Ke Alakai o Hawaii, Volume X, Number 24, 24 June 1937 — Hoopaapaa O Elele King Ame Frank F. Hook [ARTICLE]

Hoopaapaa O Elele King Ame Frank F. Hook

O ka hoopaapaa awaawa mawaena o King, ka elele o ka aoao Repubalika mai Hawaii aku i Wakinekona ame Frank F. Hook, kekahi o na kanaka o ka aha kaukanawai ma Wakinekona, he Demokalaka mai Michigan mai, ua lilo ae la keia paio waha ana i mea nana i hoopuka mai i keia mau mahele, aole i kupono ke ano o kā waiho ia ana aku o H'awaii imua o ka aha ma Wakinekona, ua hoike ia mai la ia mea a hiki mai la i Honolulu nei mao kekahi haiolelo ala a ka elele o Miehigan i ha'i mai ai. Wahi a ka Lunamakaainana Hook i olelo i iloko 0 kona huhu palena ole ia King, oia keia, o na mea 1 pa'i ia ai maloko o ka Nupepa Star-Bulletin he mau hoopunipuni ia i hele aku ma'o oka mea kupono. Ke kumu o keia w?,hi ana, mamuli no ia o ka huikau ana o King me na Lima wikani he elima e rula mai nei 1 ka aoao Repubalika. Aia ia lakou ka paa ana o ka hui mahiko, ka hui kalepa, ka hui awila, ka hui ea, ka hui telepona, na nupepa, na banako ame na hui hoaie a pela wale aku, pau pu hoi me na hokele ame na aha hookolokolo, me ka hoike hou ole aku i ka ahaolelo, FĒRA ame WPA ame, ko lakou mau waihona daia. Oia Leka Hou No Maloko o ka hoike a lunanīakaainana Hook kekahi leka i loaa aku mai kekahi o na makaainana koikoi o ka Teritore nei me ka ha'i ele ia o ka inoa nona hoi na mea i hoike ia a i pa'i ia maloko o ekolu hui Nupepa nunui, o na Hui Pa'i Nupepa elike me ia i loaa mai i Hav/aii nei iloko aku nei o kekahi mau la i hala, Mamuli o ka holo like ole o ka manao o keia leka i loaa mai, aole i ku i na loina kakau leka, piha me na olelo oiaio ole, hewa, he wahahee a he hoopunipuni maoli, o ka oiaio la ea ua hoike piha iamai ia e kekahi okalala o ka aha kaukanawai ma Wakinekona, ua hoolele ia aku ma na ipu hoolele leo e mau hui pa'i nupepa i hoike mua ia ae nei maloko o Amelika Huipuia, a ua lilo ia i mea nana i hooholo ae i ka manao o ka poe noho oia aina i na kulana like ole o na ano apau e hoike ia nei e pili ana ia Hawaii. Mamuli. o ke koikoi o keia mahele i ka poe noho ma Hawaii nei he mea pono hoi e ike lea lakou i na mea e kamaiiio ia nei e pili ana ia lakou ame Hawaii maloko o na hale halawai o ka aha kaukanawai ma Wakinekona, mamuli ō ia eia ke hoike ia aku nei na mea piha apau e pili ana i na mea a lunamakaainana Hook i olelo ai: Me ke kaumaha maoli ka holke aku i keia mau mea mamuli o na a elele Kiag i hoike aku ai iwaena o ka mea aole i hiki iaia ke hana aku i kekahi mea i ku ole i na manao Demokalaka malaila, o kana i hana aku ai ua lilo ia mea nana i hou aku i ka punana o ka nalo kopena elike me ia e ike ia ai ma na olelo a lunamakaainana Hook i olelo ai, no ka Teritore, ame kona mau nanaina elike me ia e ike ia ala e ka poe noho ma ka aina makua, e ike ia ana auanei ka ehaeha e hiki ole ai ke lapaau ia ka hopena hoi o na mea i hoopuka ia elike me ia e ike ia iho ai malaio neir Mr. Hook. Mr. Lunahoomalu, I nehinei ua manao ka elele o Hawaii (King) ua kupono kona huli ana mai ia'u mao kana haiolelo ala e pili ana i ke k"ana\vai ko paa oiai nona ka mea i noonoo nui ia iloko aku nei o kekahi manawa i hala, i noonoo ia e ke komite hapa a mahope mai 1 hoopiha pono ia ai e ke komite piha i wae ia no ia hana. Me he ala ma ka'u hoomaopopo aku ua pioo palena ole ka elele mai Hawaii mai maluna o keia maheie hana. Aole i maopopo pono ia'u pehea la ua hooni ia paha oia e kekahi mau kanaka a i ole mao kona manao kanaka iho paha a i ole ia mao kekahi mau kumu aoao kalaiaina paha, aka, eia au ke paa nei ma kuu lima i kekahi mau mahele i pa'i ia maloko o na nupepa i loaa mai ia'u mai Honolulu mai ; e ike ia nei ma keia inoa he Star-Bulletin Bureau, Wakinekona, Aperila 30, o kona mau manao penei no ia;

