Ke Alakai o Hawaii, Volume VIII, Number 41, 20 February 1936 — KA MOOLELO O LONOIKAMAKAHIKI KE KEIKI KUPANAHA O KONA HANAI IA ANA–HOOLE OIA I NA MEA KAUA A KONA MAKUAKANE A KEAWENUIAUMI I KA WAIWAI OLE [ARTICLE]

KA MOOLELO O LONOIKAMAKAHIKI

KE KEIKI KUPANAHA O KONA HANAI IA ANA–HOOLE OIA I NA MEA KAUA A KONA MAKUAKANE A KEAWENUIAUMI I KA WAIWAI OLE

MOKUNA V. \ : : ♦ ; ■ KA PILI ANA O KAKUHIHĒWA ME LONOIKAMAKAM AKAHIiei Ia manawa a lakou e kali la, aia nae o Lonoikamakahiki e iiolo mai ana rnaJoHp o Waimanalo, a hiki ae i Kailua. Ia Lonoikamakahiki ma ē holo ae ana a kokoke i lee awa, ia manawa ko Kakuhihewa ike ana aku, alaila, olelo aku la o Kakuhihewa ia Lanahuimihaku ma: "E na'na ae olua i keia mau w&a e holo ae la maloko." I aku lg. o Lanahuimihaku ma: "O Lonoikamakahiki kela mau waa. ua eo kakou " I aku la o Kakuhihewa ia Lanahuimihaku ma: "Mahea ae nei hoi ko lakou holo ana?" I aku o Lanahuimihaku ma: "Ma Koolau ae nei a ma W«i»nae, a īoa ae nei paha." I aku o Kakuhihewa: "I ae hoi oe na kakou ke eo ke heihei, eia mai nei ka hoi na lakou la. Kupanaha olua; he pupi wale a.e no koe oka ainaj mamuli o ka ōlua mau olelo wale no makou e hoolohe nei, a lilo ko'u noho aimoku ana ia Lonoikamakahiki," I aku o Lanahuimihaku ma: "I aa aku maua i ka heihei me ke aiii o Hawaii, no ko maūa ike iho, he umikumamaono ko kakou mau hoe waa, a elua wale no o ke alii o Hawaii." Aeoae la o Kakuhihewa, pau loa o Oahu ia Lonoikamakahiki. Mahope iho o kela mau mea, pili aku la o Kakuhihewa i ke aM> e hoi ka aina iaia, ma ke konane nae, O Kakuhihewa hoi, oke konane kana mea oi oke akamai mamua o ksna mau apau I ao ai, nolaila, aa aku la o Kakuhihewa e kpnane me Lonoikamakahiki, He mai no o Lonoikamakahiki. Aka, o Lonoleama.kahiki, aole oia i ao i ke konane, o i ike iki ai, oia no keU noho $na ma KaUupapa me kona kaikuahine wahine, Hoomaka ae la na pili a laua e paa, alaila, kau na iliili apau, olelo aku o Lonoikamakahiki ia Kakuhihewai "O kau lawe mua." Nolaila, lawe ae la o Kakuhihewa ika iliili mua, a lawe o kui msi la o Kakuhihewa 4 a holo aku o ia Kakuhihewa: "0 kau lawe n;ua." Nolaila, lawe ae la o Kakuhihewa ika iliili mua, a lawe o Lonoikamakahiki, kui mai la o Kakuhihewa, a holo aku o Lonoikamakahiki, a holo pu me Kakuhihewa, alaila lilo ka hauna }iope ia Lonoikamakahiki. Ma ia konane make iho la a ua hooholQ h,oi laii& i lta olelo aia. a elua hauns ans, alaila eo kekahi o laua. A noUila, kau hQij kj* papa konane a pau iliili ike kau, lilo ia, Lonoik&niakahiki ka Uw T e mua o ka iliili; a ma ia konane ana a Uūa t aiieane no e make ia Lonoikamakahiki; ia manawa, ia laua e konane ana, hiki mai o Kaikilaei ma Kailua, mai Hawnii mai. ' A ike aku la i n?i waa, īiana aku la o Lonoikamakahiki, a ike aku la ō Kaikilani keia, alaila» aole he makemake e Ike aku i ko Kaikilani mau maka; a i