Ke Au Okoa, Volume I, Number 1, 24 April 1865 — Page 3
NU HOU O NA AINA E.
No Amerika.
I ke ku ana mai o kekahi o na moku, ka Whistler, e holo mau nei mawaena o kakou nei, a me na kapakai olinolino o Kaleponi, ua lawe mai oia i ka nu hou, e hoolioli ai i na puuwai o na kanaka Amerika e noho nei me kakou. I ka hiki ana mai o ka lono, o ka puuhonua o na kipi, ko lakou wahi i kukulu ai i ko lakou mau manaolana hope loa, kahi a lakou i manao ai, malaila na kipi e hiki ai ke akiaki aku i ke kaula palekoki o ko lakou makuahine kolea, aia hoi, ua kilepakepa ae la lakou, i kowelo ia mai e ka makani kukalahale, ka hae o ko lakou aina makuahine.
"Ka hae o ka wiwo ole a me ka lanakila,"
Ke pio ana o Rikemona, a me ka haule ana o Kaletona.
Mai ka hoomaka ana o keia kaua weliweli, a hiki i k hoouka kaua hope loa ana mai nei, aole paha he mau hana akamai maluna o ke kahua kaua e like me ke pio ana o Rikemona, a me ka haule ana o Kaletona. O ka mua ka puuhonua, a o ka hope ke kahua kaua. Ua oleloia o Kaletona, oia kekahi o na kulanakauhale ikaika loa o ka honua nei, no ka mea, o na me amake a pau loa a ke kanaka e hiki ai i ke poo o ke kanaka ke noonoo, ua hanaia malaila. Ua oleloia o Karaima i Rusia, he waha no ka liona, ke komo aku, pau i ke aleia; o na mea make i hanaia ma Kaletona, ua oi loa aku, a nolaila i oleloia ai he mea hiki ole ke lawe pio mai ia Kaletona; ua hoao ia iloko o na kau i kaahope ae nei, ma ka moana a ma ka aina, aole nae he hiki, a i keia mau la mai nei, ua haulehia ilalo, aole i kaua ia aku, ua haawi wale ia mai no; a nolaila i ko ai ka olelo a ko kakou mau kupuna, " Aohe e ola ke kipi.'' I ka haule ana o Kaletona ia Keremena, ua hoomaha iki ia mai ka poe o ka Akau, no ka mea, hookahi wale no punana o ka poe kipi e pakele ai no na minute pokole, a pau ko lakou aina kakahiaka, hiki mai na koa o ka Akau e hoopuehu, a e hoouna ia lakou e kulou hoomaikai imua o ke kuahu o ka LOKAHI, a e hele lakou malalo o na kukuna la o ka maluhia a me ka hookauwa ole.
I ka lilo ana o kahi mua nana i hoomaka ke kaua a me ka aha e ka poe kipi, he oiaio, aole e nele ana ka lilo o ka puuhonua, no ka mea, aole e kupono ke pakaukau ke hina kekahi wawae. O ka moolelo holookoa o ke kaua ia ana o Rikemona, aole i pau pono mai, no ka pilikia o ka waea telegarapa. I ka hapa mua o Maraki, ma Waynesboro, ua aneane e pau ka puali koa holookoa o Kenela Early, i ke pio ia Sheridana. Ua lilo mai o Chaelottvrille ia ia me ke kaua ole ia aku, (he makau wlae no hoi paha kekahi,) a ua hoouna aku ia i kekahi mahele o kona poe koa, e wawahi i ke alanui hao e holo ana i Lynchburg; a o ka poe iho i koe, ua wawahiia e lakou na alanui e holo ana mai Lynchburg a i Rikemona. He nui na hale wili palaoa a me na hale ulana lole i puhiia e ia i ke ahi, a hiki aku ia ma ke komohana o Rikemona.
Alaila, holo hou aku la i ka akau, e wawahi ai i kekahi mau alanui hao, a hoomaha iho la ma White House; a malaila lakou i hoomoana ai no ka hoomakaukau ana no ka hoouka kaua nui ia Rikemona. I ka hiki ana mai o ka wa mamua iho o ka hoouka ana, ua hoouna aku o Gen. Grant i ka puali kaua lio o Sheridana, e hoohuiia me ka puali elima, ma ka aoao o Kenela Lee, o ka Hema.
Ma ka hapa hope o Maraki, ua hoouka ia kekahi kaua nui, ma kahi e pili ana i Petersburg. Ua lilo aku ka Papu Stedman o ke Aupuni, a mahope iho, ua lilo hou mai i ka Akau, ia wa i alakai aku ai o Gen. Grant i kona mau laina koa ma ka hema o Petersburg, a kipaku aku i na kipi ekolu mile mai Petersburg aku. Ia wa koke no, hiki mai ka Peresidena Linekona, i ke kahua kaua, no kona ake nui e ike i ka hana akamai a Grant, kona lima akau, a no kona makemake no hoi e ike i ka haule ana o ka puuhonua o na kipi ilalo o ka lepo, i ole ai ia e hai waha ia mai e hai, a i loaa no hoi kana mea e hai aku ai, oia no kekahi i ike pono i ke pio ana o Rikemona.
