Ke Au Okoa, Volume I, Number 3, 8 May 1865 — Page 1

Page PDF (1.25 MB)

KE AU OKOA

BUK 1--HELU 3.}  HONOLULU, MONEDE, MEI 8, 1865.  {$2.00 NO KA MAK.

 

"KE AU OKOA,"

E HOOPUKA MAU IA'NA I

KELA POAKAHI KEIA POAKAHI,

MA KA

HO RA EALU O KAKAHIAKA.

ELUA DALA NO KA MAKAHIKI hookahi, he kanalimakumamalua nupepa ia. E uku e ia ke DALA HOOKAHI no ka hapalua makahiki mua, iloko o na mahina mua eono; a pela hoi ka lua o ke dala, e uku e ia iloko o ka hapa hope o ka makahiki.

 

"KE AU OKOA."

KA UKU O NA

OLELO HOOLAHA.

NA OLELO HOOLAHA—No na lalani he 10, oia hoi 1 iniha, no ka hoopuka hookahi ana, $1 00; alua hoopuka ana, $1 50 ; ekolu, $1 75; hookahi mahina, $2 00.

Aia no ko keena o "KE AU OKOA" ma ka Hale Paipalapala Aupuni, maluna no o ka Hale Pai.

 

He mau Mele.

 

He Inoa no Willie J. S. Ulunui.

E aloha ae ana i ka malanai,

Ka makani kolonahe pa aheahe,

O ke ahe o ka leo ka'u i lohe,

O ke aka o ke kino ka'u i ike,

Ua ike iho nei ia Makalei,

I ka laau ona ia e ka ia,

Anoano ke aloha Lualualei,

Ua kui, ua lawa a ua lei,

Nawai la hoi i wehe iho nei,

Wehe i ka pili paa o ka manawa,

A eo mai oe i kou inoa,

A e Uilama maliu mai oe.

 

E aloha i ka lai o Huelani,

I ka ohu kipu ma i ka uka,

No uka ka lehua noho i ka malu,

Ohaoha i ka wai ke hoolana,

Lohe e ka leo o ka hanehane,

Hanehane oe a ku i ka moku,

Huki ae ka alihi kau i ka lani,

A he lani nui oe na ka makua,

He oioi ia no Hanakahi,

Akahi ke aloha hapai kino,

Uhuuhu ia e koi ae nei,

A e o mai oe i kou inoa,

A e Uilama maliu mai oe.

 

E aloha i ka wai o Hiilawe,

I ka wai lelehuna mai i ka pali,

O ka manu iiwi noho i ka uka,

Alai i ka hau o Maunakea,

Huli ae nei no wau e imi,

Aole kuu lei kuu pua loke,

Ua lono mai nei au i ka eka,

Ka makani haaheo o ka aina,

Pehea ka manao la e pua mamo,

Kuu lei hulu mae wale i ka la,

I ka la nopu mai  a i ke kula,

Ike aku i ka lepo o ka nahele,

Ka moani onaona o ka maile,

Ka maile laulii o Koiahi,

Ahi loko i ka nui o ke alona,

Ka ukana nui ia e noho nei,

Hele oe i ka lako a ko kino,

Noho au ia nei me ka manao,

He manao no hoi ko'u. e kui,

Kuu pua lei lehua o Lihau,

Ike aku oe i ka ua liilii,

I ka ua noenoe la o Malulani,

A e o mai oe i kou inoa,

A e Uilama maliu mai oe.

WAHINE KAPU.

 

No Kamehameha V.

O Haui Kalani ka mauli au Honua,

He maui haui lani malolo auhee,

He malolo auhee huli moku keia,

Heana ha nui keia no ke auhee la,

He manomano no ke auhee huli moku,

Ke hai mai nei ka po i ka hee,

Ua ka ilaila kuu po auhee,

Kuu po ma ole makole ka a la—

Hina wale i ke ala ke one,

Ka papa ke au me ka honua,

Ua lilo eia la ia Kalani,

Ua hele kino alii ka hanohano,

O ke kini hoi i ke kiekie,

Aia hoi ua haahaa,

Ua lula ua helelei, ua huna ua make,

Ua pepe pehu wale kana wahine,

Ke ku 'la na kii elua i ke paupau make,

Ka hale make ia lakou,

Ka hale ola ia Kamehameha,

Ke auhee ia lakou, kalanakila ia ia nei,

Ua hee he la ai na he'lii make,

He malama ai mai o Hoku,

Ua omea i ke ku hiwauli ehu,

Ku kamaehu owela uluwela Kalani,

Ua uluhaoa Kalani ua ka ma e,

Ke kau nei ka mea lani hakoko,

Maea ke ao hahana koe hana ka po,

Ua maea lani owela ke kuahiwi,

Ua kai opua kai awe na mauna,

Ua lele ka hoaka o ka aina,

Kau ka neo o ka moku aia i luna.

