Ke Au Okoa, Volume I, Number 3, 8 May 1865 — Page 3
NU HOU O NA AINA E.
No Amerika Mai.
Ua kaumaha makou i ka hai aku i ko makou poe nana i maliu a-i hookipa aku i ko lakou mau ipuka hale, no ka mea, ua nele makou i na nu hou o ke kahua kaua hookahe koko o ka mokuaina puni ole o Amerika. O ke kumu nae o ko makou aluhee ana, no ka hiki ole mai o ka eke leta mai Kapalakiko mai, a malaila hoi kakou e ike ai i ka holo ana imua o ko ka aoao Akau mau hana.
Ma na mea a pau a kakou i lohe mai nei i keia mau la hope, he mau kumu no paha ia na kakou e manao aku ai, o ka pono loa i na Kenela Kipi a pau loa, o ka uhai i ka ko lakou Alihikaua mea i hana ai, o ka haawi pio me ka mihi aku me ko lakou naau a pau, a me ke kulou o ko lakou mau poo i ka lepo, no na ino a lakou i hoala aku ai, a make he nui na miliona kanaka opiopio a me na kanaka oo. Ma ia mau mea no kakou e hilinai ai, aole e mamao paha ka manawa, a lohe mai kakou, ua hoi hou lakou malalo o ka pale make o ka lokahi mua, a he manawa no paha e lilo ana ma ka hoomalielie ana i ka Hema; aka, aia a loaa ka eleu o ke Aupuni ikaika, i hiki ai ke kaohi mai i na manao houluulu, e like me keia kaua huliamahi. Aka, aole no paha e hiki ia lakou ke hoala hou i kekahi kaua e like me keia, oiai, o keia kipi ana he haawina maikai ia ia lakou, e ao aku ana, e ku mau ma ka puka o ka makaala, a ina nae paha e paulele hou ia, ia lakou ka waiho ana o na mea kaua, a me na aumoku; aia no paha ka wa o keia mau hanauna mahope aku nei, e ala hou mai ai ke kipi e kuei i kona makuahine kolea, a e hoolilo hou ia Bulu Rana, Pitabuga, Anatietama, a me kekahi mau kula kaua e ae, i mau ilina a i mau he kupapau hoi.
Aole paha e nele ke kaua ma keia mau la aku a kakou e ike ole ai, no ka mea, e like me ka pii ana o ka lahui i ka mahuahua, pela no e ulu mai ai ka hakaka a me ke kue. Ua ike ia keia mea ma ke ao holookoa a pau. Ina kakou e nana aku ia Kina, aole paha he mau pule i nele ka loaa o ke kaua kuloko ana, a pela no ma ka ili o ka honua a pau. A ina aohe nui o ka lahui oia wahi, aole e ulu nui ka hakaka ma ia aina, no ka mea, "Aia a nui loa na kuke; inoino ka papa."
No Europa Mai.
Ua hai mai kekahi haole Farani o Le Genie kona inoa, aia ma ke kulanakauhale o Parisa kekahi mau haole akamai loa i ka hana ana i na kamaa lio. Ua hana mai nei laua i kekahi kamaa lio hikiwawe loa ke hookomo ae i ke kapuai o ka lio, kupono no ka holo ana a hiki i kahi e homo ai, alaila, hookomo koke ae no, me na ili kalapu i mea e paa ai.
Maloko o kekahi mau nupepa o Parisa, ua haiia mai ka lele ana o M. Godard maluna o ka baluna ahi ana i hana ai, a ua hookahaha ia mai e ka poe o Ladana eia mea. Ua ike pinepine ka inoa o keia kanaka mamua no kona lele mau iloko o ka lewa. I keia lele ana mai nei, ua pii ae ia mai Parisa ae me M. Gabriel Yoa i ka hora ehiku o ke ahiahi, a holo aku i ke Komohana. Ka nui o na mile i hala iaia iloko o na hora ehiku, he 283 mile.
No Rusia.
Ua hiki ae mai Peresia mai ko laila pulupulu, a o ka loaa makahiki ia Rusia mai na pulupulu e laweia mai ana mailaila mai, he $80,000,000.
No Aferika.
Ua hookahunaia mai nei e na Bihopa hui o Beritania kekahi kanaka Aferika, i Bihopa no Etiopia, a i kona hiki ana aku i kona apana, a haiolelo; ua makemake loaia oia e kona anaina. O Crowther ka inoa o ua Bihopa la.
Ma Wasinetona hoi, ua kohoia mai nei kekahi nika i Loio, ua hiki ke ku imua o na Ahahookolokolo Kiekie a pau loa o Amerika. Noloko ia o ke kula loio o ka papa akahi o Bosetona.
He holo mai koe o ke alii o Aigupita e ike ia Farani, a me Beritania. Ua haiia mai ke kumu o kona hele ana ilaila, e makemake ana ia e noi aku ia mau Aupuni, e hookohu i kana keiki ma kona wahi, aole hoi o kona kaikaina.
No Inia.
Ua haiia mai ma kekahi palapala, mai kekahi alii koa mai o Inia, e hai ana, aole i ike ia ka nui o ka wela o ka la i na makahiki a pau e like me keia makahiki; no ka mea, i ka pule ae mamua o ke kakauia ana o ua palapala la, he eiwa mau Luna Aupuni i make ma Lucknow, no ka wela kupono ole o ka la.
