Ke Alakai o Hawaii, Volume IX, Number 28, 22 October 1936 — HELU 14,208 He Kanaka Paahao Iloko O Ka Hoomanawanui Mamuli O Kona Ahewaia Ana Mai No Ke Karaima Ana I Hana Ole Ai [ARTICLE]

HELU 14,208

He Kanaka Paahao Iloko O Ka Hoomanawanui Mamuli O Kona Ahewaia Ana Mai No Ke Karaima Ana I Hana Ole Ai

?Ws*J ka peni mai a K. A. Nl T I Mahope o ka hoolohe ana o ka papa Mana Hooko ō na Lunanui 0 ka halepaahao, e halawai ana ma ka halepaaho, i na palapala hoopii me na palapala noi a na poe paahao, kaikala ae la ka Lunakiai Pa&hao ua pau na paahao 1 ka hookoiokoia ia. Piha na manao o ha kani|§& e noho ana ; malaila i kela manawa me ka ; pihoihoi. O ka Lunahoomalu, ua heie oia a ku i ka haalulu, oiai oia e nana iho ana i kekahi apana pepa ana e paa ana i kela manawa. Kauoha aku la oia i ke kia-i p. kii aiau ia paahao helu 14,208.

Hele maoli na helehelena o ka. Lunakiai Paohao a hakea. Kunana iho la oia anie ke ano ulolohi oia i pane aku ai; "Pehea la, aole oia i ae mai nei e hele mai ia nei, a imua hoi o oukou." "Me ka nana ole, e kii kokeia aku oia," i pane mai ai ka Lunahoomahi. Kunou aku la ka Luna Paahao a kauoha aku la i ke kiai e kil aku i ka paahao a lawe mal. Alaila huli ae la oia a olelo aku la i ka Uunahoomalu: "Aole i maopopo ia'u kou kuiiiu i hoouna aku nei i ke klal no ke kii ana aku i kela kanaka paahao, aka aole au e kahamaha aku ana i kou mau manao, Ke makemake nei au e waiho aku imua ou i kau hoike e pili ana i keia kanaka paahao, mamua o kona komo ana māi iloko o keia pumi.

"Ala a hlki mai 1 ka manawa a makem e nonoi ai ia oe e waiho mai i kau hoike/' wahi a ka Lunahoomalu me ka t»V ki, "alailā oe e hooko.** Hllinai aku la ka Luna Paahao i hOpe o kona noho. He kanaka loihi oia, me na helehelena malkai, oluolu a naauao. Oiai he waipahe kona ano, ua lilo I mea e hoonalonalo ole ana i na hoailona o ka makau ame kanalua e kakau ana ma kona hiona, Kau iho la ka meha maluha o ua rueal ala koe waīe no nae o na hana nakuii a ka wahine opio kakauoieio oiai oia e hookaia ana i kana peni-kaia. Komo mai la he kukuna la ma loko o ka pukaaniani a haule iho la maluna o ka noho o ke kanaka paahao. Maiaiia nohoi i hoomaha Iho ai ka ikena o ke Luna Paahao. Me kona hoopilimeaai ole ana, kukaia mai la ka Lunahoom&lu: "He nui aa alahele e loaa mai al n& mea i hanaia ma keia halepaahao me ke kaukaī ole ana aku i na l»una Paahao aiue aa kanaka paahao." I keia manawa koke, komo mai iu ke kiai ame- ke kaaaka i>aahao, oiai ua kaaaka paahao »el e hele ana me ke kauoioko ana ,i kekahl popo hao kaunalia a i kona ike aua mai i ua lvuiau,ui 6 noho aku ana, lxapai ae la ola i ; ke kauiahao e paa aiu ma koaa wawae me he kauia ala iioko o ,kona mau lima. He aueaue piha na makahiki he 40 ;aia. I ka na|na ana aku, i kekaiii uuuiawa. he | kanaka ikaika oia. O kona ili, ua |hele a keokeo pu a alualu. Ua , hele nohoi koua mau iieiehcleiva I a hakea i kau a mea o ka hupaa t mau ia ana ma ka raau pouii. I Kor,a kino ua Ueie a wiw*, su&muli no o kona iioouawaiiw&iiia ana e ka Aole i ioaa inuu kekiUū maiiawa uo ka liooaiakauka a aua iaia ao ka heie ana nii iiuua o ka Papa o na Lunanui o ka Oihana Paahao. Kona mau kaniaa, ua puka a e ike waie la aku aaa no na mauamana e okuu. mai o kona iole p.aahao, ua heie nohoi a pukapuka a nahaehae, o kona iauoho, he loloa a kuku ana aie he iauoho puaa ala. a o kona uiiūuuii, elike me koua iauoho, ua heie a aea me he aia aoie i kahiia no UA mAhUu he lehulehu. na maliiua he lehuiehu. E lele niau ana kona mau n.aka i o a ia y.ei. I koaa konio aiu nuu iloko o ka rumU imo uawaliwali maoli

