Ke Alakai o Hawaii, Volume IX, Number 21, 3 September 1936 — KA MOOLELO O KEAKA AEAHAUKAE KE KANAKA AEAHAUKAE O KE KULANAKAUHALE O KIKAKO–A HE HOOPAKELE NO NA WAHINE AME NA KAIKAMAHINE E HELE ANA MALUNA O NA ALANUI I KA PO AME KE AO KOKUA A HOOPAKELE NO NA KANAKA O KA OIHANA MAKAI O KE KULANAKAUHALE–AKA, NO KONA WAHI NAE E NOHO ANA, AOLE HE MAKA I KE [ARTICLE]

KA MOOLELO O KEAKA AEAHAUKAE KE KANAKA AEAHAUKAE O KE KULANAKAUHALE O KIKAKO–A HE HOOPAKELE NO NA WAHINE AME NA KAIKAMAHINE E HELE ANA MALUNA O NA ALANUI I KA PO AME KE AO

KOKUA A HOOPAKELE NO NA KANAKA O KA OIHANA MAKAI O KE KULANAKAUHALE–AKA, NO KONA WAHI NAE E NOHO ANA, AOLE HE MAKA I KE

(Kakauia e Mr. Geo, Kr K«tīa), MOKUNA I KE KIHI ALANUI SHERLOCK AME UMI—HAUNAELE MALOKO 0 NA HALE INU RAMA Hala ae la keia la me kana mau hana, i ka oihana makai e naulu nui ana owai la keia kanaka aeahaukae a lakou i kamaaina nui ai ma ia ano inoa, a ma kona ano maoli, aole i maopopo ia lakou; a uhi mai la ka po maluna o ka aina, a he oia mau no nae ka hele ana a na kanaka maluna o na alahui o ke kulanakauhale. Kekalii o keia lahuikanaka niii, e hele ana no ka lakou mau Kaaa o ka po, e laa na kanaka hana maloko o na haīepa y i iiupepa no na Nupepa kakahiaka; e hele ana kekahi poe, na kahe ame na wahine, ame na kaikamahine, ma na halehana puolopepa, (paper packages factory), ria haīehana omole ame na ano aniani Hke ole, (Glass fac,tories), ame na halehana he nuVo ke kulanākauhale, M& keia kulanakauhaīe nui, ua piha pu me na ahahui o na kanaka powa, na poe piliwaiwai, ame na hale hoōiiamakama he mau hānen o na 'haneri, e' hu!! ana kela' ame keia i ka mea i kapaia he D A L A, no ka pono o ko lakou noho ana, ame ka loaa ana o ko lakou mau makemake apau, _ E oloio ana na kaikamahine hana telepona, na ka.ikamahine ame na wahine e hana ana ma na hale wili palaoa, na hale humuhumu lole, i ka po, me ko lakou noonoo apau maluna o ka lakou mau hana pakahi iho, a o ke ano iho la keia o ke ola ana o ua kulanakauhale nei. I keia lehulehu nui e hele nei maluna o na alanul i nā po apau, & ma kekahi mau alanui i ano mamao iki aku mawaho o ke kulanakauhale ponoi, kahi o kekahi mau halehana e ku ana, he nui na wahine ame nā kaikamahme e hele nui ana ma ia aoao o ke kulanakauhale no ka lakou hana. Ma fee kihi o ke alānui Main ame 36, ma kekahi kihi e ku ana he halepule kristiano, a ma kekahi mai, kekahi halehana aniani, (Glass factory), a he mau hanen o na kane, na wahine ame na kaikamahine ka i hoolimalimaia no ka hana ana maloko o keia hale hana i ka po, a i ke kakahiaka o kekahi la ae a pau ai lakou, a e heie mai ai iio hoi ka poe o ke ao no ka hana ana mau wahi.

