Ke Alakai o Hawaii, Volume VIII, Number 43, 5 March 1936 — KA MOOLELO O LONOIKAMAKAHIKI KE KEIKI KUPANAHA O KONA HANAI IA ANA–HOOLE OIA I NA MEA KAUA A KONA MAKUAKANE A KEAWENUIAUMI I KA WAIWAI OLE [ARTICLE]

KA MOOLELO O LONOIKAMAKAHIKI

KE KEIKI KUPANAHA O KONA HANAI IA ANA–HOOLE OIA I NA MEA KAUA A KONA MAKUAKANE A KEAWENUIAUMI I KA WAIWAI OLE

MOKUNA VII.

KA HOOPAPA HOU AXA 0 KAKUHIHEWA ME LONOIKAMAKAHĪKI NO HAUNA

He oiaio, ma ko lakou hahau mua ana, mamua o ko lakou piH ana, a me ka uhi ana i ke kapa, ua maopopo iaj Hauna e make ana oia; aka, no ka ike ana aku ia Kuleo-| nvii, nolaila, oia i oielo ai, alia e uhau a hala aku ka elele! a Kakuhihewa„.e uhi i$ ka papa ike kapa. Aka ika hoo- j maka ana e lawe a ae ke kapa, lilo pu ae la jne ka iliili a' na wahne i ike ai he maikai, ma ka lima o Hauna. Alaila, hahau ae Ia o Hauna, a make iho la na wahine. ia, 0 Hauna: "Ua lilo olua ia'u." I aku-ua mau wahine nei: "He mau kane ka niaua, pehea la auanei maua e pono ai?" lakunakane: "Aole a olua olelo kuhikuhi no maua, no ka mea, ua lilo olua/' Alaila kahea a P la na kane aua mau wahine la ia Hauna: "Lawe ia nā w.ahine nau, ua eo ia oe, no ka mea, aole na hai aku ka laua mea 1 pili ai, na laua no." " A no ia mea, lalau aku lā o Hauna i na wahine a nakii $,e la i ka malo i kekahi wahine ame kekahi wahine, a kauo, aku la i kahi ana waa e kau ana. Ano ia kauo ana o Hauna i na wahine, nolaila, ua kapaia ka inoa p kela wahi o Kaohao, ma Kailua, Koolaupoko, Oahu, a hiki mai i keia la. | Hele pu aku la ua mau wahine nei me Hauna a hiki i; na waa, olelo aku la i kekahi waliine: "Eia kou wa,a a| me na ukana o luna mai mua a hope, a eia kou mau ka-i naka, he mau kanaka lawelawe nou; aole he mau kanaka moe aku nau," A e like me ka olelo i kela wahine, pela no ka ia nei olelo ana ika lua oka wahine. A haalele iho la oia i na wahine, a hele aku la e halawai me Lonoikamakahiki.

