Ke Alakai o Hawaii, Volume IX, Number 11, 25 June 1936 — OPUKAHAIA MAI KA PENI MAI A BENJAMIN N. KAHALEPUNA [ARTICLE]

OPUKAHAIA

MAI KA PENI MAI A BENJAMIN N. KAHALEPUNA

(Hoomauia) la wa nae. euohoaM maua me Toma, kuu wahi makamaka mahope, mamua iho o ke kia-hope, e hoolohe ana no maua i ke kamailio m&i 0 kekahi luina ia ma«a no Nepeluna (N T eptune), i ka holo mai maluna Q ka waa-liao, me ka hoe liaa: aiaila» ninau «nU la o Toma no ke po-ho oie o ka waahao iloWo oke kai, "Aolej" wahi a kekahi o lakou, "He hiki no iaia ke hoolana, i\o ka mea, he Akua oia." Ia makou e kam&ilio ar,a : a o ka mea mua a makou i ioho ac ai, he 100 no ka o-le. Fonei: "Aloha oc ek& moku'." Mai hea mai nei oukou'."* Fane koke la ke Kapena, penei,—"Mai ioiui iuai?" "Ua !o&& anei i» oe kuu n:uu keiki?" Wiihi & Kepetunn. M Ae/* w&hi a "ke Kapenu, "Khia m&u 1 loaa la oo*" Ka mnau a NopeUuuu wah! a ke Kapena. (OU no hol my ;\mo Toma k\;u wahi wahmaka.) "Ia lohe koko stir 0 maua in i ana aku o k 5 ? Kapona f Elna' ko mana piha !oa iho la no īa i ka maka'u, a ano make, a m«mao hou ao la mana ? ka h&nau. Makoniako loa o N*opotnna o ikf ia maua; aka, aole nae hoi o mana lihi akn. Hoomau mm !a no ota 1 ke kahea ia maua, e helo akn t ona "U, a t ok\ Uwo oia ia mauß a e!ua i fhau i kauwa nana NoUila. oko imaua hele koke aku la no

ia> a lulu lima maua me ia ma ke ano makamaka. Kuhi no hoi a he kanaka eleinakule loa la, ia ike ana aku i ka loloa o ka umiufni, o ko poo hoi, ua hele a poohina;' i ka uhiia ana iho me ka ilihipa mahina. A mahope iho! o ko maua kamailio ana mel ia, makemake ae la oia i mea | inu. 0 ko'u hele aku la no: ia e hoopiha i ka bakeke ii ke kai, like mo ka olelo, a na luina ia maua), o ko'u lawe mai la no ia imua ona, elua bakeke kai. 0 ko iala ialau iho la no ia i ka o-Tē arta, a ho-o mai la iloko o kuu waha i ka nuku i inu ai au i ke kai a'u i lawe mai ai. Aka, iaia i kulou aku ai e lalau ak-u i na bakeke kai. o ko'u paa ae la no ia i ua kanuku nei a kau ae ia ma c>\\ 7 i ole ai au e iim-i ke kai, aole nae i ike mai, no ka mea ua poeleele loa iho la. A o Toma hoi, kuu wahi makamaka, ua piha loa oia i ka maka'u, a inu iho la oia i kekahi hakeke kai a pau loa. īa kakahiaka ana ae, o ka ma'ima'i mai la no ia o Toma, a o ka luai aku la no ia mai ke kakahiaka a hiki i ke ahiah ana. Ma keia wa, ua aneane e pau loa ka ai a makou ame ka wai, hookahi wale no berena no ka la, a he hookahi paina wale no o ka wai a ke kuke e nini ai i wai ti no makou. Kau nui aku la mako e ake o ka ike aku i kekahi moku. A hala kekahi mau la, kokoke makou i kekahi moku kuna, mai Bosetona mai, e holo ana no Inia Komohana. Ko makou ki aku la no ia i ka pu i kall mai ai oia; a kali i'o-mai la no. ua mokii 'la. A loaa mai la ka ai a makou a nui e like me ka makemake. Ua la"Waia niakou ma ia hope mai a hiki 1 ko makou ku ana i Nu loka.