HOAHEWA ELELE O HAWAII 1A HOOK—HOAHEWA O KING I KEIA PAUKU E OLELO ANA AOLE HE POE AMELIKA KA POE NOHO MA HAWAII

Ma kekahi haiolelo maikai a Samuel King i haiolelo mai ai i makemake nui ia maluna o ka papahele ma ka la Poaha, ua lawe ae la oia ia manawa no ke kuhi me ka ninau ana mai ia lunamakaainana Hook no na mahele pili i ke kanawai kopaa. Ku ae la o lunamaainana Hook me keia olelo e ana, ma na mahele pili i ke kopaa he mea pemo'ho ma-i kou e noonoo nui i na Amelika mamua o ka noonoo ana' aku ike ko. ' | "He poe Amelika makou elike me ko oukou ano āme' na mokuaina e ae o ka Uniona{ wahi a Elele iKng." | A hooponopono hou aku la o lunamakaainana Hookl i kana mea i olelo mua aku ai me ka i ana e .nana mua! makou ika pono oka poe noho ma ka aina makua. > ] E olelo mau ana oukou he Amelika o Hawaii i ko oukou wa apa-u e kamailio ana i ka oihana kaua a me puali koa malaila. Aka : ma na mahele e ae, he kuhi mai oukou ia makou me he ala he poe mamao aku no kekahi kahakai okoa loa, kekahi o na hopunaolelo a'u ame ka nui o makou o ka Teritore e olelo nei he lalau palena ole. Mahope o kekahi mau olelo kupono o ka nianinau ana a Fred L. Cra\vfofrd Kepuhalkia no Michigan, hoala ia mai la ka ninau uku auhau Pederala ame na haaw-ina dala e ae a Hawaii e haawi nei no ka pono laul'a o kela ame keia mea, He hoopunipuni palena ole ka mea e hoike ia nei maloko o keia mau mea i pa'i ia. Me he ala ua uwila ia ae la ia mau mea mamuli o ka pili o ka elele mai Hawaii mai me na Lima Wikani he Elima, o ka mikini Repubalika, no lakou hoi na mahiko, hui kalepa moku, hui uwila, hui ea, hui telepona, hui pa'i nupepa, hui palau, na hanako ame na hui hoaie dala, a pela wale aku pu me na hokele makaikai, na aha hookolokulo. me ke kapae ae i ka mahele kau kanawai, FEEA ame WPA ame ko lakou mau waihona (iala Ma ka la Poaha, o Mei la 20, a ma ka aoao 6342. o ka haiolelo i hoike ia maioko o ka nupepa, ua paa ia maloko o ka moolelo oka aha kaukanawai ma Wakinekona. Iloko o ka Samuel King haiolelo o ka haiolelo ana aole i ke~

kahi manawa o kana mau olelo i noi aku no kekaM mau maaao kuhikuhi paha aole hoi oia i haawi aku ia lakou i manawa no lakou e ha'i a i ole ia e hoike mai i kekahi o keia mau mahele aka, i ka wa a na nupepa i hoike mai aji ua ki poka pahu aku o King ia Hook, ma keia mau olelo ana i olelo aku ai "he poe Amelika makou elike me ko oukou ano ame na mokuaina e ae 6 ka Uniona/' uā lilo ia i mea e palapala hewa ia ai ka moolelo ame ka aoao kalaiaina na lakou keia mau olelo i ka nupepa, he hoopunipuni oiaio maoli. Ke hoike nei au i na mahele like ole o kela haiolelo no ka pono o kela ame keia e ike lea i na mea i hana ia ame na nanaina like ole o ka ulu ana mal o keia nīnau: • Wahi a Ka Moolelo Mr. Hook. Mr, Lunahoomalu, ke ku nei au no ke ku e ana aku i ka pakui i pakui ia no ka palapala e pili ana i na mea i hooholo ia e kuai. Mr. Lunahoomalu e ike ia auanei ma keia pauku he mahele keia e pili ana ia Hawaii. Makemake au e hoike aku i keia oiai i ka noonoo ana āi o na komite hapa maluna o keia ninau pili i ke kanawai kopaa, he elua maliina o ko lakou noonoo ana maluna o keia