No Cuba
Ua oleloia mai e hookuuia ana na kauwa kupaa a pau loa a noho ana ma ka mokupuni o Cuba. O na kanaka a pau loa i hanau mai mailoko mai o na makua kauwa, mahope iho o ka la akahi o Ianuari e hiki mai ana, aole lakou e lilo i poe kauwa ke hiki aku lakou i na makahiki he iwakalukumamaha, a e ukuia ia lakou no na aha makahiki a pau mamua o ko lakou hiki ana aku i ka iwakalua makahiki, he $102.00.
Leleo, Mei 6, 1865.
E Ke Au Okoa, loha oe:—Ua hookahaha ia mai au, i kuu ike ana no na mea e pili ana i ka Rowela olelo mihi, a penei ke poo o ua kumu manao la, "Ke kaua kuloko ma Waimea." Ua hookahaha ia au, a no keaha? mai paha auanei oe e Ke Au Okoa? Ke kuhikuhi aku nei au ia oe e nana ma ka nupepa Kuokoa o ka pule i hala iho nei, a e ike anei oe malaila i na olelo i kapaia he mau mamala olelo mihi ia na kekahi o na pou haha ikaika o ka "Aha Euanalio ma Hawaii nei," a penei ua olelo mihi la, "He haole hewa no au, ua moekolohe au, * * *" a pela aku.; aole au e hoohaumia i kuu peni e kakau iho ai i na hua olelo pelapela! Aia mahope oia lalani ka'u e kahea aku nei ia oe e alawa iho.
Ua kaulana ka Pakipika o na la i kunewa ae, he nupepa haumia, he nupepa na ke alii o ka lua meki olalo, he nupepa i piha i na lau pelapela, he nupepa e lawe ai i na manao maikai o kanaka, a he nupepa kupono ole hoi ke lawe ia mai iloko o ka luana maikai ana o ka ohana o na ano a pau; no ka mea, ua kahikoia oia e ka holoku i hooluuia e ka wai kohu o ka pelapela a me ka haumia. Ka nupepa Kuokoa hoi, ua kaulana ia no ka haumia ole, no ke alakai maikai ana i kanaka ma na ala moowini a pau o ka pono, no ka hoopua ole i na olelo hoopailua e hookae ia ai e ke akea holookoa. I na la aku la paha ia o ke kau, aka, i keia wa, ke uhai nei ia e ale mai i kana mea i hookae ai. Ke kuhi nei au,
"Ua hemolele ia uka me ke onaona."
Aole a'u mea haumia a pelapela loa i heluhelu ai e like me ia i api ia ai ma ke Kuokoa; aole i na kau hoopuka nupepa a pau, i keia kau wale no, aole no paha oe e ike i na huaolelo e like me ia ano maloko o na nupepa haole. Na kou mau lunahooponopono no ia e nana, a waiho mai no oe ia'u, no ka mea, aohe o'u namu e like me ke Kuokoa; aka, ina paha, i ike na kanaka makua o ke Kuokoa, ina aole e hookomoia, ua hala paha laua i ka halawai Poaha o Kawaiahao, a waiho iho na na wahi keiki unahi hee o Kula e hookomo; ka mea paha ia e komo ai keia mau olelo pelapela loa ma na aoao o ke Kuokoa. O keia mau olelo i hoopuka ia iloko o ke Kuokoa, aole e pau iki kona mau haumia, no ka mea, e hoili ia aku ana, ia hanauna a ia hanauna aku, a ina e kii mai ua mau wahi keiki la i auka kopa o Leleo nei, me ka manao e holoi ia ekaeka, ke hai aku nei au aole e pau; ina e haehae ia na Kuokoa i paiia ai a pau loa i ua mau manao la, ke hai aku nei au me na kia kaunu o ko'u naau a pau, aohe e hemo ke kohu,
"No ka mea, ua hala ke "Kuokoa" i Waimea,
I imi aku la paha ia Rowela."
Ua manao au e hoomau ana ke Kuokoa ma kona ano mau, eia ka e iho ae ana i ka mala kaulana a ke alii ia Kuahewa. Ua manao no paha ke Kuokoa, he maikai a he mahie luna ia mau mea ana i hoopuka ai me ka noonoo ole, mamua o kona lele ana mao o ke kaha o ka hoihoi ia. Ua manao no paha ia he mau mea maikai ia i ka hookomo ana iloko o na rola o ka papa pai. Ua manao no paha ia he mau olelo maikai kupono ia no ka rumi hookipa, i mea heluhelu na na keiki opiopio i hiki ole i ka wa e ike ai i na koii kekee o ko ke kanaka manao. Ma keia mea, ua haule ia iloko o ke poho a me ka nenelu o ka haumia a me ka pelapela, me kona manao ole ae he inoa haaheo a haakei hoim, kai sila ia ma kona lae, "Ke Kilohana Pookela." Ke olelo nei au e holoi ae ia, a e kau Ke Kilohana Emi Ilalo.
Aole no au i ike i ka waiwai e loaa mai ma ka hoopuka pinepine ana no Rowela, oiai ua nui na mea i hoike ia no kana mau hana paewaewa, eia wale no ka pomaikai a'u i ike ai ma ia hoopuka ana, o ke ake nui aku e hoomahuahua ia mai ka hoohaahaa ia maluna o ka Ekalesia, a o Rowela hoi he lala nolaila. Ina he manao ino maoli ko kona lahui ia ia, alaila, e hana ma ke ano oluolu hoahanau, no ka mea, i ka wa e puka ai imua o kana mau keiki a me kona koolua, he mau heleuma no ia e paa mau ai i ke kulou ana o ko lakou mau poo ilalo i ka honua, aohe e hiki hou i ko lakou mau poo ke kau pono ae iluna, me ka i ae, "No makou ka lewa lani, a me lalo."