I ka la hope ioa o Maraki, ua hoouka aku ko Grant puali koa ma na aoao a pau. Ma ka la 2 o Aperila nei, na lilo pio mai ia Sheridana, kekahi mau papa koa elima, a me kekahi mau kaa ukana, a ia la no o Grant i komo pu aku ai i na laina koa o na kipi, a o Sheridana hoi ma ko lakou aoao ma ke komohana. I ka la 3, ua komo aku ko Weitzel puali koa iloko, aole lakou i kamau, a koalaala aku ka ai-na kakahiaka iloko o Rikemona, i ka hora ewalu a me ka hapa. Ua lohe kakou mamua aku nei, he ewalu la ke kaua hahana loa ana ia Rikemona, i ke au ia Makalelana ; a i kekahi poe mai, he hiki ole. A i ke au iho nei ia Grant, he ai-na kakahiaka wale no. " Mihimihi i ka hune o na ulu iki Pokii—e.''
Ua hooholoia e ka Ahaolelo o Amerika Huipuia, e hooholo i mau mokuahi lawe leta holo loa, e holo ai ma ka moana Pakipika nei, mawaena o Kaleponi a me Kina, a e ku ana maanei a me Iapana, ua mau moku la. Aole
no paha e liuliu a hiki mai maanei, e kuai ai i na mea ai, a me kekahi mau mea okoa e ae, a he pomaikai nui no ia no kakou. Pau na wahi kapiki i ka lilo, he ole loa ke kiola wale.
Mai na Mokuaina Kipi Mai.
Ua kukui aku ka lono i Wasinetona, ua haalele ke Kapena Jeff Davis, i kona noho Alii, a ua haawi aku i ka mana a pau ia Kenela Lee, a ua kini ia aku me ka hoomaka-uka-u, i na kane a pau loa, e lalau i ka pu a me ka pahi, a e komo i ke kaua.
O Kenela Lee, kekahi o na hoike i ninauia imua o ka Ahaolelo Kipi, no na kulana o ke Aupuni Kipi. Hai mai ia, he mea ino ka haalele ana ia Rikemona, oiai aole e komo ana na puali koa o ka Potomaka iloko o ka mokuaina o Karolina Akau. Aohe o lakou mau puali koa, e kaua ai a hiki ai ka makalii. Ina lakou e hoomau aku ana i ka kaua, o ka mea pono ia lakou ke hana, o ka hookomo ana i elua haneri tausani koa iloko o ke kaua, aka, e pau loa ana lakou i ka heelele, a holo ma ka aoao Akau. He mea paakiki loa ia ia lakou, aka, o ka mea maopopo loa, aole e hiki ia lakou ke hoomau i ke kaua, a hiki aku ina makahiki hou, e like me ka Setepano i manao ai, e ano ke oki o ke kaua, i mea e pakele ai ka lahui a me ke Aupuni, i ka mohai ana ia lakou iho.
I kona ninau ia ana aku, ina e lokahi koke ana mamua o ka hiki ana mai o ke kau, ua olelo mai ia, he ae no ia i na wahi a pau ona e kahea ia mai ai e kona aina; aka, aole ona manao e hiki ana ka lako u mea i manao ai e hana, aohe no hoi e hiki i kahi mana kanaka ke hoola, Ua manaoia o ka Setepano ka maikai loa.
No Mobile Mai.
Ua hiki ae ka lono i na poo Aupuni mai Memphis ae, ua haalele loa na kini i ke kulanakauhale o Mobile, a ua waiho ia iho me ka piha o na hale i ka pulupulu, a me na lako kaua. Ua papa ae o Kenela Slaughter o ka poe kipi, aole e haawiia na nupepa o ka Akau, ma ka mokuaina o Texasa.
No Europa Mai.
Iloko o ka Hale Ahaolelo o ka poe Haku o Beritania Nui, ua hookomo mai o Haku Taunton i kekahi mau palapala noi, mai Nu Holani mai, e noi ana, e hoopau koke ia ka hoopae ana aku i na poe i loohia i na Karaima, (oia ka poe Kikane.) A ua olelo malo Earl o Granville, e hoopau koke ana ke Aupuni ia mea.
Ma ka pau ana o Haku Lyons, ke Komisina noho o Beritania, e noho nei ma Wasinetona, ua lilo ia Sir. Gredenick Bruce kona wahi.
Ke kakau nei ka Moi Emepera Napoliona o Farani, i ka moolelo o Julia Kalsara, ke Alii i ka wa kahiko o Roma. Ua unuhiia ma ka olelo Paniolo, Geremania. He me akakaikahi paha keia, ke kakau moolelo ana o kekahi o na poo kalaunu o ke Aupuni.
Ma kekahi Ahahui Kipi iloko ke kulanakauhale o Parisa, ua hooholo ae lakou e hoouna ia o Page, ke alii o kekahi moku o Stonewall ka inoa, e kaua aku i na aumoku o Amerika Huipuia, e ku ana ma ke awa o Ferala, i Sepania. O Niagara, Sacramento, a ua manaoia o ka Iriguisis. Aka, ua hana ae o Sepania i kekahi papu, no ka mea, aole makemake o Sepania e hoohaukae wale ia ka poe e noho ana ma ko lakou mau awa.
Ua kakau inoa iho ka Moi o Italia, i ka palapala e kala ana i ka poe a pau, i huipu iloko o ka haunaele o Turina, ke kulanakauhale alii o Sardinia.
Na Mesiko Mai.
