Ke Alakai o Hawaii, Volume IX, Number 37, 24 December 1936 — MAKAIKIU WILIAMA Ma Kaha Kanaka [ARTICLE]

MAKAIKIU WILIAMA

Ma Kaha Kanaka

Unuhlia e ROBEET A. NUI MOKUNA XI Huli o Kakiana Leleodona . nana aku la ia Loio Thaxer a olelo aku la: "E Mr. Thaxter. O ko'u ;umu i kahea aku nei ia oe ' >ia no ka imi ana i ka polōei a pololei ole paha o ka nooielo a Mrs. Merrifield i īai mai ai ia'u i kou hiki ana na kona keena noho. Maho)e o ka loaa ana mai o ke *ahea mai ka hotele mai ana e noho nei i kona ki ana i kekahi kanaka e aeku aku ana ma kona wahi* ua holo aku ia au ilaila I u loaa aku la oia ia'u e paa ! ana i kekahi pu panapana he elua poka i kiia. I ko'u ninau ana iaia, wehewehe mai la oia i ke kumu o kona ki ana i ka pu, mamuli no ia o ka hoomaka ana o keia kanaka nona ka inoa o Mr. Strange e hooweliweli aku iaia. O ka Mrs. Merrifield i hooakaka mai ia'u he hoike ka keia kanaka i ku ole i ka poka mamua o kona auhee ana no kekahi hihia ano nui loa au e lawelawe nei a ina oe e ninau aku ana e pili ana i keia kanaka komo malu, e maopopo piha ana ia oe kona moolelo. I ko'u nana ana me he mea he inoa kapakapa wale no keia ( inoa o Mr. Strange. Pehea la e hai ana oe i kau mau mea i hoomaopopo ai e pili ana i keia Mr. Strange, mai hea * mai oia, kona wahi e noho nei, kona mau hoaloha a pela wale aku? " Pane mai la o Mr. Thaxter:

"O ka mea maa mau i na oihana apau oia no na hana hoolauna, aka m® ko'u hoomaopopo ana i ka ke Kauka Wilikini i olelo mua mai ai ia'u, he kanaka oe no ka oihana makai a he kakiana hoi. Ua ike a hoomaopopo nohoi oe o na mea e pili ana i na hihia o kekahi aole ia e haawi wale ia aku ia hai. Aka no ka hooakaka ana, he koi hoopii ka Mrs. Merrifield i ka Hui Kukui Uwila o Pottsville. Mahope o kona hele ana e kukakuka me Mr. Lagrande o ka hanako ma Pottsville, oleloia o Mrs. Meri*ifield e heie e hui me kekahi loio e noho nei ma keia wahi. Me he mea la ua ike o Mrs. Merrifield i ko'u inoa iloko o ka buke te!epona a no ia kumu oia i hele ae ai i ko'u keena no ka waiho ana i ka hihia imua o'u.

"0 na manao a Mrs. Merrifield i waiho mai ai imua o'u ua hookahaha a hoōpuiwa mai lakou i ko'u noonoo a kahea ana au ia Mr. Lagrande. Mahope o ko'u kahea ana aku iaia, kakau a hoouna aku au iaia. Loaa mai ka pane mai iaia mai, aka ua noi mai la oia īa'u e kakau i leta hou nana. Ua lilo keia kumuhana i mea na maua e noonoo mau ai, ma ke telepona a me na leta. Ake oia e hooponopono i keJvafc; mau manao e pili ana i keia papahana.

"No ka hai pololei ana aku oe ame ka hoopokole ana i ka moolelo, hoopihoihoiia oia mamuli o kekahi o na hoike a Mrs. Merrifield, oia hoi i) he pokii hoi nona ma na makua aia a he ano niamao ko laua noho pili aiia. Oia no paha ke kanaka hookahi au i hai mai nei ia'u i ki aku ai o M ?w Merrifield. O Mr. Stratige paha kona inoa, aka aole i maopopo pono ia'u kola, no ka mea e ikeia ana oia malalo o na inoa kapakapa he like ole. a he iehulehu nohoi. I ko'u kukai

olelo ana me ia, oielo m«i la oia o kona inoa o Lagrande elike me ka Lagrande e hana ana ma ka banako ma ke kulanakauhale o Pottsville."

