Ke Au Okoa, Volume I, Number 2, 1 May 1865 — Page 3
NU HOU O NA AINA E.
Ua hai aku makou i kela pule aku nei i ka lono i hiki mai no ke pio ana o Rikemona, a i ke ku ana mai o ka moku Onward i ka la pule, la 23, ua hooiaioia mai ka lilo ana, a ua lawe mai makou i ka palapala a ka Kenela Wetzel o ka puali koa nika i komo mua ai iloko o Rikemona, a penei kana :
Ua lilo ia makou o Rikemona i keia kakahiaka, (Aper. 3,) 15 minute i hala ae o ka hora ewalu. He nui na pu i lilo pio mai. Ua haalele na enemi me ka hopuhopuahulu. Ke a ia nei kekahi aoao o ke kulanakauhale e ke ahi, a o ka makou ia e kinai nei. I ko makou komo ana aku, ua hookipa oluolu ia makou e na kamaaina me ka olioli nui. Ua holo aku o Kenela Grant i keia kakahiaka, e hopu ia Lee ma, ina he mea hiki. Ua holo aku o Linekona (Peresidena) imua o ka laina. WETZEL.
Ma ke ku ana mai nei o ka moku Archer i ka Poakolu iho nei, ua lawe mai ia i ka nu hou i oi loa aku ka olioli, a heaha ia nu? Ua haawi pio mai o Lee a me kona puali koa holookoa a pau, ia Kenela Kalani, ka mea nana i kiai hoomanawanui iho nei ia Rikemona, a hiki wale i kona lilo ana mai nei. Ma kona lilo pio ana, ua akoia ka lima akau a na Kipi, ua paipaiia na lala ikaika o ke Kipi, a waiho olohelohe ia, a o ka mea mua paha a kakou e lohe mai, ua lokahi mai la.
Ua hai mua no o Lee i kona manao, he mea hiki ole ka hoomau ana i ko.kaua a hiki i kekahi makahiki hou aku, a ua like no hoi kona manao me Setepano ka Hope Peresidena o na aupuni Kipi ; aka, ua hooko-oia kaka mea i hai mua ia ai, ua ko e like me kana, no ka mea, ua ike no ia ua hoopuniia oia ma na aoao a pau, a aohe wahi ana e uilani ae ai, a aohe no hoi a ke Kipi. Nolaila, ua ku no kela a kaua aku, a hooko i na mea a pau ana i kauohaia mai aie hana, a no ka paa pono ana o na aoao a pau loa ona; no ka mea, i ka wa i hoaauheeia ai o Huda e Kenela Kamaki, hoi mai o Kenela Kamaki a ma ka aoao Komohana o kahi a Lee e holo aku ai, a o Kenela Hanakoka na ka aoao Akau iki'ku ia ; a i ka lilo pio ana o Rikemona, holo mai o Lee me ka manao e halawai me Kenela Johnstone o na Kipi, aia iaia he kanaono tausani, a hoi mai hoi me ko Lee, oia aku obscured obscured tausani.
Aka, i kona hoomaka ana e holo, uhai mai o Sheridena mahope, o Hanakoka ma ka akau iki aku, ia wa koke no, haalele o Kalani ia Rikemona, a holo aku me kona mau puali holookoa, e keakea aku ia Lee mai ka halawai ana me Johnstone; a o Kenela Kamaki hoi, ma ke Komohana aku, alaila, aohe wahi a Lee e hoouna ae ai, "Ua kupilikii ka manao," eha kela poe e uhai la iaia, a o kana hana wale no i koe, o ka haawi pio mai, a na keia mau palapala malalo nei e hai mai ia kakou no ke ano o kona haawi pio ana mai:
APE R. 7—Kenela R. E. Lee, Alihikaua o na Puali Koa Kipi. Mamuli o na mea i ike ia, ua hooneleia ka Puali Koa Vereginia Akau, malalo ou i ka manaolana, he hiki ia lakou ke kue hou mai. Ke manao nei au pela, a ke noi aku nei au, i mea e hoopauia ai ka hookane ana i ke koko, e haawi pio mai oe i kela puali i ikeia ma ka inoa Puali Koa Vereginia Akau. Kau Kauwa Hoolohe,
U. S. GRANT, Lutanela Kenela.
EIA KA LEE PANE MAI.—APE R. 7.—Lutanela Kenela Kalani:—Ua loaa mai kau palapala i keia wa. Aole i holo pono loa ko'u manao e like me kau i hai mai nei, ua hooneleia ka Puali Koa Vereginia Akau i ka manaolana, aole e hiki iaia ke kaua hou aku. Ua kulike ko'u manao me kou, i mea e hoopau ai i ka hookahe koko ana, a ke noi aku nei au ia oe ma na kumu hea e haawi pio aku ai au.
