Ke Alakai o Hawaii, Volume IX, Number 30, 30 October 1936 — HELU 14,208 He Kanaka Paahao Iloko O Ka Hoomanawanui Mamuli O Kona Ahewaia Ana Mai No Ke Karaima Ana I Hana Ole Ai [ARTICLE]

HELU 14,208

He Kanaka Paahao Iloko O Ka Hoomanawanui Mamuli O Kona Ahewaia Ana Mai No Ke Karaima Ana I Hana Ole Ai

ka peni mai a R. A. NUI ]500maia aku i kela pule ae) "E noomani aku," wahi hou a Lunahoomalu. "Lawe aku la lakou ia'u no kal pouli. Pehea la ua Ike p r>nei oe i ke keena pouli?" paha; aka e pono oe e* i:a'i mai ia makou." "He mau rumi liilii aia maloko 0 ke keena pouli. O ko'u keena 1 liookomoia aku ai he elima me ewalu. O kona mau paia ame kilina. he kila, a o ka papahele he ealahite. E komo mai ana ka inalamalama ma kekahi kowa haiki loa, he hookahi iniha ka akea āme he elima iniha ka ioihi. Mamuli o keia, aole i hikl ia'u ke ike aWu i ke keena hana me ko'u hoonui ole ana i ke kowa me ko'u mau manamana lima," Hoikeike mai la ke kanaka paahao i kona mau manamanalima ua hele ā upepehu, manoanoa, a o ka amilima ua hele nohoi a keokeo maoli.

"Aole i hoolako pono ia ke keena paahao, aka ua haawiia mai ia'u he kihei ame ka palaoa ame ka wai, Oia wale no na mea 1 haawiia mai ai ia'u oiai au maloko o ke keena pouli. No ko lakou makau, o komo mai ke kukuna o ka la, aia no a paeleele alaila lawe mai la lakou i ka wai ame ka palaoa.

"I ka po elua mahope o koU hoopaaia ana malaila — he po Lapule ia—hele mai la ka Luna Paalīao ame ke kiai a ninau mai ia ina maikai no paha au. Pane aku la au ua maikai no. Olelo raai ia oia: *P«h«a e hooko poao ana no oe i na rula i kou hele ana aku i ka hana i ka la apopo?' Pane aku la au: 'Aole; aia no ko'u hele ana i ka hana a loaa mai ko'u mahele elike me ka mea i hoolala mua ia ai.* Pii ae ia koia la poohiwi a i mai la: 'Mali'a paha e loli ana kou manao i ka pau ana o hookahi poile mai keia manawa aku.'

"Hoonohoia iho ia au malaila a piha he hookahi pule. I keīa po Lapule ae, hele mai la ka Luna Paahao a olelo mai la: 'Pehea la iia makaukau oe e hana i ka la apopo?' a pane aku la au 'Aoie au e hana aku ana a loaa mai ko'u.mahele elike me ka mea i hoolala mua ia ai.' Haawi mai la oia ia'u i na inoa kapakapa, Oieio aku la au ka kaiiaka e imi ana i kona pono iho, oia Jce kuieana i loaa i kekahi kanaka a o ke kanaka e ku oie ana e paio aku no kona pono, e hoohalikeia ana oia me he ilio ala.", Kahamalia mai la ka Lunahoomalu iaia. "Pehea la aole anei oe i noonoo pono," ana i aui mai ai ' aole keia mau lunanui e hana koiohe ana ia oe?—a mamuli 0 ko lakou hoomaopopo pono ole ana i ala mai ai na hoopaapaa anar-a iwaena o na mea elua ka paka puhi ame kou lanakila heaha la kau e koho ana?" *'Aka nae, ua iilo keia mau mea 1 kumu e hoopihaia ai a'u me ka liuhu ame ka inaina— ia lakou i kapa mai ai iau henanaka aihue ame ke kiola lanu iloko o ke keena pouli me he mea ia iw noloholona au. E ku mau a a maluna o na mea a'u I Lapono; a o ke kanaka t ivU ele t aia maluna o ka ppna « kena leuieana, he hohe wale a he makau wale." ' Tvī;.h( pe o kou hoolo ana e hele i ka h.uia, heaha ka Luna Paah,.o i hana mai ai"" lloopiha.a aku la ke kanaka ; paahao ;nc na manae like ole, 'e ai.a hoi iloko ona me he v, .u \.da ala, me kona hoa'o ana i iiuna Kau aku kona waae aii..u maluna o ka noho me koua kau ;u:a iho i ke kuekue o ka Inna akau iluna o ke kuli. Kuh, .i.al la koīia manamana li-k-l.ikuhi I ku Lunahoomalii, .Mi. iwi.a hooleli 010 ana ae i ko;.a kx, lioomau mai la oia: ' i ko u pane ana aku iaia pela, la oia īa'u e lawe aku .... . .a'u no kahi a ke alapli -;.ai ,-uia a mah'a palia e . »r;a ko'u nu:u manao.,.