ninau, a i ka wa elike me ia i noonoo ia ai ala mai Ja keia ninau e 1 ana, pehea e haawi anei kakou ia Hawaii i ke kuleana like elike me ia e ike ia nei ma Amelika Huipuia? Ua ike makou i na kulana like ole o ke ano o ka Teritore o Hawaii me ko Amelika Huipuia, na kuleana o na kai mawaho aku 0 ka aina makua, ame ka mokuaina o Apielika Huipuia, a no ia mea ua manao au he kuleana fco makou o ka noonoo ana aku ia mahele. Ma ko'u manao iho aia he līke ole mawaena o laua a no ia mea i mea e ike ia mai ai ka like ole e heluhelu aku ana au i kekahi mau mea i olelo ia no ka pili i na limahana o na Hui Mahiko Hawaii: "Ke huli pono aku nei ka Papa Pili Limahana i ke kiki palena ole a na limahana o na hui mahiko ma Hawaii, e i ana aia lakou malaila e hana ana ma ke ano o kela au owaena o ke ano hookauwa ia. , Ua. hoomakaukau ia aku na limahana o na mahiko me na pu ki mikin? " E ae mai hoi ia'u e hoike aku i keia, ke lawe mai nei na hui mahiko o Hawaii i ko lakou mau limahana niai na aina Pilipine mai malalo o kekahi aelike hana. Ua uku ia ko lakou mau uku moku mai ka aina Pilipine mai a hiki 1 Hawaii nei. a ina iloko o ko lakou noho ana ia nei me ko lak6u malama pono ole i ka aelike aole lakou "e hoouna hou ia aku ana i ko lakou walii i hele mai af, aole no hoi e uku.ia ana ko lakou mau uku moku ina e mauao aiia lakou e hoi. Makemake au e hoike aku ia oukou i na mea.i hoikft ia maloko o Bulletin Hana Helu 534, e heluhelu ana pen^i: Aole hana o na Amelika ma Hawaji i keia !a. He hokahi wale no Amehka i ike ia ma ka paīapala uku o na mahiko ma Ha\\ay īloko o ka makahiki 1929. 88 mau pakeneka o na limahana e hana mai nei maluna o na mahiko he poe Kepam ame na Piīipino. Aia ia ma ka aoao 3. Ma ka aoao 11 e hoike ana o ka uku hana e uku ia nei i na limahana he |10.92 wale «o o ka pule hookahi. O ke kumu hoopiha limahana e hiki ai o na hana mai na lima hana Pilipino mai ka hapanu: i lawe ia mai i Hawaii malalo o na aellke hana i hana ia. Aole i ike wale ia na ahahui kuokoa. O ka ahahui hana wale no i ike ia oia ka Hui Uniona Oki Lauoho. Mr, Lunahoomalu. i ka wa e hiki mai ai o ka ninau kanawai hooponopono kopaa i keia hale no ka noonoo ana, e nonoi ia mai ana kakou e kau aku maluna o Hawaii ame na aina e ae mawaho oia ano hookahi ma ke anuu i kulike me _ko na mokuaina o Amelika Huipuia. 0 ka lakou e hooia mai ana aia lakou malalo o ka malu o ka hae Amelika. He mea maikai paha hoi ia aka, e hoomaopopo mai kakou aia no o Hawaii ma ke ano he Tentore. Ke noi

1 aku nei au i j?eia e mai ai o keia bila i keia ;hale iio ka mea pono hoi ia kakou e hooi malu i ka pono Ameß:a ma na hana ku pili i ko keia aina i piela me na mahele e. ae cr na oihana like ole o ka aina P° nol *- T' . Mr. Kenney. E'āe inai ana anei ke keonimana? Mr. Hook. Itē alīiku nei au i ko'u manao ike keonimana no New Jersey*"mai. Mr. Kenney. Ua maopopo ia oe o Hawaii oi&, e hoopuka mai nei a e hooinaemae nui ioa mai i ke ko paa i keia manawa, oiai i kekahi mau hāle palaualelo mai nei, a noia mea ke makemake Hawaii e hoonui hou aku i kona hooomaemae ana aku4ji& ko paa. Mr. Hook. Ae. he pololei ka mea ake keonimana e hoike mai nei. *****. Mr. Lunahoomatti, ua loaa ia kakou ke ko paa i hoomaemae ia mai e komo mau mai ana iloko o keia aina, a kakou i ai mamuli o ka ninau pili hana maloko Amelika Ikawa i noonoo ia ai maluna o keiā ua manjao ae ke komite hapa e kakau ponoi aku ana kakon. iko kakou mau kanawai. Aka, komo mai la kekahi aau kakauolelo