R. E. LEE, Kenela.
APE R. 8.—Kenela R. E. Lee:—O kau palapala pane mai i ka'u oia la hookahi no, e ninau mai ana kau, ma ke ano hea e haawi pioia mai ai ka Puali Koa o Vereginia Akau, ua hiki mai. O ka pane aku no kau, o ka obscured makemake mua, a hookahi nae obscured pio ana a'u i manao ai, a penei: E papa loa ia na koa a pau e haawi pio mai ana, aole lakou e lawe hou i ka pu a kue hou mai i ke aupuni, a pau lakou i ke kukai ia, he koa a he koa. E halawai aku no au me oe, a i ole ia, e koho oe i kekahi o kou mau alii, e halawai mai me kekahi poe o ko'u mau alii, a e hooponopono no ke ano o ka haawi pio ana mai o ka Puali Koa Vereginia Akau. Kau Kauwa Hoolohe,
U. S. GRANT, Lutanela Kenela.
APER. 8.—-Kenela: Ua aneane a loaa mai ia'u kau palapala o keia la e pane mai ana i ka'u o nehinei. Aole au i manao e haawi pio aku i ku Puali Kaua, aka, i noi aku au ia oe i ke ano o ka haawi pio ana. E hoomalielie aku ia oe. Aole o'u manao ua hiki mai ka pilikia, i kupono ai ke kahea mai i ka puali kaua e haawi pio aku; aka, no ka lokahi hou ana oia no ka mea nui maluna o na mea a pau loa, nolaila, ke makemake nei au e ike ina pela kou manao. Nolaila, aole au i makaukau i ka halawai aku me oe no ka haawi pio wale ana'ku, ina no
ka lokahi hOu ana, ua makaukau au i ka halawai aku me oe i ka la apopo, hora 10 o kakahiaka, ma ke alanui e holo la i Rikemona, mawaena o na laina koa elua.
R. E. LEE, Kenela o ka Poe Kipi.
APER. 9.—Kenela Lee :—Ua hiki mai kau palapala o nehinei. Aohe i loaa mai ia'u ka mana no ka hooponopono ana no ka lokahi hou ana, ina pela, aohe maikai e loaa mai ma ka halawai ana i ka la apopo. Ke hai aku nei au ia oe e ke Kenela, he ake nui loa ko'u i ka lokahi hou, a pela no hoi ka makemake o ko ka Akau poe. Ua ike lea ia no na kumu e noho lokahi hou ai, ma ka waiho wale ana no a ka Hema i ka pu a me na mea kaua ilalo, alaila, e pakele na ola o na tausani he nui wale, a aole hoi e maunauna wale na miliona waiwai he nui wale. Me ka manao e hooponoponoia ko kakou mau pilikia a pau me ka hookahe oleia o ke koko, ke oki nei au. Kau Kauwa Hoolohe,
U. S. GRANT, Lutanela Kenela.
APER. 9—Kenela :—Ua loaa mai ia'u kau palapala o keia kakahiaka ma ka laina, kahi a'u i manao ai malaila kaua e halawai ai, a e hoopono no kau mau mea i hoakoakoa mai ai i na mea e pili ana no ka haawi pio ana aku i keia puali holookoa. Ano, ke noi aku nei au ia oe, e halawai a e kamailio pu kaua no ia mea. R. E. LEE.
APER. 9.—Kenela R. E. Lee, Alihikaua o na Puali Koa Kipi :—Ua loaa mai kau palapala i ka hapalua o ka hora 11 o keia kakahiaka, a ua hiki mai au mai ke ala Rikemona i Linakebuga, a eia i ke ala Farmsville i Linekabuga. I keia manawa a'u e kakau nei, eia au ma ke Komohana, 4 mile mai ka halepule Walter, a e hele aku ana au imua e halawai ai me oe. Kau Kauwa Hoolohe,
U. S. GRANT.
Ma keia mau palapala a laua, aole i ikeia ka haawi pio ana mai a Kenela Lee i kona puali, a nolaila, ua lawe mai makou i ka palapala malalo nei, i ikeia ai ka hopena o ka laua hana. He palapala na ke Kuhina Kaua ia Maj Gen. Dix i Nu Ioka, a penei no ia :
WA SINETONA, APER. 8.—Ua hiki mai i keia Keena ka lono, ua haawi ia mai i keia la, o Lee a me kona mau puali holookoa a pau ia Kenela Grant, ma na kumu a Grant e manao ai. E. M. STANTON,
Kuhina Kaua.
No Europa Mai.
Ua hoole mai ka Haku Palmerston, aole e kaua ana ka o Beritania me Amerika, no ka mea, ua lokahi a ua oluolu ko laua noho ana, e like me ka noho ana me kekahi mau aupuni e ae o ka honua.
[Ke kumu o ko makou lawe ana mai i keia mau olelo maluna ae, no ka mea, ua lono waleia mai no, e kaua ana ka o Beritania me Amerika, no ka mea, wahi a kekahi mau nupepa, ke hoomakaukau la o Beritania i ke kukulu ana i na papu ikaika ma Canada Luna.]
Ua haiia mai e kekahi nupepa o Parisa, ua haalele aku ka moku Kipi Stonewall (Papohaku,) i ke awa o Ferala i Sepania, a ua ukali ia aku ia e kekahi moku manuwa Sepania nui. A ua uhai koke aku ka Niagara a me ka Sacramento iaia. Ua nui ka pioo mawaena o na Paniolo, no ko lakou manao e kaua ana, aka, aohe e hiki i ke Stonewall ke holo, nolaila, ua hoi hou mai no ia iloko o ke awa.
No Panama Mai.
Ma ka la 9 o Maraki, ua puka ae kekahi kaua huliamahi, mawaena o na kanaka e kue ana i ka aoao Aupuni. Ua haalele iho ka Peresidena i kona kulana, a imi aku i kokua ia mai ai ia malalo o ke Kanikela Amerika, a i ka po ana iho i ke aumoe, ua hoouna ia aku ia iluna o ka moku manuwa Amerika St Mary, e ke Kanikela Amerika. He eha a elima paha poe i make iloko o keia haunaele ana; a ua koho houia he Peresidena hou.
No Ame rika Hema mai.
Ua loaa mai hoi kekahi kulanakauhale kahiko i uhi ia i ka lepo, ma ka aoao hema o Chili, ua manao ia oia kekahi o na kulanakauhale eli dala waiwai obscured obscured Ua koho wale ia o Ponz obscured ka inoa.