A i ka mea nana i kakau kela kumu manao, ke hai aku nei au ia ia, he kanaka makau wale ia, no ka mea, ua huna aku ia ia ia iho, a po alaila uwiuwiki mai. No kona manao paha o hoopii o Lowela ia ia no ka Laipila. Aole no wau i ike i ka pomaikai i loaa ia ia ma ka hoopuka ana ia mau olelo pelapela loa o hope o ka paku. He manao no ka hoi kona e huna i kona inoa, heaha la kona kumu i hoopuka ai ia mau hua olelo? i mea paha e hooaiai ae ai, i kona aoao, a holei aku ia Rowela hookahi, ilalo i ka lua pa-u o ka hoohaahaaia, aka, ua kuhihewa ia, no ka mea, e like me ka pinepine o ka lakou hoopuka ana nona, pela no e lawe pinepine ia mai ai i ke akea ka inoa o ko lakou Kuahu a me ko lakou Heiau, kai hoinoia. E olelo no kela mea keia mea, "E! noloko no o Rowela o ka pua hookahi, aohe mea e ae ka lakou e hoino nei."
I mea aha la ka hoopuka hou ana no ka Rowela mau mea i hana ai, i mea anei e hoomakaukau mai ai i ka maka o ka poe pono a pau? Kainoa ua manao ua poe komite nei e hana ma ke ano hoahanau a pau iloko no o lakou iho, eia ka e hoouna ana ma ke akea, i mea e komo pu aku ai ka inoa o ke kuahu, a me ke anaina iloko oia hulihia. Ina ua ike na komite i ka hewa o Rowela maloko o ko lakou hui ana, heaha la ka mea i haawi ole ia ai oia ma ka lima kakauha o ke kanawai, a nana e hoopai a hooko i kona hewa a makona pono? Eia ka! i pakali aku lakou ia Rowela i mea e haulehia ai oia "iloko o ka upena a Kalawakua," a loaa ka lakou mea e hoopouli ai i ka manao o kanaka. Aole anei no kahi kiekie na Luna o ke Kuokoa, a he mau mea hoi i kuluma i na luana ana o ka poe maikai, he mau mea hoi i paulele ia ma na oihana o ke kuahu, he oihana makamae a paumaele ole? A heaha la ko laua mea i hookuu aku ai i na kolamu lilelile o ka laua nupepa, e kikohuia e na kulu wai o ka haumia a me ka pelapela? A heaha la ko laua mea i ae aku ai ia* imoimo iloko o ka laua nupepa i mea e heluhelu ia ai e ke ao holookoa o Hawaii nei? He hoa aloha maikai no ka paha no laua, a i ole ia he lala no paha no ke anaina?
Ina ua kue ka'u mau mea i olelo ai no ka haumi o kela mau olelo iloko o ke Kuokoa a lakou i manao ai he kupono no ka lehulehu, a'u hoi i manao paa ai aohe i kupono; a he manao paha ko lakou e pane mai, ua makaukau no au no ka pane aku he haumia, a he pelapela loa ia mea, a he pono ke hoopaiia ma ka degere akahi. I ka poe a pau loa i manao ole he haumia ia mau mea, ke hai ae nei au ia lakou, aohe no o lakou kuleana iloko nei oonei, mawaho aku no lakou, aia no o ka poe i manao he haumia ia mea e like me kau kauwa haahaa. Me ke aloha.
M. C. Lipoekeanu.
"Ke Au Okoa."
He nui ko makou olioli i keia mau la, no ka puka ana mai o keia Nupepa Hou, oia hoi keia, "Ke Au Okoa," no ka mea hoi, he Nupepa keia i kukuluia e ke Aupuni, a o kona kulana, e mau ana no ia. A he kupono i na kanaka kupa Hawaii, e hookipa ia ia ma ko oukou mau Home oluolu, i loaa ka mea nanea o ke anu o ka hooilo, a me ka la kikiki o ka makalii ; a e halawai mau no ia me kakou i kela hebedoma keia hebedoma a puni ka makahiki.
Aole no hoi ia makou wale na kupa o keia aina ia oukou no hoi kekahi e na makamaka ili keokeo, i walea i ka hoinaunau ma ka makou olelo, a pela no hoi oukou ka poe nana i kukulu mai ka ohe hoonui o ka ike i keia lahui, a pela na kumu, na haumana, na kahu o na Ekalesia, mai manao hoino oukou, e like me ia ia "Hoku o ka Pakipika," aole he hana pono ia, eia ka pono, e lawe like, a e kau ia ia maluna o ko kakou mau poohiwi akau, i like ai me ke koa kiai e paa ana i kana pu kaupoohiwi ma ka Hale Alii Iolani, ka haule ole ma kona aoao.