liilii no lakou na uku mahina o 100 dala ame 125 dala o ka mahina me ka i ana mai aole i hikj la makos ke hana a ke kakau i ko makou mau bila Aka, e kakau aku ana makou pela, f e noi aku ana makon ia oukou e kakoo mai ia makou ame ka InāKMilmi mea e hana ai. E lilo kakou i poe kau kanawai aole i poe e lawe ana i na kauoha a ka poe kupakako $oko kcena hana o kela ame keia.ano. Mr. Hoffnian. anei ke keonimana? Mr. Hook. K«JoOfku nei au ika manao oke keonimana mai Michigan ma|, Mr. Hoffman. hea ana la e lawe ia mai ai keia bila a noonoo maluna o keia papahele ? 1 Mr. Hook. Ua makemake au e ike ika manawa. E paio aku aaa makou makOu nana ole aku i ka .paio ia mai e na kakauolelol«fte na kupakako o na keena hana like ole ame ka poe apaee manao ana e kuai lilo aku i ko makou mau pono kalepa ame oihana Amelika no ko lakou mau pono ponoi iho. Mr. Hoffman. E koho aku ana au me ke keonimana maluna o keia kumuhanā.aka, i hea ana la ka manawa e lawe ia mai ai o keia nin&U a noonoo? (Ma keia wahi, haule mai la ka hamale). E hoomaopopo mai o§ ma kahi o ka olelo a ka nupepa e pili ana 1 3 lunamakaainana Hook i olelo ai a i ole ia i hooponoMtt<* hou aku ai ikana i plelo ai, "0 ka aina makua ka kakou mea mua loa e noonoo ai." Aole o keia olelo i olelo ia *i he paewa aka, he hoopunipuni maoli, a nolaila ke hoahewa aku nei au i ka elele mai Hawaii mai no keia mau oleio k|ipono ole ana i olelo ai ame ke ano o kana waiho &im $Jeu i keia manao imua o ka lehulehu. Ona loina aka £jkf]e o i hoohana ai he mau ioina hana ia na na lima Elima o Hawaii. Ke hoike aku nei au i keia aole loa he mea ku i ke ano Amelika oiaio, aole i hooponopono paa ia, aole hoi he kahua ia wa hookahi. . » Aia iloko o elima ohana ka ninau ana o na huila hana o Hawaii. He el|ma |&au ahahui i kaupalenaia, i ike ia ma keia iiioa* elima nunui." Hook a h i kanaka, he peresidena Ho eha o keia mau hui a he hope peresidena no elima, Q m hui §pau oia kakauolelo hookahi no a »o. .He mau hui keia i laka ia kekahi me kekahi i meāhiki ai i na ohana a eono ke hoopaa i na lunanui o kēia mau hui a elima. E o nui loa ana oka elele o »3leia māhele. E hoi kakou a nana|n& malalo o ke Kumukana>vai Jone3-Co?tigan, a,e t i na mea i loaa aku i keia Elima Kunui, i Ipaa i ka Elima Nunui malalo o k?, no ka mea o na dalai uky ia jop he $3,700,000, a he 39 wale no mau a,elilj;e~ aelss mai loko o keia mau 39 aelike ka uku poniātai ujiiku loa i uku ia i na Mokupuni Hawaii he $40,000, Hla ka nui loa aia aku ma'o o $1,000,000 dala. . . _ ; \ . (Na Ka Lunahoopono&ono): Na dala i loaa aku i na hui mahiko H&waii mao īeeia kanawai Jones-Gostigan ala, he oi ma'o o $13,0^0M4 a )a aoie $3,000,000 dala. Haohao i, Dala He mea pono ka homāppopo ana iho o ka Elima Nui na lakou e paa mai nei Teritpre o Hawaii he poe Rcpuhalika wale no lakou &fāu, a ke haohao wale nei no wau ina aole i hoohanala"Ma kekahi o keia mau dala iloko o na hana lhals, me ka maopopo ole aku o na mea i hana ia|iO ka mea aole moolelo nana e hoike mai ana i kahi o £eia mau dala i hele aku ai. He mea pono paha hoi e hdff Jbho ia aku keia mahele e Wakinekona. Malia paha oia o ka ikaika loa o ka manao 0 ka elele o Hawaii inaō llana mau hoike e hoike ana i na mea e hana ia aku anāp Hawaii, ame kona hoopuka ana mai i keia mahele 'oia hoi he nui ka paipai wale ia ana o kona hoaholo pu āk*Cma kahi o na balota ua haule loa oia ilalo. "Ua lohe wāle a'u ika loaa ana oka lanakila 1 kekahi moho ma kahi ō kh hana a ka dala.