[Ae, pela kana i hoomaka\tka*u mai ai ia'u. (.Maanei hooki loihi loa fho la oia.) "Owau he "kanaka ola, me ka io maluna o ko'u mau iwi ame ka pukiwai o ke kanaka e pana ana iloko o ko'u kino, Aole i hoa'o ka Luna Paahao mua e hana pela ia'u. Aka ma kana

mau hāiia"ōlūōlū, ūa lilo ia l mea e hoehaia ana ko'u naau—aole hoi me ke alapii ame ke keena pouli. Aole au i manaoio e hooko ana ka Luna Paahao elike me kana i olelo mai ai ia'u. Aole i maopopo ia'u pehea Ia kekahi kanaka ke hiki ke ola ina e hoehaia mai ana pela. Ina i loaa ia'u ka hoomaopopo ana e hooko ana oia i kana kaena, ua. uumiia oia e a'u a hiki i kona make ana a hiki nohoi i ko'u hoopihaia ana me na poka. Ae, aole i manaolo au e hooko ana oia i kana kaena."

"Alaila kono mal la Qia ia'u e liookipa aku. Kele aku la au me ia ame na kiai. Ku iho la makou ma ke alapii, Aole hoi au i ike mua i keia alapii. He alapii laau, ano kaumaha, e ku ana ma ka paia, a o kona mau wawae, ua hoopaaia iloko o ka papahele. E waiho ana kekahi huipa ma ka papahele. (Hooki iho la oia np kekahi manawa.) Ksrfuoha mai la ka Luna Paahao e wehe ae au i ko*u mau lole. Kuhihewa au e hoomaka'uka'u walemai ana no oia ia'u.

"Alaila kauoha hou mai la oia ia'u e huli pono aku kou alo a hui aku me ke alapii. Hooko aku la alu a lalau aku la ko'u mau lima i na ili kuwapo. Kuwapoia ae la ko'u mau lima i ke alapii, me ko lakou huki ana mai ia'u a hiki i ko'u lewalewa ana mai ka papahele aku. Alaila kuwapoia ae la na wawae o'u me ke i alapii, Kulou iho Ia oia ilalo no ke kii ana i ka hmpa e waiho ana ma ka papahele, Olelo hou maī īa ka Luna Paahao ia'u: 'Ke haawi aku nei aiu ia oe i hookahi manawa hou: e hele anei oe i ka hana i ka la apopo?' Pane aku la au: 'Aole; aole au e hele aku ana a loaa mai ko'u mahele,' 'Ua pau ae ia no,' wahi ana 'e teaa aku ana ia oe kou mahele ano.' Ku aku la oia i hope a hapai ae la i ka huipa. Huli aku la ko'u poo me ka nana ana aku iaia a ma o kona hiona, maopopo iho la ia'u e hili mai ana no oia me ka huipa. I ko'u hoomaopopo ana e hili mai ana oia ia'u, ano e mai la kou kino me he ala e haki ana kekahi mea o loko."

Hooki hou iho la ke kanaka paahao i kona leo no ka hoomaha ana; e kau mal ana noho! na hoailona o kona hanainoia ana oiai oia ma ke keena pōuli, me kona mau maka e lele ana i 6 a ianei, ?9ui a kaumaha kona hanu ana. Hoopau ihō la ke kakauole--1 o i kana kakau ana me kona nana ana aku i ke knaka paahao.

