Ke Alakai o Hawaii, Volume IX, Number 36, 17 December 1936 — MAKAIKIU WILIAMA Ma Kaha Kanaka [ARTICLE]

MAKAIKIU WILIAMA

Ma Kaha Kanaka

Unuhiia e ROBERT A. NUI MOKUNA X HopuP aku la o Leloodona i ke kanaka e hookele ana i ka motosaikala a e kali mai ana. "E hele aku oe a lalo a e noho paa aku me ke kanaka paele e hoolohe nei i na kahea telepona e hookomoia mai nei. E "hoolohe aku oe i na kahea e loaa mai ana a i ole paha e hoouna ia ana i waho. E hoouna aku ana au i kekahi mea i lalo no ke kokua ana ia oe—aia oia ā hoea mai. Makemake au e maopopo pono owai la ka mea e kahea ma? nei ia Mrs. Merrifield. Nau e hooponopono aku me ka lunahoohana o ka hotele nei, Mamua o kou hoi j hou aiia ike keena makai, e i hele'aku ana au e ike iaia."

I ko Leleodona hiki ana i ke keena makai, ua haalele mua ke makainui no kona home. Ile makemake ole ka makainui i ka hana ana i ka po a e haawi mau ana oia i kona mau hope i ua mau manawa a.ld e hana lakou, E noho ana o Kapena Barade Ouna iloko o ke keena oihana makaikiu; me ia o Kimo Garwika, mai ka banako mai oia, i hoonaneaia mamuli o iia hana hoomākeaka a kā oihana makai. Ē noho pu ana o korona Wilikini malaila, pela nohoi laua, o Barade ame Garwika. 'e kukahekahe ana. I ke komo ana aku o Leleodona iloko o ka rumi, nana mai la lakou iaia.

Hele aku la o Leleodona a noho iho la iluna o kona noho. Alaila nana aku la oia ma kahi e noho mai ana 0 ( Kapena Barade, a akaaka jmai la o Barade iaia.

"He lokihi maoii kou manao i hoomalielie aku nei ia Mrs. Merrifield," ana i hookolohe mai ai ia L*eīeodona.

"Wahahg!e maoli ka wahine," i pane aku ai o Leleodona. "Aia wale no ka loaa ana mai nei o ka moolelo pololei ia'u a iioopunipuni pu aku nei au. Me mea kekahi ana e huna nei, aka aoie 1 maopopp ia'u. Ua haalele aku nei au i kekahi 0 na makai e kiai ana i ke telepona. Pehea ua ike anei oukou i kekahi kanaka nona ka inoa o Gordon Thaxter?" "He loio ano kanalua," wahi a Kauka Wilikini. "Pela kona hoomaopopoīa ana a hiki 1 keia la. Ēia kona keena oihana iloko o ka līale Oihana Empire. Ke noho nei oia kokoke i ko'u wahi noho; he hale uuku kona, he wahine mare a he elua keiki. He kanaka imihala ole oia, ina oe e ninaa mai ana ia'u." "Maikai, kauka. E oluolu oe e hooko aku i kau noi e noi aku ana ia oe. E kahea aku. oe iaia make telepona— ae ua maopo.po ia'u he aumoe keia» Hai aku i'aia eia kekahi o kana mau haku e waiho nei x kahi kaha kanaka a ua makemake oe e h#re mai oia e huipu me ia. īini au e hui pu me Thaxter, aka aole au i makemake e hoohuoi mai oia." ' Akaaka ae Ia o Kimo Gar-. wika. "He hana akamai maoll kena au! Hoaia ana i.ke ka-; naka i keia maoawa 0 ke ahiahi a me ka hoao ana e manaoio mai oia eia he aikane nana ke waiho nei ma kahi kaha kanaka ua make! Makemake au e ike aku i ko- , na i kona lohe ana |he makemake wale no . kou e nininau aku iaia." - Minoaka ae la o Leleodona. " 44 Ae e Mr. Garwika, oiai oe e hoopau manawa wale nei no» e pono kakou e hele pu i kahi kaha kanaka me makou. E awiwi aku, e kau- ,, a e kahea aku iaia. Kauix.

oha aku iaia e halawai me oe i kahi kaha kaiiaka. Alaila e hele aku kakou apau* loa no ia wahi."

' Lalau aku la ke korofia i ke telepona. Nana hou mai la o Barade ia Leleodona, aka aole 'oia i hoopuka mai i kekahi huaolelo. 0 kana mea i hoomaopopo mai ai iloko o na maka o Leleodona, ua lawa ia, a ua hoomui'a ae la kona manae nienifele, no Ita mea aole i loihi loa mahope iho, huli mai la oia a hoomaka hou i ke kukahekahe!

Kau ae la na poe apau maluna o ko Garwika kaa otomohila. Ua noi ae la nōhoi o Garwika ia Kapena Barade nana oia e hoihoi aku i kona home, mahope o ka pau ana o ka lakou hana ma kahi kaha kanaka.

