Ke Au Okoa, Volume I, Number 1, 24 April 1865 — Page 1

Page PDF (1.33 MB)

KE AU OKOA.

BUKE 1--HELU 1.}  HONOLULU, POAKAHI, APERILA 24, 1865.  {$2.00 NO KA MAK.

 

"KE AU OKOA,"

E HOOPUKA MAU IA'NA I

KELA POAKAHI KEIA POAKAHI,

MA KA

HORA EWALU O KAKAHIAKA.

ELUA DALA NO KA MAKAHIKI hookahi, he kanalimakumamalua nupepa ia. E uku e ia ke DALA HOOKAHI no ka hapalua makahiki mua, iloko o na mahina mua eono; a pela hoi ka lua o ke dala, e uku e ia iloko o ka hapa hope o ka makahiki.

 

"KE AU OKOA."

KA UKU O NA

OLELO HOOLAHA.

NA OLELO HOOLAHA—No na lalani he 10, oia hoi 1 iniha, no ka hoopuka hookahi ana, $1.00; alua hoopuka ana,$1.50; ekolu, $1.75; hookahi mahina, $2.00.

Aia no ke keena o "KE AU OKOA" ma ka Hale Paipalapala Aupuni, maluna ae o ka Hale Pai.

 

He mau Mele.

 

He Inoa no Heneri W. Aul d.

Pau ole ka manao ia iala la,

Kuu lei ahihi i Nuuanu e,

Ke ku'ia mai la e ka manu la,

Noho lai ke kupa i ka nahele la,

Hele no oe a ike mai la,

Kaakoo ka maka oia manu la,

O ke aha ka hala i kuu kino la,

Niniau ai oe mao la,

Mai hoopaa oe i ka lono la,

O lilo i mea hewa nou la,

Aia kuu hoa i ka uka la,

I ka iwa kikaha i Paliuli la,

Aole no au e piliwi la,

I ka mea keokeo o Maleka la,

E i ae no au i Halehai la,

I ke kiaha ela hoolai la,

E ola kuu lei kuu kama la,

O Heneri no he inoa la.

 

E hoi ke anu i Kaala la,

Ka luna wale o Halemano la,

Manomano ke kula o Lihue la,

Ke hue lani nei oiala la,

A inu i ka wai o Kehoa la,

A he hoa oiala kauleu la,

Ehuehu i ka maka o ke koa la,

A he koa oiala lua ole la,

Ka'u waiwai ua paa la,

Ua kilaia i ke kuleana la,

Ua ana pu no kaua la,

I ka nani pau ole oinei la,

E ola kuu lei kuu kama la,

O Heneri no he inoa la.

 

E hoi ke aloha i Honolulu la,

I ka huikau o ke Kaona la,

O Kealohilani ko hale la,

O ka malu kiawe i Pelekane la,

Ua noho no oe a kupa la,

A nui no oe ilaila la,

Ilaila aku no ko hoa la,

Laieikawai ka wahine la,

O ka pua nani o Paliuli la,

I ulu i ka uka lipolipo la,

Hoolono i ka leo o ka manu la,

O ka o-u iki puniwai la,

E ola kuu lei kuu kama la,

O Heneri no he inoa la.

 

Nani wale ka luna i Kaala la,

He ala ke kula i Lihue la,

Mai hue hala mai e ke hoa la,

O lohe wale ia ka puana la,

Ana ole oiala ianei la,

I ka nui manu o ka nahele la,

Hele no oe a ike mai la,

Paweo ka maka o ke kolohe la,

Ua lohe ke kini i Halemanao la,

Mano wai kapu ia na ke kupa la,

Na ke kamaaina olaila la,

Ilaila ke aloha me oe la,

Ianei ka manao me a'u la,

E ola kuu lei kuu kama la,

O Heneri no he inoa la.

 

Auhea wale oe e ka manu la,

E ka oo olomao waha kani la,

Kuli au i ko waha mai kani la,

Ohulu o ka hau kolonahe la,

Ka pua ua kuiia e ka manu la,

Ua paa ke lei nei au la,

Hoohie ke ike i ka hoa la,

Ike oe i ka iwa kiani la,

I ka pa leo a ka makani la,

Komo ke onaona i Oahu la,

Lai ai ke Kaona i Honolulu la,

O ke keu no ia o ke ala la,

E ola kuu lei kuu kama la,

O Heneri no he inoa la.