"A mahope iho o kela manawa, 'kau iho'la ka huipa ma ko'u kua, ' Pahu ae la kela mea iloko o'u me ka holo ana Hoko o ko'umau aa koko elike me ka hao i hooheheeia. Paakiki maoli ka hoomoakaka aiia ae i kou mau manao ame hoonoo, aka hoomanawanui iho la no au. Alaila huli hou afe?u Ia au i ka Luna Paahao a olelo aku la iaia ī>enei: 'Hahau mai nei oe ia'u me ke aloha hoakanaka ole. Nakiikii oe i ko'u mau lima ame na wawae no ka hili ana mai ia'u me he ilio ala, E hili mai ia'u a hiki i ka hoopihaia ana aku o kou op'u. He hohe waīe oe. Oi aku ka ilio mamua ou. Hanauia mal oe he kanāka uwe wale. O na kanaka elike me oe, e alhue ana lākou a e hoop*unipuni ana noho!, Aole oe e lilo ana Jyhoaloha no ka ilio E hahau mai ia'u a hikl i ka hoopihaia ana iaku o kou opu. He hohe wale oe, Oi aku ka ilio mamua on, Hanauia mai oe he kanaka uwe wale, O na kanak» elike me oe, e aihue ana lakou a e hoopunipuni ana nōhoi. Aole oe e lilo ana i hoaloha no ka ilio E hahau hou mai ia'u, Ke makemake nei a*u e maopopo pono pehea la ke ano o na helehelena o ke kanaka hohe wale, olai oiā e hiīl ana i keka-hi mea E hili mai ia'u a hiki i ka haalele ana mai o ka uhane i ko'u kino Xna aole oe e hoōko mai ana, alaila e pepeli! aku ana au ia oe a hiki I kou- make anu

"Hakea ae la kona hiona. Ninau māl la oi.i ina he oialo keīa,

' Pane aku la au 'Ae; o Tte ; Akua, iia manaoio au,' Alaila apo | iho la kona mau tfma a elua hiīi mai la ia'u me ka ikaika i hiki iaia." "He aneane keia he eiua makahiki i kaahope ae nei," wahi a ka Luna"noomaVu. "Pehea ina e loaa iaia ia oe e pepehi ana no oe a make oia i keia manawa?" "Ae. Ina e loaa ana ia'u ka wa kupono, e pepehi aku ana' no au iaia a hiki i kona make ana; a me he mea la e hiki mai ana ia manawa. "E lioomau aku." "Pinepine mai la kona hili ana mai ia'u, me kona mau lima a elua. Mahope o kou helu ana i na manawa i kau mai ai ka huipa ma ko'u kua, he iwakaluakumamawalu ka nui, maule iho la au, a i ko'u ala ana ae, e kukuhi iho ana ke kauka ma ko'u aoao, oiai oia e hoolohe ana i ke pana ana ae o ko'u puuwai." Hoopau iho la ke kanaka paahao; nana ae la a kapuni Ra run#a ma ka nana ana aku iaia i kela manawa, e makemake ana paha oia e hele iwaho. "A ma ke keena pouli oe a. hiki i keia manawa?" " "Ae, aka aole kela he mea e hoinoihoia mai ai ko'u manao, "Pehea ka loihi?" "He iwakaluakumamakolu mahina."

"He palaoa ame ke wai wale no?"

"Ae; aka o ia na mea a'u i makemake ai."

; "Pehea ua komo auanei kekahi manao iloko ou, elike me kou ; makemake mau ana e pepehi ia | ka Luna Paahao a m.ake, pela oe ; e hoomauia aku ana ma ke keena pouli? Ua hele oe a nawaliwali maoli; aole e hiki ana ia oe ke hoomau ma kela keena, mahope aole e hookoia ana kou manao a lanakila hou u Ina oe e olelo mai ana aole oe e pepehi aku ana i ka Luna Paahao, mali'a o laweia mai oe no ke keena paahao o luna nei." "Oi aWu ko'u noho ana ma kahi pouli mamua o ko'u noho ana ma ke keena paahao oluna, no ka mea Inā oia e loaa aku ana ia'u e pepehi aku ana no au iaia a hiki i kona make ana," Mamuli o kona hoomainoino mau ja ana, kohu pupule ke ano 0 ke kanaka paahao a o kona mau noonoo ana e pili ana no ia 1 ka pepehi ana āku i ka Luna Paahao a make—he kanaka pepehi kanāka oia, "Mawaho o ka nawaliwali, pehea kou kino? i ninau mai ai ka liunahoomahi. "Ae he maikai no, koe wale no i kekahi manawa he konikoni aia Iloko e hoeha mau ana i ko'u kino," Ma o ke kauoha ana aku a ka Lunahoomalu, hoolohe ae la ke kauka i ka umauma o ke kanāka paahao. alaila hele aku la oia a hawanawana aku IS iloko o na pepeiao o ka Lunahoomalu. "Manao mua au pela," wahi a ua keonimana ala. "Ano, e lawe aku i keia kanaka no ka haukapila. Walho akn iaia iluna o ka moe a ma kahi hoi a ka la e pa mai ana a e haawiia aku iaia na meaai maikai loa no ka hooikaika ana ae i ko'na kino."