Aia he kaua ma ke kahakai hikina o Amerika Hema, mawaena o Beragila a me na Aupuni Repubalika o Uragua a me Paragua. Ua lilo mai ke kulanakauhale o Paisandu ia laua, a ke hoouna ikaika la o Paragua i kona mau puali koa ilaila.
I KE ALANUI KAHI I AOIA.—I kekahi la komo aku la kekahi Kahunapule iloko o ka hale paahao, e ike i kekahi kanaka i hihia i ke karaima, a e kakali ana i ke kii ia mai e lawe i ka hookolokolo. Pane mai la ua kanaka nei, "Ea," a hiolo mai la kona mau waimaka, "ua hoonaauao maikai ia au, aka, o ka naauao i loaa ai ia'u i ke alanui, oia ko'u mea i poino ai. I ke alanui ko'u wahi i aoia ai au i ka lopa, i ke alanui i aoia ai au i ka hoohiki ino, i ke alanui i aoia ai au i ke puhipaka ; i ke alanui i aoia ai au i ka pili waiwai; a i ke alanui i aoia ai au i ka aihue. O! ilaila no kahi a diabolo i uhai mai ai ia'u i na wa a pau, a ilaila no e uhai mau ai oia i ka poe opiopio.'' Aole anei he oiaio ia?
NA LII O EUROPA.—He kanaha kumamakolu Moi e noho nei ma na Aupuni o Europa. Eiwa o lakou he poe Katolika Roma, 31 Hoole Pope; 1 Ekalesia Helene; 1 Mahometa; a o ka Pope o Roma, oia ke 43. Ehiku mau Aupuni Republika ma Europa.
AHA HOOKOLOKOLO KAAPUNI O KAUAI.—Ua hoopanee ia ke kau hookolokolo o ka Apana 4, aia i ka Poakolu, Mar 9, ma Nawiliwili.
[Ua noiia mai makou, e hookomo i na hana a ka "AHAHUI HOOHOLO MOKU" o Honolulu nei, a no ko makou manao no hoi he olioli ke kua o na Mokupuni e ike i na hana a na keiki o ke kaona nei.]
Halawai Kula Ao Hooholo Moku ma ka Halekula o Kaumakapili.
HONOLULU, Aperila 19, 1865.
Ma ke noi a G. B. Kalaaukane, e kohoia o J. M. Maakuia i Peresidena, a o J. K. Kaunamano i Kakauolelo, a ua hooholo loa ia.
Hoike mai o G. B . Kalaaukane, i ke kumu o ka halawai, wahi ana, o ke kumu o keia halawai ana, oia no ka noonoo ana i ke kumu nana e ao mai ia kakou ma ka hooholo moku, a me ka uku o kela a me keia poe e makemake ana e loaa ka ike ma ka hooholo moku pili aina, a hooholo moku ma na kai kiekie.
Wahi a S. N. Haleole, o ke kumu o keia halawai i manaoia, oia no ka noonoo ana i ka nui o na dala a kela mea keia mea e hiki ai ke hookaa e mamua, i mea e pono ai ke ao ana e like me ka makemake o ke Kumu ; no ka mea, ua maopopo no ke Kumu nana e ao, a me na dala he kanakolu ($30.00) a kela haumana keia haumana e makemake ana e ao i ka hooholo moku ma na kai a pau o keia moana nui ; aka hoi, eia wale no ka ninau, "Owai la o kakou i makaukau e hookaa e i $20.00 mamua, i mea e pono ai ke Kumu a me kana oihana, a no ka mea hoi, ua olioli au e loaa keia ike ; aka, o ka poe paha i makaukau e hookaa e i $20.00 mamua, he uuku loa paha ia poe, malia paha aole e ae mai ana o Kuakua e ao i poe uuku wale no, nolaila, e pono kakou e noonoo i mea e lawa pono ai ke ao like ana i na haumana a pau i makemake e komo ma keia kula."
Hoopuka mai o J. W. Kanamu, he olelo, penei : "Elua wale no mea a kakou e noonoo ai, 1, o ka uku, 2, o ka mea nana e ao i keia oihana."
Hoopuka hou mai o S. Haleole, he olelo hooholo penei : "No ka mea, ua hiki ole i na haumana ke uku pau, a ke uku hapa paha, no kekahi mau dala uku e mamua i manaoia, nolaila,"
Hooholoia. E hoopanee ia ke kula ana i ewalu pule, e hoomaka ana ma ka la 24 o Aperila, a hiki i ka pau ana o na pule ewalu.
Hooholoia. E kukuluia i wahi Ahahui, a e kapaia ua Ahahui la o ko "HONOLULU AHAHUI HOOHOLO MOKU."
Hooholoia. E waiho mai kela mea keia mea pakahi, i $2.00 a emi iho, i kela pule keia pule, a pau na pule ewalu, e manao ia ua mau dala la, he mea ia e pono ai ke Kumu a me kana oihana. A o na uku l manao ia pela, oia kekahi hapa o na dala he kanakolu o ka uku pau, a ua aponoia ka olelo hooholo.
Hoopanee ia ka halawai, apopo hora 4.
HONOLULU, Aperila 20, 1865.
Noho o J. Maakuia ma ka noho Lunahoomalu. Heluheluia ka mooolelo o ka halawai i hala, a ua aponoia.