 

Ua ike ia na iliili a Palila,

Ua hooleia i kahi make e Kau,

Make—la, Make Kau e lakou nei,

Ke newa mai nei ka uhane,

Ka uhane Kinowailua o ka aina,

Ke Kinowailua o na kolu,

O Kau o Puna o Hilo,

E oe e kala i hee ai,

He luahi kahiko na Kalani,

Ua noa i ka hai ia e Ku,

Ua laumilo ia na uhane—e—

"A,"—"Ua make"—

Ua lele i ka lua pa u,

Aia i ka lua mihi—o—le

 

Nani lakou e mimihi nei,

Ua mihi aku ua mihi mai,

Ua haakulou wale ka noho,

Ua kalele na lima i ka "Auwae,"

Ua ai i keana i ke kenaina'i,

Ia ka ia o kanaka,

O ka ia mau no ka hee,

Ua hoa ai no ka make a Kalani makua,

Make Puna—e—makemake Puna,

Make Puna ua'na ka noho,

Ke kaili nei ka nae,

Ua kaahiki mauliawa,

Ua kona mauliawa ke ea,

Ua lilo ke ea me ka hanu,

Ua haalele loa ke aho,

Haalele lakou i ka la i kahi mehana,

Lilo lakou i ka po i kahi anu,

Kaa i ka ha ka po i kahi koekoe,

Lilo ka la ka mehana ia Kamehameha,

Lilo ke ao ia Kalani Makua ma,

Noho hookahi Makua i luna o ka moku,

Kau i ka pua aneane ola ke Alii,

Ola Kalani ike i kona haili make,

I ka haili make o kona aina,

I ka haili make o ka moku o Hilo,

Ke ano make Hilo Waiakea,

Luia Hilo i kaulu o ka make,

Lele make make Hilo,

Ka make ana o Hilo,

Make Hilopaliku,

Ke uwe mai nei o Hiloone i ka make,

Ala ua ma—ke,—"A,"

Make loa Hilo nalo i ka—poli oia—

(Aole i pau.)

 

KENE TE.

He Mooolelo no Sekotia.

MOKUNA VII.

Ia lakou i hiki aku ai i ka pakaua, aia hoi, ua hoonohoia he poe hookani pila maluna ae o ka puka, i mea e hoolealea aku ai i ka hiki ana mai o ka Marquis. I ke komo ana mai o lakou iloko o ka pakaua, haule ano e mai la ke kapa kila i oleloia ai ma kela mau helu aku nei. I ka lohoia ana o ka haule ana, haalulu iho la ke Kuene Winetona a me ka Marquis, no ka mea, o kona haule ana, he wanana ia e hai mua mai ana, he mea nui ka hana ia ana mahope, a i ole ia, e poino ana ke ola o ka poe nona ka pakaua. Komo koke mai la ka hoomanao ana iloko o ka Haku o Galenakaila, no na inoa a ke Kuene i hai mai ai iaia no ua kapa kila la, a opiopi ia iho la oia e ka manao io, he oiaio ka kanaka o loko o ka pakaua i olelo ai, he lapuia ia wahi.

Ua hoomakaukauia na papaaina iloko o kekahi rumi i na mea ai o na ano a pau, a me na waina, a komo like aku la lakou iloko olaila, i hooluoluia mai ka hakahaka. Ia lakou e haiamu ana iloko olaila, a e inu ana hoi me ka olioli, i mai la ka Marquis, "Ua uluhiaia au e na hoomanao no ko'u kaikuaana aloha i hala aku, i ko'u wa i komo mai nei iloko o na palena o Alanadela nei, ka ululaau a maua e holoholo ai, ke kahawai a maua e lawaia pu ai, na puu a maua e lalama like ai, i ko maua mau la opiopio, a me na awawa a maua e hahai like ai i na dia." Olelo aku ka Earl o Galenakaila, "E ai a e inu me ka olioli mamua, a mahope aku olelo no ko olua mau la opiopio." "He oiaio," wahi a ka Marquis, "aole i komo mai nei au me he haku la no keia pakaua, aka, me he malihini la i hookipa ia e kou lokomaikai." noho ae la o Galenakaila ma ke poo o ka papaaina, ninau ae la oia, "Auhea la ka o Evelina?" Aole i pau ae kana olelo ana, komo mai la o Evelina, a holoiia ae la na h ailona o ka pihoihoi mai ka maka ae o ka Marquis, no ka haule ana o ke kapa kila, a o mai na kukuna o ka olioli i kona mau papalina, i kona ike ana aku ia Evelina iloko o kona mau ulumahiehie a pau loa.

