Ke Alakai o Hawaii, Volume IX, Number 34, 26 November 1936 — KO AMERIKA OIHANA MAKAIKIU [ARTICLE]

KO AMERIKA OIHANA MAKAIKIU

(Unuhii'a e ROBERT A. NUI)

He eha mau kane a he eha mau wahine i komo aku iloko o kahi aina o ke Kalapu e ku ana ma ke Alanui Broadway i kekahi po iloko 0 ka mahina o lanuari a kauoha aku la e haawiia mai i meaai na lakou me ka "pauka," oia hoi ka mea inu. I ka pau ana o ko lakou inu rama ana, ka puhi paka ame ka ai ana, ku ae la na kanaka opio he eha, haalele iho la i ka lakou mau wahine a hele aku la iloko o kahi luana o na kane a malaila lakou i puulu ai. Aole i liuliu loa, hoi mai la lakou no ka pakaukau, kahi hoi e noho aku ana na wahine. Me he ala ua pokole lakou aole he dala. Maopopo ia lakou kahi e loaa hou mai na dala me ka maalahi loa. He hana powa liilii wale no. Heaha la ka lakou mea e hana aku ai? E uku ana kekahi mea i na meaai a lakou i ai ai ame na mea inu? Haalele hou iho la lakou 1 ka pakaukau, me ka olelo ana aku i na wahine e hele ana lakou i waho no hapalua hora no ka holoholo ana a e kali lakou malaila. Aole i aa na wahine e ninau aku kahi a lakou e hele ak 'uana, no ka mea i kekahi manawa i kāahope aku i aui lakou a kokoke lakou i komo aku iloko o ka piiikia. He pu panapana "ka he elua kanaka, pela no paha me na kanaka elua i koe Iku. No ka loaa ana ia lakou na kikiki, maalahi ko lakou komo ana iloko o kekahi kalapu I hoolawaia me na meaai a me na mea inu. Kauoha aku la lakou e laweia mai i mea inu na lakou a i ka pau ana o ko lakou inu ana, uku aku lako a ku aela iluna me ka hoomaka ana I ka lakou mau hana i hookipa aku ai malaila. O na hana powa, he k'amima kuhohonu ia, aka o ka

pepehi ana i ke.kanaka aj make, he hana karaima vvelw weli ia. / AME. ... . Pehea la ka pepehi a.na i ka makai a make o'ia? E kokua ke Akua i ke kanaka i pepehi i ka makai a make! Aole he papahana i hookoia me ka hoohakalia ble ana elike me kela e ikeia ank i ka pepehiia ana o kekalii laia o ka oihana makai. E kupaa ana ka noonoo o na makai apau mai ke kanaka hou hiki i ke Komisina ~ e makaaīa ka mea pepehi kanaka! Aole e hooki ana lakou i ka lakou huli ana i ke kanaka pepehi kanaka a loaa oia. Keia kumuhana ua hoohalikeia ia me ka huli ana o kekahi hoahanau i ka mea nana i pepehi i kona kaikaina a kaikuana paha a make. Aole e hoomaha ana na ilio hanau meheu o ka hana makai. Ē huli hoi kakou i kalu i malamaia ai na hana karaima. Aole au i ikemaka aka o keia kau i homaopopo mamuli o na meheu i hahaiia e makou a hiki i ka loaa ana o ke kanaka pepehi kanaka. I ka huli ana mai o ka mea nana e hoomakaukau ana i ka rama, e hamama aku ana na waha o na pu panapana, Me ke maalahi loa iia mea i hanaia ai; aole i paewa. Aole keia o ka makamua 0 ko lakou hana ana pela, no ka mea he elua mahina mamua aku o kela manawa, powa lakou i kekahi kalapu okoa aku e ku nei ma ke kulanakauhale nei, He 15 poe iloko o ka hale 1 kela manawa. Kau ae la lakou i ko lakou lima iluna. He hookahi aole i hooko aku, Ma ka pakaukau e waiho-