Hooholoia ma ke noi a S. N. Haleole, na ka Peresidena e koho i elima mau Komite ; a na ia mau Komite e hoomakaukau i palapala noi i ke Kuhina Kalaiaina, e haawi mai i kumu makaukau nana e ao i keia poe ma ka holomoku. Eia na Komite:
W. N. Pualewa, J. M. Kapena, S. Kupanea, J. D. Halai, J. Komoikeehuehu.
Ma ke noi a W. N. Pualewa, na na Komite e hai mai ma ka lakou olelo hoolaha, i ka wa a keia Aha e halawai hou ai mahope iho o ko lakou halawai ana me ke Kuhina Kalaiaina ; a ua hooholoia.
Ma ke noi a J. M. Kapena, na ke Kakauolelo e hoomakaukau i ka mooolelo o keia mau halawai, a hoouna aku e pai ia ma ka nupepa Aupuni, KE AU OKOA , a ua hooholoia.
Hoopanee ia ka halawai a hiki i ka wa a na Komite e hai mai ai, i ka wa e halawai hou ai keia Aha. J. K. KAUNAMANO,
Kakauolelo.
Manao Hoohalahala.
E KE AU OKOA E ; Aloha oe:
He hoohalahala! He hoohalahala! E i mai paha auanei oe, he aha ia Manao Hoohalahala, o oukou e o'u mau makua aloha.
Eia no ia, o ko makou makemake ole e kau puia na hua haole me na hua Hawaii iloko o na moolelo a me na nu hou o ko na aina e mal e like me ke Kuokoa e namu nei, oiai hoi he kino holookoa kou no ke Aupuni Hawaii nei, nolaila, e aho e pane mai no oe ma ka olelo i loaa i kou mau kupuna, a mau makua, a mau hoa'loha e noho nei mai Hawaii a Niihau, e like me ke ano i hoomakaia e oe.
No ka mea hoi, he poe kakou i aoia ma ka olelo Hawaii mai ka wa i hoonaauaoia mai ai keia lahui iloko o ka pouli, nolaila, e hai mai no oe ia makou i ka nu hou o ko na aina e mai ma ka olelo Hawaii wale no, no ka mea, ua ike makou i kou kino nui a puipui hoi ke nana iho.
I ko makou ike ana iho i ke ano o ke kaua ma Amerika Akau, a me Amerika Hema, hoihoi kahi naau, a o ka nana iho la noia ma na hua Hawaii. Ina nae he hua haole, o ka pilikia iho la no ia ma ia wahi, loaa iho la ka laau a ke'lii a Kekuaokalani, a pakake wale iho la no a hopu aku la i na wahi hua Hawaii. O ke aha ka mea i pakake ai, o ke aha mai ka hoi kau, o ka ike ole hoi paha i ka olelo haole. Ua pau ko'u manao pane'ku ia oe, ke hooki nei ko'u pulima i ka paa ana i ke kumukila ; ua pau ka welo ana o ke ahi kao o Kanaika.
D. K. KAHOOHALAHALA.
Kaakopu Honolulu, Aper. 26, 1865.
KE hoopuka akea aku nei makou imua o ka lehulehu i neia mau Rula i kau ia e ke Kahu Kula Nui o ka Papa Hoonaauao, i mea e hooponopono ai i na hana o na Kumu Kula o ke Aupuni. Ke paipai ikaika ia kela poe nana ka oihana koikoi o ke ao i na kamalii o kakou, a e kaohi i ko lakou hele auana ana ma na alanui. Aia hiki i ka Poakahi, Mei 15, e hele ana ke Kahu Kula Nui i Maui, e kaapuni ai a me na Mokupuni e pili kokoke ana, e hoike ai i kolaila mau kula.
Rula Kuhikuhi no na Luua Kula a me na Kumu Kula.
1. O na Kumuao o na Kula i ukuia e ke Aupuni, ke papa loa ia'ku nei, aole e hookomo a e ao aku i na mea pili i kekahi hoomana iloko o na hora kula ; aka hoi, ma na mea e pili ana i ke ao ana i ka hoomana i mea e hoomaikai ai i ka noho ana o ka haumana, ke ake io nei ka Papa Hoonaauao i na Kahunapule Karistiano, a me na makua pu no hoi, e hooikaika nui ma ke ao ana i ka lakou mau keiki i ka hoomana, ma ke ano e hiki ai, a me ka manawa a lakou e manao ai he wa kupono no ke ao ana ia mea, i loaa io mai ia mea kiekie a nui no hoi.
2. O na hora mau e kula ai na kula Aupuni, he eha hora no ia a me ka hapalua hora, o na la elima o ka hebedoma hookahi, ke huipuia me ka hapalua hora no ka paani ana mawaena o na hora mua elua, a me na hora hope elua.
3. O na mea hoonaauao e aoia ana maloko o na kula Aupuni, oia no ka Heluhelu, Kakaulima, Helukakau, Helunaau, Palapala Aina, a me ka Moolelo Hawaii nei, a me kekahi ano hana hooikaika kino, (ke hoomakaukau ia mai e ke Kahukula Nui.) He eha hora hana ka emi loa e hana ai ma kekahi hana kupono i kela a me keia pule, a me ka humuhumu hoi ma na kula kaikamahine.
4. O na kumuao a pau, aole wale o ka poe e noho ana me ka maikai, me ka ona ole, a me ka makaala akahele ma kona wahi i noho ai, a me ke ao hoi i na keiki malalo iho o kona malu me ka oluolu, aole nae me na mea pono ole, aka, ua kauoha paa ia'ku e hoomaopopo me ka makaala ma ka hoomaemae ana i kona a i kana pa a me ka halekula, me ka maikai a me ka pono, a e makaala hoi ma ka malama ana, i hana ino ole ia'i na paia, ipuka aniani a me na lako o ke kula, e na kamalii, a e ao pinepine ia no hoi na keiki e noho malie me ka maluhia, ka maemae, a me ka mikioi o ka noho ana. A o ka lepo a me ka pelapela o ka halekula, he kumu no ia e hoopauia'i na Kumuao, e like me ka hoopauia no kekahi hemahema e ae o ke ao ana.