I ko lakou wa e ahaaina ana, ke olioli la no hoi ka poe hookani pila iloko o ko lakou rumi aina; a iloko o ko lakou olioli ana, ku ae la o Maomara ke poo o na hookani pila, a olelo aku i kona mau lalo iho, e inu i ke kiaha aloha o ka Marquis o Alanadela a me Evelina, na mea e mare ana. Hapai ae la o Geoffrey, (ke kauwa o Kenete) i kona kiaha a kuu hou iho la ilalo, me ka i aku, "He oiaio anei kau mea e olelo nei e mare ana ka Marquis o Alanadela me Evelina?" "Ua holo ia mea," wahi a Maomara, "a oia ke kumu i hiki mai nei ka Marquis ia nei, aole au i haiia mai e hai; aka, i na he mea hiki ia oe ke anana aku i na mea huna o ko ke kanaka puuwai, e like me a'u, alaila, aole oe e kanalua i ka'u mea e hai aku nei ia oe." Pela lakou i kamailio ai a hoomanao ae la o Geoffrey, ua poina ia ia Kenete a haalele aku la ia i ka poe hookani pila, a imi aku la ia i ke keena o Kenete, kahi i waiho malohi ai iloko o na hukana a ke aloha.

Komo aku la ia iloko o ka rumi o Kenete, me ko Kenete aina ahiahi, a i aku la, "E kala mai oe ia'u no ko'u lohi loa ana i  kou aina ahiahi." Pane aku la o Kenete, "Aohe o'u pololi, a aohe no hoi o'u makemake e ai." A! no ke aha? e ka mea heluhelu, no ke aha? E ke kanaka, nona na papalina i piha i ka olioli, no ke aha? E ke kaikamahine i hala na makalii he umikumamawalu, no ke aha? E ke kane ka mea nana i alakai i kou puali imua o ke kuahu, no ke aha? Aole hiki ia makou ke hai aku, ke waiho aku nei no makou nau no e ka mea heluhelu e kaana nou iho, a e huna no iloko ou iho. I mai kahi kauwa, "Ua ike no au; aole nae o oe wale no kai kukuluia e like me na ano, aka, o Lede Eve—lina,"—a nalowale aku la ka hapa hope o kana mea e pane aku ai iaia. Alaila, olelo mai la o Kenete, "Pehea oe i ike ai i keia mea?" "No ka mea, ua haiia mai nei au e mare ana ka Marquis me Evelina, a oia ke kumu i hele mai nei ka Marquis mai Edineboro mai." I kona lohe ana i keia, hina aku la kona poo i hope, me he mea la ua pakuiia mai iaia ka malamalama o ka la. Holo koke aku la ke kauwa a lawe mai la he mau omole wai rose, a hooma-u iho la i kona mau maka, ahoi hou mai la ke ano mau o kona mau papalina.

Pohala ae la ia, a olelo aku la i ke kauwa, "Ua ike io oe i na mea huna iloko o ko'u puuwai? He oiaio e Geoffrey, oiai o ko'u kulana, he mea makehewa ia'u, ka ninini ana'ku i na pakaua a ke aloha iloko o kona mau pepeiao. Aka, e nana oe i ka hupo, i ke ino o keia paku alai mawaena o maua, no ka mea, o Kenete au, he keiki makua ole, eia paha ke ola nei, ua make paha, a i ole paha, he keiki ino au a ka puhaka o ka makuahine, nolaila i alaiia mai ai au, aole e kamailio hou i ke kaikamahine o ka ohana kiekie, Aka, ina e hiki mai ana kekahi mea e hiki ai ke hoololi ae i ke ano o ko'u kulana, a haawi ia mai paha i inoa haku, alaila, e haule koke iho no ka paku e alai nei, a hookaawaleia ke kaikuono o ka hookae e kahe nei mawaena o maua—a aohe nae mea nana e hoonaueue ae i ka manao paa iloko o'u, e lilo ana no o Evelina i wahine na'u, i kekahi la o ka wa poliuliu e hiki mai ana. A! ua ike no au e kahaha ana kou manao no keia mea, aka, he manao lana ko'u, a he paulele i na mana a pau o ka lani. He manaoio ko'u i kela mea nana e kiai nei maluna o'u, a he hilinai hoi i na leo a pau e hawanawana nei iloko o ko'u uhane, a me ka olelo mai, mai kaulua."

