Ke Alakai o Hawaii, Volume VIII, Number 48, 9 April 1936 — HE MOOLELO POKOLE NO AMELIKA HUIPUIA MAI KA MAKAHIKI 1763 MAI [ARTICLE]

HE MOOLELO POKOLE NO AMELIKA HUIPUIA MAI KA MAKAHIKI 1763 MAI

NO KE AUPUNI O KINA Iloko o ka makahiki 1900, ua komo pu aku la o Amerika Huipuia me na aupuni o Beritania, Geremania, Italia, Farani ame lapana, i ka hopmalu ana aku i kekahi kaua kuloko o ka aina o Kina i hoala ia ae e ka poe i kapa ia lakou iho he "Boxers." He ahahui nui keia o keia lahui o na Pake, a ua hoala ae lakou i keia kaua kuloko ana no kue ana aku i na lahui ilikeokeo apau e noho ana maloko o ka aina holookoa; ua nui ka lakou mau hana pepehikanaka, a ke olelo mau nei lakou e hoomau aku no lakou i ka lakou mau hana .pepehikanaka ana maluna o na lahui ilikeokeo apau e noho ana ma Kina. • • No keia mau mea, ua hiki koke mai la keia mau mana nui no ka hoopau ana i keia mau haua pepehikanaka a ka lahui Pake e hana kue nei. Hooneho ae la na mana aupuni nui i ko ]akou mau palikaua ma na kulanakauhale nui apau o Kina. Lawe ia ae la keia mau kulanakauhale, a loaa hou iho la ka maiuhia iloko o ka aina. Ua oi aku maluna o 15,000 kanaka koa o ke aupuni o Amerika Huipuia " i hoouna ia mai e*ke aupuni no ke komo ana iloko o keia kaua ina he kaua kekahi. O kekahi mau hana a ke aupuni o Amerika Iluipuia i makaala loa ai, oia no ka hana ana mana ano apāu e loaa koke ai ka maluhia. Ua hoomaka mua la mai no keia mea i he kaua, mai ka \va mua loa mai i hoomaka ia ai ke kanaL ka e hanaia maluna o ka honua nei, a pela no e hoomau I ia aku ni i ka wa e ioaa ai kekahi mau kuee ana mawaena ip na lahui like ole. He mea oiaio no, he nui wale o na kaua i hana ia ai mamuli wale mai no o kekahi mau manao haakei a hoot j i 6 l? k ® ka h* niāu aupuni. Iloko o kekahi mau makahiKi lehulehu loa i hala ae o ka honua nei. ua ike ia no na kanaka o ia au i loaa na naauao maikai, ka lawe ana aku i ko lakou mau kina ame na hihia e ae me kekahi o na h.oa kanaka e aku, imua ona lunakanawai. Malaila, ua hoom£lta aku la lakou e hoomaopopo aku imua o ka aha i ke 0 keia hihia ana ame na kuee i loaa ia laua, a hooaku la i ka lunakanawai e hooko no lakou i na a'o mai a ka lunakanawai. Ina he hiki i kekahi mau fptea ke hooponopono i ko laua mau anie ko mau kuee ma keia aino, no ke aha hoi e hiki ole, ai i 0 .aupuni ke hana eiike me ia. ! kon .° mai ka Za 0 Ru sia ina aupuni like ole e hooia Ila ninau 0 keia ano, 1 ka makahiki 1899,; mai Ia he 26 ka nui ona elele mai na aina mai kahi' kapaia "The Hague," no ka hooponopono kekahi ninau anonui loa i ulu mai mawaena o ka no- | o na aina ame na aupiini Lehulehu. komo_ aku ke aupuni o Amerika Huipaia maloko o IMt ; ha!awa! me na hooponopono anonui ana, a pela no lgt !se kekahi mau halawai eaema ia hope mai. E kuKtlli3 a e hoalaia kekahi aha no ka lawe ana aku a na auI pun! o ka honua nei i ka iakou mau hoohalahaia ana no Mka hooponopono ia maī. Oke aupuni o Amerika Huipuia Mmi anie Mekiko na aina mua i lawe aku i ka laua mau hooana imua o ka aha 4< The Hague." 