Eia hoi kekahi, o ka makamua paha keia o ko'u ike ana i ka hoopuka ia ana o ka Nupepa Aupuni ma ka olelo Hawaii, a he mea nani ia no ko kakou mau poo. Aka, ma ka olelo Beritania ua hoopuka ia ka Nupepa Polunesia. Heaha kou waiwai e ke kanaka Hawaii ike ole i ka olelo haole, a pela oe e ka wahine, a me ke keikikane a kaikamahine hoi; ina o ka Nupepa Polunesia? Eia no ka haina kupono, aohe waiwai, aohe pomaikai, i loaa iki ia kakou. Ano, ua puka ia ka Nupepa o kou Aupuni, ma kau olelo no, he olelo pakake ole, a luhi ole i ka namunamu iho, me ka hoomaopopo ana i ke ano, ahe hiki ia oe ke wehe akea i kou manao ma keia Nupepa "Ke Au Okoa," ina nae hoi he mau manao kupono i ka pomaikai o ke Aupuni a me ka lahui. Aole pono ia oe e ke kanaka Hawaii i loaa ka ike e nele i keia mea he Nupepa, a pela oe ina he Lahaina a pela aku; o ka mahuahua ana o na Nupepa, he mea hookiekie ae i ka lahui Hawaii nei, a hoonaauao i kela a me keia e lawe ana i ka Nupepa, a he pomaikai no kakou. Nolaila, ke kau leo nei au i o'u mau makamaka o ka malu ulu o Lele, i pa mau ia e ke ahe makani a ka Ma-a-a, e lawe, e hapai pu, a lokahi ka manao. No ka mea hoi, o oe e ke kulanakauhale i noho i ka malu ulu, ka mea hoi i hapai i ae i kou lima iluna, me ka hooho no me ka leo akaka, e olelo ana, e hoololi no makou i ke kumukanawai; a ua ike ia ia mea e ko ke ao nei. Nolaila, ma ia hoololi ana o ke kumukanawai, loli na hana a pau, a he Ahaolelo Elele ma ka la 7 o July, hui hoi ka Hale Ahaolelo Alii me ka Hale Makaainana, nolaila, ano e na hana. Ma ka noonoo ana, i ka inoa o keia Nupepa, me he la ua like meia ano i loaa ai i keia Nupepa ka inoa hanohano, no ka mea, he hana i pili i ke aupuni, oia hoi keia "Ke Au Okoa," ua kuakoko i kela makahiki, a i keia makahiki, ua hanau.
I ko kakou Alii Iolani Kamehameha R., i noho ae ai ma ka pane poo o ka noho ana Alii o keia lahui, ilaila no ka hoomaka ana ae o keia inoa "Ke Au Okoa" nolaila, ke puka hou nei keia Hokuhele hou, i ike ole ia i ke au i hala aku, a ke o mai nei oia i kona mau kukuna malamalama, ao kona olinolino ana, ua like me ka la, a ina pela, he kupono anei ia kakou ke hoohemahema i keia malamalama, i like ai me ka ipukukui ma na hale o kakou, a nele i ka pouli i ka po, a pela oe e ke kanaka a mau kanaka i loaa keia Nupepa, e piha ana oe i ka ike, a me ka naauao, ma na mea a keia Nupepa e ao mai ai ia oe. Nolaila, e hookiekie pono kakou i ka Nupepa o ko kakou Aupuni, hapai pono ana ia ia, he Aupuni nou, he lahui kanaka nou. Iloko o keia kau o ko kakou Nupepa kahiko, oia hoi ka "Nupepa Kuokoa," piha ka naau i ka hoowahawaha, me ka minamina pu i kona mau mau ano i kinohou; aka, i ko makou lohe ana, he poe kamalii ka poe nana e hooponopono. Auwe! Poho ke dala!
Me ke aloha i na hoa,
Na Kupa Hawaii.
He Nu Hou Maoli.—I ke kakahiaka o ka la pule, (oia ka la 30 o Aperila,) akahi no a ike ia ma Hawaii nei e haiolelo ana kekahi Kahunapule kanaka maoli ma ka olelo Beritania. A, o ua Kahunapule nei, oia o ka Rev. W. Hoapili Kaauwai, no Maui. Ia ia no ka haiolelo ia kakahiaka ma ka Halepule o ka Bihopa ma Peleula, a ua hoolohe pono ia kana mau olelo e ke anaina haole e noho mai ana, a ua makemake waleia kona mau manao i hoopukaia. Aia kona poo olelo ma Roma VII: 24. Hoakaka ae la ke Kahunapule, he poe hewa na kanaka a pau, ua hewa nui kekahi poe, a ua emi iho ka hewa o kekahi poe, he naau hewa no nae ko kakou a pau. I kekahi manawa, ua hele pololei kakou, a mahope, haulehia hou ae iloko o na hewa, a ala hou no nae ; a o keia pii ana iluna a emi hou ana ilalo, oia ka haawina mau a ke kanaka a hiki aku oia i ke aupuni o ka lani, kahi e pau loa ai na pilikia a me na hewa. Ua hooliloia Rev. Mr. Kaauwai i Kahunapule, a ua poniia e ka Haku Bihopa o Honolulu, ma Lahaina, i ka la Pule, Sepatemaba 25, 1864.
Na Palapala.—Ua nui wale na palapala i loaa ia makou mai kela wahi keia wahi o ka pae aina, e apono mai ana i Ke Au Okoa, a e hoike mai ana no ka mahalo o ka lehulehu i ko kakou nupepa. Aole nae o makou manao e paiia ua poe palapala la, o piha wale i na kolamu me ke kapaeia hoi i na mea io; aka, ke hai aku nei makou i ke aloha i na makamaka a pau mai o a o, a ke hoakaka kuio ae nei makou, e hooikaika mau ana keia nupepa e hoopiha mau i kona mau aoao i na hua momona o ka naauao.
Ka Lio.—Ina ia oe ka malama ana i na lio, e hoomanao oe, ua oi aku ka pono o ka hana oluolu mamua o ka hana oolea. Ina e hooluolu oe me ka lio, alaila, e ulu ana kona aloha ia oe, e hoolohe ana oia i kou leo, a e hoike ana oia i kona olioli no ke kamumumu o kou mau wawae. E haawi liilii a pinepine hoi i kana mea ai. E hoomaka e aoia i ka hana i kona wa opiopio, alaila, aole oe e hoolalelale ana mahope.