"A heaha," wahi a ke kauwa, "ka mea i kupilikii ai ko'u mau manao, no ka mea, aia hoi he mau hihio maikai imua o ko'u mau maka?" "No ka mea," wahi a Kenete, "ua huipuia ka manao lana a me ka manaoio, me ke akaka ole, a no ka mea, aole e mohala ia mau pua ke ole e hoopuluia e na waimaka o ka pilikia. .Manao anei oe, aole o'u ike i ke ino o keia hoohaahaaia ana o'u?—Manao anei oe, aohe o'u aloha nona, no ka mea a'u i iini, a i paumako nui ai? Ua hoopoluluhiia au e keia mau manao. Ina e koi  mai ka Nani ia'u e haalele i ka pakaua nei, a e komo koke iloko o kekahi hana, i hoohanohanoia ai au, alaila, kaohi mai hoi ke aloha.—Ina e pii ae ka huhu, a e haalele i ka ohana o Galenakaila no ko'u hoohaahaaia ana, alaila, kaohi mai la ko Evelina aloha e noho. Ina e hakoko na manao iloko o'u, e haalele ia Alanadela, ia wa koke no, alaila, kahea mai la kekahi leo, aole e hele a ike oe i na mea e hanaia ana iloko nei o keia pakaua."

Pela laua i kamailio ai me kahi keiki kauwa, a uhiia mai la ia e ka hiamoe, hoi aku la kahi kauwa me ka naau i hokuku i ka ehaeha, no ka ike aku i kona h aku, ua uhiia oia e ke kaumaha a me ka eehia maluna ona.

MOKUNA VIII.

Ia ia i opiopiia ai iloko o ka hiamoe, puoho ae la ia, ua hele a pulupe kona kino i ka hou, a alawa ae la ia ma o a maanei, ua pouli loa ka rumi, a alawa ae la ia i ka ipu kukui e ku ana maluna o ka papakaukau e ku ana ma ka aoao o konamoe, e hoomaka ae ana e a, a malamalama loa ae la kona rumi; aole nae i liuliu a pio iho la ke kukui, a waiho iho la ia ia iloko o ka poeleele. Ia ia e moe ana, me he mea la ua hoomalamalamaia ka rumi holookoa o Evelina e moe ana, ala ae la o Evelina a kukuli iluna o ka moe, a olelo aku la i kona kahu wahine Dame Ursula, "E Ursula, aohe au i inoino ia i na la a pau o ko'u ola ana e like me ka la i hala iho nei, no ka mea, ua kiai mauia mai au e na maka o ko'u makuakane a me ko'u kaikunane, ma na wahi a pau au e leha ae ai. E ka lani! heaha la kou mea e huna ai i na ehaeha o ko'u naau." "A! e kuu hanai, aole e hiki ia oe ke ola i kahi la e like me keia, no ka mea,  mamuli oe make, a pehea la auanei au, a me kela kanaka opiopio maikai (Kenete) ka mea i hoohie i na wahi a pau loa au e hehi ai?"

I ka wa i lohe ai o Kenete i keia mau hua olelo, ua hoopuni loaia kona kino e ka olioli, a aneane ia e lele aku e puili mai ia Evelina, aka, ua nalowale koke aku la ia rumi, a hoea mai la ka rumi o Galenakaila imua o kona mau maka, a ike aku la ia Galenakaila me Macoma e kamailio ana me Galenakaila, "Aka," wahi a Macoma, "o keia mau mea a kakou i ike iho nei, (oia hoi ka haule ana o ke kapa kila) he mau hailona ino ia e ili mai ana maluna o ka Marquis." "Aole," wahi a Galenakaila, "Na kakou e wehewehe i na makemake o ka lani; pehea la kou manao, ua holo pono anei ko Evelina manao no ka mare ana me ka Marquis, a manao no anei oe e hoolohe pono ana ia i ka'u mau kauoha?" "Aole o'u kanalua e hoolohe anaia i kau mau olelo a pau, aka, he makau nei au aole ia i holoi aku i ko Kenete hoomanao ana mai kona puuwai aku."

I ko Kenete lohe ana i keia, lele ae la ia iluna me ka huhu, a hoaneane aku e hele io laua la, aka, ia wa no i nalo aku ai ka rumi o Gelnakaila, a kunewa mai la ia i hope iluna o ka noho, a puli iho la i kona lima me kona maka. He mau minute paha kona hana ana pela, a leha ae la kona  mau maka iluna, a ike aku la ia i na paia o ka rumi pule, ke kuahu, a me ke kanaka ana i ike mua ai e pule ana, a hele ai iloko o ka ululaau. Ae, oiaio no; a ia Kenete i hookaakaa loa ae ai i kona mau maka i ike lea aku ai ia i kona helehelena, ua nalowale, a ano e aku la ua rumi la, a ike aku la o Kenete ia Macoma e puka mai ana mai ka rumi mai o Galenakaila me ka ipukukui ma kona lima, hele mai la ia, a mawaho ponoi o ka puka o ka rumi o Kenete, olelo iho la ia, "Aia maloko o keia keena kahi i moe ai kekahi keiki hookano i hanaiia e ka barena o ke ahonui."