Me kona hooīohe 'hou ole ana mai ; haalele mal la oia me ke klai ame ke kauka.

E noho kokoolua ana ka Luna Paahao ame'ke kanaka paahao helu 14,208 ma ke keena oihanā o ka halepaahao. Pehea la oia i hiki mai ai ma ua keena ala, mahope o kona noho ana ma ka haukaplla kokoke I piha na mahlna na mahlna he elua? Aole oia i hoopaaia me na. kaulahao; ua lakaia ka puka, iaka e waiho ana no ba. huihui k! lluna o ka pakaukan e ku ana lwaena o na kanaka he e|ua.

"Ma o ka hōoholo ana o' na Lunanui o ka oihana halepaahao " wahi a ka Luna Paahao, "i hoopauia nmi au a 1 kohoia aī he kanaka hou no k lawe ana ae ;i ko'u wahi Eia ola ke malama 'nel i ka maluhia o nela wahi. E haalele ana au I ka halepaahao i keia la. Eia ka'u mea o hai aku ana ja oe. Mamuli o kona heluftelu ann I kekahi nupejm e hoolaha ana hol i na mea ! ikeia ai maa.nei oiai oe e waiho mai ana 1 kau mau hoike imua o na lunanui o ka halepaahao nei, hoakaka niai la kekahi kanaka nona ka inoa o Kalata_, oīn ka mea

i hana hewa mai ia oe ma o aihue ana i kau mahele. No kom. Mke loa ana me oe, i ala mai ai ka hoahewa ana maluna ou.'' Hamama mai la ka waha o ke kanaka paahao me kona kulou ana mai imua ka iini loa. k *Mamua o ka liiki ana mai o keia leta 1 o'u n«s* kue aku 5a au i na hoolaia ana no ka hokuu ana ia oe, aka mahope o ka loaa ana mai o keia nuhou, hooikaika ae la au no kou pono, a ua loaa mai nei ka lanakila ia oe. Kou j*uuwai ua pilikia loa. Ke hookuu aku nei Q u ia oe mai ka halepaahao aku." Kunana ih'o la ke kanaka paahao; e hooko ae paha oia i kona makenmke a e hoopau loa paha oia I kona mau manao huhu ame inaina no keia kanaka ana hoi i manao mau ai e pepehi a make. Aka komo iho la ke aloha hoakanaka iloko ona. "Iloko o eha hora, e holo aku ana ke kaaahi," i hoomau mai ai ka Luna Paahao. "Ina paha au i hoomaopopo i kou ano. alaila aole e kau mai kela kaumaha maluna o kaua pakahi. O kou kaumaha ua hala ia aka o ko*u eia ia me au i keia manawa. Hooweliweli mau oe ia'u; aole t hiki ia'u ke hoahewa aku ia oe, no ka mea «a puapuahulu loa au. ua hikiwawe loa ma ka ahewa ana me ka noii pono ole ana. Ke kanaka oo ua lanakila; owau ke kanaka paahao o kaua, E!a ka pupanapāna; o kaua waīe no ma keia rumi. E lialau mai i ka pu a e ki mai ia*u me ka hoohakalia ole ana iho. Owau ka mea i uhal i na rula ma o kuu hoomaopopo pono ole ana I kou ano. Akahi no au a hoomaopopo pono ; aka ua hoeha aku au la oe. Pehea la am i ike mua ole ai, he kanaka oe elike me a'u; aole hoi he ilio e hīli mau ia ai me ka huipa. E kala mai oe la'u; ua hewa au. Eia ka pu, e ki mai ia'u a make i ko ai kou manao." Hooha\ioliia ne ka manao o ke kanuka paahao, a lulu lima mai la oia me ka Luna "Paahao. "Aole ati e hooko aku ana 1 koii manao. Pehea la oc I haiia ole me keia i ka mnkamua o !to kaua hui ana; ina ua okoa loa ko kaua ola aha i keia la." Puili iho la, oia 1 kona palule ma kahi a kona puuwai e pana ae ana ame ka nana hou «na 1 ka' Luna Paahao, me ka minoaka. haule āku Ia oia i hope, me ka hele o kona maka a kohu aniani, koha mau linma a«\e na wawae a anuanu me he ala aole he keiko e kahe ana iloko o kona maii aa koko. nii mai Ia ka Luna i na maka 6 ke kanaka paahaolne kona h5naka a haalelp mafla i ka rumi nie na waimaHa e wa koaa mau pam'i'^ (Ki* j : t