 

Auhea wale oe e ka manu la,

E ka iiwi maka polena la,

Aipua lehua i ka nahele la,

I ka noe o na kuahiwi la,

Hoolai i ka lau laau la,

Onaona ke oho o ka palai la,

Ka awapuhi nolu i ka ua la,

O ka pu kani o Honolulu la,

Ke Kaona nui o Hawaii la,

Ua like no me kuu pua la,

Me ke kulena o ka manao la,

O ka oi o na kuahiwi la,

Palahalaha ka pane poo la,

E ola kuu lei kuu kama la,

O Heneri no he inoa la.

 

E hoi ke anu i Waimea la,

I ka ua kipu i ka nahele la,

Nana i ka ua Malana la,

Eleele ka wai i Ouli la,

Ka ua kokoula i ke pili la,

Pili aloha la i ke kula la,

Me kuu hoa hui i ke anu la,

No Kealohilani ke aloha la,

I ka halialia ana mai la,

No ka pua o ka lose ke ala la,

I ka honi ana aku onaona la,

E u-o iho oe a paa la,

Oiai ka manao a loko la,

E ola kuu lei kuu kama la,

O Heneri no he inoa la.

UWINHEPA.

Kealohilani, Honolulu, Aper. 19, 1865.

 

KANU PULUPULU E NA MOREMONA.—Ma Utah, oia hoi ka aina o na Moremona, ua hooikaika kolaila poe e kanu pulupulu iloko o 1864, a ua loaa 100,000 paona. Aole nae i like ka maikai oia aina a me ke kupono i ke mahi pulupulu e like me ko Hawaii nei, he aina anu a momona ole no hoi. Ua hoomakaia ke kanu ana iloko o 1856, a iloko o na makahiki elua ma ia hope ae, ua poho loa, a hua ole. Aole nae i paupauaho na kanaka, ua hoomau no ke kanu ana, me ke kokua pu no o ke aupuni, a iloko o 1862, ua loaa i na paona he 60,000, a i keia manawa ua mahuahua ka pulupulu o Utah i lawa pono no ka ulana lole no ko laila poe kanaka, me ka lilo ole aku o ke dala i na aina e, e kuai ai ke keokeo, me kela ano keia ano o ka lole aahu, no ka mea, ua hoouluia a ua hana ia maloko no o ka aina.

 

KENE TE.

He Mooolelo no Sekotia.

MOKUNA 1.

KA HOOMAKA ANA.

I ka mahina o Sepa temaba, M. H. 1455, i ka wa a ka la e pii ae ana mai ka ili kai ae, a e kiei mai ana kona mau kukuna maluna o na mauna Garamapia; i ka wa a ke kahuhipa e hoa ana i kana pu-a i hanai ia ai i na mauu uliuli o na puu. Ike ia aku la kekahi wahine e hele ana i ke kulanakauhale o Edineboro, me ke keiki e hii ana ma kona lima.

O ua wahine nei he kanakolu ka nui o kona mau makahiki, me he mea la he wahine ui ia i kona mau la. A i ka wa i ike ia ai ka wahine me ua wahi keiki nei, ua kahakaha ia kona  mau maka e ka popilikia, a ua noho ia kona mau papalina e ka hakahaka a me ka pololi, a o kona aahu ua weluwelu, koe nae ke kihei i wahi ia ai kahi keiki, ka mea nona ka mooolelo, oia wale no kahi mea maemae iki. I ke awakea, hiki aku la ua wahine nei me kahi keiki mawaho o kekahi pakaua, a noho iho la ia maluna o kekahi pohaku paepae; kuu aku la ia i ua wahi keiki nei, a hoouna ae la ia i ka uwe ana, no ka u ole, a mokumokuahua iho la ka nahu o ua wahine nei, i ka lohe aku i ka uwe mai o ke keiki. A i ka poeleele, hiki aku la laua nei iloko o ke kulana kauhale, mamua ponoi iho o kekahi hale hiehie i hoomalamalama ia i na kukui; ua uhiia na papakaukau o ua hale nei i na mea ai o na ano a pau.

Komo aku la ua wahine nei a ku iho la malalo o ka lanai, ike aku la keia i kekahi mau mea i aahuia i na lole keokeo, ano mare, a he mare io no ko loko o ua hale la. A i ka pau ana o na mea a pau i kekahi rumi e nana ai i ka mare ana, a waiho iho i ka rumi i hohola ia ai na mea ai, komo mai la ka manao iloko o ua wahine nei, e waiho i ua keiki nei iloko o laila. I iho la ua wahine nei iloko ona, "E pono au e waiho i kahi keiki iloko o ka lima o keia poe, mea paha he wahi mamala berena kiola wale kahi a lakou." Aohe i holo loa ia manao iloko oia nei, ko ia nei komo aku la obscured obscured obscured obscured keiki nei maluna o kekahi noho, ua hiamoe ua keiki nei ia wa. Ko ia nei alawa ae la no ia e ku ana kekahi ohuku palaoa, kona lalau holo aku la no ia me ka mama loa, a haalele iho la i ua keiki nei, nana e imi aku i kona pono.

