Ke Alakai o Hawaii, Volume VIII, Number 39, 5 February 1936 — KA MOOLELO O LONOIKAMAKAHIKI KE KEIKI KUPANAHA O KONA HANAI IA ANA–HOOLE OIA I NA MEA KAUA A KONA MAKUAKANE A KEAWENUIAUMI I KA WAIWAI OLE [ARTICLE]

KA MOOLELO O LONOIKAMAKAHIKI

KE KEIKI KUPANAHA O KONA HANAI IA ANA–HOOLE OIA I NA MEA KAUA A KONA MAKUAKANE A KEAWENUIAUMI I KA WAIWAI OLE

MOIiKNA V. KA PILĪ ANA O KAKUHIHEWA ?.1E LONOIKAMAKA?JAK AīIIKI

Aro 1- w-y Lo<.l o'ii . < 'i .. ,\i ,ir< i kona raaoao ae. mamuli o ka Lanahw'mihaku ms o'o'o. m« ke kannlua ole. ro 1 a m°i r .•?> ni-M' a Lanahuimihaku ma e olelo ai, malaila wale no o.Kakuhihewa e hilinai ai. IVe kr>\r hi-i o i 1( * ;'p - - ' as ia o | Kakuhihewa ma i -na wa*-i, a r.r>lr> ■nVn '?> i V» -la-waia ma k* 4 ■-.ua. l aw.ina i uii iuia (i AisH.va. mawaiio. iiono a,ku -o Kai_lwa»,tna kahi. e ike.aku .an&.i* KahnKu. ma Koolauloa. a me Mol i! ma kd t'aj -jl ina ~ I.lolokai, A ike aku la o Lonoikamakeliiki e holo ana o Kakuhi-ht-,v, <t i 1 £. i.-.n, aUu.-.. tu Uu u. Loiioikainakahiki ike kph.n ia Loli: ''E aho paha e hahai kakou mahoo Kakuhihewa ma, c ma'-aii ai aku ai i ka iawaia a ko alii o Oahu nei." I aku la o īuoli i kana hanai: "Mai une oe ia kakou e holo. i kai. ina e pa-'kiki oe o ko'u make tio.ia,.no ka r»ea. aole oe i ike ika lawaia/' I aku o Lonoi-kamakah-'ki i? T .ol ? "I!< p 1 . :.j. '1 ■ i i,.r..u make wale iho ai?" ī aku la -ke kahu: "Eia hoi kuu mea .e make ai. o ka holo o k9i;i a 1 • j a 1 u o<- ika lawaia • a Kakuhihewa ma. i \:-i ; tl Lou la huki mal i 'ka *a. A no'aila. l , ;na n;c a 'uuaia, p-akike |?a mai oe,.me ko lakou Ja olelo- mai : 'I hea no hoi oe heīe 1 mai me kon makaukaa?* A uolaila oe, a oia kuu mea e mr-ke n'> " I <J.j * T »no:kamakah:l:i: "O ke aha auanei ko lakou mea o hi-h mai ai ke noi aku wau i ua mea r<.> h ■!' i a p: ka n/ a e aua ke aho ame ka makau." ī aku ke kahu: "Ae, ika manawa pono ia, no ka mea, ua pon.u oie ko iakou manao i ko lakou la ee ana ia oe, oia l:o lakou moa e aua mai ai ia oe." Ano ](e"a mea, aole he pio o b ke alii manao mamuli o ka ke ; kahu olelo mai. A ikaika loa ae la ko L.ainoikamaka]|ik'! : manao holo i ka naiia ,i ka lawa'a a Kakuhihewa ma. . A no- ko ke a-lii mci.nao.paa iou. m'aiia, oielo aku la o Loli ia- Lonoikamakahiki: "A';h„a oe V He nani ia ke paakiki la oe i ka holo i kai; a ina hoio kaua i kai, a i lealea aku uo i :-a 'ki :a Kak'.hiL \,a ma ika ia, a ina i noi aku oi' i ke aho ame ka makaa, a me na mea lawaia a pau, a i p:.Mke ia i>v." e \ aiaila, p.-p.\i oe ia'u a make-'av,-e ae oe i kr.u naau-i aho nau, o kuu iwi papakole no V: n mal : u u? u:1" o i Lu'., i>, a o kun poo no kau paI u 1 iiio n,j oo i ke kai, e I uehu ae i ka paka, :3!a : la. lah a i»io o*. n:a k.iu inoa: 'L, el E, Loli e, ' a n mak > <»lo <> kai! I paa4»a kaua ia e, Lo.i.' Alaila, mau ke ahi. ia oe." A pau keia olelo ake kahu ia Lonoi-1 -.amakahiki, holo aku la lakou i kai, KA HOAKAKA ANA I XO LOLi .\NO KO ĪIAUNA Ma ka moki.na rua ia o Lonoikamakahiki, i malaila .ko Loii anie ko Hauna ano. Ila mau | kanaka haipule o P.amia k.ua m.c m<k. ka inoa o kt ikua o Keawenuiaumi a iliMho ia Lonoi.kamakah.iki. mau kaulana laua ma tja moku a puai, no -'-eeiaua mana 'a me ko laua malnma ana i ke akua, a he hiki ia laua ke hana 1 na hana mana'he nui, ma ka inoa o ko Keawenuiaumi akua. A nolaila i oleio ai o Loli, e pepehi ia ia i mau moa iawaia no ke alii na Lonoikamakahiki. KA lIOLO ANA 0 LoNOIKAMAKAIIIKI E MAKAIKAĪ