Maloko o ka halepule e ku mai ana ma kekahi aoao, e piha ana no ka poe hele pule maloko, a e malama ia ana ke anaina haipule e kekahi kanaka kulana ola kino ikaika, kiekie kona o 5-11 kapuai, a he kanaka u'i no hoi.

A i keia po e malama ia nei o keia anaina haipule matoko o keia halepule, a mahope iho o ka pau ana ae o ka himeni ana a ka papa himeni no ka hoomaka ana o na hanā'o ua po la, aia hoi. lohe ae la na mea apau i ke kapalili ana mai o ka leo uwe o kekahi mau wahine, alailā, lohe pu ia aku la ke kani ana o na pu panapana. a maluhia iho la mahope o ia manawa. I kela manawa mua no o ka leo uwe kapalili floheia ae ai, aia hoi, eu aē la na mea apau mai ko lakou mau no ho ae, a pau nui aku Ia keia anaina haipule i ka holo no waho o ke alanui e ike kuihaka i ke ano o keia mau leo uWek£palfli

Mq ka paha'oha'o o na mea apau i ike aku ai i ko lakou kahunapulēlniapai mai ana i ke kino o kekahi mau kaikamahme iloko o kona mau lima, a pane mai !a i na hoahanau kane o keia halepule e hoihoi aku i keia mau wahine opio no loko o ka halepille, a e haawi iho i na komua ana mamua o ka hoike ana aku i ka oihana makai....

Kuemi hope hou aku la oia a nalowale aku la iloko o ka huikau o na kanaka i akoakoa koke mai, alaila, i kekahi mau minute hpu mahope iho-aia kekahi mau kanaka e paa ia.ana e na lima o ua kahuMpule nei. ma kahi o na pahu telepona e kahea ai i na makai; a iloko no hoi o na miauie hoii mahope iho, i hiki mai ai na kaa makai, a o k» lilo aku la.no hoi ia o na kanāka e paa ia ana iloko o na hma o ua kahunapiale nei Hiki hou mai la ua kahunapele nei no loko o kona halepule iho, aia hoi, ua hiki hou mai'la na kaa makai a līlo sku la ua mau wahine lawe ia aku la no ka haukipila Appleton, " 0 ka pauku a ua kahunapuU la \ heluhelu mai ai, mahope iho o ka hoomaka ana o na hana o ke anama haipuf e , —"Ka Samaritana Maikai! Alaila, mahope iho o kona haawi ana mai i kona mau manao wēhewehe, aia hoi, huli mai la ia maluna o kana anainh a la: « ' % "0 ka hana a oukou i haiia iho !a ! keia po, o na'manao oiaīo no ia o ka Samaritana maikai, e lawelaweia na hana kokua ame na hana aīoha iloko o ka manawa 1 makemake ia, a e paaa'i aku i ka ino no ka ino." 1 ka hookuu ana o na hana halpule, aia hoi, ua hool&ha aku la ua kahunapule nei ; —o na hoahanau apau i iookaumahaia me m luuluu like ole b keia ola e hele