"Pehea mai o Lagrande o ka banako ia oe?" i kahanpaha aku ai o Leleodona.

Eu ae la na poohiwi o Mr. Thaxter a mai la:

"Me he mea la he ohana pilimanu oia."

"Pehea, olelo anei oia ia oe ua maopopo keia Lagrande iaia?"

"Ae, ua halawai aku oia me ia e hele pu ana me Mrs. Merrifield. Aka, mamuli o kona hoowahawaha ana i keia kanaka, aole oia i hoohoihoiia."

"E kakiana, heaha aku nei kau hana i kela wahine?" i aui mai ai o Kapena Barade ia Leleodona. '

"Mai hoopihoihoiia kou manao e ka Makainui; eia oia ke paaia mai nei e ko kakou mau iliohae. He elua o laua aia ma kahi o ka wahine e noho nei a he hookahi, aia oia ma ke telepona e hoolohe ana i na kahea apau e hookomo a e ana ma ia telepona. e hiki ana iaia ke holomahuka me ka ike ole ana o na makaikiu. Eia paha oia ke moeuhane mai nei i kaua mea o ka hele ana a luhi no na mea apau i ikeia. I ko'u nana ana ke manao mai nei paha ka wahine he kanaka hupo loa au, e haUle wale aku ana malalo o ko lakou mana a me na pelo ana, me ka poina i kau mau olelo hoohiki i ko'u komo ana iloko o ka oihana makai. He haupu ko'u aia a wanao alaila e hoomaka mai ana o Mrs. Merrifield e uwau a e nuku mai ia'u. No ke kakahiaka ia."

Hoolohe malie mai la na pepeiao o Mr. Thaxter i ka ke kakiana hooakaka ana me he mea la he ano nui loa ka lono e puapuai ana imua ona, a i ka hooki ana o ke kakiana, olelo mai la oia:

"Ina ua komo pu aku o Mrs. Merrifield, ka mea nana i kii mai ia'u no ka hihia, aole i maopopo ia'u."

"Aole au i moeuhane mua e loaa ana ia oe, no ka mea he wahine akamai o Mrs. Merrifield i ka pelopelo a hoomalimali e like me kana i hana mai iaia nei e ku mai nei imua o kakou ua hele, a kohu laau i kaua mea o ka laau ana o ke kino i ke anu o ka hau. He wahine ike o Mrs. Merrifield a ina aole oe e makaala ana e hooliloia aku ana keia i home nou. Heaha na mea i makemakeia e haawi aku oe i keia poe? He mau mea paha e pili ana i ka hihia au i waiho aku imua o ka lunakawai? Heaha ka Lagrande o ka oihana banako a lakou i makemake e loaa aku?"

Hoalu ae la o Mr. Thaxter i kona lae, me he ala e noonoo ana oia. E nana pono aku ana o Leleodona iaia, aka elike me ka imo aana o na maka, huli awiwi ae la oia a kuhi aku la i kona manamana,lima a kokoke oia a hou aku i na maka o Mr. Garwika.

"Heaha ia mea?" i hae mai ai o Leleodona ia Mr. Garwika. ' Ua maopopo ia oe—4hai hoonalonalo iho— heaha ka mea i loaa aku ia Mr. Balaunu a Mr. Lagrande i hoao e kaili mai a Mr. Balaunu mai? E hai ano—mai hoopunipuni!"

"Heaha—Kakiana!" i puana ae ai o Garwika, ua hele nohoi a kiki ka hou.