O ka pa-ko-li, oiai aole i kauoha paa ia oia kekahi lala nui e aoia'i ma na kula Aupuni, aka, e paipaiia no nae ia mea i na manawa a pau e ikeia'i ua hiki i na kumuao mau ke ao ma ia mea, a ke ike iho paha ke Kahukula Nui ua lawa pono na dala o kona Apana, no ka uku ana i na lilo, no ka hoolimalima ana aku i kumuao pa-ko li kaawale no ke kula hookahi, a no na kula paha i hoohuiia. Aka hoi, aole no e haawiia i kula pa-ko-li iloko o na hora kula mua, a aole hoi mahope o ka hora elima o ke ahiahi.
6. Ke kauoha kuio ia'ku nei na Lunakula a pau, e hele pinepine aku e makai i na halekula o ko lakou mau Apana, e like me ka pinepine hiki ia lakou ke hele, me ka hoopilikia ole ia lakou iho, e ikemaka no lakou iho i ke ano o na halekula, ke ao ana a na kumuao, a me ka makaukau o na haumana, a e hoike, a i ole ia, e kauoha paha i kela a me keia hapalua makahiki e hoikeia na kula pakahi; a i ole ia e hoike paioia paha na kula o ia Apana, a e haawi aku hoi i elua hoomaha kaawale ana iloko o ka makahiki hookahi mawaenakonu o ke kau, he hookahi mahina ka loihi, a he hookahi ma ka la Karisimasa, (la hanau o ka Haku Iesu Kristo,) ke 15 la ka loihi, a e hui hoi me ko lakou mau hoa hana me ke kuka pinepine ana me na makua mea keiki o ko lakou Apana iho, me ka okomo maopopo aku ia lakou i ka hana nui i ili aku ia lakou, aole wale o ko lakou hoouna ana i na keiki a lakou i na kula Aupuni, a i ole ia, i na kula wae paha ma na wahi e pili koke ana i kahi o lakou i noho ai, a i na kula paha e kukulu hou ia aku ana, aka, e hoaiai pu aku i ka hana kaumaha a kuhohonu hoi o ke ano o ko lakou noho ana, a me ka lakou hana ana imua o na keiki a lakou, i loaa ole ai ia lakou i ko lakou noho ana aku mahope, ke kumu alakai a me ke kumu pale no ko lakou hoolohe ole, hoopunipuni a me ka noho palaualelo ana.
7. O na Lunakula a me na Kumuao a pau, ke kauoha maoliia'ku nei e hoaiai maopopo aku i na makua mea keiki i ka pono ole, a i kekahi manawa i ka weliweli maoli no o ka hookuu i na keiki a lakou e hele luakaha wale iho ma na alanui, mahope iho o na hora kula, no ka hele wale, a no ka paani paha a me ka manao hele wale iho no ma na alanui, mahope iho o ka poeleele ana. Aole no paha he mau makua i makemake e lilo ka laua keiki i kanaka aihue, a i wahine hookamakama paha, aka, o ka hiona iho la nae ia i ike pinepineia mahope iho o ka ikea ana, a me ka hui ana aku me na hoahui ma na wahi a me na hora kupono ole. O na mea hoolealea a me na mea paani kupono, he mea pono no ia ke ae aku, a ke paipai ia no hoi, i mea e hoolealea ai i na keiki, a e hoomaikai ae ai no hoi i ko lakou mau ola , aka hoi, o ka paani a me ua mau hana hoolealea la, he mea pono ole ke hanaia ma na alanui, a mahope iho hoi o ka poeleele ana, oiai ua opiopio loa na keiki, e ike iho ai la i ka pilikia, a e hiki ai la hoi ke alo ae i ka hoowalewale ia mai.
8. O na Kumuao o na ano kula Aupuni a pau, ma ko lakou ano oihana, o lakou no na hope Lunakula o ko lakou mau Apana iho, ma ka lawelawe ana ma kahi o kana, (ka Lunakula) oihana, e pili ana i ka malama i ka papa inoa o na hanau, na make, a me na mare, a e haawiia la lakou ka uku like he elima keneta no kela a me keia mea pakahi i hoikeia'ku i ka Lunakula. E hoolakoia'na no lakou ma na buke hakahaka me na mea hoonaauao kupono, e hoike ana i na inoa, ka la, a me kahi i noho ai, e like me ka mea e kuhikuhiia ana e ka Lunakula ; a ma ka Poaono hope o kela a me keia malama, a i ole ia, mahope koke iho no, e lawe aku i ua buke nei a i ka Lunakula e hooponopono ai, a e hoouluulu ae ai hoi i na mea i kakauia. Aka, i mea e keakea ai i ka hauhili o ka hana ana, ma kahi e noho ana na Kumuao i oi ae mamua o elua ma kahi kulanakauhale, a okana hookahi paha, alaila, hookahi wale no o ia poe, e like me ka mea e kohoia e ka Lunakula, e lawelawe ma ka oihana hope Lunakula.
9. E lilo keia i mau rula paa loa, maluna o na Kumuao a me na Lunakula a pau, ke ole nae e kauohaia mai o ka Papa Hoonaauao e hoololiia ae, a i ole ia e ke Kahukula Nui paha.
A. FORNANDER, (ABERAHAMA,),
Kahu Kula Nui.