- Mokuna 11. Kona Hiki Ana I Amerika A : s Noho Ola Ma Nu Havena | ! ( New Haven) AMa To- I ! rinlfoda (Torringford). ! Hiki makou i Nu loka i ka makahiki 1809; noho makou a hala kekalii mau pule, a mahope maī o ka pau ana 0 ka waiwai o ka moku i ke kuaiia e ke Kapena, alaīla, haalele na luina o makou, a hoi aku Ia kela ame keia mea i ko lakou wahi iho. Noho iho la no maua me Toma, kuu wahi makamaka me ke Kapena iluna o ka moku. ī kekahi ahiahi, hele mai la kekahi mau v keonimana elua i!ijna 0 ka moku e ike ia maua. T ka pau ana oke mailio ana a makoii. koi mav la !aua ia maua e hele iloko o ka hale hana lehlea. e hoikeike mai ia maua Tna mea hou. O ko maua hele aku la no ia me laua a hiki iloko o ka hale hoikeike hana lealea. i nana aku ka hana, nui a lehulehu wale na kanaka a aole no hoi mana 1 ike mamua i ka «a mea o! ka nui o na kanaka. Noho' iho la maua a ahiahi, o ko' maua huli hoi aku la no iai iluna o ka moku. Ta kakaihiaka ana ae, hiki hon anaj ua māu keonimana noi, a koi hou mai la ia maua e \ hele maua i ko laua mau ho-j me i& awakea ae. Oko ma-! ua &e aku la no ia a haeieie iike aku la »o ia o maua a hiki i ka hale noho a li'u wTaie: naiu waie īho la iio au iioko o'u i ko u ike ana aku e a i pu ana na \Nahiue moj nn kane, maiuna o ke pakau-: kau hookahi, a ua lilo hoi! ia i mea no'u e kahaha ai. j A haia kahi niau la, o ko| makou haalele iho la no ia i ka moku me ke a hpi pu aku la mīiua me Kapena Birhiitinala, (,Captain iii-inuiall) ma koiuj\ wahi ma Nu lia\eua f oia hoi kona wahi »ol;o pau, Nohp pu iho la au uie ia no kekahi manawa. a. nu keia home no hoi au i ,lauua nui ai mo na haumana' jokekulamii. i A na keia poe haumana [manaoio i hai malia'u no ke ano o ke Akua, a nni aku manuia o ka\i mea i lohe ai mamua; aole naeVu iko i ka oiaio o ia niau moa i haiia mai, no ka ! ua naaupo loa au. He n«i wale na maliawa a'u i ai e i

liOu aku i kahi naau mea -dījo hou e uili ana i ko ke i»uo; aka., aoie loaa 'ia'u o ikekahi roca nana e "wehewehe mai. Hele no au i iiH halawai he nui ma ka !a Sabati; eia nae.ka pilikia, aOit hoomuopopo o'u i ka ke Kahuna mau olelo. He wahi wta uuku o ka oielo Bertania i hiki ia'u ke hoomaopopo, a ke kamailio. O Toma hoi, o kuu wahi makamaka, heie no oia i ke kula i kekahi o na haumana o ke Kulanui, mamua o ko'u manao ana e hele i ke kuia. Lolie <iu i kekahi moku e makaukau aua e hoio mai Nu loka a i Hawaii iloko o kahi mau la. Makemake iho la ke Kapena e haalele au i keia aina (Amenka), a e hoi au i kuu aina hanau ke makemake au; aka, aole o'u makemake e hoi, no ka mea. ua hoohihi iho la.au i keia aina. Noho iho la au a haīa kekahi mau pule mahope mai, ike ihō Ja au ia Mr. E. ;W. T>uaita (Mr. E. W. |Dwight), nana hoi au i a'o ;mua i ka heluhelu ame ke kakaulima. I kinohi au i ike ai iaia, ninau mai Ia oia ia'n ina paha he mea kekahi i holo pu mai a rae Toma, (no ka niea hoi, ua ikeia o Toma e na haumana o ke Kulanui.) I aku au iaia. "Owau no hoi kekahi i hoi'o pu mai me ia?" Alaila, ninau mai la oia ia'u i kuu makemake i ka heluhelu ame ke kakaulima. I aku la au, "Ae." Alaila, i mai la oia ia'u, e hele aku au i kona keena i ka po, e ao. Alaila, heie aku la au i ke ahiahi, a hoomaka iho la e heluhelu maloko o ka buke ao-sepala. A kauoha hou mai la no o ua o Mr. Duaita ia'u e hele aku ma kona ke ena i kekahi manawa, ke ae kuu Kapena. A hai aku ia au i keia mea i kuu Kapena, a lilo iho Ia ia i mea nona e hauoli%i me kona makemake ia'u e hoomau au i ko'u iliele ana malalo o ke a'o ana a Mr. Duaita, a ua hoomau au pela a hiki i ka hala ana io kekahi mau mahina. I I ko Opukahaia hoea mua lana i Nu Havena, aole i ko[,mo mai iloko ona ka manao ihoihoi. O kona kapa aāhu, : oia no ke kapa o na poe sela, aolē no hoi i kupono loa. No keia kumu, u$ aneane ko»a makamaka e haalele iaia mamuli o kona manao, he mea makehewa iaia ka hoomau hou ana .aku i ke a'o ana; aka, i kona \va i ninauia aku ai ina ua makemake no oia e hoomauia ke a*o ana, ia \va ua hoike mai oia i kona makemake e hoomauia no kona a'oia anā. No ia kumu, ua hooholoia e hele oia i ke kulā nia kekahi la ae. Ma keia hoomauia ana, ua loaa iho la iaia kahi ike makaukau iloko o manawa pokole i ka olelo Beri!tania, a ua pau hoi na manao kaumaha. tkeia aku la ka mohaha maikai o kona Imau maka i na mea e nmalo ae ana mamua ona. a loaa pu nō hoi iaia ka ike i na poe apau, a ua lilo hoi i mea nona e hauoli loa ai oiai ua ikaika mai nā mea paahana oloko ona 110 ka hooikaika no i ke a*o ame kona hoao nui ana hoi e moni mai i na mea apaU'e a*oia ans i iaia. oia hoi keia: i I kona hoomaka ana e heiluhelu i na huaolelo mahele hookahi, a mahele ehia mai loko o ka buke a*o sepo!a. aia hoi. he mau hua i ano ! hiki ole iaia ke puana poloīei o na mahelo olelo* nae i komoia ka hua palapala R. a oia ka hua pilikia o na hua e ae apau, o ka puana ana ia ihua. ua Uke me L. Ma kela lame koiu manawa e helnheilu ai. ua hooponoponoia oia , e puaua pono i ua hua "la. ma 'ka haawi ana aku i kekahi mau huaololo, penei: 4 *E hoao oe e Opukahaia. he mea akaaka loa." (T*y Opukahaia, it is \ ery oasy.") Peia ka hana pinepine a o ka loaa no ia, a kani ae U ka iakou u-Ka iki. Aoie 110 hoi i liuliu mahope mai, oiai ua mahuahua ae ka ike i loaa ia Opukahaia \i ka 01010 Beritania s hoolilo ae U kana kumu i kekahi «.hiahi ma ke kamakamailio j «uia nie ia. ame ka ninau j aua hoi iaia i ke ano ame hana o kona aina ponoi. kekahi ir.au niea ana i hai aku ai, o;a r.o ke ano o ka iuu anu o kanaka o kona atmai iUi wai maimna mas. lakou ma na wahi o, 0 kc a Ukou o ukuhi