Aole i hiki aku ka loio o Thaxter malaila i ko lakou hoea ana aku i kahi kaha kanaka a alako aku Ia o korona Wilikini ia lakou iloko.

"Nau e hoikeike aku ia oe i na mea-lke, e Garwika," wahi a korona Wilikini. "E hahai mai ia'u no kahi mahope o keia rumi a e ike ana oe i ke kanaka i holoia e ke kaa a make e ilunai o ka pohaku mabala. Kau mai ka ulia i keia la. Aole kekahi i hele mai e hooma&popo a kii paha iaia."

Hele aku lakou apau no kaEi a ke korona e alako ana ia lakou apau, a e lakou e hele ana e hoa ana ke korona i na kukui uwila. Aole he hoihoi o Garwika oiai lakou e hele ana a hoolana ia kona manao mamuli o ka waiho wale mai o na keena waiho kanaka make a olohelohe. Ku iho la o korona Wilikini, huki mai la i kekah! apana papa e ku ana ma ka paia o ka rumi a e ku mai ana he kino kanaka i owiliia iloko o kekahi kapa Pale ae la o Wilikini i ke kapa keokeo a i ka ike ana aku 0 Garwika i ke kino kanaka e ku mai ana, hoomaka ae la oia e haalulu, aole no kona makau ana aka no kona hookahahaia ana. Manao mua o Leleodona e hoopio i na kukui, a no ia kumu oia i lalau aku ai i ka pihi kukui uwila, aka i "kona ike rna i ko Garwika kuemi ana i hope, me ke manao 6 hoopuiwa 1 na poe apau elike me ka mea e ikg mau ia ana ma ia wahi, ua kaili mai la oia i kona lima.

"0 kuu Akua!" a Garwika i hoopuka ae ai, "o kela —o kela 0 Lagrande!" "Owai kela?" i ninau mai o Kapena Barade. "0 Lagrande—no ka banako 0 Pottsvisle. Oia ke kanaka a Mr. Balaunu i makemake e ike i keia po! Pehea Ia oia i hiki ianei—pehea la oia i hiki ai ma keia wahi?*' Nana pono mai la 0 Leleodona, ke Kauka ame Barade ia Garwika, me ko lakou hele a hopkahahala. "Maopopo pono anei oia ia jōe?" i aui mai ai o Wilikini. : "Malia he kanaka oia i kuīī- : ke aku me Mr. Balaunu i make-" • "Maopopo pono ia'u eīike me ka maopopo ana ia'u e ku ana ma keia wahi," i pane mai ai o Garwflca. "He kamaaina 0 Lagrande ia*u. O keia kanaka e ku nmi nei imua o katou 0 Arthur M. Lagrande oia. he kanaka oi dala no ka banako 0 Pottsvil!e." '■ " Kokoe mai la na maka o Kapena Barade. "Alālla he hookahi mea i moakaaka. Make keia kanaka ikeia auwinala, pela ka ke kauka nei 1 hoike. Nolaila aōle i hiki iaia ke hookipa akti ma ka homeo Mr. Balaunu ina ua ma-' ke mua oiā." j Oiai lakou e ku ana ma-j laila, hoea mai 1b ka malama hale kaha kanaka a mahope o kona hawanawa-' na ana iloko o ka pepeiao 0 ] Wilikini. puka aku la oia

' iwaho a komo hou liiai la oia [me ke'-ahi kanaka malihini, j'i hele awiwi mai la no kahi a lakou e ku aku arfa me kona kunou ana mai ia Wilikini. Alaila nee aku oia imua me he ala ua kaumaha na kamaa, me kona mau maka e kau ana iluna o ke"kino i w&hiia me lee kapa keokeo.

"0 kau i olelo mai e Kauka Wilikini he kanaka i tnakemake e hufpu me au aia maanei," a kamalihini i aui aku ai ia Kauka N Wilikini.

Kuhikuhi aku Ia o Kauka Wilikini i ke kino wailua e ku māi ana iloko o ka pahu hau. Kulou aku la o Kauka Thaxter imud a mahope o' kofla nana pono ana, hoopololei ae oia ia iho, me ka luliluli ana o kōna poo. "Aole au Oialawai me keia kanaka rrtatntia—aole n6 hoi oiā e haku nou." "Oia o Arthur M. Lagran- ; de, a kanaka oihana hanako, le noho ana ma Pottsville," i nunui mai o Leleoddna. "Ma- ; opopo ae la ia oe owai oia." ! Ku pololei ae la oia, hele 'a. ha,kēa kona helehelena, aIme kona haalulu ana. Lululi I ae la oia i kona poo a nana k pono mai la ia Leleodona. "Aole he—aole he hoomaopopo ou i keia kanaka," wahi'ana. "Ua lohe paha oe e pili ana iaia?'* Mahope o kona hoomalielie ana iaia iho, hoi hou mai la kona ano mau, me kona hoao ana e hooikaika.