ia mai ai na k'iaha rama, e ku ana he keiki opio, kino ikaika, e ai ana i ka palaoa a i kona lohe ana mai i ke kauoha e kau ae i kona lima iluna, huli awiwi mai la oia. O ua keiki ikaika aja oja no o Makai helewawae Kimo Masterson, he m.ak&i i alohaia e kona poe hoa' piakai. O kahi i powaia aole ia he hale i wa;iaia kona inoa, aka he wahi maikai ia i hele mau ia e na poe ano ulakolako o ke kulanakauhale. He maikai na meaai a pela nohoi na mea inu. . He hapa hora mamua aku 0 kela manawa i komo mai ai o Masterson i kela po, e komo ana i kona aahu ponoi, a ua hookipa mai oia ma ia wahi no ke kali ana i kekahi mea ana i iini loa e hui pu, no ka mea he nuhou kana i makemake loa e loaa mai i hiki ai iaia ke hopu aku i ka mea hana hewa. Aole i hoea mai ka mea ana e kali ana" malaila ma kela manawa ana i huli ae ai i hope. Huli ae la o Masterson. Manao ae la oia e lalaji iho 1 kana pu panapana e kau ana ma ke kaawe. He hana maa mau kela i na makai apau. Me ka hoohakalia ole"ana, papalua mai la ke ki ana o kekahi o na poe eha a hina iho la o Masterson iluna o ka papahele, O Mrs. Helen Graves, i kamaaina loa ia Masterson, uwa ae la-oia: "Aole oukou e hana pela! He makai oia!" Kaena mai la kekahi o na kanaka he eha: "Auwe, he kanaka paa kaawe oia? Pono kona make ana!" Ma o Mrs. Helen Qraves ala i ike ai makou ka mea «ana e pepehi ia Masterson, ka mea hoi nana i ki mua i ka pu panapana. O Peter Seiler, nana i kauoha aku īa VValter Tipping, e ki aku i makai mawaena o na mapenei: , "E aku i ka makai. iE hoohakalia ole iho! j He eha' manawa o Tipping | i ki ai i kana pu panapana. I Alaila huli ae la oia a ki | aku la ia Mrs. Graves, i hoe|haia aku ma ka poohiwl | Hele aku la o Tipping a 'me kona mau hoa me ka malie, lawe ae la i na uwaki mai na ona mai, kulou iho la ilalo me ka lalau ana i ka pu panapana a Masterson ame ka pihi makai e paa ana ma kona kuka a halele mai l.a i kahi inu rama. Mahope o ko makou nieniele ana i na hoike, lohe makou i ko na kānaka powa haalele ana i kahi i malamaia na hana powa, 'hūli hoi aku la lakou i kahi e kali ana na wahine a hoomaka iho lakou apau e inu me ko iakou piha ana me ka hauoli. I ko lakou pau ana, uku ae lā lakou no ke lakou meaai ame mea inu a haalele iho la i ke kalapu me ka meheu ole. 0 ka Masterson i hai mai ia makou oiai oia ma ka haukapila aole he ano nui aka maopopo oia i ke kahea ana o kekahi : "Mai ki hou iaia. lfflnakai oia." Mahope koke mai o kela manawa, make iho la o Masterson ka haukapila. 1 ko makou hoomaka ana ma ka i maopopo ia makou kahi e loaa mai ai ha hoike pololei e hiki ai ia makou ke huli aku i na kaiiaka i pepehi ia Mastei-son, Aka e loaa mau ana la makou ka !ono i k&powa mau ia 0 na kalapu e kokoke aku ana i kahi i kiia ai o Ma«terson. Aui makou i na malihini 1 hookipa aku malaila, aka aole i hiki ia lakou ke hai mai ke ano o na kanaka pō-

