Ke Alakai o Hawaii, Volume VIII, Number 47, 2 April 1936 — KA MOOLELO O LONOIKAMAKAHIKI KE KEIKI KUPANAHA O KONA HANAI IA ANAHOOLE OIA I NA MEA KAUA A KONA MAKUAKANE A KEAWENUIAUMI I KA WAIWAI OLE [ARTICLE]

KA MOOLELO O LONOIKAMAKAHIKI

KE KEIKI KUPANAHA O KONA HANAI IA ANAHOOLE OIA I NA MEA KAUA A KONA MAKUAKANE A KEAWENUIAUMI I KA WAIWAI OLE

MOKUNA X. KA HEE ANA 0 KANOLOAKUAKAWAEIA ME NA KIPI.—KA LANAKILA ANA 0 LONOIKAMAKAHIKI.

Aka i ka hookokoke ana aku o ka ua auhee honua ua kipi, a luku. aku luku mai na kipi ia lakou ilio, a holo aku la me ka manao e pee ma na pali o Pololu a' me Honokane. r,A Haleiua, loaa aku la na kipi ilaila, a luku ia iho la e I upua.Kea me kana laau palau. A make iho la ko Kohala pukaua o Kaiopihi, a lanakila ae la o Lonoikamakahiki ma la kaua ana. Ua kapaia ia kaua a Lonoikamakahiki o Kaiopihi, no ka make ana o Kaiopihi malaila, a o ka inoa ia oia wahi a hiki mai i keia la. Mahope iho o keia kaua, hoi aku la o Lonoikamakahiki a nono mauka o Pololu, maluna o kela puu kaua i oleloia o Puumaneo* e ■ like ,me ke kuhikuhi a Hauna, kona kahu a kahuna hoi. A luna o Puumaneo, hiki hou mai la no na kipi o Hamakua, o Hilo, o Puna ame Kona. A lanakila loa ae la o Lonoikamakahiki; ilaila pau loa na 'lii kipi i ka make, aole kekahi o na 'lii i ola; a puni ae la o Hawaii a 'pau ia Lonoikamak^hiki. Mahope iho o keia lanakila ana, hoi aku la o Lonoikamakahiki a kapu heiau iho la ma Apuakehau, Kohala aia maiaila ka heiau i oleloia o Muleiula. A pau ke kapu heiau ana a Lonoikamakahiki, alaila hoi akn a kapu heiau.hou i PuukoHola. A pau ke kapu heiau ana malaila, aiaila hoi aku la a ma Kahaluu i Kona, kapu heiau hou ma ka heiau i kapaia o Makoleo. A pau ia, hoi aku la a loaa o Kapulani, kekah alii o na kipi, ma na awawa e pee ana. A lilo ae la oia ma ka lima oka lanakila; no ka mea ua oleloia, oia kekahi alii i huipu e kipi aku ia Lonoikamakahiki. Ano ia mea, ua hooholoia ka make o Kapulani. Ikapo i kai ai ka aha, ua manaoia ma ia ao ana ae e kau ai ika lele. Aka ma ia po iho, Hoomahukaia aku la e Kalanioumi, a lilo aku la.o Kapulani a noho ma Kau a pakele aku Ia pia i ka lima o ka lanakila. ' MŌKUNA XI. KA HOLO ANA O LONOIKAMAKAHIKI I MAUI E IKE ME KAMALALAWALU Mahope iho o ka luku ana a Lonoikamakahiki i na 'lii o|Hawaii, kukakuka ae la oit' me kana wahine me Kaikwani e holo i Maui e ike me Kamalalawalu. A hooholo ae la laua a me ka nui alii a pau, e hookuu aku mamuli o f ka Lonoikamakahiki mea i noonoo mua ai. Nolaila, ika la i makaukau ai ko Lonoikamakahiki holo i Maui, lawe ae. la oia i kona poe kupono, a m<s kona mau kanaka ikaika kaulana. A lawe ae la oia i kona kaikaina ia,PupuaJtea ma kona ano kaulana aina (kuhina nui, a alihikaua -oo hoi). .. . ' —Ma ia holo ana a Lonoikamakahikl, aole oia i poina ia īauha ma kona ano kahu, a kalahala no'hoi. A penei ka ] mōolelo o Lonoikamakahki ma ia* holo ana: "' Ia Lonoikamakahiki i hiki aku ai ma Maui, e noho ana 0 Kamalalawalu ma Hana, ma ke Ahupuaa i oleloia o Wananalua. Ia Lonoikamakahiki i pae aku ai ma ke awa pae waa i Punahoa, ike ia mai !a o.Lonoikamakahiki e Kamalalawalu, kiiia mai Ia ua o Lonoikamakahiki