Ikaika i ka au.—Mamua aku nei, ua au heihei kekahi mau haole ma ke kowa o Dovera, mawaena o Farani a me Beritania, he haole Pelekane, a he haole Farani. He ehiku mile ka loa o kahi e heihei ai, me ke kupikipikio o ke kai ia wa. I ka hoomaka ana ua hele okoa mamua ke keiki Farani, aka, aohe i emo puka ke keiki Pelekane. Ka loihi o ka manawa i au ai ia mau mile elima, he hookahi hora me kanalimakumamaono minute, a he iwakaluakumamawalu sekona.
Makani ikaika.—Ma ka la 5 o Okatoba, ua pa ae kekahi makani ikaika loa ma Kalakuta i Inia Hikina. He 110 moku i ili, a he 12,000 kanaka i piholo. Ua oleloia ka nui o ke poho i ka pa ana o keia makani, he 40,000,000 dala. He waikahe nui no hoi kekahi i hohola ae nei ka hapa nui o ke kulanakauhale, a o na kauhale e ku ana ma kapa o ka muliwai, ua nalowale pu loa i ka wa.
Kilauea.—E hoomaha ana ka moku mahu Kilauea, a hala keia pule, i mea e holoiia'i na ipuhao, a i ka Poakahi, Mei 15, e hoomaka hou ia'na kona holo mau ana.
OLELO HOOLAHA.
UA NONOI IA MAI KA MEA NONA KA INOA malalo e Maewaewa, e hooiaio ia na Palapala Kauoha a Ehu (k,) o Keanae, Koolau, Maui, i make aku nei: Nolaila, ua hoike ia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poakolu, oia ka la 21 o Iune e hiki mai ana, ma ka hora 10 o ke kakahaiaka, oia ka la a me ka manawa e hoolohe ai kela nonoi ana mai, a me na mea kue e hoike ia mai, aia ma Wailuku kahi e hana ai.
A. M. KAHALEWAI.
Lunakanawai Kaapuni Apana Elua.
Lahaina, Mei 5, 1865. 3-3t
OLELO HOOLAHA.
UA NONOI IA MAI KA MEA NONA KA INOA malalo e Kamali, e hooiaio i ka Palapala Kauoha a Kamai, o Wailua, Koolau, Maui, i make aku nei: Nolaila, ua hoike ia i na kanaka a pau, ke pili, o ka Poakolu, oia ka la 21 o Iune e hiki mai ana, ma ka hora 10 o ke kakahiaka, oia ka la a me ka manawa e hoolohe ai ia nonoi ana mai, a me na mea kue i hoike ia mai, aia ma Wailuku kahi e hana ai.
A. M. KAHALEWAI,
Lunakanawai Kaapuni Apana Elua.
Lahaina, Mei 5, 1865. 3-3t.
OLELO EOOLAHA.
UA NONOI IA MAI KA MEA NONA KA INOA malalo, e Kuamoo, e hooponoponoia ka waiwai o Kahaawi (k,) o Puuhaoa, Hana, Maui, i make aku nei me ke kauoha ole, a e hooiaio ia kona pili ana ia ia i hooilina no kona waiwai. Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau, ke pili, o ka Poalua, oia ka la 20 o Iune e hiki mai ana, ma ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora e hoolohe ai i keia noi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma Wailuku, Maui, kahi e hana ai. A. M. KAHALEWAI.
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua.
Lahaina, Mei 5, 1865. 3-3t.
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NONOIIA MAI KA MEA nona ka inoa malalo, e Haole (w,) no ka hooiaio ana i ka palapala a Kalalahua, no Honolua, Kaanapali, Maui, i make aku nei: Nolaila, ke hoikeia aku nei i na mea a pau, i pili, o ka Poakolu, oia ka la 24 o Mei, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe ana i keia noi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Lahaina, Maui, kahi e hana ai.
A. M. KAHALEWAI,
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua.
Lahaina, Mei 5, 1865. 3-3t
LUNAHOOPONOPONO WAIWAI.
NO KA MEA, UA HOOKOHUIA KA MEA NOna ka inoa malalo iho e ka Aha Kiekie, i Lunahooponopono i ka waiwai o John Harbottle (Wahinepio), Manini Harbottle, a me William Kuapanah Harbottle, i make aku la, nolaila, ua kahea ia na mea a pau i aie i ua mau mea make la, e hookaa koke mai, a o ka poe a lakou i aie aku ai, e hoike mai i ko lakou koi, EDWARD H. BOYD, (Ailuene,)
Lunahooponopono Waiwai Hooilina,
Honolulu, Aperila 27, 1865. 2-1m.
NA POO LETA!
KE HOIKE IA'KU NEI I NA LUNAKANAWAI Kaapuni, Lunakanawai Hoomalu, me na Lunakanawai Apana a pau, o loaa no ia lakou na Poo Leta no na palapala oihana, ke kikoo mai ia'u.
L. McCULLY,
1-3 t. Kakauolelo o ka Aha Kiekie.
OLELO HOOLAHA.