He elua no pule o ua wahi keiki nei i ka wa a ua wahine nei i haalele ai. A o ua wahine nei anei ka makuahine o ke keiki? Aole. * * * * * * *

He iwakalua makahiki i kaa hope ae, a iloko no o ka malama o Sepatemaba, M. H. 1513. Ia wa ua kupikipikio ka noho ana o Sekotia, o Iakobo V, ke alii ia kau, a he kue ka Moi i na'lii ano maaua, a hooko ole i ka ke alii mea e koi aku ai. He nui wale na'lii oia ano, a no ia mau mea e pau ai lakou i kipaku ia, o ka Haku o Galenakaila kahi i komo pu iloko o keia papa.

Iloko no o ka mahina o Sepatemaba o ka M. H. 1514. Hiki mai la ka olelo a ka Moi, e kauoha ana i ka Haku o Galenakaila, iloko ona la ekolu e hoomakaukau ai ia e haalele i ke kulanakauhale, o Edineboro, a noho ma kahi e, he kanaono mile ke kaawale mai ke kulanakauhale aku. I ka wa i hiki mai ai keia olelo kipaku i ona la, aole ia i ike i kana mea e hana ai, no kona wahi e noho ai, no ka mea o na pakaua o kona mau kupuna aia no ia maloko mai o ka palena. Ia ia e hoomakaukau ana no ka haalele ana, hiki mai ka Marquis (he ano alii) o Alanadela, me ka olelo aku, ina ua loaa kona wahi e noho ai, a pau ka lili o ka Moi. Hoole mai ka Haku, a i aku ua Marquis nei, "Aia kuu pakaua, a ke oluolu nei au; ina oe e lawe i ua pakaua nei, a hoolilo i home nou e like me ka loihi o kou makemake ana e noho ilaila, a o na kanaka oloko o ka pakaua nou ia."

"He nui ko'u olioli ia oe e ka Marquis, no kou lokomaikai,'' wahi a ka Haku o Galenakaila, "A ano, ke ae aku nei au ia; ua hooluolu ia au mai ka popilikia, a ua kukuluia no hoi ua pakaua la ou e ka Haku, ma kekahi apana o ka Hilana, (oia kekahi inoa o Sekotia,) a'u i ike ole ai mamua." "Ua uhi ia na kanaka o ua pakaua la, wahi a ka Marquis, me ka manao he lapu ia, a ua hai mai ke kuene nui o Winetona, aohe paha e liuliu a e haalele mai ana na kanaka no ka makau i ka lapu ia; i hai aku au ia oe i keia mea i hiki ai ia oe ke ke mua ae i na manao makau mai na papa ae o kou naau." "Iloko o keia mau au o ka popilikia," wahi a ka Haku o Galenakaila, "aole o ka poe make ke makau ia, aka, o ka poe ola." "Manao no anei oe aole e makau o Haku Macoma, (ke keiki a Galenakaila,) ke kaikamahine opiopio Evelina, (ke kaikamahine a Galenakaila,) a me ke keiki hanai Kenete, (ka mea nona ka moolelo,) ke lohe lakou i ka'u mea e hai aku nei ia oe."

Pane aku ka Haku o Galenakaila, ''Ina ka lakou e lohe i keia mau mea, aole lakou e manaoio ia ua ike no oe i ko Kenete ano, he kanaka opiopio naauao ia, a aole ia e manao ia mea he oiaio—o ka Haku Macoma, he koa ia me he liona la, a no Evelina hoi, ke kii kulike loa o kona makuahine i hala, aole ia he hupo e makau ai a keia mea."

[Ma keia wahi o ke Kaao, ke noi oluolu aku nei makou i ka poe heluhelu, e ae mai i hai aku makou i ke ano o na poe e oleloia ana ma keia Kaao.]

Ka Marquis o Alanadela, e hele aku ana ia i ke kanalima o kona mau mau makahiki. Kona helehelena, oiai ua kahikoia kona poo a me kona auwae, e na hau keokeo o ke ohohina, me he mea la, oia kahi oi o kona mau la. Ua ili mai ka pakana a me ka inoa alii (Ma rquis,) ma ka make ana o kona mua, o Edegara. Oia a me kana wahine, ua lawe ia aku e ka make, ma ke ano weliweli loa, a mahope e haiia aku ai ke ano o ko laua make ana. He uhauha ia i kona mau la opiopio. O ka haku hoi o Galenakaila, ua oi aku kona mau makahiki mamua o ke kanalima. Ua make kana wahine mahope iho o ka hanau ana mai ia Evelina. Mahope iho o ka make ana o kana wahine, aole ia i manao hou e mare, no ka lilo loa o kona manao i ka hoonaauao a me ke alakai pono ana i kana mau keiki. He pololei maikai kona kino, a me he mea la he kanaka ikaika ia i kona mau la ui. He lokomaikai ia i na poe a pau i launa mai me ia.