1 kekahi ano okoa ae, ua holopono iho kekahi mau * nui e poniaikai aj na aupuni apau. Iloko o kekahi , : ka hoomaopopo mau ana a na kanaka i ka ' i mau palapala aina no ka aoao hema o ka aina o * rika, a e luliluli mau ana ko lakou poo ika ike ana i i&i loa o ke alahele e hele ia ai ma ka aina ame ka mai kekahi kihi mai o Amerika a hiki ma kekahi \ H 0 ke alahele wale no a na moku e holo ana ia mar ka aoao maluna loa o Amerika, a he wahi i kai4 Cape Horn. No keia mamao loa o keia alahele, nolaila, loaa iho noonoo ana i kekahi mau kanaka enekinia, ina ■ «tia ana kekahi alawai mawaena o kekahi au.a ma ka o Amen'ka, e loaa auanei ka hoopokole ia ana ■; o ki& alaliele e hiki mai ai ma keia aoao hema o ka aina. Ua like nae keia mau niea i kamailio ia ae e keia mau kanaka enekinia, me he mau moeuhane paakiki loa la jia i J** ana okc kanaka e hana ai, koe wale no paha a haJ āwi la mai na kokua ana eke Akua kiekie loa. Oka ma0 keia mau kanaka i kamailio ai, e oki ia kekahi a Joaa ke akea kupono e hiki ai ia umi moku a oi aku e,k-6fno aku ai maluna ona, a e eli ia a hohonu, no kekahi tnile aole i piha ka hanen ka loa. ~*■;> He pupule ke kanaka e kamailio ana elike me keia la, a e pahenehene ia ana keia mau olelo a keia matl kanaka e ka nui'o ke ao nei, he mea paakiki loa keia, Jike no ia me ka olelo ana ae, ina he hiki ke hooliuli ia ke alo o kekahi aina ilalo ke alo. Ua lawe ae la ke aupuni o Amerika i keia mau olelo a keia mau kanaka, a haawi mai la oia i na kakoo ana apau mahope o laua, ke dala ame na mikini eli o na ano like ole, no l?a mea, ua hoomaopopo iho oia, o ka holopono o keia hana nui, aia no ia iloko o ka lokahi ame ka hoomanawanui. Ua loaa ike auguni o Amerika na mea apau e hooholomua ia ai o keia hana nui, ame ka naauao o keia mau kanaka enekinia, e holopono ana no keia hana iloko o kekahi manawa, anoai paha iloko o kekahi manawa loihi. Kuai mai la ke aupuni o Amenka i kekahi apana aina 0 umi mile ka loa Ve aupuni mai o Panama Repubalika, a ua ike ia ma ka ihoa ke Cana! Zone. Hoomaka ia iho la ka hana ana ma kekahi aoao o keia aina ma ke oki ia ana o kekahi mau ]mu kiekie, a ua okiia e lawa pono ai na moku nunui loa e komo aku ai maloko o keia alawai e oki ia nei. Iloko o 15 makahiki ka hoomanawanui ana o ke aupum ame keia mau kanaka enekmia ma keia hana anonui loa oka manawa. Mamiia oka pau ana oka makahiki 1914, i wehe hamama ia ae m na alawai oki la i na moku ō na'aupuni apau e holo mai ana no ka hema o Amerika, a haalele ia aku la ke alahele kahiko o na moku e holo ana ma ke alahele kihiloa i kapaia Cape Horn, Ua leaa ka pomaikai i na āhahui kalepa apau ma ka hoopokole ia ana o ke alahele o ko lakou mau aumoku halihali waiwai kalepa. Nolaila, o kekahi hana keia i hoolaula loa ia ae ai na kuleana oko kakou aina. No na makahiki he ehiku aoi ma ia hope mai, i hoi mai ai ka lilo o ke aupuni no keia hana nui, ma o ka auhau ia ana o na moku apau e lawe ana 1 keia alahele, a ua hookau ia na auhau kupono e hiki ai i na moku liilii ap3u e komo aku ana maloko o laila me ka hookaumaha ol? ia. " • « O kekahi o na mea ano hou i ulu a? iloko o ka aina iloko o ia mau la mai, ke komo ana o na wahine māloko ona hana kalaiaina, Oka mokuaina o Wyomina ka makamua i ae ai i kona !ahui wahine e koho ba!ota elīke ala me ka mana koho ona kane; ī keīa la, ua haawi piha aku la ka ahaolelo i ka mana koho i na wahine ma na mokuaina apau o ka Uniona. , i