Ua hai mai na nupepa, he kuee nui ka Emepera Maximiliana o Mesiko, me ka ekalesia Katolika Roma malaila; a ua palapala mai ka Pope nui o Roma, e akahele ia i kana mau hana, me ke kuhikuhi mai ia ia i na me apono ia ia ke hana, aka, aole hoolohe ia aku o kana. Ua hoopii aku ke poo o na Bihopa, a me kona mau lalo iho, e hoike ana no na hana kue a ka Emepera hou, a ua hoopii aku no hoi e hoihoi hou ia i kana mau mea i hana aku ai i ka ekalesia. Aole no ia i manao mai i ka lakou mau hoopii.
Ka make ana o ka Hookauwa--Kona Hoolewaia ana.
O ka la hope o Ianuari, o kekahi o na la kaulana loa, ma na aoao o ka moolelo o ke Aupuni Hui o Amerika. Aohe e hiki i kekahi hana ke hoopouli mai i na hana ana a ka moolelo kau kanawai; no ka mea, ma ia la i houluulu mai ai na lala nui o ke aupuni, na Luna Makaainana, o na kanaka kuapaa ole o Amerika Huipuia, iloko o ka halawai kanakolukumamawalu o ka lahui no ke ola mau ana, a no ka hoololi ana i ke kanawai no ka hookuapaa ana, i mea e holoi loaia'ku ai i ka pelapela o ka HOOKAUWA ANA, koe nae ka poe i hoopaiia ma ke Karaima. Ma ke koho balota ana, he 119 i ae, a he 56 i hoole i ka hoololi ana.
I ka wa i hai akeaia ae ai ka holo ana imua o ka hale i luluu na noho, i na hoa'loha o ka lanakila, ua hooho ae lakou me ka leo nui no ka olioli, a ne-i aku la ma na paia a puni o ka Hale Ahaolelo. Ua lele ae na kane a ku ma ko lakou mau kapuai, me ka hooho nui ; a o na wahine hoi, ua ko welo mai lakou i ko lakou mau hainaka, a ua hui like ae me na kane i ka hooho ana. Ia lakou e hooho ana me ka leo nui, me he mea la o ka papahele a me na paia, kahi i huipu mai me klakou i ka olioli no ka ohaoia ana a paa o ka hookauwa ana. Ua puili kahi i kahi iloko o na apo'na pumehana o ka olioli. Ua hopu kahi i ka lima o kahi, a lulu me ka hauoli. Iloko o ka uluao o ka hauoli, ua noi
mai kekahi poe e hoopanee i ka hana, no ka mea, aohe auwai, i wahi e kahe aku ai ko lakou hauoli, ua hele a kupilikii. Ia wa, ua kahea kokeia mai lakou e hoi, a puka aku la lakou iwaho me ka hulo nui, a me ki kiola ana i ko lakou mau papale i ka lewa, ua hele a pu-ia ka ea i ka olioli.
Na keia mea e hoohauoli i ka lahui holookoa. E lawe aku no ia i ka hauoli i na home a pau o na kanaka lanakila Amerika, ma ka aina paa a ma ka lewa kai; no ka mea, holo lea loa ka hoololi ana. E lilo auanei ke kumu nui o ka Hoopau ana i ke kauwa kuapaa, i kanawai kiekie loa no Amerika Huipuia. mai Maine a hiki loa aku i na kapa wai uliuli o ka Misisippi, e ake ana lakou i ka welo'na o ka lanakila. E hooiaio ia mai no e na koa e laina ana i na aewai o ka makua o na Wai, a hiki loa aku i na Ahaolelo kau Kanawai o ka aina Gula; e huipu mai no hoi na kapakai olinolino o ka Moana Pakifika, me ka i mai, "Ho mai no makou i aupuni Repubalika me ka hookauwa ole--i lahui lanakila me ke kahi ole."
Nu Hou Hope Loa o Inehinei!
Inehinei, ua ku mai o Onward, mai San Franciso mai, he 14 la, me na Eke Leta a me na Nupepa i pai ia malaila ma ka la 8 o Ape rila. ua hooiaioia no ke komo ana'ku o ko ka Akau iloko o Rikemona a me Pitabuga, a e noho ana o Linekona ma ke kulanakauhale Alii o na Kipi.
O Lee, me kona mau puali koa o ka Hema, ua, auhee ia a holo aku ma ke alanui e hele ai ia Linchbuga, a ke hahai aku la o Sheridana ma iaia, a ua lawe aku oia i na pio he 25,000, o na koa o ka hema.
A o Gawana, ke hele hookui la oia e makemake ana e halawai me Lee ma, ma ke alanui o Danville.
I ke komo ana o ko ka Akau iloko o Rikemona, o na koa eleele ka i komo mua, a kau aku ka hae o ke Aupuni.
O Jeff Davis, ua holo ia me kona mau waiwai, aole hoi i maopopo kona wahi i hele ai.
Ma Karolina Akau, ke hookokoke aku o Sherman i ke kulanakauhale o Rale, a ke emi nei i hope o Johnson, oia hoi ke Generala o ka Hema ma ia mokuaina.
Ua manaoia e ka poe manao lana, e pau koke ana ke kaua iloko o na la he 30.
Ua hoemiia ke kumukuai o kela a me keia ano o ka lole, no ka aneane e pau ke kaua, ka mea hoi nana i kon e hookiekie ia kumukuai, a e pilikia ana kekahi poe kaleopa, o ka poe lehulehu ilihune nae paha ke pomaikai ana.
Hookahi pule e koe ana, alaila puka mai ka moku hou e keia laina o D.C. Murray me ka L. K. Kiekie o Alena me kona ohana.
Aole Nu Hou ano nui mai Europa mai.