. mai raa ko lakou jialepule nei i na \va apau o ka la ame kā po, a e loaa no oia i makaukau e hoomama aku i ko 'lakou mau popilikia elike me ka mea e hiki ana iaia. O keia pilikia'i ikē ia iho la i keia po, he mau wahine opio no ia e hele ana no ka laua hana maīoko o'kela ha!ehana ma kekahi &oao maf o keia halepule, i ka wa i le'e ia aku ai laua e kikahi mau kanaka opio no ka makemake ana e lawe aku i keia mau wAhine opio maluna o ko laua no kekahi wahi a laua 1 makemake ai. a e ai i ko laua mau manao hohewale; a no ka hiki ole ana īMaua ke h,o'ōko i ko laua hoi, manao iho la e lawe i ke ola o keia mau wahine opio, ma ke ki ana i k& laua mau pu, aka nae, ua ku mai la ka poka ma na poohiwi o na wahine opio, a e poino oe ai o ko laua ola. Ua hooia aku oia i na kanaka o ke aupuni ma ke kakau ana aku i kona inoa: Rev. Harold Miner, oka hoomana Mission Kristiano O ka halenoho 0 ke kahu 0 keia hoomana, e pili kokoke mai ana no ia mahope mai o ka halepule, a o ua kahu la, he kino hookahi wale iho no kona, aole he ohana a aole he kokoolua e noho pu ana me ia. Ona hana hoeueu apau' 0 kona ekalesia, e noho hoomalu ia ana no ia e ia, na aha--hui apau o kona halepule, na ahahui opio. na ahahui C. E,, ame na papa kula sabati ame heluhelu haihala, oia hookahi wale no ka mea. nana e malama a e hooholomua ar a 1 Jia hana apau. ■ Aka, mawaho ae 0 keia mau hana apau, ua loaa no iaia he manawa e ike ai i ka honua nei, i ka aina, ke ano o na hana ame ka noho ana 0 ka lehulehu, aole nae me kona ;aahu koioka loihi kahunapule ame kona a-ikala poepoe, iaka, iloko 0 ka aahu o ke kanaka lopa, haahaa, hune.'a e inoho ana oia ma kahi o na maka e ike ole mai ai iaia. I O Keaka Aeahaukae a kaua 1 ike aenei, a0 ke poo hoi jo keia moolelo, oia no 0 Rev. Harold Miner, 0 ka Hooma- ! na Misiona Kristiano [. ; 1 ■:: - < 1 MOKUNA 11. NA HANA POWA A KEKAHI AL'NA KANAKA—HOO- ** HAAHAA IA KA LAKOU PAPAHANA Oiai ka oihana makai e ninau "māu'āKa'ia lakou iho' owai la keia kanaka aeahaukae, aia hoi, e ike mau ia ana no oia maloko o kē kulanakauhale, e haawi mau ana no 1 i na kokua ana i na kanaka makai, a i kekahi wa, ua nui; loa kana mau hana kokua, aka nae, o kona ike ole ia ana, ua hoao mau oia e huna iaia iho no ka hanohano ame ka ihiihi o ka oihana laahaia ana e lawelawe ana. Ma na la mai mahope o keia, ike ia no oia maloko 0 na: pa-ka, e noho ana maluna 0 na noho laau loloa, ole, e holoholo ana mawaena aku oka huikau c> na kanaka. ' Ma na kulanakauhale nunui 0 keia ano, e houluulu | mau ana na kanaka o na puali powa ame na ahaliui pepehikanaka muloko o na pa-ka, e noonoo ana lakou i ka lakou mau hana e hana ai i kekahi mau hora 0 ia la. X ka ike ana 0 Keaka Aeahaukao i ka piiuluulu niii o keia poe kanaka ma kekahi aoao 0 keia pa-ka, aia hoi, hookokoke a'ku la kana hele ana malaila, a ma kekahi wahi kaawale 0 kekahi noho, i noho iho ai oia e hoomaha, eia nae, aia kona mau pepeiao e wehe hamama ana, a e hoolohe ana i na mea e kamaiīio ia ana e 'keia poe kanaka. Oka makamua loa ona mea ana i lohe ( ae ai, e hele ana keia puulu kanaka e powa i kekahi hal} Banako nui 0 ke kulanakauhale, e ku ana iloko ponoi 0 ka aina 0 Kikako. '

E hoolala ana keia poe kanaka e h» Ic mu;a aXu kekahi hapa o lakou mamua o na hora e paniku ai ua bairako la i kona mau puka i ka auina la, a e pee hoi maloko o keia banako a hiki i ka hiki ana aku o ka hapanui i ka hora 5 o ua ahiahi la.

E hele pu mai ana keia puaH kanaka powa me'elua mau pu kani-ālāpine a kukulii mawaho' o na puka-komo elua o ua banako la, a e kue āku i'na mea apau e hoao mai ana e komo māloko.