A o kana keiki a me kona hooilina, o Haku Macoma, ua hiki aku ia i ka iwakalua kumamakahi o kona mau makahiki. O ka ui, ka nani, ka naauao, a me ke-koa, ua kuni ia ia mau mea a pau iluna ona. Ma kana mau hana a pau, ua like ia me ka olomana, kona makuakane, koe nae kona ano hookano a me ka haaheo, ke launa aku ia me hai, a ua paewa iki ia ma ke ano haaheo, a me ka hookano. A o ke ano hoi o kona kaikuhine o Evelina, ua kue ia mai kona kaikunane ka Haku o Macoma. Kona ano he oluolu a he wiwo wale ma kona mau manao a me kana mau hana, a aohe ona lua, ua oi ae ia ma na kulana, mai na mea e ae. Ka nani o kona helehelena, ua like no ia me ke akahele a me ke akahai o kona mau manao. Oiai e komo aku ana ia ma ka puka o ka umikumamaiwa o kona mau makahiki, aia nae ia iloko o ka mohala ana ae o kona mau lani. He mohala maikai kona mau onohi, a ua hoopuni ia ae laua e na lihilihi poniponi; ua o mai ka ula o kona mau papalina, me he maua lau palupalu la o ka opuu rose. Ka lauoho, nana i hoonani i kona poo, he uliuli, a ua kuwelu iho me ka haaheo maluna o kona mau poohiwi i hana makamae ia e ka Makua Nui. A o kona kino holookoa mai luna a lalo, me he mea la oia kahi a ka Makua i hana maalahi loa ai.

Hookahi mea i koe aole i ike ia kona ano, a oia hoi o Kene te, ka mea a ka Marquis o Alanadela i olelo ai he keiki hanai ia na ka Haku o Galenakaila. Aole nae oia ka oiaio; oiai ua hanai ia oia e na kulu o ka lokomaikai o ka Haku o Galenakaila, aole nae ia he keiki ponoi, a hanai nana. He wahi keiki makua ole i hanai ia e na kioo o ke  ahonui, mea paha no lalo lilo ia o Keei, aole i ike ia kona mau makua nana mai ia. Ua hoohaahaa iho ka Haku ia ia iho ma ka hanai ana ia ia me he keiki hanai la, a me kona ae ana aku i kona lokomaikai i lala ia no ka ohana o ka hale hanohano o Galenakaila. ka nui o kona makahiki he iwakaluakumamakolu, ka nani o kona kino, kona naauao, a me ka waipahe o kona mau manao, a me kona akamai ma na hana koa; ka mea nana i lawe mai i ka naau o ka Haku Galenakaila, a me kona mau hoa aloha a pau, a lilo ai i milimili na Galenakaila. Ua olelo aku nei makou he ui, he nani o Macoma; aka, o Kenete maluna ae ia. O Kenete, he loihi maikai kona kino e like me ko Macoma.

[A maanei ke koi aku nei makou e hoi hou ae kakou ihope i kahi a kakou i haalele aku nei.] I ka wa a ka Haku o Galenakaila a me ka Marquis o Alanakela e kamailio ana, komo mai la ka Haku Macoma, Lede Evelina a me Kenete iloko o ka rumi a laua e noho ana. I ko lakou komo ana aku, i mai la o Galenakaila, "Ua hiki mai oukou i ka wa kupono e haawi aku ai oukou i ko oukou aloha i ka Marquis o Alanadela, no kona lokomaikai i ka haawi ana mai i ka pakaua o Alanadela, i home no kakou e noho ai no ka wa e hiki mai ana."

''Aohe o'u makemake ia pakaua no ka hala loa i kuaaina,'' wahi a Maeoma, " a he mea pilikia no hoi ia'u ke kono ia mai e haalele i na huikau o Edineboro nei, a kanu ia kakou iho iloko o na pakaua kuaaina o ka Hilana." "A pehea kou manao e Kenete?" "Owau kahi i komohia e ka olioli no kona manawalea ana mai i ka pakaua ia kakou, a o ka dia momona mua e make ai i ka'u pua, oia ka'u e hoouna mai ai nau e ka Marquis." Huli ae la ka Marquis a ninau aku la ia Evelina, "A pehea kou manao e Lede Evelina?"