E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU MA keia: Ua hookohu mai ka Mea Hanohano R. G. Davis, kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie, ia Lukia Aliona a me J. W. Keawehunahala, i mau Luna Hooponopono i ka waiwai o Napapai (w.,) no Lahaina, Maui, i make aku nei. Nolaila, ke kahea ia'ku nei na mea a pau a ka mea make i aie aku ai, a me ka poe hoi i aie mai i ka mea i make, e hele mai lakou imua o ka mea nona ka inoa malalo, iloko o na la he kanakolu mai keia la aku, e hooponopono ai no na aie maopopo, ina he aie io, a e loaa no au ia oukou ma Kikikahle, Honolulu, Oahu, ma kai iho o ka Pa o Kaaione, e ninau no i loaa. Ina i hele ole mai kekahi iloko o ka manawa i haiia ae la maluna, alaila, aohe kuelana iki e koi mai ai mahope.
J. W. KEAWEHUNAHALA.
Kekahi Luna Hooponopono Waiwai o Napapai w.
Honolulu, Mei 6, 1865. 3-4t*
OLELO HOOLAHA.
E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU KE nana mai lakou, owau o ka mea nona ka inoa malalo iho, ke papa, a ke hookapu aku nei au i kuu aina, ia KALUAOKAU, e waiho la ma Waikiki, Oahu, aole e hele wale na holoholona maluna o ia aina. Ina e loaa i ko'u Luna, kekahi o na holoholona, Lio, Bipi, Hoki, Miula, Hipa, Kao, Puaa, e komo ana maloko o ka aina i hoikeia maluna, alaila, e uku no ka mea nona ia holoholona $1.00. A no ka Moa, Pelehu, Koloa, Kaka, a pela aku, he hapaha dala ka uku. E malama pono oukou, o pilikia auanei, o ka mea e hookuli i keia, e pili no ke Kanawai ia ia.
C. KANAINA.
Pohukaina, Honolulu, Mei 6, 1865. 3-4t
OLELO HOOLAHA.
E IKE AUANEI NA MEA A PAU, UA HOOnoho mai ka Aha Hooko Kauoha ia'u i Luna Hooponopono Waiwai no Enoka Kawailepolepo (k.,) a me Keomailani (w.,) i make aku nei, a ina o ka poe aie ia laua, a o ka poe paha a laua i aie aku ai, e hoike mai i 30 la mai keia la aku, imua o'u a o ko'u mau hope paha, o J. Komoikehuehu, a me J. Kanihina, ma Honolulu, Oahu. KAINAINA.
Honolulu, Mei 8, 1865. 3-3t*
OLELO HOOLAHA.
UA HOOPII MAI O KAMIKI (W.,) KUE I kana kane mare, ia Apanihina (Pake,) no Kaumakapili, Oahu, mamua, e hooki i ko laua mare ana, no ka nalowale ana no na makahiki ekolu o ua Apunihina (Pake) nei ma ka aina e, aole i lohe hou ia mai. E hanaia keia hoopii imua o ka Mea Hanohano R. G. Davis, kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie, ma ka la 8 o Sepatemaba, i ka hora 10 o kakahiaka, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.
Wm. HUMPHREYS.
Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Mei 8, 1865. 3-4m
OLELO HOOLAHA.
MA KA WAIWAI O KEKAPAI (K.) NO KA mea, ua noiia mai ka Mea Hanohano G. M. Robertson, Lunakanawai o ka Aha Kiekie e J. K. Kaunamano (k,) no ka hookohu ia i Luna Hooponopono no ka waiwai o Kekapai (k,) no Honolulu, Oahu, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poalua, oia ka la 16 o Mei, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia noi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.
Wm. HUMPHREYS
Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Mei 4, 1865. 3-2t.
OLELO HOOLAHA.
MA KA WAIWAI O IKIIKI (K.) NO KA mea, ua noiia mai ka Mea Hanohano G. M. Robertson, Lunakanawai o ka Aha Kiekie, e Kukao (k.) no ka hookohu ia ia i Luna Hooponopono waiwai o Ikiiki (k,) no Honolulu, Oahu, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poaono, oia ka la 20 o Mei, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe ana i ka oiaio o keia noi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.
Wm. HUMPHREYS,
Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Mei 5, 1865. 3-2t.
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NONOIIA MAI KA MEA nona ka inoa malalo, e Ainoa (k,) e hooponopono ia ka waiwai o Kaumiumi (k,) o Wailua, Koolau, Maui, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau, ke pili, o ka Poaha, oia ka la 22 o Iune, ma ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora e hoolohe ai i keia noi ana mei, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma Wailuku, Maui, kahi e hana'i.
A. M. KAHALEWAI,
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua.
Lahaina, Mei 5, 1865. 3-3t
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NONOIIA MAI KA MEA NOna ka inoa malalo, e Milikaa (k,) e hooiaio ia ka Palapala Kauoha a Enosa Kuakamauna, o Lahaina, Maui, i make aku nei: Nolaila, ua hoike ia i na mea a pau, ke pili, o ka Poakolu, oia ka la 24 o Mei e hiki mai ana, ma ka hora 10 o ke kakahiaka, oia ka manawa e hoolohe ia'i ka oiaio oia Palapala Kauoha, a me na mea kue i hoike ia mai, aia ma Lahaina kahi e hana ai. A. M. KAHALEWAI,
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua.
Lahaina, Mei 5, 1865. 3-3t.
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NONOIIA MAI KA MEA nona ka inoa malalo, e J. D. Haverkost, e koho i Luna Hooponopono Waiwai o Kahuailua, o Wailuku, Maui, i make aku nei me ke kauoha ole: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau, ke pili, o ka Poalua, oia ka la 20 o Iune, ma ka hora 10 o kakahiaka, e hoonoho ia'i kekahi i Luna Hooponopono, a me na mea pili ke hoike ia mai, aia ma Wailuku, Maui, kahi e hana ai.
