuni e ike ia nei i keia la, ke 6.kenlu e noho haku aku maluna o kekahi a e ike ia no keia ma kekahi mau aupuni o Europa i keia !a sme kekahi mau apuni ma na kai Asia. Aia uo kekahi hapa o keia m&u aiīpunL he poe kaainana oluolu & he'makemake nu! e noholloko o ka wahihia me ka mm ohana p&kaM Iho, a j

hele ana lakou malalo iho o ka la e huli ana i na pono apau no ke ola ana maluna o keia honua o kakou, no kona pono iho ame ka pono o kana ohana. * ~ , Ma ka'u mea e koho nei, iloko aku nei o ke kau makaiwi o ka makahiki 1935, he 85 a 90 paha pakeneta o na lahui apau o ka honua nei, e noho ana iloko o ka oluolu ame na manao maīuhia, ma ke ano o na mea e loaa ana ia lakou ma ke ano 0 ko lakou noho'na kuikahi ana aku me kekahi ame ka lana mau ana"a ko lakou mau manao e hoenii a e "hoopau:ia ka noho ana me na mea' \ kaua, ina e ae mai ana na [mana e ae apaū o ka honua nei'e kuikahi pu mai 'elike |me ko lakou mau noonoo tana. He mea oiaio loa ia i keia la, a o ka'hoike oiaio no ka oiaio o ia mau mea e !ke la. [nei i keia la, ke ke'ake'a wa-. 1 le ia nei no ia mau oiaio apau |e 15 o 10 wale no pakeneta io ka honua nei. ! Ua haule pa-hu iho na nooi noo ana e hoemi ia mai. ua. kaua mawaena o na [lahui, a mawaho ae o ia miu noonoo ana, ua hoomaka mai la na aupuni e hoonui I i ko iakou mau kuiana ikaika kaua, ma ka moana, ma 3ka aina a ma ka lewa, a pela \ ike ia ai o ka ninau hoemi mai i ka ikaika kaua jQ*oana, o kekahi mau aupuni, Inā iiO ' keia la a no na makahiki no paha e hiki mai ana, he uuku loa ka loaa ana o ka holomua. Aka, o ke kumuhana a ke airpuni o Amerika Huipuia, he molaelae ia a he maopopo ihoi. Ua hana aku makou ma na ano apau ame ka oiaio apau e kaupalena ia ko ke ao nei kulana ikaika, i loaa ai ka noho'na maluhia ana apuni, a e hoopau ia af na r ninau hoōpaapaa mawaS\a o na aupuni. Ua huli aku : " makou me ko makoū iisau manao kaulike apsu" 6 a'o ia keia ano noho'na lionua ana, a e kue mau aku i ka mapao o ka poe uhaiie hoouluulu hakaka ame ke aVio o ka noho'na kuee ana, a;e ' [ okomo aku i ka manao | kaulike maluna o ke kana|wai o kela ame keia aina,.a "" e oiaio hoi o ke kanaka kri*stiano.

Maluna o ke kahua o na oihana kalepa, ua lioao aly3 makou e hana i kekaM mau hoololi anonui ana 110 ka hoemi ia mai o ke kumukuai maluna o na waiwai kalepa o na ano apau no ka pono 0 na kanaka a pau, a me ke komo ana aku o na waiwai apau ma na ipuka o ke kanaka ilihune. Maluna o ke kahua o ka oihana hoopukapuka a kokua hoaie dala i ko ao, ua hiki mai la makou, ma o na kanawai i iho nei, ka maua'e hou ana ae i na [ukupanee m&luna o na dala ;e hoopuka ia a»a e na banajko Amerika a mai ka wai r hona aku o ke aupuni Atnenka. Koe nae, ua kaupalena iho la ke kanawai i ka hoopuka ana aku i na dala i na aupuni e manao ana e hoopu'ipu'i i kona ma oihana kaa apau, a e kaupale pu ana 1 ka hoaie ia ana o na dala i na kanaka e imi-lo&a ana no lakou ponoi iho maluna o na dala i hoiliiliia e ka lehulehu. I kumu e maopopo le*a loa ai na aoao moakaka o ko mnkou kumuhana, ke kakoō nei 0 Amerika Huipuia i na aiipuni apau e komo ole ak\i ana iloko o kekahi hoopaapaa ana me na aupuni e kuee ana. a e kaupale loa akn hoi i ka haawi ana i na kakoo i na aupunl e oeene kaua ana. a e pili ol« mai ana 1 ke aupuni o Am*rika. I—Aoie o Amerika Hufpuia e kakoo aku ana i na «upuni e komo iloko o ke kaua, a e ae paha i na aupuni . e kaua ana e loa* aku nn nieu kaua mai Amerika aku. 2—E hoao no makou e hot?mi ia mai na tr,anao kaua ma\vaens o na lshui e kaua ana, a pe'a pu me ka hoon\j ia ana iv,ai o ke komo aj\a aku o na wai\v*i o |vika i maniuna h<? mau is e hoomahuahua ia a! kaua ana, «i aole hoi « hoo! ia *ku n ot !*t ' ,1 (Ao3t t p»i4 *