mea e iike ai me kona kanawai i au ai i Molokai mahope iho o kona pepehi ana ia Kaikilani, nol&m hoolilo loa iho la 0 Lonōikamakahiki i kona mau maka i ka papa konane, 1 eie ai oia e ike aku ia Kaikilani. A o Kaikilani hoi, iaia i pae mai ai iuka, hele aku la oia a ku mawaho o ka pa, ma ka hoi, ike aku la oia ia Lonoikamakahiki e konane ana, ua huli aku ke alo iloko oka hale. Ia manawa, hana aku la o Kaikilani i ka inoa o Lonoikamakahiki. Apau ka Kaikilani kahea ang mai i ka inoa o Lonoikamakahiki, alaila huli mai la o Lonoikamakahiki i hope, i nana aku ko ia nei hana, o ke kaikuahine keia ona e ku nei mawaho; la manawa nui ae la ko LonoikamakaMM aloha, aole nae e hiki ke hoomanawamil i kona uwe aiia, aka, aoleliae oia i uwe me ka leo, ma ke kulu o kona mau waimaka i ike ia ai kona uwe ana. A no ke kahea anflt mai o ke kaikuahine i ko Lonoikamakahiki inoa, alaila nana pono aku la ua o Lonoikamakahiki ia Lanahuimihaku ma, no ka mea, ua makemake oia e hana aku i ko Kaikilani inoa, aka, aole he loaa, a oia ko Lonoikamakahiki, mea i iians pono aku ai ia Lanahuimihaku ma, na mea i loaa ko Kaikilani inoa, Aka aole nae he makemake o Lanahuimihaku ma e hana aku i ka inoa, no ka mea, aia ma ko Kakuhihewa aoao ko laua manao uui. la manawa, loaa ae la ia Lonoikamakahik! na lalani mua eha o ko Kaikilani ihoa, a huipu ae la me na lalani mele apo wale a ua o Lonoikamakahiki, aku la a kahea aku la i ka inoa o ke kaikuahine ma ke mele penei: Kuu pall lehua i Kilou, Kuu aina lehua i lalo-e, Kuu k«naka !ehu§ i k$ paji, Lehua o kuu aina. E i ae pe ia lakou 1& ; He keikunane w ? au mu. ! Ae—. Ae—. Ae——. A kela puu wau, A keia| puu &u, Lumilumi i kou aahu. Nana mai ka pali khua Owau e lehei aiwu A lohe u Kakuhihewa i ka haiia a Loiioikamakahiki 1 ka inoa o ke_ kaikuahiiie ; i mai 1$ ua o Kakuhihewa: "Aia o uu o Lonoikamakahiki, ke haua ala 1 ko hai inoa, aole i hana mai i koua I aku o L<)jioikamakfthiki; "U& hana h-oi; kai noa e h'ana aku ana, e uw : e ae hoi me ka iiuh - lihini." la manawa, hele mai la o KaikiUiU a honi i ka ihu o Lonoikamakahiki, a 14we iho la. A 110 ka lioolale puiepiiie iiiai 0 Kakuhihew a ia Loiioikamakahiki e hana i ka ino& 0 ua 0 Lonoikāiuakaluki. uinau aku la o Kaakilani ia LanolkaniakahiKi;. "Heaha koU n lakou la e piiiepiuo mai uei ia oe e haua ae?" I aku la 0 hiki: "E olelo mai ana lakou U ia'u e hana Nvau i kuu inoa, 110 ka mea, ua o]elo 0 Lanahuiuiihaku ma, aiii inōa ole &u." I aku 0 "Līoki uke a k#aia, haaa ia aku ka lakou U koi." AUiU» haliu aku U 0 kahiki a kahea aku im.ua oka aha i kona inoa, a hana pu aku la no hoi 111 e KaikilanL Oia kela mele maiuna &e. A pau k L nuUmakaliiki'.xu& hana ana iua inoa noi oua, alaila, e aku, la 0 ia Lanahuuuihaku ma; Ue vi olua 0 nakauak* Upwale uui wale, oO u paha auanei kq noho a luo U'u keia sugku 0 Oahu koli oU U ol«a e a V