Aia a keia Poakahi ae, hoakaka hou makou i na Nu Hou o na aina e mai.
KO KAKOU ELELE.—Ua hiki mai ka lono ia makou, ma kekahi palapala mai Kapalakiko mai, aia ko kakou Elele ka Lunakanawai Kiekie ALENA, i hoounaia aku nei i Wasinetona a me kana wahine i Kapalakiko, e kakali ana no ka moku e hoi mai ai. A o kana mea i hele aku nei aole ia i holo, no ka mea, ua hooholo ae o Sawada ke Kuhina o ko na aina e, e hoomoe ia mea i keia wa, a hiki i ka wa e pau ai ke kupikipikio ana o ko lakou mau oihana kuloko.
OLIOLI I NA NU HOU O KA AINA HANAU.--Ua nui ka hauoli o na haole Amerika i ka Poalua o kela pule i hala, no ka hiki ana mai o ka nu hou, no ka lanakila ana o ko lakou aoao ma ka hoouka kaua ana i lilo mai ai ke kulanakauhale o ka Hema o Rikemona; ua kau welo ia na hae he nui wlae mai o a o o ke kulanakauhale, a me na moku Amerika, a i ka po ana iho, ua hoolele ia na ahi kaolele, a ua hanaia na mea lealea e ae e hoike aku ai ko lakou olioli.
KA KAHUKULA NUI.—Ua kaapuniia iho nei i keia mokupuni e Oahu, o Aberahama Fornander, Esq. ke Kahu Kula Nui a ka Papa Hoonaauao i hoonoho ai. Ua hoike nui ia na kula imua ona ma kela apana keia apana, e hoomaopopo ai i ka papa no ke ano o ko lakou makaukau a me ka ole. A mahope e pai ana makou i ka moolelo o ka hele kaapuni ana a ke Kahu Kula Nui, ma na wahi a pau, mai kela kihi a i keia kihi o ka pae aina Hawaii.
KUHINA KALAIAINA.—Ua hiki i o makou nei ka lono, mai kahi mai i hiki ke hilinai ia no kona olaio, e haalele ana ka mea Hanohano C. G. HAPAKINI i kona oihana Kuhina Kalaiaina no KA MOI, a e pani ia'na kona hakahaka me ka Mea Hanohano Kauku HUTCHISON, ke Kahuna Lapaau o ka Ohana Moi a he hoa hoi o ka Ahakukakukamalu.
KAHULIIA.—I keia pule iho nei, i kekahi poe e holo ana ma ke awa nei o Honolulu, ua kahuliia ko lakou waapa, a mai lilo i mau mea ama na na ia nui ; aka, ua iko kokeia mai e ka manuwa Rukini, a ua pakele lakou. Ua hoouna aku ke Kuhina o na aina e, i kekahi palapala e aloha aku ana i ke Kapena no ka hana maikai o na keiki Rukini.
KA LEI ALII O BERETANIA.—Ka Lei Alii, (oia hoi ke kalaunu) a Vitoria i lei iho ai na daimana a me na pohaku waiwai, he keu maoli o ka waiwai iloko, ua oleloia ua like me $670,000 ke helu dala ia. He mama wale no nae, he 19 1-2 auneka ke kaumaha.
UA KU MAI O "HOKU AO."--I ka Poakolu iho nei ua ku mai ka moku Hoku Ao, he 18 la mai Nuuhiva mai. I holo aku nei oia malaila e lawe hanai no na Misionari Hawaii e noho ana ma ia pae aina, a he kanaono kumamakahi wale no la o kona nalowale ana mai ia mai aku a hoi mai no me ka maikai. O kekahi makamaka kahiko o kakou ka i holo aku nei maluna o Hoku Ao, oia o Hon. IOANE Ii, a ua maikai kona ola a hoi mai, a ua mama kona naau a me kona keeh wawae no hoi, me he kamalii hou ala. Aole nu hou ano nui a makou i lohe ai no Nuuhiva mai, aka, ua oluolu pono ka noho ana o na kanaka Hawaii malaila. He mau kamaaina ka i ee mai maluna o ka moku a holo loa mai e makaikai i ko onei mau mea hou a mea nani hoi. He iwakalua paha o lakou, he mau mea ano alii kekahi o Fatuhiwa, Tiiekai a me Tahuhu ko laua inoa, ame na ohua pu o laua. I ka pae ana mai i uka nei o ua mau malihini la, haiamu koke ae la na lima lewalewa o ka uapo, a haka pono aku la ko lakou maka i na kanaka o ka aina e mai, a wawa nui hoi, me he mea la he poe ua ano e ke kino, eia ka ua like loa me kanaka maoli ke ano! E noho ana kekahi poe o na Fatuhiwa ma Bikanele ma Ewa e kula'i a naauao, alaila e hoi hou aku i mau kumu kula no ko lakou aina hanau. Ua lohe nae makou he kaua ino ko Nuuhiwa iwaena o na lahui liilii, a o ka poe o kekahi awawa ua luku i ko kekahi awaawa, a ua haanaele pilikia loa, aneane e nalowale ana na kanaka mai ka ili o ka aina ae. e aho no, ina e kau ia ke koena kanaka o Nuuhiwa, ka poe opiopio hoi, na kane a me na wahine, maluna o Hoku Ao, a holo mai ma Hawaii maluhia e noho ai, kahi hoi o ke Aupuni o ke Alii Lokomaikai, ke kumukanawai a me na kanawai, e hui mai me kakou, i hookahi lahui okoa.