I aku la o Evelina, "Aohe a'u olelo, i na

obscured a pau a na kapuai a ko'u makuakane e obscured ai, malaila wale aku no au. E kuu makuakane, ua hewa anei au?" "Aole e kuu obscured mahine, aole mea e ae a'u e olioli ai o obscured le no e kuu keiki." A ia wa, hoomau obscured la ia i ka honi ma ka papalina rose o kana kaikamahine; a haloiloi mai la na waimaka a hiolo mai la me he mau kulu hau dala, maluna o kona mau papalina, a wehe ae la o Kenete i kona hainaka e kupenu a e lawe mai obscured i na kulu waimaka e hoomana ana maluna obscured ona mau papalina, i ukana hoomanao no ke keena poliuliu o kona kino, a ilaila aku e hoomaloo ia ai. I ka pa ana aku o kona mau papalina i ka hainaka o Kenete, ua hoihoi obscured ia mai ka olioli i kona mau maka, a haku pono ae la na onohi momi ia Kenete; ia obscured kokolo ae la na aa o ka lili a me ke inai obscured ma na kuemaka o ka Marquis.

Olelo mai la ka haku o Galenakaila i ka obscured mau keiki, "Ua hai mai nei ka Marquis obscured a makau o na kanaka obscured kona pakaua, no obscured haiamuaia e na uhane ino, a me na powa; a pehea la ko oukou manao?" "Aohe mea obscured ka poe wiwo ole e makau ai." Wahi a Macoma. I mai la o Kenete, "Aole no hoi obscured ka poe i lanakila mai na huelo awa o ko lakou mau lunaikehala." O ka Macoma mau obscured lo, o ka olelo ia a ke kanaka koa, aka, o ka Kenete, ua hilinai ia i ka pono a me ka pomaikai o kona Makua Nui i ka lani. A haalele iho la na keiki i ka Marquis a me ka makuakane iloko o ka rumi, a puka aku la obscured aho. I mai la ka Marquis, "Mamua o obscured haalele ana ia oe, hookahi a'u mea e noi aku ia oe; ua ike no oe i ka nui o ko'u wai obscured a me ko'u aina; a oia mau mea a pau, obscured kau mau moopuna ia, ina oe e ae mai e obscured o Evelina i koolua no'u no keia ao inea." obscured aku ka Haku o Galenakaila, "He oiaio obscured ua hiki aku kuu kaikamahine i ka wa e obscured ohuiia ai me ke kane; a ua ike no hoi  au, obscured e ia e hoole hai ana i ka'u mau mea e obscured lo aku ai ia ia. Na'u ke noonoo kau mea i obscured mai nei, a na'u no hoi ia e hai aku i ka'u obscured kamahine." "Ua haawi mai kau mau obscured lo ia'u, he manaolana," wahi a ka Marquis, obscured na ke Akua e malama ia oe, ma kau huakaihele; a nana no e hoihoi mai ia oe i obscured obscured obscured a me ka pomaikai." A liuliu ae la lakou no ka haalele ana i ke Kulanakauhale Alii, me kona mau nani a pau, a haele aku la lakou i ka pakaua Alanadela.

MOKUNA II.

KA PAKAUA O ALANADELA.

Ua aneane he hookahi hanei mile mai Edinaboro mai, kahi i ku ai ka pakaua o Alanadela;  o ka hana mua a Kenete ma i ko lakou hiki ana ilaila, o ka hookamaaina ia lakou iho i ko lakou home hou ia Alanadela.

Elua pule i hala ae mai ko lakou hiki ana mai i ka pakaua o Alanadela, a i ka aina ahiahi o kekahi la, ua oi loa aku ka olioli o ka lakou paina ana ia ahiahi, mamua o na ahiahi o oe, ia lakou ma ka pakaua. Ua ai, ua inu lakou a hiki i ke kulu'na aumoe, ninau aku ka makuakane, "Heaha ka lealea i loaa ia olua i keia la?" "Ua make ke kao hihiu o ka mauna i Kenete, a he dia momona a kakou i ai iho nei, kai make ia'u i ke awaawa." "Ua hilahila au," wahi a Kenete, no kou ai ole i ka io o ka'u mea i pepehi ai, aka, na kekahi mea kupanaha i kono mai ia'u e haalele i ka makana o ka maua mau hana mawaena o na pali o ka Hilana."