oia, mamuli o na kaulahao amej popo hao ana e hapai ana i kela manawa, a o kona ano ua like meka bea e kupaio ana i na ilio; i alualu aku iaia. Nana pono mai j la oia i na poe apau e noho ana iloko o ka rumi alaila ua hooki iho ia oia i kona nana ana i kahi e, mamūli o kona ike ana mai i ke Liuna Paahao e poho aku ana. Kauoha mai la ka Lunahoomalu e noho iho oia ma kahi i hoomakaukau mua ia nona. Kani iho la kana uhu .a noho iho la |ma ka noho. Ua hele a luhi majoli ke kino no kona hapai ana i na mea hao. Kahea mai ia ka Lunahoomalu i ke kiai: "Pehea la oe i hoopea ai i keia kanaka paahao me ke kaulahao, oiai ua nawaliwali loa kona kino, a pehea la oi i hoopai ole aku i na paahao e aku elike me ka'u mea e ike nei?" "Pehea la," a ke kiai i uu mai ai, "ua maopopo ia oe ke ano o keia kanaka paahao; oia kekahi o na kanaka paanao i makau lo& ia a aole nohoi oia i hiki ke hilinai ia-" "Ua maopopo kela ia makou. Wehe ae i na kaulahao." Hooko mai la ke kiai. Huli aku la ka Lunahoomalu ame ka leo oluolu ninau aku'la oia: "Pehea ua ike mua no oe ia makou?" Nohh pono iho la ke kanaka paahao a nana pololei mai la i ka Lunahoomalu. "Aole," ana i pane mai ai mahope o kona hoohakalia an?i iho. O kona leo he piha ip'e ke ano nonolo nae.

"He Lunanui makou no ka Papa o na Luna Paahao. I,ohe makau e pili ana i kou hihia' a ke miakemake nei makou e hai mai oe 1 ka oiaio e pili ana i keia papahana."

Noonoo akahele iho Ia ke kanaka paahao me ke kaupaona pono āna iho i na manao i ninau ia mai ai e'ka Lunahoomalu, a mahope.o ka moakaaka ana ae o na manao, pane aku la oia : "Me he ala ke makemake nei o.e. e waiho akū au imua o oukou i kau palapala hoohalahala." "Ae — ina he palapala kau e waiho mai ana." Hoopau ia, iho ia na manao hopohopo a makau iloko o ke kanaka paahao a nana mai la oia i ka Lunahoomaiu me ke nanaina wiwoole. "Aole a'u he palapala e waiho aku ai imlua o oukou." Nana aku a nana mai ua mau kanaka ala me ke aia ana ae o ka Lunahoomalu, hele aku la imua o ke kanaka paahao a kau iho la i kona lima maluna o kona lima maluna o kona poohiwi. Oluolu kona leo aoka makamua keia o kona kamailio ana peia. "Maopopo ia'u," wahi ana, "he kanaka hoomanawanui a hoohalahala ole oe, ina paha ua lohe mua makou mi ia oe mi. I kou noi ana ia oe e wailio mai i kau palapala hoohalahala imua o mkou, o kou iini oia no ka hooponopono ana i ka hoahewa ana i kau iho maluna o kou mau poeMwi, ina ua hanaia kekahi hewa. Mai noonoo mai i keia kumuhana ma ke ano pilikino. Ina oe e manao ana pela, aole makou e manao e hoopilikia hou aku ia oe, aole hoi makou e manao e kokua aku ia oe. He umikumamalima haneri paahao e noho nei ma keia halepaahao a aia lakou malalo o ka malu o hookahi kanaka. Ina e kau ana ka |hoahewaia ana maluna o kekahi o oukou, e lilo ana ia i mea e hoohuoiia ai o oukou apau loa. Ke nouoi aku nei au. iio ka pono 0 na poe apau, elike me kekahi i kekahi. e alako aku oe ia makou^ 1 hiki ai ia makou ke imi aku i ka pono o na mea apaai e noho nei maanei. Ina aia kekahi aloha hoakanaka maloko ou, e hooko mai aha oe i kau mau uwalo ana. Nolaila mai kkaohi iho i kou mau manao, e waiho mai i kau hoike «iike me ke kanaka wiwoole a mai makau wale aku i kekahi mea."