HOIKE NAAUAO.--Iloko o kekahi hihia i hookolokolo ia iho nei e ka Aha Kiekie, ua makemakeia e hoakaka no ka manawa i kukulu ia'i kekahi pa pohaku, a ua lawe ia mai a hoohikiia kekahi elemakule poohina ano noiau kona helehelena. A i ka ninau ana a ka loio i ua elemakule nei. "Ke hoomanao nei anei, ua i ka wa i kukuluia'i ua pa pohaku la i oleloia?" Ae aku la ua hoike nei, "Ae, ke hoomanao nei au ia la, no ka mea, ua kalua puaa nui o mea ma ia la, a nau i ai i kauwahi o ia puaa." Olelo aku la ka loio, "A o ka la hea la i kalua ia ai ua puaa nei?" Pane ae la ka elemakule,--"O ka la no ia i kukuluia'i ua pa pohaku nei." I aku la ka loio, "Ae hoi, ua akaka ia; aka, ea, o ka la hea la ia i kukuluia'i ka pa?" Olelo koke ae la ka e makule me kona ukiuki, "Ka! ka inoa o ka obscured ia i kalua puaa nui ai o mea ma; mea no kou ninau pinepine ana?!" Waiwai iho la na olelo ike o ia hoike.
HAALELE I PUNA NA HOA-ALOHA.--I kakahiaka o ka Poaha iho nei, iho ae la kekahi kanaka o Kanakaole no Kalihi mai i ka-lewa puaa. I ka lilo ana o ka puna, hoi mai la a mawaho iho o Aikupika, hoomaha iho la, a manao iho la ka poe e ku ana, e hoomaha ana no ka maloeloe, eia ka e hoomaha ana ia no ka wa hope loa; a lawe ia aku la ia e na lima menemene ole o ka make.
"E ka make, auhea kou huolo awa,
E ka lua kupapau, auhea kou lanakila."
KUAI KUDALA O NAIWA.--I ka Poakahi ae nei, Aperila 17, ua kuai kudalaia kela Ahupuaa o Naiwi, ma Molokai, kekahi no ia o na waiwai o L. Haalelea i make aku nei. Ua oleloia he 12,000 eka iloko o ia aina, a oi iki aku emi iki mai paha. A ua lilo i ke 'lii Kiaaina J. O. Kamaki, me ke kuai kudala ana, na ka Moi nae, $4000 ke kumukuai.
MOKU LAKI.--Ua ku mai nei ke kialua okohola Victoria, Kapena Pihi, mai California mai me na pahu aila 900, i loaa ia ia i keia kikina. Aohe moku i like me ia ka pomaikai ma keia kau.
MA KE KAUOHA.
HOOKOHUIA, e ka Mea Hanohano, ke Kuhina Kalaiaina, ia HERMANN A. WIDEMANA, i Luna Hoopuka i na palapala ae mare no ka Apana o Kona, Mokupuni o Oahu.
E LIKE me ka Pauku 1 o ke Kanawai i hooholoia i ka la 23 o Augate, 1862, ke kauohaia nei e ke Kuhina Kalaiaina, mai ka la 1 aku o Mei 1865 o ke nui o na la i aeia e malamaia'i na holoholona aea ma ka Pa Aupuni ma ka Apana o Kona Akau, Hawaii, he UMIKUMAMALIMA LA.
MA RE.
Ma ka Halepule Bihopa, i ka la i ala mai ai ka Haku, la 16 o Aperila, ua mareia e Rev. E. Ibbotson, o John Hinau a me Mele, Kaai a me Auloa. Kekuanui a me Mamalua.
Hale Kuai o Ake!!
E O'U MAU MAKAMAKA NANA AU I HOOLAUNA mai i na wa i kunewa hope ae nei, ka kalahoa aku nei ia, me ka hai aku ua makaukau ia e hoolako aku i oukou i na mea a pau a ko oukou mau puuwai e kaunu ai. Ka lole o na ano a pa'i, ka Lilina ume naau, ka Pahoehoe uwi lua, na lole Poni, Kalakoa, a me ka Puahau o Maleka. Ko kane hoi, ke Paina, ke Kuila, a me na mea apau a ana boy o Hawaii nei o haaheo ai.
Ua hiki mai nei he mau Kihei papamu Huluhulu nui.
E KOMO, E WAE NO OUKOU IHO!
1- tf
OLELO HOOLAHA,
NO KA MEA, UA HOIIA MAI KA MEA NONA ka inoa malalo nei, e J.C. Farwell, eho iaio i na palapala kauoha obscured Haki, o Waikapu, Maui, i make aku nei; Nolaila, ake hoikeia aku nei i na mea a pau, ke pili o ka Poakolu, oia ka la 10 o Mei, i ka hora 10 o kahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia nei anamai, aia ma Lahaina kahi e hana ai.
A. M. KAHALEWAI.
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua.
Lahaina, Maui, Apr. 14, 1865. 1-6t
NA LUNA O KEIA PEPA.
EIA IHO NA INOA O KA POE MA KELA wahi keia wahi i hookohuia i poe Luna o KE AU OKOA. Me lakou nei e hooponopono ai na makamaka lawe nupepa no ka uku o ka pepa, a me ko na Olelo Hoolaha. HAWAII-J. H. Coney, Hilo.