Pinai ko makou hele ana aku malaila me ka manaolana e,loaa ana ia makou he meheu. 0 na inoa "a lakou i lohe ai i ke kaheaia oia no 0 "Oola," "Whitey" . ame "Murray." Pehea la e loaa aku ai lakou ina aole i inaopopo ia makou ko ljakou mau inoa piha 'l Iloko o ko makou hoomanawanui ana, loaa aku la ia makou kekahi mea i hooniaopopo o kpkahi o na wahine 1 ikeia mena kanāka a makou e huII ana. Hakiukiu makou a hiki i ka loaa ana o ka puolo e hoounaia ana no na kuahiwi anu o na Adirondacks ma ke kaona o Utica, ma Niuoka. I ka hahai ana o makou i ua puolo ala, komo ana malako o ia-kaona a hole pololei aku la au e hui pu me Keoni "\Varner, ke poo o ka oihana makai ma ia wahi. ~ liini loa makou e loaa aku lakou ina e hala ana na mahina lehulehu, Houna pu ia makou m€ makai Keoki Cowburn ame Keoki Wittmer i hele a kamaainai na owawa. E haliiia ana ka honua e ka haua oiai makou e aahu ana i n#kuka manoanoa, e hele 1 haukeke ana makou. Hai mai la na poe e noho ana ma kahi a makou i-hiki aku ai i ko iakou hoomaopopo ana he elua kane ame hoekahi wahine kai hiki aku malaila he mahina i kaahope aku a e noho ana I'akou ma kekahi hale laau iloko konu o na ululaau. O nā kane, he kēiki opio a he aoo kekahi aku a he opiopio ka helehelena o ka 1 | Mamuli o ka hau, naue malie makou iloko o ko makou kaā otomobila, e akahele ana ka hele'iia, no ka mea komo iho Ia ka manao'lana iloko o makou pakahi loaa pono ia makou k:a 'meheu pololei. Kohu ilio ma'kou o kaua mea o ka hahai 'hele. Ē kau mai ana na apana hau elike me na kula pepeiao ka hulaīi olinolino ana iloko o ka Ia e pa mai ana. Hoomanao ae la makou i ko m,akou mau rumi mehana o ke kulanakauhale. Hoomaka ae la na kamaainana e hele iloko o na ululaau mahope pono o kekahi mau hale laau kiekie. E nanea ana makou i ka hele ana a hopuiwaia mai la makou e ka hae pinepine ana p na ilio a kani ana he pu i kiia mai a i kou alawa ana ae iluna ike aku la au i kekahi kanaka aoo me ka pu ma kona lima e kiki mai ana. Mamua o ka hiki ana ia'u ke pane akuV kahe ana ke koko ma kou līma akau a haule iho la kau pu ilalo. aLlau iho la au i ka pu i haule Oalo me kou lim.a hema ā ki aku la au i ke kanaka a haule iho la oia. Uwa ae la he wahine, i hoomaka mai la e hele.mai e halawai mai me makou. 0 ka mea aoo kau i ki aku a make, aka akelekele ke ola o ke kanaka opio. 0 ke kanaka i make.oia no o Tipping, a o Peter Seiler nana i ki ia Mastersoii a make. O ka % puolo a makou i hahai hele ai na Mirs. Grace Peterson ia. Oia ka wahine mare a kekahi kanaka waiwai. He lole ko loko o ka puoīo. Hookauia he bona o 50,000 dāla t maluna o Mrs. Peterson i ka manaw a e malamaia ana na hana Kookolokolo a na Mrs. Peterson i kuhikuhi ae i na lunanui o ka Ahakolokolo na Peter Beiler i ki ia Masterson a' make ma o ke kauoha.ana a Tipping. Hewnoho ia o Seiler ma kā noho uwila a make oia. # No na wahine ame na kane i loaa ole aku ia makou, e loaa ana lakou ia makpu aole i "keia manawa aka i keia mua koke iho. Manaolana au aole e loihi loa ana.