"A! heaha ia mea, e Kenete?" "Ia maua i haele ai," wahi a Kenete, "iloko o ka uluaau, a ma ka aoao o na puu, ike aku la, maua i kekahi kao hihiu e ku kilakila ana iluna o ka piko o kekahi pohaku, a lawe ae la au i ka'u pu, a ki aku la ia ia, a haule ilalo a hoomaka aku la maua e kii ia ia, aka, iloko o ko maua kahaha nui, hoea mai kekahi wahi e nona na oho i hele a kuwelu i ka makani no kona kapa komo, ua weluwleu loa, a ua poopoo kona mau maka, me he mea la aole e kala i nohoia ai kona mau papalina e ka pololei. Haka pono mai la kona mau maka ia maua no kekahi mau minute, aole no hoi au i ike i kekahi mea weliweli e like me ia, ua heluhleu wale no au no na mea hoopiopio, aole nae e like me ka maua me ai ike ai. A hala kekahi mau minute o kona nana pono ana mai ia maua, pane mai la ia me ka leo wi 'O olua anei kekahi o ka poe i hiki mai a i kela la aku nei, iloko o ka pakana o Alanadela?" A hai aku la maua, ae. I hou mai la ua wahine nei, "E ike ana olua i na me akupanaha, a e lohe hoi i na leo ano e , ina oukou e noho loihi loa ilaila a hiki mai ka la Karitimasa, e ike olua i na noho kanaka ole elua, e noho ia ana e kekahi mau uhane, mamua o ka pau ana o ka ahaaina. A i ka pau ana o keia kamailio ana, hooho ae la ia me ka leo nui, a kiola ae la i kona mau lima ma o a maanei o kona kino."

"E pono au e hai aku ia oe," wahi a Macoma, “ua hooppani ia au e ka makau o kona leo, no ka mea, me he mea la mai ka lua kupapau mai." "Ninau aku maua," wahi a Kenete, "i ke ano o kana mau mea i olelo mai ai, aole nae ia i maliu mai; ua hoomau

no kona uwa  ana, a mahope olelo mai la ia ia maua, me ke kuhikuhi aku o kona lima i ke kao make. He mea waiwai olua, a aohe olua makemake kao, ia'u nei la he mea ono loa ia no ko'u aina ahiahi; a peahi mai la ia ia maua e hoi mai. Aole no hoi maua i kali hou aku ia ia; a ia maua i hoi mai ai alawa aku ihope, e mau ana no kona ku ana iluna o ka pohaku, a haalele aku no maua ia ia ilaila."

Olelo mai la o Galenakaila, "A heaha la hoi ko olua mea i hai ole mai ai i keia mea, mai oa ia maua a noho pu ana olua me Evelina, a nolaila maua i hai ole aku ai ia wa, o uluhia ia anei oia e ka makau." I mai la ka Haku, "E hoi kakou e moe, no ka mea, ua hiki mai mai ke aumoe, a ka la apopo, alaila au ninau i ke kuene nui ia Winetona no keia mea."

MOKUNA III.

Ia Ma coma ma i haalele mai ai i ka Haku o Galenakaila, huli aku la ia i kona rumi, no ka hoolei ana i kona kino i apo ia mai e na lima o ka hiamoe; aka, ua hoopuniia kona kino a ka makau, no kana mau mea i lohe ai mai ia Kenete mai. Kiei aku la ia maloko o na rumi a pau e pili mai ana i kona, aohe mea e ae malaila. Puhi iho la ia i ke kukui, a pii aku la i kahi moe, aka, aohe hiki ia ia ke hiamoe ; hoa hou ae la ia i ke kukui, a nana hou aku la iloko o ua mau rumi nei, aohe mea e ae olaila, a puhi hou iho la ia i ke kukui. Ia ia i hihio iho ai e moe, kani ana kekahi leo ano e, me he mea la mai ka luakupapau mai. Nana ae la ia mao a maanei aohe mea e, a hoi hou iho la ia e moe, kani hou ana ua leo nei, me ka i mai, "E moe ana anei oe i ka moe o ka oluolu?" A puoho hou ae la me ka weliweli a me ka haalulu nui, ua hele a pulupe kona kino i ka hou.

Akolu ana lohe ana i ka leo. I kona lohe mua ana, ua manao ia he moe uhane; i ka lua, manao ia he upa ana na ke olepelepe i ke kala o ka hale; aka, i ke kolu, i kona lohe pono loa ana aole e hiki ia ia ke kuhihewa, he mea e ae. I na kaua ana i alo ai a pau, he kanaka wiwo ole ia; a ia wa ua lawe ia aku kona naau koa, a hiolo mai la na paka hou nui mai kona lae mai; a o kona puuwai, me he mea la he hamare e pakui ana i kona mau iwi aoao. A ia ia e moe ana me ka makau, ka mea nana i kono aku ia ia e moe lolii me he pauku hao la, pu-a mai la ka wena o kahi malamalama ma kekahi kihi o kona rumi. A ikaika loa mai la ka a ana o ua malamalama nei, hemo mai la ka puka o ka rumi, a komo mai la kekahi alihikaua i kahikoia i ke kapa umauma kila, me kekahi wahine i papaluia i ka uhimaka.