D. H. Hitchcock, Hilo.
L. Kaina, Puna.
W. T. Martin, Kau.
C. M. Spencer, Kau.
J. G. Hoapili, Kona Hema.
P. Cummings.
J. Z. Waiau, Kona Akau.
J. H. Kamalo, Kona Akau.
G. K. Lindsay, Kohala.
J. Naiapaakai.
G. S. Kenway, Hamakua.
S. P. Koko, Hamakua.
MAUI --A.M. Kahalewai, Lahaina.
P. H. Treadway, Lahaina.
W. Ap Jones, Lahaina.
W. H.Kaauwai, Lahaina.
E. Saffrey, Honuaula.
C. K. Kakani, Kaupo.
John Rae, Hana.
W. P. Kahale, Wailuku.
W. G. Needham, Makawao.
T. W. Everett, Makawao.
MOLOKAI--M r. Meyers.
OAHU-- J. P. E. Kahaleaahu, Ewa & Waianae.
J. M. Kalanipoo, Waialua & Koolauloa.
J. W. Kea, Koolaupoko.
KAUAI-- T.H. Marshall, Lihue.
S. Kamahalo, Lihue.
J. S. Low, Hanalei.
H. J. Wana, Hanalei.
G. W. Lilikalani, Koloa.
J. Kauai, Waimea.
KUAI KUDALA
I NA WAIWAI HOOILINA!
E KAUOHA ANA AU E KUAI KUDALA IA a hoolilo aku i ka mea i oi aku ma ke koho ana, no ke dala maoli e hookua koke ia, ma ke kulanakauhale o Lahaina, ke hiki aku i ka
Poakolu, la 26 o Aperila,
ma ka hora 12 awakea, ma ka Hale Hookolokolo, i keia mau Apana aina e waiho la ma ke kulanakauhale o Lahaina.
Apana 1, ma Kahua, 6 1-10 eka iloko.
" 2, " 2 2-100 eka iloko. " 3, " 5 4-100 eka iloko.
" 4 , Puako 19-100 eka iloko.
" 5 , " 2 92-100 eka iloko.
" 6 , " 28-100 eka iloko.
" 7 , " 35-100 eka iloko.
" 8 , Kahua 89-100 eka iloko. " 9, " 44-100 eka iloko.
" 10 , 2 loi kalo ma Puako, 89-100 eka iloko.
" 11 , Pa hale, 9 roda. "
" 12, Loi kalo ma Panaewa, 67-I00 eka.
" 13 , L oi kalo ma Puako, 49-1100 eka.
" 14 , ma Puako, 1 40-100 eka.
" 15 , Loi kalo ma Panaewa, 24-100 eka.
" 16 , 5 Loi kalo ma Aki, 87-100 eka.
" 17 , 1 Loi kalo ma Panaewa, 12 ruda.
" 18 , Apana ma Panaewa, 88 ruda.
" 19 , Aina kalo ma Panaewa, 2 eka.
" 20 , Aina kalo ma Panaewa, 1 28-100 eka.
" 21 , Pa hale ma Panewa 10 ruda.
E hai ia ana no na palaoa ke ninau ia J.W.H. Kauwahi, Esq. ma Lahaina. Ua waiho maikai ia kela mau Apana i haiia ae la, me ke kupono i ka mahiia i kela mea keia mea, e like me ko Lahaina mau aina e ae.
E kuai pakahiia ana keia mau Apana aina, i hiki ai i na mea a pau ke koho mai. He manawa kupono loa keia no ka poe e makemake ana i aina, no ka mea, e hiki no ke hoolimalima ia kau me ka uku makepono. C.C. HARRIS. Kekahi o na Luna Hooponopono Waiwai o Hon. L. Haalelea. 1-1t
OLELO HOOLAHA
A KA
LUNA LETA NUI!
KE KAHEA IA AKU NEI NA LUNA LETA A pau, na Kapena o na moku holo pili aina, a me kela mea keia mea, e nana ma ka Pauku 406 o ke Kanawai Kivila, a penei ia:
"Ka uku o na leta maloko o ekia mau Mokupuni, penei ia: Elua kenete no kela leta keia leta malalo iho o ka hapa auneke, eha keneta no kela leta keia leta maluna ae o ka hapa auneke hookahi, a he elua keneta no kela hapa auneke keia hapa aukele, i oi aku mamua o ka auneke hookahi."
E malama pono loa ia ana keia Kanawai e keia Keena, a ke kauoha ia aku nei na Luna Leta a pau loa, e malama pono loa, e like me ke Kanawai maluna ae.
A ke kauoha ia aku nei na Kapena o na moku holo pili ana a pau, e pono lakou e nana i na ua kau ponoia ke poo leta, maluna o na leta a pau, e hoouna ia ana i kekahi Mokupuni okoa aku, e like me ka hoololi, Pauku 407 o ke Kanawai Kivila.
No ka hoouna ana i na nupepa, 1 keneta. O ka poe e hoouna mai ana i ka lakou mau leta, me na poo leta i kuni mua ia, a ua holoi ae lakou i ke kani ia ana, aole e komo ia mau leta.
A. P. BRICKWOOD,
Luna Leta Nui.
Honolulu, Apr. 22, 1896. 1-1m
J.L. NAILIILI & A.W.B. NAHAKUALII.
LOIO.