Alaila, ho-a hou ia ae la ke ahi o ka inaina iloko o Kenete, a lele aku la ia mai kona noho aku e hopu ia Macoma, aka, nalowale aku la o Macoma a kuia aku la ia i ka paia o kona keena, hoi hou mai la ia a noho iluna o ka noho. I kona kuu ana iho ilalo, hoea mai la imua o kona mau maka ka rumi o ka Marquis o Alanadela. Ua hiamoe ka Marquis o Alanadela, aka, aohe nae i lealea maikai kona kulu'na. Ua haikea kona helehelena, ua hoouhiia kona mau maka e kekahi moeuhane ino; a paa ana i kona kihei moe, ua popoia iloko o kona poho lima. I keia hoonene ana aku e lele e hoala iaia mai kona moeuhane ino ana, aia hoi, ua nalowale aku ka rumi o ka Marquis, a waiho ia iho la ia iloko o ka poeleele nui. Uhi koke mai la na kukuna o ka maluhiluhi maluna ona, a laweia aku la ia, "i ka aina polikua a Kane."

MOKUNA IX.

NA MAKAMAKA.

Iloko o na la elua a ekolu, ua laulaha aku la ka lono no ka hiki ana mai o ka Marquis, a hele mai la na makamaka o kekahi mau pakaua e aku. Ua nui no ka poe i hele mai i ka la ekolu, a i ke kakahiaka o ka ha o ka la, komo mai la ke kuene o Winetona, e hai aku i ka Marquis, aia o Sir Indulf a me Eth Makalapina ma mawaho e kakali ana e ike i ka Maruis ; a olelo aku la ka Marquis i ke kuene e hookuu mai ia laua iloko o ka pakaua. O keia mau mea, he kaikaina a he kaikuaana, he kanahakumamaono makahiki o kahi, a he kanahakumamaha ko kekahi. He mau keiki, laua i kaulana no ka ikaika, a o ko laua mau kanaka, oia kekahi o na poe i heluia ma ka papa o ka poe wiwo ole a pau o Sekotia, o ko laua pakaua, oia kekahi o na pakaua ikaika loa olaila. Ko laua mau helehelena, a me ko laua mau kanaka, he weliweli, ua ano like me ko ka poe pwa. Ka nui o ko laua mau kanaka i hele pu mai me laua, he iwakalua.

I ko laua hiki ana mai i ka puka o ka pakaua, halawai mai la laua me ke kuene, a ninau aku la ke kuene, "Owai ka olua e imi nei?" "O ka poe ae maluna ou," wahi a Indulf, a hou ae la ia i ua kepa i kona lio, a mai palupalu ua wahi kuene nei. Lele iho la laua maluna iho o ko laua mau lio, a olelo aku la i ke kuene e alakai aku ia laua i ka rumi hookipa, kahi i haiamu ai na hoa noho o ka pakaua. Alawa ae la o Sir Eta (Eth) iluna a ike aku la he poe hookani pila e nonoho mai ana iluna o ka towera, a ninau aku la o Eta ia Inidulupa (Indulf,) "Heaha la ke kumu i hookani oleia mai ai ke pila no ko kaua hiki ana mai? A! e ke kuene, ina aohe i oluoluia ko maua hiki ana mai i ka pakaua nei, na maua no e ao i kou haku, no ka mea, i hanaia mai ia maua i keia wa."

Aoha i nana nui mai ke kuene i ka laua olelo, a alakai aku la ia laua imua o ke alo o kona poo, a ku mai la ka Marquis iluna me ka olelo mai, "Ua oluolu ia ko olua kipa ana mai i ko makou wahi haahaa nei." "Ma ke ano kahiko no," wahi a Inidulupa, "o Sekotia nei maua i hele mai nei e hoomaikai aku ia oe, no kou hoi ana mai nei i ka pakaua nei; a ina aole i oluoluia ko maua hele ana mai nei e ike ia oe, ke hoi nei maua me ka holoi iho i ka lepo o ko maua mau wawae ma ka ipuka o kou pakaua nei." Ia wa koke no, i mai la o Macoma, "O keia mau olelo a olua, aole e hiki ke hoomanawanui ia, no ka mea hoi, he mau olelo ia e alakai aku ai i ka hookahe ana i ke koko," a wehe ae la oia i kana pahikaua, me ka manao e hooili aku i ka  maka o kana pahikaua maluna o na eu lua ole o ka pakaua o Makalapina. Ia ia i unuhi ae ai i kona pahikaua, a olelo aku la o Eta Makalapina i ka haku Galenakaila, "Aole i pono ka haawi ana i keia kamalii, i ke o kunu ia, no ka mea, aole ia i ike i ke koala ana o ka io kanaka."