Hoka iho la ke kanaka paahao, a kunio ilio ia ke alohu lioakanaka lloko ona. Aea ae !a oia i kona poo Huna a nana 'pono mai la i ka Lunahoomalu e ku aku ana imua ona a i mai la: "Aole he mea ma keia honua au i makau āi." iho la kona poo ilalo, alaila aea hou ae la, me ka hoomau ana mai; "Ae, e hai aku ana au ia oe."' Hooponopono iho la oia i ke ano o kona noho ana nia ka noho i haawiia aku ai iaia m« kau ana iho o kē kukuna o ka la ma kona mau maka ame kona umauma a ino ho aia ua oki hapu ia oia. Kana iho 1 oia i ke kukuna o ka la e hoomehana ana i kona umauma. Mahope o ka pa>u ana o na mtnute he nui, me ka ulotohi ame ka leo malililni, hoomaka mai la oia: ! "Hoounaia mai au ia nei no he

iwakalua makahiki no ka pepe- ' hi kanaka ana. Aole au i hana i i kekahi karaima: ua pepehi aku i au i kela kanaka, me ka noonoo i pono ole ana. no ka mea ua po-' wa mai la oia ia'u ame kona hana hewa ana mai kekahi, He aneane he 13 mākahiki au i noho ai ma keia w&hi. Hoinoino maoli ia kou mau manao i ka makamua o kou komo ana mai iloko o keia wahi, mamoili o kou kapaia ana mai he pepehi kanaka; aka ua hoopau ae la au i keia mau manao ou, no ka mea o ka Lunakiai Paahao Nui i kela manawa ua maopopo iaia kou āno a he kanaka oluolu nohoi oia a malalo o kona malu, lilo ae la ■ au kekahi o na kanaka paahao maikai loa ma ka halepa'ahao nei. Aole au e hai hei i keia ia oukou no kou manao ana e hoohalahala wale aku ia hai a i ole paha ka Luna Paahao e noho nei i keia wa, a i ole paha Ua hana ino mai oia ia'u: hiki ia'u ke maiama aku iaia. Aole au ke hoohalahala nei. Aole au ke nonoi nei ma ke ano hoopilimeaai; aoie au i makau i ka iftana o ke kanaka." "Pono kela. E hoomau aku." "Mahope o ko'u lilo ana i kanaka paahao maikai loa, e hooikaika mau ana au ma kau mea e hana ana me ke kaniuhu ole ana. e hana ana hoi elike me ke kauwapaa. I7ā hoopomaikaiia mai au: e hoomau ana nohoi au ma na hana 1 haawna mai ai iali. Aole au i uhai wale 1 na rula mahope o kou haawua ana mai ana mai 1 rfianawa no ka hoololi ana ia'a īho. Alaila hooholoia iho la he kanawai e hoopamaikai ana i ha kanaka paahao e malama pono ana i ua mau rula ala. hoopoho ana, mahppe o na makahiki he umi, komo" mai la ka manaolana e hookuuia ana au. He ekolu wale no makahiki i koe. Hooikaika mau iho la au i.ka'u mau apana hana." Maopopo ia'ua ina e uhaiia ana kekahi mau nila, alail'a elike ana ia me he umi makahiki hou e hoopaaia ana au maanei. E hoomaopopo mau ana au i keia; aole au i poina. Ua makemake au e lilo i kanaka a e hoolala ana au no ka hele na aku i kekhi wahi a malaila e hoomaka hou ai.

"Maopopo ia makou, na hoīke apau e pili ana i kau mau mea i hana ai ma ka halepaahao, E hoomau aku."

| "I keia manawa e makemakeia | ana kekaiii mau kanaka ikaika no ka hana ana aku ma ana wahi hoonaha pohakki ame ka hooomoe ana i na alanui hou. Aole i nui na poe ikaika; hs kakaikahi na kanaka paahao ikaika e noho nei ma ka halepaah'ao nei. Waeia ae la au no ka hana ana aku ma na puu pohaku. I kela manawa e ukuia ana na kanaka paahao no na hora mawaho aku o ko lkou manawa paa niau—aole nae ma ke dala aka ma ke kanake, paka puhi, na lole a peia wale aku. Ua paa mau ko'u manao e hana peia no kekahi o na kanaka paahao e aku. I na poa.no apau mahope o ka paru ana na o hora mawaho aku. o ka mea i maa mau, e hele aku ana makou imua o ke kapena o na kiai a nana e uku mai ia makou elike me na hora i hoohana ia ai. Ua paa na mea apau maloko o ka buke a ke kapena o na. kiai.