MOKUNA VIII. KA HOIKE ANA A LONOIKAMAKAHIKI I KA IWI 0 NA 'LII I MAKE-IA KEAWENUIAUMI. A hiki aku la o Hauna. a halawai me Lonoikamakahiki, i aku.la o Lonoikamakahiki: "Ina e hiki ole mai nei oe i keia la, o ka pau no ia o'u iisalua, eia la ua makaukau ka umu no'u." I aku o Hauna: "Ua eo ia oe* hoike ia aku na iwi o na 'lii i make i ke kaua i ka wa p ko makuaJicane o Keawenuiaumi." Ia manawa, laiau ae Ia o Hauna i na iwi o ko Kohala nlli, ua hakuia i ka hulu, ua kamaahaia a paa, a olelo aku la ia Lonoikamakahiki: "Eia keia alii o Palahalaha ( ko Kohala alii, ka Wohilani keiki. Me makou no ka noho ana, a ike i ko makou uuku haalele, a i ke kaua nei a ko Imaliuakane i luna o Puumaneo, make po ia makou, lilo tna iwi ia makoii, komo iloko o ka hokeo." 1 Ia manawa lalau aku la o Lonoikamakahiki, a ki<?la aku la ma ke alo o Kakuhihewa, a kan'i aku la ke oli: I Palahalaha wale Ka moe a Kohala, I laio ke alo. Ehuehu mai ana ia'u, Ka pua o Koolau, o Moolau. Kai mai aha ka waiho a Puakea, Kakaako ana Kukuipahu. I na mai ūa mea-la! I ka waiho ana o keia mea a Lonoikamakahiki i hoolei ■ : aku ai ma ke alo o Kakiihih'ewa, alaila, ninau, aku o Kakwhihewaia Laiiahumihaku ma: "Owai keia?" I aku 0 Lanahuimihaku ma: "O Palahalaha, oko Kohala alii, ka Wohilani keiki; ihe Keawenuiaumi no kahi i noho ai # m'lke i ka "uuku o makou, haalele, a ke kaua a Keawenuīaumi iiuna o Puumaneo make no ia makou. He kaikaina hō nae no Keawenuiaumi. He aina maikai o Kohala, he moku n«i no." Alaila, olelo hou aku o Hauna ia Lonoikamakahiki: Bia hou 110 keia alii, he kaikaina no ito ko makuakane, me makou no kahi i noho ai, a ike i ko makou uuku, haalele ! ia makou, hele a kipa mai ma kekahi aoao, manao e hee. makou, a ke kaua a makou ihina o Puumaneo, make ia 1 makou pau na iwi i ka holehole, koffid ilok6 o ka hokeo." A lohe o Lohoikamakahiki 1 keia olelo, alaila lawe ae la oia i na iwi o ke alii 0 Hamakua a paa i ka lima, ua haku ia no ka hulu ellke me ka hana ana iko Kohala, A mamua 0 ko Lonoikamakahiki kiola ana aku īa mea i mua | o ko Kakuhihewa alo, alaila oli aku la oia: Akahi aii opu mai; Alua au opu mai. O' keau w \k u A kanaka 1 ka hele i ka ua, Kiki a koUa ; ] L He hoolono paxaua 0 Hilo. ■* ....) He aa mai oe , E ai pu no-e ? ; Eia mai ua nua-la! Waiho keia nun ma ke alo 0 Kakuhihewa. Ninau ae Ia ua 0 ia I.anahuimihaku ma: "Owai keia?" Alaila h«u «ku la o I.anahuimihaku ma: "O P\imaia kein. ke keiki a ko Hamakua al!i ia, he kaikaina no r.o Keawemna\m\, me makou no ka noho sna, a fike i ko makou uuku. haalele. a i ke kaua a makou uuna o Puumaneo. make no ia Keawonuiaumi lilo na iwi ia makou. komo leko 0 ka hokeo. oia na mau iwi." Lalau hou iho 1 a no 0 Hauna i ka iwi 0 alu, mai ; loko ae 0 ka hokoo. a "olelo aku U ia T.cnoikmaV&HVi:i "P? Kia hou no keia n\akuaki\ne ou ( 0 llHohamakua* ko Hilo alii. K\]i\ikulua, ho ka:kaina r,o no ko makuakano, mo mnkou kahi i noho a?. ano ke makou unku haatolo ia makou. hole a ma kokahi aoao, kipi mai 4 a i ka hnouka knun a makou i luua o Puumaneo, make no i ko makuakano. pau na' iwi \ ka holehole, komo Hoko o ka hokeo" AhiHa. lalau aku la o T onoikamakahiki, a oli ae la: Q Hilo ia» o Hik> ia, O Hilo iā o ka ua kina» K« ua kumkiua. && ua mao ok o Hilo; O H&makua iH he pnU. kH kuki o kamae. loa Haaisku^. Si« tuiu u* suea U! s>r _~ (A«l« i m-l .