E IKE AUANEI NA MEA A PAU, O NA mea nona na inoa maluna, he mau Loio laua a ua makaukau laua o kokea i ka poe i hoopiiia, a me ka poe hoopii no kela hewa, keia hewa o lakou. A he hiki loa no hoi i ua mau Loio nei ke hana i na palapala hoopii o kela ano keia ano, a me na palapala kuni, palapala hoolimalima, palapala hoopaa, na olelo aelike a pau o kela ano keia ano, a me na palapala hoohui a pau, a me kela ano keia ano e ae o na palapala oihana, a me na palapala kupono a pau i ke Kanawai. E kakauia no me ka maikai loa na palapala. E loaa no maua, a o kekahi paha o maua ia oukou, ma HALEOLA, i Honolulu, Oahu, a i ole ia, ma Keei paha, i Kona Hema, Hawaii. E ninau no ia laua no ka uku.
Honolulu, Oahu, Apr. 24, 1865. 1 tf
OLELOA HOOLAHA.
I KA POE A PAU E NONOI MAI ANA E hooponoponoia ka waiwai o ka poe make, ma ka Apana Hookolokolo Elua, o ko Hawaii Pae Aina. Owau i hoonohoia i Lunakanawa Hooko Kauoha, no ka waiwai o ka poe amke. Ke hai aku nei au, mai keia la aku, aole e hanaia ia mau nonoi ana ma kahi e, ma ke kulanakauhale wale no o Lahanina, maui, kahi e hana ai.
No ka mea, aia malaila na Buke a me ka moolelo o kekahi poe i make mamua, a ua pono ole ke hanaia ma kahi e, o huikau, a hoopaapaa, a lilo i mea ole ka hooko ana o ke Kanawai. Aole pono ke kali a hiki i ko'u wa e hele kaapuni ai, no ka mea, elua wale no o'u hele kaapuni ana i ka makahiki. Ua loihi ka waiho ana e kali ai, a make e paha kekahi i poe i nonoi mai, a poho wale ko oukou dala, me ka pau ole hoi o ka hana. E hele, a e holo mai no ma Lahaina, maui, a e loaa no au ma ko'u Keena Hookolokolo Kauoha, i na la noa a pau. Owau no me ke aloha,
A. M. KAHALEWAI,
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua.
Lahaina, Maui, Apr. 7, 1865. 1-1m
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA NONA ka inoa malalo nei e Anapanapa, e hooponopono ia ka Waiwai o Pu, o Waihee, Maui, i make kauoha ole. A e hooiaio ia kana mau keiki i Hooilina; a e hoonoho i Kahu malama Waiwai. Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau, ke pili, o ka Poaha, oia ka la 25 o Mei, ma ka hora 10 o kakahiaka, oia la a me ka manawa e hoolohe ai i ka oiaio o keia noi, a me na mea kue i hoikeia mai, aia ma Lahaina kahi e hana'i.
A. M. KAHALEWAI,
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua
Lahaina, Maui, Aper. 14, 1865. 1-5t
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA NONA ka inoa malalo e Wahineino, o hooponopono ia ka Waiwai o Peter Doct, o Lahaina nei, i make emoole aku nei me ke kauoha ole, e koho hoi i mau Luna Hooponopono no kona waiwai; Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, o ka Poaha, oia ka la 4 o Mei, ma ka hora 10 a ke kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i keia noi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma Lahaiana kahi e hana ai.
A.M. KAHALEWAI,
Lunakanawai kaapuni o ka Apana Elua.
Lahaina, Maui, Nar. 9, 1865. 1-6t
KA MOKUMAHU "KILAUEA!"
E HOLO ANA IA MAI HONOLULU aku ma ka POAKAHI, MEI 15, no
LAHAINA, MAALAEA,
KALEPOLEPO, ULUPALAKUA,
KAWAIHAE, HONOIPU,
KAILUA a me KEALAKEKUA.
A e hoi hou mai i Honolulu ma ke kakahiaka o ka Poano.
Ma ia hope aku, eia na la holo o KILAUEA, Poakahi, la 15, 22, 29 o Mei, a me ka la 5, 12, 1 me 19 o Iune. JANION, GREEN & Co,
1- tf. Agena o Kilauea.
LOLE HOU! LOLE HOU!!
Ua lako au i na kuka paina eleele maikai, he hookahi haneri. Mai ka umikumamalima aku a ke kanakolu dala ke kumukuai o ke Kuka hookahi, oia hoi na Kuka maoli, na Koheoheo a me na Kukaholoku.
He mua lole manoanoa kekahi, oia hoi na Palemai, na Kakini, a me na Palemai wawae i hanaia noloko mai o na lole maikai loa. He mau Kuka Palu Holoku no kekahi, a me na Koheoheo, mai ka a 7 a hiki i ka 14 dala o ke Kuka hookahi.
O na lole i haiia ae la maluna, he mau lole maikai, aohe aie, he dala kuike wale no.
LOLE PAPAMU!
HAINAKA LEIAI!
KILIKA ELEELE—Mai ka $1, a ike $1 25, no ka Hainaka hookahi, i kuai ia hoi mamua no na dala elua. H. McDONNA.
Ma kahi e kokoke ana i ka Pa Kuai Papa o Lui a me Dikesona. 1-1m.
NA POO LETA!
KE HOIKE IA'KU NEI I NA LUNAKANAWAI Kaapuni, Lunakanawai Hoomalu, me na Lunakanawai Apana a pau, e loaa no ia lakou na Poo Leta no na palapala oihana, ke kikoo mai ia'u.
L. McCULLY,
1-3 t Kakauolelo o ka Aha Kiekie.