OLIOLI NA AMERIKA.—I ke kakahiaka o ka Poaha iho nei, i ke ku ana mai o ka moku Archer, e lawe mai ana i ka nu hou, ua lawe pio ia o Kenela Lee o ka Hema, (ka olali i koe,) nolaila, ua kahea ae ke Komisina noho o Amerika, i na keiki a pau o ke one laulaha o Maleka, e halawai ae, a e hoouna ae i ko lakou mau aloha i ka Makua Nui ma Kaukeano ; a ua hele aku ko makou hoa o ka nupepa Kuokoa, e haiolelo no ke one hanau o kona mau kupuna, a ua lohe mai makou, ua nui ka hipahipa huro ia ana o kana mau olelo e na poe Amerika i haiamu ae ilaila.
KOA MAOLI KA ILIKINI.—Iloko o ke kaua Ilikini ma Nevada, he keiki Ilikini, ua ku kona kino i na poka raifela 3, a ku mai oia me ka wiwo ole, aole ue, aole ano makau. A lele mai kekahi o na Ili Keokeo, a hoomake iaia me ka pahi kaua. Ewalu paha makahiki wale no ua keiki koa nei.
BUKE UNUHIOLELO A ANERU. —Ua oleloia, e paa ana keia Buke, e kuaiia'ku ma ka Poaha ae, la 4 o Mei.
MAKE.
Aperila 10, ma Lahaina, Maui, make o John Adams Keawehunahala. O ka loihi o kona mau la ma keia ao, he 15 makahiki, 10 malama, a me 28 la, 7 hora.
Ape rila 28, ma Kamanuwai, Honolulu, make o Kekahuna.
Ape rila 19, ma Kaumakapili, Honolulu, make o Kapai (w.,) he luai koko kona mai i make ai.
NA LUNA O KEIA PEPA.
EIA IHO NO NA INOA O KA POE MA KELA wahi keia wahi i hookohuia i poe Luna o Ke Au Okoa. Me lakou nei e hooponopono ai na makamaka lawe nupepa no ka uku o ka pepa, a me ko na Olelo Hoolaha.
HAWAII— J. H. Coney, Hilo.
D. H. Hitchcock, Hilo.
L. Kaina, Puna.
W. T. Martin, Kau.
C. N. Spencer, "
J. G. Hoapili, Kona Hema.
P. Cummings, "
J. Z. Waiau, Kona Akau.
J. H. Kamalo, "
G. K. Lindsay, Kohala.
J. Naiapaakai, "
S. P. Koko, Hamakua.
Maui—A. M. Kahalewai, Lahaina.
P. H. Treadway, "
W. Ap Jones, "
E. Saffrey, Honuaula.
C. K. Kakani, Kaupo.
John Rae, Hana.
W. P. Kahale, Wailuku.
W. G. Needham, Makawao.
T. W. Everett.
MOLOKAI—M r. Meyers.
OAHU— J. P. E. Kahaleaahu, Ewa & Waianae.
J. M. Kalanipoo, Waialua & Koolauloa.
J. W. Kea, Koolaupoko.
KAUAI— T. H. Marshall, Lihue,
S. Kamahalo, "
J. S. Low, Hanalei.
H. J. Wana, "
G. W. Lilikalani, Koloa,
J. Kauai, Waimea.
HUA KUKUI! HUA KUKUI!!
E IKE AUANEI NA MEA A PAU LOA O ke kuaaina, owau o ka mea nona ka inoa malalo iho nei, he hoa aloha no oukou no na kau i hala ae nei, ma ke kuai Pepeiao Laau ana. Ua hala aku la ia kikina, he Au Hou keia, a ke kahea aku nei au, e kuai no au i na HUA KUKUI i kalua ia a moa, a aila, e ki-ke ia ka iwi a pau, a o ka IO wale no ke lawe mai, e hoomaemae i ka la a maloo maikai. A e haawi no wau EKOLU DALA ME HAPALUA ($3.50) no ka barela hookahi. I ka poe e imi ana i keia, a lawe mai, e loaa no wau ia lakou ma Halepohaku o M. Kekuanaoa, ma AIENUI. E wiki, mai Kaulua!
CHUNG HOON & Co.
Aienui, Honolulu, Mei 1, 1865. 2-3m
OLELO HOOLAHA.
A KA PAPA HOONAAUAO I NA LUNAKANAWAI HOOMALU A ME NA L. K. APANA.
KE HOIKE IA'KU NEI, UA HOOMAKAUKAU ia ke kula Ao hana lima a me ka hoopololei, i hookumuia e like me ke Kanawai i hooholoia ma ka la 30 o Dekemaba, 1864, i kapaia ua Kanawai la, "He Kanawai e kauoha ana i ka Papa Hoonaauao e hoonohonoho i kula ao hana lima me ka hoopololei, kahi e malamia'i a e hoonaauaoia'i na keiki makua ole, a i haalele wale ia paha, a i hookahuliia'i ke ano o na lawehala opio." A e hiki no ke hoouna ia ma ia kula mai keia la aku, e like me ka mea i kauohaia ma ia Kanawai. M. KEKUANAOA,
Pe residena o ka Papa Hoonaauao.
Keena Aopalapala, Aperila 28, 1865. 2-1m
HOOKOHU HOPE.
E IKE AUANEI NA MEA A PAU, UA KOHO au ia H. A. Widemana, oia ko'u Hope e lawelawe ma ko'u inoa i ka'u mau hana a pau, oiai o ko'u hele ana i ka aina e.