"Pau ko'u hooulolohi ana,'' i nunulu aku ai o Leleodona. "lieaha la ke kumu ko'u pupue mau ana a noho malie ana? I ka makamua holo kiki ae la oe i kahi au i heie aku ai 110 ka hoomaopopo ana i na mea i hana ia ma ka rumi o Mrs, Merrifield. Alaila hui hou kaua

ma ke keena oihana makai a mahope aku oia manawa, kono ae la oe ia Kapena Barede Inei nau e hoihoi oia mahope o ka pau ana o ka kakou mau hana maanei. He iini a he makemake kou e maopopo pono na mea apau a makou'e hana nei. Heaha kau e makemake nei e ike? Aole oe he kanaka hupo, ua moakaka kela ia'u. Ua hoao oe e hoonalonalo i kou ano oiaio—aole oe he hupo. E pono oe e hai koke mai iole e-"

"E ke kakiana, ke haawi nei ia oe kau huaolelo-"

Kuku ana ko Leleodona mau lima iluna me ke kaupale ana mai ia Mr. Garwika e hamau: "Aole au e lawe mai aW i kau mau hooakaka ana a noonoo no ka mea he piha oe me ka hoopunipuni. O oe ko Mr. Balaunu pilialo. Hele mau ana oia me_ia i na wahi apau ana e hele ai. E hele mau ana nohoi oe ma ka banako,mekou piliole ana i na oihana banako. Aole oe he kanaka malama buke waiwai. Nau nohoi e hana ana na hana karaima apau a Mr. Balaunu a. nau nohoi e waha-a a e wahahee ana ia Mr. Balaunu i na mea apau e ike a e hoomaopopo ana— o oe ka mea holoholo olelo na Mr. Balaunu. Ua paa kou moolelo ia'u—he moakaaka loa kou ano oiaio ia'u.

"E hoomaopopo a e hoolohe pono mai oe—penei ka hoohana ia ana elike me na mea i loaa ia'u: Oi nei e ku laau mai nei imua o kakou, o Mr. ; -Lagraht!e hoi ia oukou, loaa iaia he nuhou pilikino mai ka wahine mai, o Mrs. Merrifield, oiai ma ke kaona 0 Pottsville. Manao o Mrs. Merrifield e hoolilo keia i kumu e kikoo aku ai oia i na dala a ina aolē e hookoia ana kona manao, e hooweliweli a e hoomakaukau ana oia ia Mr. Lagrand£. Aka he 'kanaka akamai o Mr. Lagrande a i kona hoomaopopo ana i ke ano nui loa o keia kumuhana, telepona oia ia Mr. Balaunu. Mamuli o ka maopopo ole ana ia Mr. Balaunu kona kulana kupilikii ina e hoolahaia ana kana mau hana, ua hoowalewāle aku la oia ia Mr. Lagrande e hookipa aku ma kona home a malaila, ma kona wahi mehameha laua e kukakuka ai 1 ka laua mea e hana aku ai e pono ai ko laua noho'na. 01 ko Mr, Balaunu manao .oia no ke kimopo ana ia Mr. Lagrande i ka maopopo ana iaia na mea ana i ike a i haiia aku ai e Mrs. Merrifield. Kauoha pu aku la nohoi oia ia Mr. Lagrande e hoouna aku ia Mrs. Merrifield ike keena o Mr. Thaxter nei, no ka mea o Mr. Thaxter a me Mr. Balaunu, he hoaloha laua a he hiki a malaelae ko laua hui ana me ka ike ole ana o kekahi mea e aku.

"Nolaila ua hoololiia ke ,kahua o na hana mai Pottsville a i nei nei. He akamai 0 Mr. Ealaunu a ua loaa aku iaia kekahi mea ano nui - — mai ke kanaka banako mai Pottsville paha. A ke makemake nei na poe e aku e loaa aku ia lakou keia mea hookahi. Ke aumeume nei lakou. Heaha keia mea a lakou e huli nei? Mai paa iho, e hai mai—aia ilaila kou palekana!" "He maikai maoli na moolelo au e haanou mai nei. He mau paha oe i na buke a me he mea la ua komo aku ia manao iloko o kou lolo," wahi a Garwika me ka malie. "Aole i maopopo ia'u kau mea e kukahek*he mai nei. Me he ala ua ku a pupule oe."

Huli aku o Leleodona a ninau aku la ia Kapena Barade:

"Pehea la kakou e hana aku ai iaia nei. E ku ana oe me au i kela manawa a ua ikemaka oe i na haaa kama-

hao a neia kaoale» wahaee a hoopunipuni." ' Nana pololei mai la o Kapena Barede ia Oarwika, ua hele nohoi koßa helehelena a mea 0 na oleio kikoi a%r. Garwika, a olelo mai laf "E paa ana as|U oe maanei no kou ninlimi hou ia ana e ke korona mamuli o kou hoohuoiia nau i pepehi ia Mr. Lagi&&de a ina aole nau i pepefetalaila nau 1 hoolala i ko&s4 alahele e pepehiia. ai a mafce."