A. M. KAHALEWAI,
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua.
Lahaina, Mei 5, 1865. 3-4t
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NONOIIA MAI KA MEA Nona ka inoa malalo, e Puhiahi (w) a me Auwae (k,) e hooponopono ia ka waiwai o Kalawaianui (k,) o Kawaloa, Hana, Maui, i make aku nei; a e hooiaio ia ko laua pili ana ia ia: Nolaila, ua hoike ia i na mea a pau, o ka Poalua, oia ka la 20 o Iune, ma ka hora 10 o ke kakahiakaka, oia ka la e hoolohe ai i keia nonoi ana a me na mea kue i hoike ia mai; aia ma Wailuku, Maui, kahi e hana ai. A. M. KAHALEWAI,
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua.
Lahaina, Mei 5, 1865. 3-3t.
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NONOIIA MAI KA MEA nona ka inoa malalo, e Naliikanakaole (w,) e hooiaio i ka palapala kauoha a Hoonoho (k,) o Wailua, Koolau, Maui, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na mea a pau, ke pili, o ka Poakolu, oia ka la 21 o Iune, ma ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la ame ka manawa e hoolohe ai ia kauoha, a me na mea keakea i hoike ia mai, aia ma Wailuku, Maui, kahi e hana'i.
A. M. KAHALEWAI,
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua.
Lahaina, Mei 5, 1865. 3-3t
OLELO HOOLAHA.
UA NONOI IA MAI KA MEA NONA KA INOA Malalo, e Paaoao, e hooponopono ia ka waiwai o Mahiai (k,) o Papauluana, Kipahulu, Maui, i make aku nei; a e hooiaio ia kona pili ana ia ia, i hooilina no kona waiwai: Nolaila, ua hoike ia i na kanaka a pau, o ka Poalua, oia ka la 20 o Iune, ma ka hora 10 o ke kakahiaka, oia ka la e hoolohe ai i keia nonoi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma Wailuku, Maui, kahi e hana ai. A. M. KAHALEWAI,
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua.
Lahaina, Mei 5, 1865. 3-3t
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA HANOHANO R. G. Davis, Lunakanawai o ka Aha Kiekie e J. W. Kawamu (k,) no ka hookohu ia ia i Luna Hooponopono Waiwai o H. Keahi (k,) no Waihee, Maui, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poalua, oia ka la 9 o Mei, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia noi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.
Wm. HUMPHREYS,
Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Aperila 26, 1865. 2-2t.
KA MOKUMAHU "KILAUEA!"
E HOLO ANA IA MAI HONOLULU aku ma ka POAKAHI, MEI 15, no
LAHAINA, MAALAEA,
KALEPOLEPO, ULUPALAKUA,
KAWAIHAE, HONOIPU,
KAILUA a me KEALAKEKUA.
A e hoi hou mai i Honolulu ma ke kakahiaka o ka Poano.
Ma ia hope aku, eia na la holo o KILAUEA, Poakahi, la 15, 22, 29 o Mei, a me ka la 5, 12, 1 me 19 o Iune. JANION, GREEN & Co,
1- tf. Agena o Kilauea.
LOLE HOU! LOLE HOU!!
Ua lako au i na kuka paina eleele maikai, he hookahi haneri. Mai ka umikumamalima aku a ke kanakolu dala ke kumukuai o ke Kuka hookahi, oia hoi na Kuka maoli, na Koheoheo a me na Kukaholoku.
He mua lole manoanoa kekahi, oia hoi na Palemai, na Kakini, a me na Palemai wawae i hanaia noloko mai o na lole maikai loa. He mau Kuka Palu Holoku no kekahi, a me na Koheoheo, mai ka a 7 a hiki i ka 14 dala o ke Kuka hookahi.
O na lole i haiia ae la maluna, he mau lole maikai, aohe aie, he dala kuike wale no.
LOLE PAPAMU!
HAINAKA LEIAI!
KILIKA ELEELE—Mai ka $1, a ike $1 25, no ka Hainaka hookahi, i kuai ia hoi mamua no na dala elua. H. McDONNA.
Ma kahi e kokoke ana i ka Pa Kuai Papa o Lui a me Dikesona. 1-1m.
OLELO HOOLAHA.
A KA PAPA HOONAAUAO I NA LUNAKANAWAI HOOMALU A ME NA L. K. APANA.
KE HOIKE IA'KU NEI, UA HOOMAKAUKAU ia ke kula Ao hana lima a me ka hoopololei, i hookumuia e like me ke Kanawai i hooholoia ma ka la 30 o Dekemaba, 1864, i kapaia ua Kanawai la, "He Kanawai e kauoha ana i ka Papa Hoonaauao e hoonohonoho i kula ao hana lima me ka hoopololei, kahi e malamia'i a e hoonaauaoia'i na keiki makua ole, a i haalele wale ia paha, a i hookahuliia'i ke ano o na lawehala opio." A e hiki no ke hoouna ia ma ia kula mai keia la aku, e like me ka mea i kauohaia ma ia Kanawai. M. KEKUANAOA,
Pe residena o ka Papa Hoonaauao.
Keena Aopalapala, Aperila 28, 1865. 2-1m
HOOKOHU HOPE.
E IKE AUANEI NA MEA A PAU, UA KOHO au ia H. A. Widemana, oia ko'u Hope e lawelawe ma ko'u inoa i ka'u mau hana a pau, oiai o ko'u hele ana i ka aina e.
S. SPENCER (Kepine)
Honolulu, Mar. 1, 1865. 2-2t
OLELO HOOLAHA.