"I kekahi Poano loaa xnai la ia'u ka ulia laki a hele pu aku la au me ka huakai no mua o kc kapena o na, kiai. He nui na poe paahao mamiua aku o'u a i ka loaa ana mai o ka lakou mea i makemake ai, hui aku la lakou me na poe i pau a e kuku mai ana no ka hoomakaukau ana e kemo aku iioko o na rumi paahao. I ka hiki ana mai o ko'u manawa e noi aku ai i ke kapena no na mea a'u i makemake ai, ua nonoi aku la au i .ke kapena e haawijtiai i ia..paka puhi. Nana mai la oia ia\i me na maka ua hele a kokoe maoli a ni|iiau mai la: 'Peliea ia oe i komo imai nei ma keia iaiiia?' Paiie I aku la au iaia me ka 1 ana aku j*He kulea.ua ko'u ma keia laina i a o ke kumu o ko'u heie ana mai , nei oia no ke kii ana mai i kau ; mea i niakoniake ai mainuii o ko'u hana ikaika ana. Nana iho la oia i kana buke a olelo mai la; 'Ua loaa n*ua kau; ua lawe oe i ka paka puhi.' AlaUa kaauoiia] mai la oia in'u e hele no ka laiua ma -o aku ona, Olelo aku ia au t&ole i loaa māi kau paka puhi; | aoie nohoi au i hiki mua malaila. | : Pane nua xa uia. hoopaikia wale i kou nolip ana maauei uia ; 'ka hoa o ana $ aUiue i ka paka; puiii: Kauoha hou aiai ia oia ia'u j e liui pu aivu me ka iaina eiua. j Pii ae la ko'u iiuiia. Aole i mu- j opopo kana i oieio niai ai ia'u, 110 ka jLef o ka makauiua kela o ko'u iuki.ana malaUa, aole i loaa mai la'u ,mea i muivemake ai a he kansyka,alhue ole hoi au. Aole uu i auiue aAniua a ao*<.

nōhoi i hiki i kekahi kanaka ke kapa mai ia'u he kanaka aihue. Olelo pololei aku la au iaia: 'Aole au e hui pu aku ana me lakou ala a hiki i kou haawi ana mai ia'M ka'u mau mea e makemake nei; aole au oe kanaka aihiie a aole no i hiki i kekahi kanaka ke

iawe ae i kekahi mea i kuleana ole ai oia.' Hakea iho la kona mau lielehelena me kona paakiki ana mai: 'E hui pu aku oe me lakou ala.' Pane hou aku Ia au; 'Aole au e hooko aku ana a loaa mai ko'u mahele e noi aku nei.'

"Alaila kau ae la oia i kona lima iluna ma ke ano hoailona, a kuhi mai la na kiai mahope aku otz i ka laua mau pu, a hele aku la ke kapena e kii i kana pu me ka olelo ana.aku i kekahi o na kiai e ku' mai ana e kii aku i ka Luna Paahao. Hele mai la ka Luha Paahao, a ha'i aku la ke kapenti no ko'u pakike ana iaia, no kou hoa'o ana e papalua ia ko'u mahele ame ko'u hooko ole ana aku i kana kauoha. Kauoha mai la ka Luna Paahao e hui p<u aku au me lakou ala; hoole aku Ia au. Ha'i aku īa au iaia aole i loaa mai ka'u mahele a e paio aku a- [ na au a hiki i ka loaa ana mai o ka mea a'u i makemake ai a ina 'au e pepehiia ana a make, uā hiki no, aka aole au e eu ae ana. Ninau akū la ka Luna Paahao I ke kapena o na kiai ina paha uā hewa kana hoonohonoho ana, aaka olelo mai la'oia ua pololei na mea apau.

"Mamuli o ko'u paaki ana, olelo mai lā ka Luna Paahao: 'Lawa keia.' Kauoha ae la oia e huli hoi aku na kanaka paahao no ko lakou mau keena pakahi, oiai au e ana malaila. Alaila kauoha ae la oi i na kiai elua e hopu mai ia'u, aka ua kulai aku la au ia lakdu elike me he kamaiki ala. Efolo hou mai la na kiai e aku a hahau iho la kekahi o laua ia'u me kekahi kalapu a haule iho la au ilalo. Alaila, e ka mea hanohano—maanei i hawanawana aku ai ke knaka paahao ma ka pepeiao o ka Lunahoomalu—"alaila kauoha ae la ka Luna Paahao e lawe koke ia au no ke keena pouli." I ka pau ana, kulou iho la ke kanaka paahao ilalo me na manao hopohopo e hoonakuii ana maloko o kona noonoo. E hoomaiia aku anai keia pule ae