"O keia mea he kunu ia, e like me kau mea e kapa mai nei," wahi a Macoma, "he ko olua kupono ia no kau koi kaua." A lalau malie aku la keia alii Sekotia o Eta, i ka pahikaua olohelohe a Macoma, a kiola aku la ma kekahi paia o ka rumi, me ka olelo aku, "O kii a lawe mai i ko mea paani e ke keiki." Olelo aku la o Galenakaila i kana keiki, "E hooluolu ia oe iho e Macoma, no ka  mea, e pono e hele keia mau ae hewa iwaho o keia pakaua." "Ae," wahi a ka Marquis, "e pono e haalee koke o Eta a me Inidulupa i keia wa, a na kakou no e hooponopono, i na ua manao laua, aohe laua i hookipa maikaiia iloko o keia pakaua."

Ia wa koke no i ho-aia ai ka inaina iloko o na umauma o na keiki Makalapina, a hele aku la laua a ka puka o ka rumi, i mai la, “Mahope o keia wa aku e kukuluia'i he kia hoomanao o ka lokoino mawaena o ka Marquis o Alanadela, a me ka Haku o Galenakaila ma kahi aoao." A haalele koke mai la laua i ka rumi, me ka holoi iho i ka lepo o ko laua mau kamaa, ma ka holoi wawae o ka puka. I ko laua puka ana iwaho, olelo aku la laua i ko laua mau kanaka, "Ina e loaa aku kekahi hoa noho o ka pakaua nei ia kakou, alaila, e hoolei aku iaia i mea ai na na manu o ka lewa ;" a ho-a ia ae la na maka o na keiki Makalapina i ke ahikoe o ka huhu. Kau iho la ko laua mau lima maluna o ka laua mau pahikaua, me he mea la e hiki ia laua ke kinai i na enemi a pau e kue mai ana ia laua, no ka mea, ua hala ko laua mau la pokeo, aohe o laua makemake e hoonaukiukiia mai e na keiki ai waiu, oiai he mau keiki laua no ka papa o keia mea he koa.

Ia laua i hala ai iwaho, olelo ae la o Macoma i ka Haku o Galenakaila, "E oluolu oe e ae mai e hoopai aku au i keia mau mea ae hewa, a e kono aku i ka poe kiai o ka puka i waho loa e hookuu iho, i ike ai laua i ka mea a kahi a laua i kiola aku nei, he hoa kupono ia i oi aku maluna o ka laua koi kaua." Olelo mai la ka Marquis, "E hele no laua iwaho o keia pakaua me ka maluhia i keia wa, aka, ina laua e hooko io ana e like me ka laua mei i olelo mai nei, me ka manawa ino ia'u a me ko'u makua Galenakaila, alaila, oia  ka wa kupono e hoike ai oe i ka maka o kau pahikaua, a oki ia laua ilalo o ka lepo." I aku la o Galenakaila, "O kii i kau pahikaua a hoihoi ae i kona wahi, a i kou wa e huki hou ai iaia iwaho, e huki me ka manao ua huki oe e hoopai aku i ka enemi i oi aku ka maikai mamua o keia mau kanaka ino." Kii aku la o Macoma i kana pahikaua, a hilinai aku la i ka puka aniani me ka nana aku iwaho, no ka mea, ia wa no i haalele mai ai na keiki Makalapina i ka pakaua.

I ko laua haele ana aku ia wa, halawai aku la laua me Dame Ursula a me ka puukani Evelina e hoi mai ana mai ka holoholo ami. I ka wa i ike mai ai o Evelina i keia puulu lio nui e holo aku ana, olelo aku la ia i kona kauwa wahine e huli koke ae ma kahi puka i hiki ia laua ke komo koke aku iloko o ka pakaua. Ia wa i hoopuleloia ae ai kona uhimaka e ka  makani aheahe o ka ululaau a hoike ia mai la kona mau maka palupalu i hooluuia e ka olioli, aohe na o ana a ke kaumaha, no ka mea, ua hala ia mawaho o ka pakaua, i ike oleia mai ai e na maka imi o Macoma a me Galenakaila. I ko laua ike ana aku ia Evelina e hoonenene ana e komo aku ma ka puka, kauoha ae la o Inidulupa i ko laua mau kanaka e kiai pono i na hoohia a pau e ili mai ana maluna o lakou, a hou koke ae la ia i na aoao o kona lio "i na Kepa o Haleauau," a lawe aku la kona lio iaia i kahi a Evelina e komo aku ai. Hopu aku la ia i na iwi aoao palupalu o Evelina, a hoonoho iho la iaia mamua o kona noho, a hoonoho iho la iaia mamua o kona  noho, a hana aku la ka  lio i kana hana, i uhaiia mai e kona  kaikaina a me ko laua mau kanaka.