a me kona poe a pau, hoihoiia aku la ma ko Kamalalawalu hale alii, Ia manawa, akahi no oia a ike maka i ke alii o Hawaii he lohe walo no kona. Ua oleloia he makuakane no oua Kamalalawalu nei no Lonoikamakahiki. , He mau la paha mahope iho, he mea mau no hoi ma na hale alii oia manawa, ka inu awa. A nolaila, makemake ae la o Kamalalawalu e inu awa pu me Lonoikamakahiki. Nolaiia oieio aku la o Kamalalawalu ia Lonoikamakahiki; "Ua makemake au e inu awa kaua." A e like me ka makemake o ke alii o Maui, pela i ae aku ai ko Hawaii aiii. I aku la' o Kamalalawalu ia Lonoikamakahiki: "E hele kaua ika heenalu a hoi mai ua wali ka awa." A noiaiia. hele aku la iaua. Mamua nae oko laua hele ana 1 ka auau, ua hooholo mua laua, he moa ka pupu o ko laua awa ke inu. Ia manawa nae ua kauoha ae la laua iko iaua mau kaikaina e hoomakaukau i ka awa a me ka pu- ! pu. mamua o ko laua hoi ana mai mai ka auau. i i Oka pupu a laua i manao ai no ka inu ana iko laua' iawa, he moa. Mamua oko Lonoikamakahiki hele ana i jka heenalu, kauoha iho la oia ia Pupuakea penei: "Ke jh«le nei au i ka heenalu me ke alii o Maui nei, puholo ae joe i ka moa i hoi mai maua mai ka auau mai t ua makaujkau." A pau ka Lonoikamakahiki olelo ana i kona kai- | kaina, heie aku la oia me Kamalalawalu ika auau. A o iKamalalawalu hoi, ua kauoha ae la no hoi oia i kona kaikana īa Makākuikalani. e iike me ka Lonoikamakahiki kauoha ia Pupuakea. Ma keia mau olelo ana 'lii, aole I ma kahi hookahi ka laua kamailio ana i na kaikaina o laua. Aka ma ke kaawaie no laua i olelo ai 4 me ka lohe ole aku o kekahi i kekahi, A hala aku la na *lii ika heenalu, a o Makakuikalani hoi hana iho !a oia X ka moa a KamaUlaj waiu H ame ka awa. A pau ka moa ika puholo, a me ka awa i ka maniii, alaila kali aku o ka hoi mai o ke Aka, o Pupuakea, aole oia i hana i na moa a kona kaikuaana t kauohn ai in ia, no ka mea, aole oia ? ike i ka ha:na ana o ka moa, a me ka mama ana o ka awa, no ka moa, i maa. Aka nao, ho mea haohao no ia Fupuakeu, keia kauo]ia ana a T.onoikamakahirne ka ike | no o ke alii, aolo i niaa o Pupuakeai ka hana aha o ka moa. ( A hol mai la na *Mii fnai ka auau mai, ua makaukmi o . Kamalalawalu no kana moa o a\ ai; a ninau i\ku la o Kaia Makakuikalani i "ka niakaukaw; a hai jla o Makakuikalani: *Ta niakaukau, ua moa ka moa ua wali ka awa." I aku la o KamalaUwa'U * akaujkauia uiai ka ai." Alaila, ia manawa, lawelawe.ia ae la .ua uiea ai oka ahatuna. Aia wa no, hoka iho 1a ks awa IA o Lonoikamakahiki, i kona manawa i hoi mai ai inai lauau nial» ninau aku la ia Pupuakea: "Fa' Ke mskaukau mai ;a ka Kamalalawalu mau mea ai; auhea hoi ka awa a ine kau moe? I T a hana iho nei oe?" E konane ana nae o rupuakea ia manawa, A i Pupuakea lohe ana i keia mau ninau a I.onokamak?.hki 4 hoole aku la o rupuakea, me ka i aku: "'Kiae no ka moa, aole i pepehi ia, uole no i inamā ia ka awa, no ka mea, ua ike r,o oe» aole au i ike i jka hana a?\a o keia nvaii mea au i kauoha iho ai." la manawa. wela ka huhu o T onoikamakahiNi. Ulau iho la i ka papa konane. a hauhau akn 1a i ka tae o kea, apa aku Ia nna Va W v pna] ke koko A r;o ia n\ea» aku 1» k* i loko * Pnpu&kea.