Ke Alakai o Hawaii, Volume IX, Number 36, 17 December 1936 — PIKOIAKAALALA [ARTICLE]

PIKOIAKAALALA

Maanei, e nana kakou no ke 'lif iiūi o Hawaii no Keawenuiaumi. I kona pii ana me kona mau kalaiwaa ma ke kuahiwi o Hilo, a oki i ke koa i mea waa, kau ana elua manu iluna o ka wekiu, kahea iho la me ka leo nui:

?'E, Keawenuiaumu, aohe waa, he puha, he waa ino, he waa puha, he waa hiki ole i ka moana."

A lohe o Keawenuiaumi i i keia leo o na manu, haalele l i ke oki ana 1 ke koa, no ke I i kahea mau o na manu pēa i! ina la a pau loa; nolaila, uluhua o Keawenuiaumi, a manao iho la o\a e imi i kanaka akamai i ka pana pua i 'make na tnanu. Ua hiki aku ke kaulana o Mainele ma Hawaii a puni i ka pana iole, nolaila olelo o Keawenuiaumi me kā hoohiki: "Ina e make na manu ia Mainele, alaila, lilo kana kaikamahine i wahnie fta Mainele, a me kekahi aoao o Hawaii." A hiki na elele a Keawenuiaumi i Oahu nei, hai ia Mainele i na olelo a Keawenuiaumi. Ia ana o Mainele i keia'holo ana i Hawaii', hoomakaukau iho la ia i na waa a me na kanaka holo pu me ia. 0 ke kanaka nana i lawe o Pikoiakaalala, ia ia e moe ana ma ka ae on'e mahope o kona pae ana mai Kau&i mai, olelo aku la iaia Pikoiakaalala:

"E holo ajia o Maineie i Hawaii e pana ai i na manu, ua hiki mai nei na. eiele a Keawenuiaumi.''

"Ae, ina oe e manao e holo au, e pii oe i ie, a ulana hokeo, i wahi no'u e noho ai, i ole au e ike ia e Maineie, a e olelo no hoi oe, he hōkeo akua nou. Pela au e hiki ai."

! Hana. iho la o Kauakahi e like me na olelo a Pikoiakalalala, a makaukau ka hinai ie, a me ka holo o Mainele. S I aku o Mainele ia Kauaj kahi: ' "E holo kaua i'Hawaii." Ae mai o Kauakahi: "Ae, he ae no ko*u i ka ho jlo me oe i Hawaii, aia nae i ae oe i ka'u olelo." "Heaha ia ia olelo?" wahi a Mainele. "He hokeo akua no'u, he kapu kona waa e kau ai. aohe kanaka e kau ma kona waa, owau wale nō." Ua pono ia olelo ia Ma ne le. I ka la o lakou i holo ai i Hawaii, kau āku la o Mainele ma kona mau kaulūa. me na ohua ame na hoewaa; o Kauakahi me Pikoiakaalala i loko o ka hokeo ie ma ko laua waa. mahope ka hokeo, mamua o Kauakahi. Oleo hoakaka no ka hokeo ie. No ka hakahaka o ka ulana ana, komo ka makani i ioko, aole e pau ke aho, nolaila i komo ai o Pikoiakaalala i loko e noho aī. A hala o Oahu nei maho"pe o lakon. hoalulu na waa o lākou mawaho o ka pali o Kaholo, i 'ī.anai. a ahiahi, hina ke kehau o Knhalapalaoa mahopo o na waa. hoīo aku !a lakou mai ia ahiahi, a owakawaka kai ao o ke kakahiaka nui, nana aku la lakou i ka wailelo o Kawaikapu i na pali hulaann. o kupono ana i Makaukiu ma Kohala i Hawan. Aia hv>i. ho hulaana. o Kuuk\;unaakaioto kvH inoa o hamama mai ana kona waha i kahi a na waa o holo aku noi. T aku o Pikoiakaalala ia Kauakahi:

"E olelo aku oe ia Mainele e paiia aku 1 ka \v;\ha o k;\ iolo e pouh'ali mai nei."