ai i Ka wai me ka lau la-i i e Jike me ke ano o ke kaha, a aole he U-i & hzki ai ia Opukahaia ke kuhikuhi aku i ke ano, nolaila ua hoopauia iho ia no ma keia wahi Iloko o keia manawa, ua īkeia aku ko hoonaauao ana iaia iho i Ice ano 0 ka olelo, a ua lilo no hoi ia i mea nona e hauoli mau ai. 1 kekahi la oiai oia e noho ana ma k«na pakaukau a unuunu mai la i kona pulima iluna a holoholo ae* la hoi ma kela am.e keia aoao o ke keena, a ninau iho la, "Owai keia?" "Who'this?" A hoomaopoop ae "ka le;hnlehu i kona ano. Alaīla, [ hoano e hou ae Ia oia i koha kulana, a pane hou ae la oia, a owai keia?" "Well, who is this?" Ua hoomaopopo popoia keia mau mea e kekahi haumana o ke Kula nui, aole hoi he mea e kanalua ai no ia mea, O kona hemaana ma keia wa, e hlki ana no ia ke hooponoponoia. " A mahope mai o ka manawa ana e hookolohe ana, pane mai ia kona wahi makamaka iaia, "E Opukahaia, ua makemake anei oe e ike i ke ano o kou hele ana?" "Ae, penei no ke ano o ka'u hele J ana, e like no me ke ano mau. A mahope iho o ia wa, hoopuka ae la o ua o Opukahala i keia wahi moolelo. "Aole o'u makemake e noho hou me ke Kapena. a ke makemake nei hoi au e noho ma kekahi wahi okoa aku, oia hoi, ma kekahi wahi e hiki ai ia'u e a'o i ka ike kakaulima ame ka heluhelu. " No ia kumu, hele aku la au t ma kahi o Mr. Duaita„ leuu ' makamaka lokomaikai, a hoike aku la au i ko'u ma£e r make apau iaia. I aku fa"an " iaia, he makemake au e lo- ; j aa ia'u kekahi wahi kupono 1 hiki ai ia'u ke hele mau ke kula a hana lima hoi i,k e -. T kahi mānawa. A1 aila, f m la oia ia'u, e noho'au residena Duaita (Fresidenf* Dwight). <Aole i Pau).