O ke kapa kila a ke kane e komo ana, ua like no ia me ke kapa e kau ana i kekahi rumi aku, e pili ana i kona--a o na hulu maluna o kona papale, ua like no ia me na hulu i kau pu ana me ua kapa la. I ke komo ana mai o ua mau mea nei, oiai ua kahikoia kekahi o laua i ke kapa kila, aohe nae he loli ia o ke kawewe o ko laua mau kapuai iluna o ka papa hele, a manao ae la ka Haku o Galenakaila, aohe laua no keia ao. Komo maila ua mau mea nei a ku iho la ma ke kapuaai o ua o Galenakaila, a wehe ae la hoi ke kane i kona papale kila, a ike mai la ia aole laua no keia ao. Nee aku la laua a hiki i kapuka, a me amai la ua Haku nei, e hele iwaho, ma ke kuhikuhi ana o na lima iwaho o ka puka, a hemo aku la laua iwaho. Ia laua i oili aku ai iwaho, haule mai la ke kapa kila e kuu ana iloko o ka rumi komo kapa, a haalulu iho la ka pakaua holookoa a pau i ka weliweli; puka aku la ia iwaho e nana ai, aohe mea e ae, ua malie loa, e like me ke kulu aumoe. Hoi aku la ia i kona wahi moe, a apo koke mai la ka hiamoe ia ia iloko o ka opiopi'na o kona hukana.

I ke kakahiaka ana ae, kokolo mai la na kukuna la o ke kakahiaka, e hoala ae ia ia mai kona hiamoe ae, a puka mai la ia mai kona lumi mai, e halawai me Macoma, Evelina a me Kenete. I ka pau ana o ka aina kakahiaka, hooholo ae la o Macoma a me Kenete, e hele i ka holoholo iloko o ka ululaau me Evelina.

KA ULU LAAU.

I ko lakou nei hiki ana kau i ke ala kahakea iloko o ka ulu laau, haalele mai la o Macoma ia Evelina a me Kenete, e malama i ko kaua kaikuahine ia Evelina, maanei au, a halawai aku kakou iloko o ka ulu laau." I ka wa a Macoma i haalele mai ai ia laua, olelo mai la o Evelina, "Ua kaumaha ko'u naau no ka haalele ana mai nei o Macoma, o loohia mai auanei ia i kekahi poino, no ka mea, he powa ia no kekahi poe iloko o keia ulu laau i ke ao."

I mai la o Kene ta, ''Aole ia a loohia i ka poino, no ka mea, o kona kapa komo i keia la, aohe ia i kahikoia i na pihi gula, i mea e kono ai i na powa e hana ino mai ia ia." "Aohe anei ou olioli ina o oe kekahi i hele pu aku nei me Macoma?" "Ua oi aku ko'u makemake e noho pu me oe," wahi a Kene-

te, "oia hoi, ina oe e makemake ana i ko'u launa maikai ana." I aku o Evelina, "Ano, o kau olelo e Kenete. Aole anei kaua i hanai pu ia, a aole anei o'u nana aku ia oe, me he kaikunane la? O ka manawa mua anei keia o ko kaua holoholo pu ana, a me ko'u kalele ana maluna o kou mau lima?" I mai o Kenete, "Aole, aole--a ke manaolana nei au, aole keia o ka hope loa o ko kaua launa ana; aka, no ko kaua hanai pu ia ana, holoholo pu ana, mai ko kaua mau la opiopio mai; a ke makau nei au e hiki koke mai ana ka wa e pau ai keia moeuhane o ko kaua launa ana."

"Aohe o'u ike i kau mea e kamailio nei." "Alaila, ua pau ae la ka kaua mea e olelo nei, e ka lede," (wahine koikoi.) "Ke kapa mai nei oe ia'u he lede au, e Kenete. Akahi no au a lohe i ke puana ana mai o kou lehelehe ia mea; ea, ua hana hewa aku anei au ia oe? Ina pela, na ka lani i ike i na keena poliuliu o ko'u puuwai, i na mea a pau i kakauia maluna olaila no'u." A haloiloi mai la na waimaka e kahi maluna o kona mau papalina rose, i ka wa i pau ai kana olelo.