S. SPENCER (Kepine)
Honolulu, Mar. 1, 1865. 2-2t
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA HANOhano R. G. Davis, Lunakanawai o ka Aha Kiekie e Holi (k,) no ka hooiaio i na Palapala Kauoha o Kanakaole (k,) no Kalihi, Oahu, i make aku nei. Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poaono, oia ka la 12 o Mei, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia Palapala Kauoha, a me na mea i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu. Wm. HUMPHREYS,
Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Aperila 25, 1865. 2-2t
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA HANOHANO R. G. Davis, Lunakanawai o ka Aha Kiekie e J. W. Kawamu (k,) no ka hookohu ia ia i Luna Hooponopono Waiwai o H. Keahi (k,) no Waihee, Maui, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poalua, oia ka la 9 o Mei, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia noi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.
Wm. HUMPHREYS,
Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Aperila 26, 1865. 2-2t.
OLELO HOOLAHA.
E IKE AUANAI NA MEA A PAU KE NANA mai i keia palapala, owau o Kekahili (w.), no ke kulanakauhale o Honolulu, Mokupuni o Oahu, ko Hawaii pae aina. Ke hoike aku nei au ma keia palapala, o ka'u Olelo Hoolaha i kakauia ma ka la 11 o Maraki, M. H. 1865, e kahea ana ia'u mau moopuna ia A. Nanea a me Kalawakua, i paiia ma ka nupepa Kuokoa o ka la 16 o Maraki, M. H. 1865; ke hoopau nei au ia Olelo Hoolaha, a ke hoole loa nei au aole e hana ino iki ia'u mau moopuna, a aole no hoi e hoopii iki ia laua ma na Aha Hookolokolo.
No ka oiaio, ke kau nei au i kuu inoa i keia la 8 o Aperila, M. H. 1865. KEKAHILI (w).
2-1 t
LUNAHOOPONOPONO WAIWAI.
NO KA MEA, UA HOOKOHUIA KA MEA NOna ka inoa malalo iho e ka Aha Kiekie, i Lunahooponopono i ka waiwai o John Harbottle (Wahinepio), Manini Harbottle, a me William Kuapanah Harbottle, i make aku la, nolaila, ua kahea ia na mea a pau i aie i ua mau mea make la, e hookaa koke mai, a o ka poe a lakou i aie aku ai, e hoike mai i ko lakou koi, EDWARD H. BOYD, (Ailuene,)
Lunahooponopono Waiwai Hooilina,
Honolulu, Aperila 27, 1865. 2-1m.
KA MOKUMAHU "KILAUEA!"
E HOLO ANA IA MAI HONOLULU aku ma ka POAKAHI, MEI 15, no
LAHAINA, MAALAEA,
KALEPOLEPO, ULUPALAKUA,
KAWAIHAE, HONOIPU,
KAILUA a me KEALAKEKUA.
A e hoi hou mai i Honolulu ma ke kakahiaka o ka Poano.
Ma ia hope aku, eia na la holo o KILAUEA, Poakahi, la 15, 22, 29 o Mei, a me ka la 5, 12, 1 me 19 o Iune. JANION, GREEN & Co,
1- tf. Agena o Kilauea.
LOLE HOU! LOLE HOU!!
Ua lako au i na kuka paina eleele maikai, he hookahi haneri. Mai ka umikumamalima aku a ke kanakolu dala ke kumukuai o ke Kuka hookahi, oia hoi na Kuka maoli, na Koheoheo a me na Kukaholoku.
He mua lole manoanoa kekahi, oia hoi na Palemai, na Kakini, a me na Palemai wawae i hanaia noloko mai o na lole maikai loa. He mau Kuka Palu Holoku no kekahi, a me na Koheoheo, mai ka a 7 a hiki i ka 14 dala o ke Kuka hookahi.
O na lole i haiia ae la maluna, he mau lole maikai, aohe aie, he dala kuike wale no.
LOLE PAPAMU!
HAINAKA LEIAI!
KILIKA ELEELE—Mai ka $1, a ike $1 25, no ka Hainaka hookahi, i kuai ia hoi mamua no na dala elua. H. McDONNA.
Ma kahi e kokoke ana i ka Pa Kuai Papa o Lui a me Dikesona. 1-1m.
OIHANA KINAI AHI!
MA KEKAHI HALAWAI KU I KA WA O ka Puali Kinai Ahi, Helu 4, ma ka po o ka la 28 o keia malama. Ua hapaiia ka noonoo ana i ke koho ana i na LUNA NUI o ia Puali, a eia na inoa o ka poe i kohoia.
E. H. BOYD,—Luna Nui.
W. P. KAMAKAU,—Luna Hoohana 1.
J. B . KELIIKANAKAOLE,—Luna Hoohana 2.
W. P. NOHEA,—Puuku.
A. KALAULI,—Kakauolelo.
J OHN O. DOMINI S,—Lawe Olelo.
Honolulu, Apr. 23, 1865. 2-1t
OLELO HOOLAHA.
E IKE OUKOU E NA KANAKA A PAU LOA, Owau o ka mea nona ka inoa malalo nei, ke hookapu aku nei au i ko'u Kuleana aina a me na aina e ae i waihoia mai ia'u, e mahi, e malama, a e nana, ua kapu pu ia mau wahi, na kula a me na wahi i papaia e a'u, aole e hele wale na Bipi, Lio, Hoki, Iakake, Hipa, Kao, PUaa, ma ia mau wahi a pau e waiho nei ma Kalihi, Oahu, a o ka uku o ke poo o ka holoholona hookahi $1.00 a emi mai, a Ina i hoopoino ina mea kanu, e like me ka nui o ke poho ka uku. E hana no wau a me ko'u mau hope e like me ke kanawai i ka mea kue i keia Olelo Hoolaha.