I KA POE A PAU E NONOI MAI ANA E hooponopono ka waiwai o ka poe make ma ka Apana Hookolokolo Elua, o ko Hawaii Pae Aina. Owau i hoonohoia i Lunakanawai Hooko Kauoha, no ka waiwai o ka poe make. Ke hai aku nei au, mai keia la aku, aole e hanaia ia mau nonoi ana ma kahi e, ma ke kulanakauhale wale no o Lahaina, Maui, kahi e hana ai.
No ka mea, aia malaila na Buke a me ka Moolelo o kekahi poe i make mamua, a ua pono ole ke hanaia ma kahi e, o huikau, a hoopaapaa, a lilo i mea ole ka hooko ana a ke Kanawai. Aole pono ke kali a hiki i ko'u wa e hele kaapuni ai, no ka mea, elua wale no o'u hele kaapuni ana i ka makahiki. Ua loihi ka waiho ana e kali ai, a make e paha kekahi poe i nonoi mai, a poho wale ko oukou dala, me ka pau ole hoi o ka hana. E hele, a e holo mai no ma Lahaina, Maui, a e loaa no au ma ko'u Keena Hookolokolo Kauoha, i na la noa a pau. Owau no me ke aloha.
A. M. KAHALEWAI,
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua.
Lahaina, Maui, Apr. 7, 1865. 1-1m.
OLELO HOOLAHA.
E IKE OUKOU E NA KANAKA A PAU LOA, Owau o ka mea nona ka inoa malalo nei, ke hookapu aku nei au i ko'u Kuleana aina a me na aina e ae i waihoia mai ia'u, e mahi, e malama, a e nana, ua kapu pu ia mau wahi, na kula a me na wahi i papaia e a'u, aole e hele wale na Bipi, Lio, Hoki, Iakake, Hipa, Kao, PUaa, ma ia mau wahi a pau e waiho nei ma Kalihi, Oahu, a o ka uku o ke poo o ka holoholona hookahi $1.00 a emi mai, a Ina i hoopoino ina mea kanu, e like me ka nui o ke poho ka uku. E hana no wau a me ko'u mau hope e like me ke kanawai i ka mea kue i keia Olelo Hoolaha.
Na B. OHULE.
Inaipuhi, Kalihi, Oahu, Aper. 27, 1865. 2-1m
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA NONA ka inoa malalo, e Puuonohi, e hooponoponoia ka waiwai o Kauhikau (k,) o Kahakuloa, Maui, i make aku nei me ke kauoha ole, a e hooiaio pu ia kona pili ana i hooilina no kona waiwai: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili o ka Poaono, oia ka la 20 o Mei, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i keia noi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma Lahaina kahi e hana ai.
A. M. KAHALEWAI,
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua.
Lahaina, Maui, Apr. 1, 1865. 1-5t
OLELO HOOLAHA.
UA HOOPII MAI O MEREANA KUE I KANA kane mare ia Joe Bassimis, no Honolulu mamua, e hooki i ko laua mare ana no ka nalowale ana no na makahiki ekolu o ua Joe Bassimis nei ma ka aina e, aole i lohe ia mai. E hanaia keia hoopii imua o ka mea Hanohano R. G. Davis, kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie, ma ka la 19 o Mei, i ka hora 10 o kakahaika, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu. L. McCULLY,
Kakauolelo o ka Aha Kiekie.
Honolulu, February 13, 1865. 1-1m.
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA HANOhano R. G. Davis, Lunakanawai o ka Aha Kiekie e Holi (k,) no ka hooiaio i na Palapala Kauoha o Kanakaole (k,) no Kalihi, Oahu, i make aku nei. Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poaono, oia ka la 12 o Mei, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia Palapala Kauoha, a me na mea i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu. Wm. HUMPHREYS,
Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Aperila 25, 1865. 2-2t
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA NONA ka inoa malalo nei e Anapanapa, e hooponopono ia ka Waiwai o Pu, o Waihee, Maui, i make kauoha ole. A e hooiaio ia kana mau keiki i Hooilina; a e hoonoho i Kahu malama Waiwai: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau, ke pili, o ka Poaha, oia ka la 25 o Mei, ma ka hora 10 o kakahiaka, oia la a me ka manawa e hoolohe ai i ka oiaio o keia noi, a me na mea kue i hoikeia mai, aia ma Lahaina kahi e hana'i.
A. M. KAHALEWAI,
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua.
Lahaina, Maui, Aper. 14, 1865. 1-5t
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA NONA ka inoa malalo e Wahineino, e hooponopono ia ka Waiwai o Peter Doct, o Lahaina nei i make emo ole aku nei me ke kauoha ole, e koho hoi i mau Luna Hooponopono no kona waiwai: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, o ka Poaha, oia ka la 4 o Mei, ma ka hora 10 o ke kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i keia noi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma Lahaina kahi e hana ai.
A. M. KAHALEWAI,
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua.
Lahaina, Maui, Nar. 9, 1865. 1-6t
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA NONA ka inoa malalo nei, e J. C. Farwell, ehooiaio i na palapala kauoha a Hakiki, o Waikapu, Maui, i make aku nei: Nolaila, nke hoikeia aku nei i na mea a pau, ke pili o ka Poakolu, oia ka la 10 o Mei, i ka hora 10 o kahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia noi ana mai, aia ma Lahaina kahi e hana ai.
A. M. KAHALEWAI,
Lunakanawawai Kaapuni o ka Apana Elua,
Lahaina, Maui, Apr. 14, 1865. 1-6t