"Ua hana hewa mai anei oe ia'u, e Evelina, e Eve ina aloha? Aole e hiki ia oe ke hana hewa mai ia'u, no ka mea, he keiki makua ole au, e hilinai ana ma ka waiwai o kou makuakane." "E! Kenete, aole anei i ike ia oe e like me keia mamua, ea, e hoomalielie oe ia oe iho, a e hai mai, heaha ka mea e ai la ma ka puao o kou manao? Aole anei ou nana mai ia'u me he kaikuahine la?" Alaila, o ae la ka ula i kona mau papalina, a i aku la, "Aole, a ke olioli nei au, ina pela ka ka lani e waiho mai ai i ka manao iloko o'u. A iloko o kau ninau kahi i waiho ai ka hoike ana o na mea huna o ko'u puuwai!" I ka pau ana o kaha mau olelo, ike ia aku la maka o ke kaikamahine o Sekotia, e hulali mai ana i ka olioli, a panapana ae la kona puuwai i ka pihoihoi i ka lohe ana i na olelo a Kenete.

"Ua hai aku nei au ia oe no ko'u makau i ke kokoke mai o ka wa e pau ai ko kaua launa ana, no ka mea, ke ulu ae nei oe e lilo i lede—a he kaikamahine hoi na kekahi o na Haku ikaika o Sekotia nei. Ke hiki mai ia wa, aole oe e noho hou ma ka home nei, no ka mea e hooko ana oe i na k obscured o keia ola, a me ko kakou makuakane. A i ka la ou e haalele ai i kau makuakane, a lawe ia aku ia e ke kane; alaila, e opiopi ia auanei ko'u uhane e na ao panopano o ke kaumaha a me ka inea. Ua hookaumaha ia au e keia mau noonoo ana; aka, aole au i hookuu aku i ko'u mau helehelena e kumakaia i na ano kulanalana o ko'u manao. Ka oiaio nae o Evelina, he hilahila au i ka noho e ai mau i ka berena o ka hilinai ; no ka mea, he iwakalua kumamakolu makahiki o'u i keia wa, a o ka wa kupono iho la no ia no'u e imi ai au i ko'u ola. O ko'u ake nui o ke komo iloko o ke kaua o ko'u aina; no ka mea, aohe mea e ae e hiki ai ke kanaka i ka panepoo o ka hanohano, o ka pahikaua wale no ma kona aoao. Aka, aole au e haalele i kou makuakane, a i ko'u mea hoi nana i malama, iloko o kona hora o ka pilikia."

"A! ua hana hewa oe i kuu makuakane ; ua malama ia ia oe me he keiki hanai la.'' "Aole,'' wahi a Kenete, '' aole au he keiki hanai na ka Galenakaila. Ina au e ninau ia mai i ko'u kulana, ka'u e hai aku ai, he keiki makua ole au i hanai ia e na berena o ke ahonui. A ina e hiki koke mai ka wa a na kukuna o ka la o ka pomaikai e kau hou ai maluna o ke poo o kou makuakane, alaila, e haalele ana au ia oukou, a e komo ana au iloko o kekahi hana e alakai ai ia'u i kaupaku o ka hanohano, a i ole ia, i ka paepae ilalo loa o ka make." "O! mai olelo oe pela e Kenete!" wahi a Evelina. A hiki ole iho la ia ia ke panipani aku--i na eka o ka hoomanawanui i ke kumano waimaka; aka, hiolo kualau mai la kona waimaka no ka olelo ana a Kenete e haalele ia Evelina ma. "Mai uwe oe e Evelina! E hai mai, heaha, ka'u mea e hana ai; heaha kou makemake, a e malama no au i kau mau mea  apau e kauoha mai ia'u e hana?" "E kiola aku oe i na manao a pau no ka haalele ana i ka ohana i aloha, a i malama ia oe." A pau ae la kona uwe ana. "E kaohi mai ana auanei oe ia'u e noho, a aohe make hele e Evelina?" I mai la o Evelina, "Ae." A komo koke mai la iloko o na ka manao, aole ka i aloha o Kenete ia ia me he kaikunane la,--a aole no hoi o Evelina i aloha ia Kenete ma ke ano kaikuahine.

(Aole i pau.)

 

KA AIE O KE AUPUNI O AMERIKA HUIPUIA.

-- Ma ka la 1 o Ianuari, 1864, eia ka nui o ka aia o ka Aupuni o Amerika Huipuia, $1,740,890,480,49.

O ka uku panee maluna e ka aie aupuni no keia makahiki e hele nei, he $91,910,215,18.

O na lilo o ke Aupuni no kela a me keia la, $2,250,000, no ka la hookahi.

O na loaa o ke Aupuni i keia manawa i kela a me keia la, $1,500,000.

E hoakaka nae, o keia aie he nui loa, iwaena wale no ia o na kanaka o ka aina, aole hoi i aie aku i na aina e.