I ka hiki ana aku o ka lono i ka pakaua, ua puhalahiu aku la o Inidulupa ma me Evelina ia wa, hoolale koke ae la ka Haku o Galenakaila ma e uhai aku, a e hoopai aku hoi no ka laua mau hana pakaha wale ma ka lawe ana ia Evelina. Iloko o  ka hapalua hora, ua makaukau lakou e uhai aku i na keiki Makalapina. I ka lilo ana aku o Evelina, haule iho la ke kahu wahine o Dame Ursula ilalo o ka lepo, a hoouna ae la i ka uwe kumakena no ka lilo ana aku o Evelina.

MOKUNA X.

KA PAKELE ANA.

Uahi aku la ka Haku Galenakaila, Marquis, Macoma, a me na koa o ka pakaua, e hoihoi mai ia Evelina i kona punana mehana. I ka ike ana mai o na Makalapina i ka uhai ana aku o Galenakaila ma, a haawi aku la o Inidulupa i na poo o ko laua puali, ia Ivora a me Ranalda, me ke kauoha aku ia laua e hoihoi pololei ia Evelina i ka pakaua Makalapina. A i ko laua hala ana aku, halawai mai la ka poe o ka pakaua o Alanadela me ko ka pakaua Makalapina, i kaua iho la lakou no ka mea makamae i lawe pakaha ia ; a nui no hoi ka poe i eha ma ia hakaka ana. Ia lakou e kaua ana, owe mai ana ka lau o ka laau, a ku mai la imua o lakou kahi wahine kilokilo i oleloia mamua, me ka olelo mai, "Ua makehewa ka oukou e kaua nei, no ka  mea, ua pakele o Evelina,  ma ka lima o ke kanaka opiopio Kenete," a kuhea aku la iloko o ka ululaau me ka leo nui, "Kenete! Kenete! Kenete!"

Ma keia wahi, ke koi oluolu aku nei makou e hoi ae kakou i kahi i laweia ai o Evelina. I kona lilo ana iloko o ka lima o keia mau kanaka, alawa ae la ia iluna a nana ae la ia Ranalda, me ke noi ae e hookuu iaia ma ko laua ahonui, a hoole mai la laua, me ka olelo mai, "E malamaia ke  kauoha a ko laua mau Haku, aohe e hiki ke kapae ae ia mea." Kulou iho la ia me ka noonoo nui; a heaha kana mea e noonoo ana? Aole anei ia e noonoo ana no kekahi mea ana i kaunu ai, oiai oia iloko o na hora kuhohonu o ka popilikia, a me ka ehaeha o kona puuwai.—Aole anei ia i hoomanao ae i kona halawai hope loa ana me Kenete iloko o ka ululaau—Aole anei ia i hoomanao mai i ka helehelena o ka mea ana i haalipo ai, i ka wa a na ao o ka uluhia ana iloko o ka poino e hoopuni mai ana iaia? Aole auanei oe e hoomanao ae e ka  mea heluhelu, ke uluhiaia mai oe e na kaikoo o ka popilikia, i ka poino i ili mai maluna o Evelina,ke waiho aku nei no nae makou nau e kaana nou iho.

Ia Evelina e noonoo ana no Keneta, ina ua hele pu mai ia me ka poe i holo mai no kona popilikia, a e lawe ana hoi na lio i kona kino palupalu, loheia aku la ka pai-na ana mai o kekahi pu, a aohe i liuliu, hiki mai la ka mea nana ua pu la; a owai la? O Kenete! I ke ku ana o ka lio i ka pu, haule iho la ia ilalo, a o ko kanaka mahope mai ona ka mea iaia o Evelina, no ka haule ana o ke kanaka mua, aole hiki iaia ke ala hou ae, hopu aku la o Kenete i ke kaulawaha o ka lio o ke kanaka mahope ka mea iaia o Evelina ; mamua nae o kona hopu ana aku, ua lawe mai ia i ke koi kaua a ke kanaka i haule ilalo, a olelo aku la ia, "Ina aole oe e hookuu mai ia Evelina ilalo, poniada ia oe e a'u," (ke ano oia, pepehi ia oe e a'u.)