Akaaka nui la o Mr. Garwika, me paa ana i kona opu i ka ltele a hehe loa o kona akaa£ā ana, a pane mai la oia i Kapena: "Kamahao Btf&li—kamahao na hanā nolName nieniele a na makai, āu i puka aku mawaho <Jp>Qhome aku a hiki kou Jnea ana ae ia'u oiai au malm okou home. Aole neho(Sm i hele holoholo a i ole p4m*kaa hele ma ke kaona «Hi me oukou makai nei— uoho paa ana au ma Iloko o ka hale kaa&Ou kaa otomohila i kela holookoa. Ua makaīpau au e lawe mai i hoiktiff 1 hooiaia ai ka mau mea e;īiai aku nei ie oe."

Minoaka ma£3a o Kauka Wilikini a oleio inai la oia: "Oia ko ouks4 kumu i holopono ole ai. A«e na ke kaa otomobila i pepe ana o Mr. LagraA4§| pa pepehi mua ia o Lag«&i4e a make alaila laweia k&sakino wailua a waiho !a%lēahi a na kaa e hoio mai»la xio ka huna ana i ka -Ua hanai mua ia o Mrf f|kgf*g!de me ka laau make i|&oksmoia aku iloko o ka *g*ainu. Ke kumu o konii £&ai 1&, ana i ka laau no ia o ko lakou e haa mai ftfn »ui a oukou e noo i komo *> «u--kou oia no ka frfti#ihlflhflahi ana i kona kino,is& no koua maa ole i ole ana ua lilo ia i kinaiia ai ke ola mai koi&kino mai.

"Aole e pono £ huna hou °e i ka oiaio. Uuioaa pono oe." •

Aole o Mr. Oapwika i ike aku i ko Mr. Thftxter waha e hamama mai'Aoa, me he ala ua hookahabftia oia mamuli o kana me&ii lohe iho.

Kauoha mai lg o Mr. Garwika i ke Kapen4 ia Barede e haalele koke 14kou i kahi kaha kanaka & e hoi aku lakou no ke makai a malaila lakou e hoopau ai i ka moolelo aiM e hai aku ana. Kuhikuhi pi| aku la oia ia Kapena B&rMe ia Mr. Thaxter me ka īlelo ana aku:

**E kauoha aktt oe iaiala e hele pu me no ka mea oia kekahi i mWpopo i na papahana i lawekt a noonooia e makou." J

Kau aku la lakōn apau ma Mr. otomobila a o ke kakiw ka mea e kalaiwa ana i ka.ka* otomobila. £

Holo awiwl lakou a ku ana mawafeo» ka hotele 0 Beimont a mftWla i hookanikani &ku ai p Leieodona 1 ka ole a hok> klki ana o Makaikiu WiliaiM, me ka hou e kakahe a&a ma kona mau papalina a&e ka nui o ka hanu. No kelofil mau minute aole i hiki iaia ke hoopuka i kekahi huaolelo a nana kokoe maa la«ia ia Leleodona e noho aku ana iloko o ke kaa otottobila, me ka minoaka ana ftku iaia:

"Heaha kau « holokiki nei? Ai i he* ke ahi?"

"Pehea la ia'u ke hiki e ato ae i kaip mea o ka pinai o kou hooMUii ana i ka ole o ke kaa. Kuhihewa m&i nei au ua hiki ipai nei ka hopena o ka honuA a aia k& anela maanei i ku «ua &ei e hele «-

ku me ia," i hoomakeaka mai ai o Wiliama ia Leleodona. "Mai apa mai o lua : e hele koke kakou no ke keena makai," i kauoha mai ai o Kapena Barede; a komo ana o Wiliama iloko o ke k&&. hookuu iho la o Leleodona i ka holo o ke kaa otomobila a ku ana lakou ma ke keena oihana makai.

( AoW i P 9*l