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA NONA ka inoa malalo, e Puuonohi, e hooponoponoia ka waiwai o Kauhikau (k.) o Kahakuloa, Maui, i make aku nei me ke kauoha ole, a o hooiaio pu ia kona pili ana i hooilina no kona waiwai . Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke Pili o ka Poaono, oia ka la 20 o Mei, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i keia noi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma Lahaina kahi e hana ai.
A.M. KAHALEWAI,
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua.
Lahaina, Maui, Apr. 1, 1865. 1-5t
OLELO HOOLAHA.
UA HOONOHO MAI KA AHA KIEKIE IA MAUA i mau Luna Hooponopono no ka Waiwai o Kalimahuamoa (k.) o Wailua, Oahu, i make aku nei ma ka la 1 o Aperila, 1865. Nolaila, ke kauoha aku nei maua i ka lole i aie i ka mea i make, a me ka poe ana i aie aku ai, e helu mai ma ka hale o Iona Kapena, ma Peleula, Honolulu, Oahu, ma ka la 6 o Mei, 1865.
ILIALOHA (w).
KEOWAHI (k.)
Honololu, Oahu, Apr. 22, 1865. 1-2t
AHA HOOKOLOKOLO KIEKIE.
KE KAU O APERILA, 1865. KE KAUOHAIA NEI, MA NA HOOPII HOU ae a pau mai ka mea i hooholoia o kekahi Lunakanawai ma kona ano he Aha Hooponopono Waiwai Hooilina, malalo o ke Kanawai i kupaia. "He Kanawai e Hookolokolo Jure ai na kumu hihia ma ka Hooponopono ana i ka Waiwai," i aponoia Dekemaba 31, 1864, alaila, na ka aoao e hoopii hou ana e waiho me ke Kakauolelo o ka Aha kahi ana i manao e hoopii hou ae ai, i palapala i hoohikiia, e hoakaka ana i kona kuleana e hoopii hou ai, a e waiho aku no hoi me ua Kakauolelo la i ka olelo noi i palapala, o hoomaopopo ana no ka mea a mau mea paha i makemake ia e hookolokolo jure ia, a e nonoi ana i ka Aha e hookolokolia pela. Ma ke kauoha o ka Aha.
L. McCULLY,
Kakauolelo o ka Aha Kiekie.
HONOLULU, Aperila 8, 1865. 1-3t
OLELO HOOLAHA.
UA HOOPII MAI O MEREANA KUE I KANA kane mare ia Joe Bassimis, no Honolulu mamua, e hooki i ko laua mare ana no ka nalowale ana no na makahiki ekolu o na Joe Bassinis nei ma ka aina e, aole i lohe ia mai. E hanaia keia hoopii imua o ka mea Hanohano R. G. Davis, kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie, ma ka la o Mei, i ka hora 10 o kakahiaka, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu. L.McCULLY,
Kakauolelo o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Feberuary 13, 1865. 1-1m
OLELO HOOLAHA.
MA KA WAIWAI O KEO KAHOPULUA (K)
No ka mea, ua noiia mai ka mea Hanohano G.M. Robertson, Lunakanawai o ka Aha kiekie, e Elizabeth R.Pratt no ka hooiaio i na Palapala Kauoha o Keo Kahop obscured na (k) no Kahehuna, Honolulu, Oahu, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poalua, oia ka la 25 o Aperila, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe ana i ka oiaio o keia Palapala Kauoha, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.
WM. HUMPHREYS,
Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Aperila 10, 1865.
OLELO HOOLAHA.
MA KA WAIWAI O KAILIKOLE (W.)
No ka mea, ua noiia mai ka mea Hanohano G. M. Robertson, Lunakanawai o ka Aha Kiekie e J. Kahai (k.) no ka hoaiaio i na Palapala Kauoha o Kailikole (w.) no Honolulu, Oahu, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, a ka Poaono, oia ka la 29 o Aperila, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio a keia Palapala Kauoha, a me na mea i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu. WM. HUMPHREYS,
Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Aperila 14, 1865. 1-1t
OLELO HOOLAHA.
MA KA WAIWAI O PILIPO (K.)
No ka mea, ua noiia mai ka mea Hanohano G. M. Robertson, Lunakanawai o ka Aha Kiekie o Apia (k,) me Kekele (k,) no ka hookohu la i Luna Hooponopono no ka waiwai o Pilipo (k.) no Honolulu, Oahu, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poano, oia ka la 29 o Aperila, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia noi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.
WM. HUMPH REYS,
Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Aperila 13, 1865. 1-1t
MA KA WAIWAI O NAPAPAI (W.)
No ka mea, ua noiia mai ka mea Hanohano R. G. Davis, Lunakanawai o ka Aha Kiekie e J.L. Rives, no ka hookohu ia ia i Luna Hooponopono Waiwai o Napapai (w.) no Lahaina, Maui, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poalima, oia ka la 28 o Aperila, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia noi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.
WM. HUMPH REYS,
Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Aperila 17, 1865. 1-1t
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NOIIA MAI AU E D. KAMALO, e hookolu ia ia i Luna Hooponopono i ka waiwai o Paimaka, no Kawaihae-uka, Hawaii, i make aku nei. Nolaila, ua kaheia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poakolu, oia ka la 3 o Mei, i ka hora 10 o ke kakahiaka, oia ka la me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia noi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Waimea.
J. WIGHT,
Lunakanawai Kaapuni.
Kohala, Hawaii, Aperila, 1865. 1-2t