"Ina aole ka paa ana o kuu lima," wahi a Ranalda, "i ke kino o Evelina, aole e hiki ia oe ke pakali mai i na poo o na kanaka wiwo ole o ka pakaua o Makalapina." "Ke kauoha aku nei au ia oe," wahi a Kenete, "e hookuu mai oe ia Evelina, a ina aole oe e hookuu mai, alaila, ke hai aku nei au ia oe; aia he aa koko iloko o'u e hiki ai ke lawe i kou ola a me kou mau haku." A hookuu koke mai la o Ranalda ia Evelina ilalo, a olelo hou aku la o Kenete, "E ae mai oe e haawi mai i ka lio i hiki ai o Evelina i ka pakaua." I ka wa nae ana i olelo aku ai, ua piha kana pu, a ina ia i hoole mai, waiho koke ka mea make iloko ona. Haawi mai la ia i ka lio, a hookau ae la ia ia Evelina maluna o ka  lio, a alakai aku iaia malalo. I ko laua hiki ana aku iloko o ka ululaau; ua mehameha loa, aohe kanaka e ae malaila, oia no paha ka  manawa maikai loa no na mea hooipoipo, aka, aohe ia i aa e hoouna hou'ku i na olelo aloha ia Evelina, no ka  mea, ua hai  mai no ko Evelina mau hiohiona, aole ia i hoopoina iki ia Kenete. Aole i liuliu ko laua hele ana, halawai mai la laua me kahi wahine kilokilo, a ninau mai la ia, "Heaha ka'u mea e hana ai nou e ka wahine opiopio?" Olelo aku la o Evelina, "Ina oe e oluolu, aia iloko o kela ululaau kahi i hakaka ai kekahi mau poe, e hele oe a e hai aku i ke kumu o ko lakou hakaka, ua pakele ia."

Lawe aku la ua wahi wahine la i ka nu, a hoi mai la laua nei i ka pakaua. I ko laua nei aneane ana aku e hiki i ka pakaua, olelo aku la o Kenete, "Ua aneane elima pule ko kaua kaawale ana, a ehia la auanei pule i koe e kaawale hou ai kaua, a halawai hou aku kaua." "Mai olelo hou kaua no ia mea,  aka, e paulele aku i ka lani,  a aole no hoi kaua e hoopoina ia e ka lani, aia he la i ka wa e hiki mai ana, e ku ai kaua imua o ke kuahu," wahi a Evelina. Hiki aku la laua i ka pakaua, wehe ae la o Kenete i kona papale, a alakai aku la i ka lio o Evelina e kau ana, a hapai ae la ia Evelina mai ka lio mai, a hoihoi aku la iaia iloko o na apo'na o kona makuakane, a huli ae la o Kenete e hoi i kona  rumi.  (Aole i pau.)

 

[Kakau ia no Ke Au Okoa.]

Pule ku i ka wa.—Ma ka la Pule, Aperila 30, ua hele ae ka Moi Wahine Emma me kona poe ohana a pau ma ka hale pule o ka Bihopa ma Peleula, a malaila i ai pu ai me ka Ekalesia kanaka maoli, i ka ahaaina Hemolele o ka Haku. O ka ahaaina hope loa no keia o ke Alii Wahine, a kau wale aku oia i ka moku e holo ai i ka aina e. Eia kekahi mau huaolelo i hoopukaia e ka Bihopa o Honolulu ma ua la 'la. "A o keia pule he pule minamina ia e na mea a pau o kakou. O ko kakou makuahine, o Emma-lani, e haalele ana i  keia mau pae aina a e hele aku ana i ka aina loihi aku. Aka, aole oia e hana ana i keia mea no kona pono iho, aka, no ka pomaikai o kona lahui kanaka. Makemake oia e ike a e kamailio pu me ke Alii Wahine nui a me ka maikai, Victoria, ka makuahine bapetiso o kona  keiki i kanikau ai, ka Haku o Hawaii. No ia mea, ua hoouna mai kela Moi Wahine o Beretania i kona moku manuwa e hali aku ia ia maluna o ke kai. He oiaio no, e loaa ana ia ia he aloha pumehana he nui wale mai na'lii mai, a me ka  ekalesia o kela aina, no ka mea, o kona  maikai a me ka maemae a me ke  aloha lahui o ko kakou Moi Wahine, e ikea'na ia mau mea malaila, e like me koonei. A ke noi aku nei au ia oukou i keia la, e mohai i ka alana o ka barena a me ka waina Hemolele, a me na pule no ka hoopakele ia mai o kona huakai hele. I ka wa e ai ai kakou, me ka manaoio, i ke kino a me ke koko o Kristo ma ke ano uhane lani, e pule kakou, "E apo mai na lima pa mau loa" o ke Akua ia ia; e pule kakou e hoopakele ia oia ma na mea kupanaha o ka moana, a e hoi hou oia me ka maikai o kona  kino a me ka u hane i ka aina o kona mau kupunakane. E hoomanao kakou ia ia i na manawa a pau loa i ka wa e pule ai kakou iloko o ka Litania "no ka huakai hele aina a hele wai paha," a iloko hoi o ko kakou mau  pule malu, pela "i kaawale ai ma ke ano kino a e hu ana hoi kakou i hookahi ma ka uhane a me ke aloha." A ua uwe no kekahi poe he lehulehu ma ia pule manaonao.