E kauoha ana ke alakai o keia poe kanaka ina mea apau e hele mai me ka lakōu mau pu, ā i ke komo ana āku maloko o ua banako la, e haawi ai lakou i ka lakou hooiohe ana i ke kauoha a ko lakou poo kiekie 'wale no, a aole i kekahi mea e ae. Pane iho la o Keakā iaia iho: "Ua hikj mai la au maanei i ka wa kupono e lohe ai i ka lakou mau hana o keiā po; iloko o hookahi hora i koe a oi e liiki aku ai kekahi hapa o lakou no ka banako, nolaiia, o ko'u manawa keia."

Ku ae la oia a haalele iho la i kona noho, a hoomaka aku la e hele, a o kona wa no ia i paa ia mai ai e kekahi mea* a kauoha ia mai la oia e noho hou ilalo, Ua hooko aku la oia i keia kauoha, alaila, huli mai la ke alakai o puuiu kanaka e kamailio ana a pane m&i la;

"Aole kaKou'e hopohapo no Keaka Aeaha'ukae, aolie hana hiki iaia ke hana!"

Akaaka mai la lakou ia Keaka Aeanaukae. a hookuu ia mai la oia e hele ma.kona aiahele, no ka mea, ua kamaaina ia oia e na mea apau i ka hoopilikia ole aku i ke'kahi mea, a aole no hoi ona waiaau wale aku i ka poe e hele ana ma ke alanui.

Alaila* ku hou ae la oia a haalele iho la i ua noho la, a hoomaka aku la e hele ma na alanul o ka pa-ka a hiki i kona puka loa ana aku no ke alanui nui, a pau mai la konft ike ia ana.

Mamua o ka pahiku ia ana o na ipuka elua o ua banako la, aia hoi, komo akū la he kanaka hana paipū-wai 110 loko o banako la. a hele pololei aku la oia no ka rumi o na kaiiakakiai o ua hanako la e mākaukau ana e ku aku'ma ka Ukou tnau wahi i auoha ia ai. ' Pane aku la keia kanaka haiia paipu-wai: "Aia mahea ha paipu-wai poino o kā banako nei?" Pane mai la kekahi o ua mau kanaka kiai la: "Aole i loaa mai nei ia makou na hoike ana." (Aol« i pau) .«—,—.—oOo- . : Ma Platte Akau, Nebraska, i ka la & 6 Augate, ua ae ae la o Sterīing > Walrod Powelk he keiki nona na maknhiki he 16, mamuli o kona hoao ana e'ukūia ma! iaia e ka makuakane o Shirley Temple kekahi huina dala he $25,000, alaila, e hoopoino ole aku oia 1 ke ola o ua kaikamahine ala. Ōia no hoi ke e kaulana nei ma ke kii ōiiionl. ! Ma Englishtown, New Jersey, i ka 1$ 11 o Augate, ua hoohuiia ma ka berita o ka mare kekahi mau kāikuāhine he elua no laua na makahiki he 22 inu I<* i kekahi mau kanaka mahiai. a o ua mau kanaka ala oin no ka makua kāhfe ame kana keikikane ponoi, a o ko laua mau makahiki pakahi he 60 ame 22, - Ma Cmemati, Ohio, i ka la 8 o Aagate, u* hoakaka ae la o Crawford Flaherty ? kekahi mekanika nona ua makahiki he 14, i kekahi papahana maikai loa no ka hooluohi ana i kekahi mea ī kona wa e hiamoe ma ka moe, a i ole paha, iloko oka manawa ikiiki Poiiei e hana ai: P kii i kekahi halii. nakiikii aku ma na poil o ka moe, alaila, e waiho !ho ma ka wawae o ka moe ī I®kahī peahi uwila a hoohuli ae kona alo iluna, a i ka w a% puhiia akii ai e ka makani. e pa aha ke aheahe m& k.iw>oKu me ke kiloiia ana o na aheahē ala ilale» a hAopomaikaiia ka mea e moe ana. |