"Olelo ae nei au aole i maopopo keia kanaka ia'u. Owai la oe i kuTfeatia e ninau mai ia'u elike me ka makamua o ko kaua hui ana?" "Ue kakiana aū no ka 61hana makai. Ke huli pono !nei au i na kumu i make ai !he elua kanaka. He wahine Iwahahee kai haawi mai i kou linoa a dia nohol ka wahine ihoopunipuni o Mrs. Merrifield. Olelo mai oia pela i ikou hiki ana ma kona keena |tto ka noii pono ana i ka mea nana i ki akh i kekahi kana!ka e waiho ana malaila ua make. Maopopo anei ia oe kekahi mea e pili ana ia Lagrande? Eia ka manawa pono au e hai mai iha oe e hai mai ana." "Ke hoomakaukau a ke hooweiiweli mai nei paha oe iā'u?" i ninau mai ai ka loio. "Pololei oe. Makemake anei ōe e hai mai?" Nana ae la o Thaxter i ke korona, aka aole oia i ike aku i na hoailona o ke aloha ma kona helehelena. Huli ae la oia a nanā aku la ia Barade, aole nohoi he manaolana mālaila. Alaila nana hou aku la oia ia Le!eodona. "T kou nana ana, me he 'mea la aole keia he wahi Ikupono e malamāia ai na hanā nieniele. ,> "A no keaha hoi?" i ka'hamaha mai ai o'Le!eodona. !"Ua makau auanei oe e he[mo ana ka waha o kā meā make a kahea mai āna oia ia oe he kanaka hoopunipuni? Ina oia kou kumu o ka makau ana, e pono oe e haāwi mai ia malcou*ka moolelo pololei. Ē pane tnai, ua ike anei oe i keia kanaka o Lagrande?°

Kunu ae la o Kauka Wilikini a wehewehe mai !a:

"E Kauka Thaxter, wehe'wehe aku ana att ! kekahi i mea la oe. E hoomalaelae ana ia i ke kulana o ka ninaii. Iloko o na hora he 24 i hala ae nei, he elua kanaka i pepehiia a make. Ke noii nei au no na knmu, pela nohoi ka oihana makai. Ma kē keena o na.makai au e noonoo ana me lslpena Barade e ku nei ma kou aoao i kekahi alahelē no ka loaa ana o ka mea nalia i irfcilama keia mau hana karaima a oiai au malaila hoopukaia ae 1a kou inoa. Olelo aku la au ia lakou nei ua maopōpo a kamaaina oe ia'u & he kanaka maikai oe.

"Kauohn mai la o Kakia-

na ōiā kela ma o ala, e aktr tlcoū hōme me ka olelo ana srtfta ia oe no koii makemake anti e hui pu ākū me 6e. No ko tttakou hoolala mua ana e liHe tftai ianei, nolaila au i<iftflo"'afcu ai ia oe e heie mal IBiit kefit keena e huipu ai la nohoi au i hai aku ia oe he mea i makemāke 6 hui me oe maanel. O keiia kc kumu au i kauoha akti' a! ia oe "e

ala mai kou woe st e mai ia hei, i keia o ka po. O kau e papa īiei oe e pono oe e lrei fcfcu i ka pololei o na mea aU i ike ia Kakiana Leleodona"f 'He kanakā hoopono oia a he kanaka hoopiiimeaai ole: M '

Aole i paulele aku o Thax~ ter i ha olelo ao a- WHikini iaia; aka mahope o mau minute, eu aē' !a kona man poohiwi a pans aku la oia ia Leleodona.

"X?a lohe au i keßfcfti mea e pili ana i keia kanaka, e ka makai. O kou hui ihiia ana me ia oia tio ka miiiiawa a Mrs. Merfifield, au hoi! hoomakeaka mai nei a mc he mea la aole oe i hōHlōi iaia, i haawi mai ia'u kefcahi mau palapala e hoopcnO"pono nana. tJa imi āku au ina he wahine hoopono o Mrs. Merrifield a waiwai paha/a ua kukai au me Mr. Lagraiide e pili ana ia Mrs. Meri*iffeld—o kana mau hana pilf lf»iiawai —e kukai tnau ana 1 au tne ia ma ke telepona a' m - * Ita teta nohoi. Aka ; aolē 1 halawai kino kekahi i kekahi.

Nana mai la o L«tēodona

ia Kauka WiliMni.

i "Iria oe e ltahea jhi keeiia hāiia o Laglfande, e ninau aku oe ina «at ;i k6Tno o iloko o Ti« "pillkia a i ole paha 1 kona. ktamu i 'hele mai ai no k& hōttt>'o Mr. Balannu e ike a! iaia* 1 koii nana arm rtie he ala"hfe hihia hookahi koia oiai 0 Tia mea i hoomaopopeila hc ehiti 'kanakai pepohiia a make. tna e ioaa pono ana ho meheu e aiako ana 5a kakon t?»a Vela hihia, aiaila he rties ote ka hihia i koe akn/* / * Kimou ak\i o Wmkmi, me ka i ana a'k«r "Einoao aku ana au elike me k#i e kuhikuhi mai nH iaHi. M T (AU i pufo *e)