Na B. OHULE.
Inaipuhi, Kalihi, Oahu, Aper. 27, 1865. 2-1m
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA NONA ka inoa malalo, e Puuonohi, e hooponoponoia ka waiwai o Kauhikau (k,) o Kahakuloa, Maui, i make aku nei me ke kauoha ole, a e hooiaio pu ia kona pili ana i hooilina no kona waiwai: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili o ka Poaono, oia ka la 20 o Mei, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i keia noi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma Lahaina kahi e hana ai.
A. M. KAHALEWAI,
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua.
Lahaina, Maui, Apr. 1, 1865. 1-5t
OLELO HOOLAHA.
UA HOONOHO MAI KA AHA KIEKIE IA MAUA i mau Luna Hooponopono no ka Waiwai o Kalimahuamoa (k.) o Waialua, Oahu, i make aku nei ma ka la 1 o Aperila, 1865. Nolaila, ke kauoha aku nei maua i ka poe i aie i ka mea i make, a me ka poe nana i aie aku ai, e hele mai ma ka hale o Iona Kapena, ma Peleula, Honolulu, Oahu, ma ka la 6 o Mei, 1865.
ILIALOHA (w.)
KEOWAHI (k.)
Honolulu, Oahu, Apr. 22, 1865. 1-2t*
OLELO HOOLAHA.
UA HOOPII MAI O MEREANA KUE I KANA kane mare ia Joe Bassimis, no Honolulu mamua, e hooki i ko laua mare ana no ka nalowale ana no na makahiki ekolu o ua Joe Bassimis nei ma ka aina e, aole i lohe ia mai. E hanaia keia hoopii imua o ka mea Hanohano R. G. Davis, kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie, ma ka la 19 o Mei, i ka hora 10 o kakahaika, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu. L. McCULLY,
Kakauolelo o ka Aha Kiekie.
Honolulu, February 13, 1865. 1-1m.
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NOIIA MAI AU E D. KAMALO, e hookohu ia ia i Luna Hooponopono i ka ka waiwai o Paimaka, no Kawaihae-uka, Hawaii, i make aku nei. Nolaila, ua kaheia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poakolu, oia ka la 3 o Mei, i ka hora 10 o ke kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia noi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Waimea. J. WIGHT,
Lunakanawai Kaapuni,
Kohala, Hawaii, Aperila, 1865. 1-2t.
OLELO HOOLAHA.
I KA POE A PAU E NONOI MAI ANA E hooponopono ka waiwai o ka poe make ma ka Apana Hookolokolo Elua, o ko Hawaii Pae Aina. Owau i hoonohoia i Lunakanawai Hooko Kauoha, no ka waiwai o ka poe make. Ke hai aku nei au, mai keia la aku, aole e hanaia ia mau nonoi ana ma kahi e, ma ke kulanakauhale wale no o Lahaina, Maui, kahi e hana ai.
No ka mea, aia malaila na Buke a me ka Moolelo o kekahi poe i make mamua, a ua pono ole ke hanaia ma kahi e, o huikau, a hoopaapaa, a lilo i mea ole ka hooko ana a ke Kanawai. Aole pono ke kali a hiki i ko'u wa e hele kaapuni ai, no ka mea, elua wale no o'u hele kaapuni ana i ka makahiki. Ua loihi ka waiho ana e kali ai, a make e paha kekahi poe i nonoi mai, a poho wale ko oukou dala, me ka pau ole hoi o ka hana. E hele, a e holo mai no ma Lahaina, Maui, a e loaa no au ma ko'u Keena Hookolokolo Kauoha, i na la noa a pau. Owau no me ke aloha.
A. M. KAHALEWAI,
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua.
Lahaina, Maui, Apr. 7, 1865. 1-1m.
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA NONA ka inoa malalo nei e Anapanapa, e hooponopono ia ka Waiwai o Pu, o Waihee, Maui, i make kauoha ole. A e hooiaio ia kana mau keiki i Hooilina; a e hoonoho i Kahu malama Waiwai: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau, ke pili, o ka Poaha, oia ka la 25 o Mei, ma ka hora 10 o kakahiaka, oia la a me ka manawa e hoolohe ai i ka oiaio o keia noi, a me na mea kue i hoikeia mai, aia ma Lahaina kahi e hana'i.
A. M. KAHALEWAI,
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua.
Lahaina, Maui, Aper. 14, 1865. 1-5t
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA NONA ka inoa malalo e Wahineino, e hooponopono ia ka Waiwai o Peter Doct, o Lahaina nei i make emo ole aku nei me ke kauoha ole, e koho hoi i mau Luna Hooponopono no kona waiwai: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, o ka Poaha, oia ka la 4 o Mei, ma ka hora 10 o ke kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i keia noi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma Lahaina kahi e hana ai.
A. M. KAHALEWAI,
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua.
Lahaina, Maui, Nar. 9, 1865. 1-6t
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA NONA ka inoa malalo nei, e J. C. Farwell, ehooiaio i na palapala kauoha a Hakiki, o Waikapu, Maui, i make aku nei: Nolaila, nke hoikeia aku nei i na mea a pau, ke pili o ka Poakolu, oia ka la 10 o Mei, i ka hora 10 o kahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia noi ana mai, aia ma Lahaina kahi e hana ai.
A. M. KAHALEWAI,
Lunakanawawai Kaapuni o ka Apana Elua,
Lahaina, Maui, Apr. 14, 1865. 1-6t