A īohe o Mnituio i Va olelo a Kauakahi, hoote mat īai "Aohe iole, ho pali ia; he

kanaka lalau oe." A haalele lakou i na pali hulaana, po a ao hiki lakou ma Hilo a pae mk ke awa o Kaipalaoa; pii na mea a pau! a hiki i kahi o Keawenulau-; mi. koe o Kauakahi me ka hokeo ie ana. I aku o Mamele: "E pii kaua." ' 'Olelo mai o Kauakahi: ' "Aole au e pii a hiki kuu hokeo ākua." la lohe ana o Mainele, kauoha o Mainele ia Keawenuiaumi i kanaka no ka hokeo akua e hiki ai i ūka. Kena mai la o Keawenuiaumi ehā kanaka, amo aku !a i ka hokeo akua e hiki ai i ka hale, olelo aku o Kauakahi ia Mainele: "Aoie kakou e pono ke noho ma ka haie hookahi me ke 'kua o kaua, e aho e olelo oe ia Keawenuiaumi i wahi hale no maua." Olelō aku ia o Mainele ia Keawenuiaumi i, hale no ke akua o laua me Kauakahi; mahope oia lohe ana A aohe i upiiupu iho paa ka hale, kaawale o Kauakahi me ka hokeo ie. 0 keia mau hana a pau loa," na Pikoiakaalala wale no, i ole oia e ike ia e Maiijele a me na kaiiaka.

Ika iua oka o lakou ma o Keawenuiaumi me Mainele i kahi o.ke koa waa, a na manu e hea ai, me ka auamo ia o ka hokeo ie. A pono lakou'malalo o ke kimu o ua koa nei, noho kaawale aku la o Kauakahi me ka hokeo ie. Ia wa, ooki na kalai %vaa a Keawehuiaumi i ke kumu o ke koa, kau ana na inanu, kahea !a'na: "E, Keawenuiaumi e! Aohe waa. he puha. He waa ino, he wāā puha, He waa Mki ole i ka moana."

Lolie na mea a pau loa, pai\A o Mainele i ka pua, aohe launa ae i na manu. Hana ke olokea he alanui e pii ae ai a waena o ke koa pana ae, aohe launa ae i na manu. Hawanawana aku o Pikoiakaalala ia Kāuakahi: "E nhiau akuoe ia Hamele a me Keawemnaumi heaha keia ku ole o na maiv.s? He pana ole ia paha i ka pua, ina paha e pana i;\ ku na manu." . A loho o Maiuele i keia olelo a Kauakalii, i mai la: ( 'Aok no la hoi e %)ana ae ; aia no Ik>i ka manu ke knu uiai la, eia ka pua, pana ae no hoi paha, malama' o ku ia oe." I aku o Kauakahi: "Ac, e olelo ao au i kuu akua a nana e pana na manu. M la wa ku ana o Pikolakaalala mai leko ae o ka hokeo ic ine kana pua pana iole, Alaila, iko o Mainele a nie liA kauaka e Onhu aku ue*

he kanaka ko kolio o ka liokeo ie. Olelo aku la o Pikoiakaalala ia Keawenuiaumi:

"I pol wai e tawe mai a iimlalo o ke kumo o Ve koa nei 'kukulu."

I loko oia wa pana o Pfkoiukua!ula inn in;uv.i ; leulou iho la Kona poo i loleo o poi NVi\i, o nana ana ī "ko filva o na mann i "kupono "ka pua ke par.a, o "ka Ihna mo ka pua iluna kahi s pan,i av, o na malva i !oko o "ko poi kahi i hooponopono ai -• "ko kupono, la pana ana, ku na msmu a ehia, pahu ana i lalo, nwa Va aha kanaka 1 ko ak,amai o riko\aka&iata. Lilo ko kaikamahme a Kea :v,o kokahi ao|ao o HawaU waiwa: o Kana|kahi t hi'ahiia o Maino'o a hoi niai i Oahu ikm, ' {K« Hojv-mO