I KA LAWAiA A KAKUUIHEWA MA Ia Lonoikamakahiki ma i hoio axu ai 1 ka moana mahepe akii o Kakuluhev> a ma. u' a at ito at īa na waa o Kakuhihev> T a ma īna ke koa; aka, o Lonoikamakahik-i» ho'io aku la laua, a mamua o na waa o' Kakuhihew a m« kis- - ae la i kona pohaku hekau, he wahi pohaKu iana uuku no ia; a i mea e ike ia ai ko Kauna mana, nolaila, he makani nui ikaika kai pa iho ia manawa; he wa pokole nae o ka.pa ana aka makani, alaila, pau. la manawa aka makani i puhi ai, ua htmo ae ia na pohaku hekau o na waa o Kakuhihewa ma; aka. .o ko Lonoikamakahiki mau waa, aoie he neeu aku oia mau paa no, me he heleuma i loko oke one. ilainuii nae ia oka mana oke kahu, o Hauna, Ia manawa, makemake aku la o Kakuhihewa i ka pohaku hekau o ke alii o liav, aii. Alaila manao ae lax>.ia (KaK.uhihewa) o ko. Lonoikamakahiki kumu pili ia e pili mai ai ia Kakuliihewa. " Ia Loneikamakahiki ma e lana ana maiuna o na waa 1 aku la ,o Kakuhihewa ia Lanahuimluaku ma: "Kupanaha ka pohaku hekau o ke alii o Ilawaii." I aku la o Lanahuimihaku ma: ."Ae, ua iko maua i kela pohaku lana o ke alii o Hawaii, he nui waie ka poiiaku i Hke me ke.a." Ano oleio a Lanahuimihaku ma, manao o Kakuhihewa e kii i pokaku nana i liawaii. lia aku e Lanahuimihaku ma: "Aoie e pono ke'ia pohaku. no ka. mea, aole o maua ame kou mau kahu. Ko ka mana. o Hauna wale no ka mea i paa ai keia pohaku.'-' la Loiiooikamakahiki nia e lana maī ana ma ko lakou wahi, mea pono ole nae ia iko Kakuhihewa manao, iio ka mea, he mea mau i na lawaia, aole e pono e kauia kekahi waa mamua o kekahi waa. A nolaila i manao ai o Kakuhihewa, he pono ole ia l.unoikamakahiki ke kau mamua ona waa o lakou. I aku nae o Lanaluumihaku ma: "Mai manao oe pela. Ina he mau mea lawaia ka ua alii ui o liawan alaila hewa io," Aiaha pau ae la ko Kakuhiliewa mauao ana pela. lu m i.awa a Kakuhihewa ma e kamailo ana me Lanahulmih;iku īua, iou ana ka ia m Kakuhihewuu I aku la o Kakuhihewa ia Lainih; .nnnaka ma: **E! Lou ka ia. heaha la?" . I aku o Lanaiiu. u.l.aku ,rua: "He uhia» Ni-, nau aiii o Ilawau." A u>> ia mea, kahea aku ia o Kakuhihewa: "Ahaha I K, ke alii o Hawaii, he aha ka ia?" ! aku o l.oli ia Lonoikamakahiki: "Koho ia aku he mane." I aku la o Lenoikamakahiki e iike me ka Loli olelo: "He.mano." : . , .» A Ke kol;o a - u. .ku a I.o^-'ikamakamki'he m&no, noiaiia. inuau ae la o Kaki.iunow a ia l.anaiiuimw'iaku ma: "He,mano io aneiT' 1 aku la o I «nnhimirh;iko ma : "Aole he.mano, ua \\aiui:-.0. ko aiii o ilawan. lawaia auanei iioi kakou ī keia awa.a he mano kekahi»- Kai uoa» ua hooi.u<<aa keia kv»a : uo anua, aole e konui ka mano i keia kr„. i , ;...a »»kv.. at.;.na ana ake aili o Hawau e ee ai. Ai o Ull j m.i N.. \ . ! im"u »' i iu> aku ia o Kaivun.Lt. ..w «.* >.• Kt. ani Ila- «. lov i o u. \ t i ! it ui lri h> sa t o mam v i \ \ . [.i.i maka i- 1 p, , t iii ikahiki i ahu ka pJi 1 oki k.u * Lealii a 1 tv 1 k k t ,ana." \ ak t I ouv i u k l » . V i . n ae U; O!v iki h' t \ V i V . . V 4 ; aku o KakuUmo\ . ..v. tu nu,uo. ia eo ikakou i ke aui o ; lAole i p&u.)