Ke Alakai o Hawaii, Volume X, Number 4, 28 January 1937 — MAKEMAKE E KUKULU I MAU MEA HOOPAKELE NO HILO MAI KA PELE MAI Olelo o Kauka Joggar Imua o ke Kalapu Hooholomoku Ma Hilo [ARTICLE]

MAKEMAKE E KUKULU I MAU MEA HOOPAKELE NO HILO MAI KA PELE MAI

Olelo o Kauka Joggar Imua o ke Kalapu Hooholomoku Ma Hilo

Hawaii,- lanuari,' 20—Ua olelo ae o Thomas A. Jaggar, mea nana ame ka imi ana hoi ina mea pili lua peie ma Hawaii, ua makemake oia e hookaawale ia kekahi huina dala o $800,000 no kekahi papahana no ka hoopakele ana i ke kulanakauhale o Hilo mai ka peie mai na wahi Ekou ana i manao ai mahope iho o ka pau ana o ka halawai aka Aha Hui Kalepa o Iliio, ma ka po Poalua nei 0 kela aku nei. O ka papahana mua oia no ke kukulu ana i pale ma Puu Uiauia (Red Hill) ae holo ana makahi o elima mile no ka hookele ana i ke kahe ana o ka pele iloEo ona wahi e palekana ai, e like me Humuular ina e kahe awai mai ana ka pele; o ke kukulu ana i mea alalai ma ke kowa o Humuula no ka hoopakele ana i kahi e loaa mai ai ko Hilo wai, ame ke kukulu ana i alahele Ehiku mile ka loihi mauka koke ae o Hilo. Hoopakele la Hilo Holookoa O keia hoopakele hope loa, oia no ana i pa 18 kapuai ke kiekie e hoomaka ana mai ke kowa mai luku maluna ae o Piihonua ma ke poo o ka wailele o Waiale, ae holo ana Hema 70 kekele hikina no hookahi mile mai ka muliwai mai, a mailaila aku holo hikina ae ana maluna o ke alnui o Kaumana ame ke alanui Lua Pele me ka pio mania ma ka Akau Hikina mamua o ka hiki ana i ke alahao e kokoke ana ina wahi hana pohaku, mailaila aku e ae ana maluna o kahi o ke alahao e ana m* 1 kc kaa wale kupono ma ke kui kepa ma Keaukaha no ka hoopakele ana i ke awa o Hilo a hiki hoi i ka lae o Keokea, Ē ike ia ana ka waiwai nui o keia mai} kumu Ekolu. He naha i hala loa lalo o ke kuahiwi; he naha hoi i hala loa ma Kahikina; nona mea i kukuluia ai; aiole oka hiki ole ina mea hoopakele apau mauka. Hiki Ke Hookawaleia O ke aka oka pele ua hiki noia ke hookaawale ia elike me aka oka malaria. Aole i manao kekahi poe e hookaawale, wahi a Jaggar i kela poe "Hookahi wale no alahele ka hana anamekamanao pa ame ka hookaulua ole, oiai ke e hana ai, oia no ka noonoo ana ina mea e ike maka ia nei, ke aupuni e haawi i ka hana ina limahana. E hookaawale 1 keia mau aka pele ae ike aua nei oe ia Hilo e holo ana imua me ka hikiwae. O kela naha maka aoao Akau o Maunaloa e huli ala i Hilo, ua hamama aua makaukau no ka hana wahi aua kauka nei. Ua ikeia ma ka moolelo, wahi ana i kuhikuhi ae he 11 makahiki ooloku ae pau na hoi me kekahi mau makahiki malia. ' Ke kokoke aku nei ka Mokupuni o Hawaii i ka pau ana o ka makahiki 1936 me ka malie, ao keia hoi na mea 'i ikeia ma ka makahiki 1936-87 a pela no hoi e manao ia aku ai na makahiki 1936-46 aoia no hoi ka hoike mua e piliana i ke-4t-ato ana~e~Jka pele-i- Kau ame Hilo d ka makahiki 1840. A eia hoi kakou i keia makahiki 1937, maluna i pau i ka naha ma kekahi mau wahi, e hiki ai hoi ika pele ke kahe mai e like me ka mea i ke ia ina makahiki 1852-1881 apau me ke kokoke loa hoi i Hilo. Na Mea Pono E Hana Ai Ka hoopakele ana ia Hilo aole ia he ninau e hoopaapaa ia ai, a eia na mea pono e hana koke ia:—Hooloihi aku i ke alanui Maunaloa, kukulu i hale makaala a hoopakele ma ka Puu Ulaula; hoomaka i ke kukulu ana ina paku hoopakele no Hilo; hoomaka e kukulu ina pale no Humuula a pela pu hoi me ka Puu Ulaula (Red Hill). "Ina e hana oukou i keia mau mea, alaila e hiamoe ana oukou me ka maikai aole hoi e hoomakaukau i ka iho mai o ka Pele i kai o Hilo, a hooholo mua ia no hoi na hana ma Hilo nei ma keia mua aku me ke kanalua ole." "Aole wale o keia aka, he haawina ao maikai no hoi keia i ko ke ao nei, e like me Italia, Pilipine, Java ame Amerika Waena e hahai mai ai ia Hilo." Ua koi ae oia i ka oihana kalepa o Hilo e Kahea hahawai no kanoonoo ana i keia ninau, ame ke alahele hoi e hui aku ai me Kiaaina.