Ke Alakai o Hawaii, Volume IX, Number 6, 21 May 1936 — KA MOOLELO O LONOIKAMAKAHIKI KE KEIKI KUPANAHA O KONA HANAI IA ANA—HOOLE OIA I NA MEA KAUA A KONA MAKUAKANE A KEAWENUIAUMI I KA WAIWAI OLE [ARTICLE]

KA MOOLELO O LONOIKAMAKAHIKI

KE KEIKI KUPANAHA O KONA HANAI IA ANA—HOOLE OIA I NA MEA KAUA A KONA MAKUAKANE A KEAWENUIAUMI I KA WAIWAI OLE

A ike aku la o Kapaihiahilina ua paa ka puka, hele aku la keia a ku mawaho o ka pa, i na koa e ku ana, alaila hiipai aku la oia i ke mele, e like me ka laua hele ana; O Lonoikamakahiki kapu a Kalani, 0 kalani ka a Keawe i hanau; v Hanau Kalani he alii ku halau, He lau kapaahu nehe e Lono, Maii ka papa aku Ka ahuula Kapu a Kunialana. , i Ua hewa! Ua hewa iaia la he hoomauhala, Aohe ano hala i hoomau ai e Kalani. Kuu makua e kalani, Kaina i honua, Hele ana 1 honua, 1 Opikananuu, j Opikanalani. MOKUNA XVI. KA HELE ANA O KAPAIHIAHILĪNA.—KA ĪMĪ ANA O LONOIKAMAKAHIKI lAIA.—KO KAPAIHIAHILINA HOI ANA MAI A NOHO HOU I KUHINA NUI A pau ka Kapaihiahilina kahea anaja Lonoikamakahiki ma ke mele, alaila huli hoi aku la oia, me ka uwe pu i ke aloha i ke alii, a kau iluna o Tia waa, "a "holo aku la. I ka' maiiawa i pāu ae ai ka Kapaihiahilina kahea ana i ka inoa o Lonoikamakahiki, a mahope iho, kupu mai la ko Lonoikamakahiki aloha no no kona hoalohaloha ana mai, ma ke ano o ka laua pili āna, a me ko laua IWle ana. Ahe mea maopopo hoi, ua liaku o Kapaihiahilina i ke mele ma ke ano oiaio; nolaila olelo ae la o Lonoikamakahiki i na kiai puka o ka hale aJii, e wehe ae ke pani, a e hookomo ae ia Kapaihiahilina iloko ka hal'e. Aka, i ka wehe ia ana ae o ke pani o ka hale alii, aia o Kapaihiahilina e holo ana mawaho o Laaloa. A i ka ike ana o Lonoikamakahiki, e h"ōlf ana o Kapaihiahilina, alaila hoouna aku la oia i na e kii aku ia Kapaihiahilina. Ai ke kii ana ona elel6"mamuli oka olelo a ke alii, a halawai aku la me Kapa!]|fahilina, me ka olelo aku: "I kii mai nei makou ia oe e lioi| ua hoouna mai nei ia makou e olelo aku ia oe e lioi, no ua nui loa ke aloha p ke alii ia oe i ko kr.ukau ana*~a?e ma ke mele, e like me ka olua hele ana; Laalele afcu3|[]mākou, aia no ke alii (Lonoikamakahiki) ke uwe la. ,rt *!***';, Aloha ae la o Kapaihiahilina i keia leo, lSffa_olelo aku la oia ina elele, me ka i aku: "E hoi olu^a^2 ; ej>lii, e hai aku i kuu aloha iaia, aole au e hoi aku; no'l£a : m^a > ua hoolohe aku ia i na olelo a ka poe akiaki Q.kojJßialia paha o ua poe la no kekahi i hele pu me pala o ka hala o Pooku, a hume pu i ka malo a me.ka palai. A nolaila, ke hoi nei au a waiho ia Kauai. A ina he make jio'u, aole hoi ana; lie make nona 110 kuu hoa ukaii ino. i Kauai no hoi mai. O u hoi olua." - " A pau ka Kapaihiahilina olelo ana i Tiei, alaila, hoi aku la iaua, a halawai me ke kahiki), a hai aku la i na mea a pau a i olelo mai ai. . A.ma keia mea a ua mau elele nef i' ai, ne mea pono ole loa ia ia LQnoikamakghiki.' ī "jrTfSmtla > hoolale ae la o Lonoikamakahiki i kan£ mau elua. ia j Kapahi a me Moanaikaiaiwa, a 'ma, o |ke keiki hookama o Kamahualele. A (Lonoikamakahiki) holo ana, kaftoha ae la ani, i Kealiiakalani, Kalaniomi, a me wau ke hele nei, e nolio oukou i ka aina, e n&%lH£!?Kshi <> oukou i kekahi, mai kekeue oukou. Ina hoi)lfeli%u a i maliu mai kuu hoa hele ia'u, alaila, hoi mai akā hoi i maliu ole mai kela, alaila, kali aku no au ona (Kapaihiahilina), a malia paha o maliu mai i loihi ia aku. Oi-e, he makole ka huhu, o hele a k|fTihi pepeiao. . . A pau ka Lonoikamakahiki olelo ana i keia mau olelo, kau aku la oia iluna o na waa a holo aku la. Ta imi ana a Lonoikamakahiki, halawai aku la oia me Kapaihiahilina ma Anaehoomalu, ma ke leaha, ma ka palena o Kona ame Koh.ala. A penei no ka moolelo oia imi āfia a Lonoikamakahiku * r I ka manawa i imi aku ai o ua o Lonoikaniakahiki, ua pae mua āku o Kapaihiahilina i Anaehoomalu ā mahope aku lakou nei (Lonoikamakahiki ma). Ai ka manawa i ike aku ai o Lonoikamakahiki ia Kapaihiahilina e~noho mai ana i kaha one, ma kahi e kau ana na waa o lakou (o Kapaihiahilina ma), alaila, u%ve aku !a o Lonōikamakahiki, ma ka uwe helu ana, e like me ka laua hele ana. A ike mal ia no hoi o KapaihiahiWna i ka iuve helu aku a ke alii, alaila'uwe helu mai la no hoi oia. A ia i halawai aj, a pau ka laua uwe āna a me ka laua kamiilio ana, alaila kau iho la o Lonoikamakahiki i olelo hoohiki ma\yaena o laua, aole e loaa hou kekahi kue, aole hoi e hoolohe i na olelo akiaki a kona m_au a'ialo. Aka, i mea e paa io ai ka laua hoohiki, nolaila, kukulu iho la o Lo»oikamakahiki i wahi ahu pohaku (heiau), i wahi no laua e pule ai me ka hoohiki imua o ke akua o Lonoikamakahiki, no ka hoopaa ana i ko laua hoohlk! ana. A ike aku la o Kapaihiahilina ua hooiaio mai o Lonoikamakahiki i.kana hoohiki ana, ia manawa ko Kāpaihiahilina ae aku e hoi me Lonoikamakahiki. A pau k:a laua kapu heiau ana malaila, hoi aku laua i Kona. a noho iho la ma Kaawaloa, ma Kona Homa, ! (Ua oieloia ma ka moolelo o ko laua hana ana i olelo hoohiki no ke kukulu ana i ke ah\i pohaku ma Anaehoo-| malu, ua kapaia ka inoa o ia palena mawaona o Kohala a me Kona "O Keahualono"; o ka inoa mau ia dia wahi a! hiki mai i keia manawa; oia hoi ke kukulu ana'o Lonoikamakahiki i ahu pohaku). Ā i ka hoi ana o Lonoikamakahiki mo Kapaihiahilina,noho hou iho la o Kapaihiahilma ma kona noho kuhvns nui e like me ka noho mua ana. A mahope mai oko Kapaihiahilina noho kūhina hou am*. alaila, kukakuka ao la o Kapaihiahilina me Lonoikamakahiki». i mea o kaawa'o aku ai ka poe nana i niauia walo ia KapalhiahUhia mai ke alo alii aku. No ka mea» ua hoolo ak,u ua o Kapaihia , hilinaia Lonoikamakahiki i ko lai.a halawai ana ma Anao- : hoomalu. A penei ka olelo ana: "Aole āu e hoi hou aku me oe» aia a kaawalo aku ka poo i numia walo ia*n mai kou alo aku, alaila, hoi aku au mol>o." Ano ia nioa, i kukakuka ai o l.onoikamakahiki mo Saj)aihihiTina. Aka. ua ninau akn o l.onoikamakahiki i ktf KapaihiahUina manao no ka poo nana i niania walo oiailna paha o ka mako ko Kapaihiahilina makomake, oia no; o ko I.onoikam&kahikl makemake no ia, 1 - waĀii&'ū l -..