Ke Au Okoa, Volume I, Number 4, 15 May 1865 — He Moolelo a ke Kahukula Nui i kona kaapuni ana i ka Mokupuni o Oahu. [ARTICLE]

He Moolelo a ke Kahukula Nui i kona kaapuni ana i ka Mokupuni o Oahu.

ūa haawiia mai makoii i keia mau, mooolelo a ke Kahukula Nui, Hon, A. Fop.nandkr no koua hele'kaapuni ana i keia 'iopkūpūni, iloko o na !a rnua o keia mahina, a ko tffanao nei niakou, e inakemake ana ka lehalehu e 'ke i ke ano o ka noho ana a me ka hooponopoiio ana ilrjt:ō ō kula aupuni. \E ao ia auanei kek°' poe kuinii, a me na makua mea keiki k- uahi, no ka ino, malama ole ia i na'hale kula ma kekahi mau wlhi.' v E ka Lunahooī'Onopono o Kk Au Okoa Ke hooili aku nei au iaoe make ano pokole, i ka'u mau olelo hoike imna o ka Papa Roonaauao, no ko'u hele kaapuni ana iho ne'i e nana i na kola aupuni ma ka mokupuni ō Oahu, Ke lia neī au, e lilo ae ke pai ana o kēla mau mooolelo ma ka nupepa Hnwaii, a nie ka nupepa Eeniania, i mea e hoolana ai ... uīanae oka poe e makemake ana e Loona keiki kanaka maoli. I feo f o\a*lele ana ia Honolulu, hele mua aīi o Ewa a me Waianae, a ua hookipa oluolu 1a au ma ka hale o*Mr. Kahauo!oif6, 'foa ka Lunakanawai Apana maapana. Ai ke kakahiaka ae, ua — mai ' e a ' u na Kumukula a pau 0 l& %pana, a i pakahi ana ia lakou no ka makaukau iKa~i7ffeāj]a. ao, iloko o na mea a ka Papa īloonaauao i la. ua haawiia i'kela a<cie kela o lakou i ka p»iapala hookohu kumu, a ua wehewehe ia aku imua o lakoū i namla a'u i hoomakaukau ai a i hoolahaia mamua. . 0 ona hale kula ma Hwa, ua lapuwale ko lakou mau ano. Ma Halawa* ua pono no kplaila hale kula, he uuku no nae. Ma Kalauao, he hale laau, a iloko o Dekemaba i nei, ua hinaia e ka makani, a ua kukulu houia me ka hemafiema no nae, a ua inoino loa, klipono oleiee hooliloia i ha,le no ua ilio. Eiua mau puka nui, kahf e komo lea mai ai ka malamalaina, a he haneri paha o na puka e ae ma kaupaku, ma na paia, a me ka papa heui, Kaui e Komo mai ai ka makani, Aua mo-kuia nohoi ma kahi malu ole, maluna o ka puu 4 he wafn panoa, ha-alele-akua ia, i hilei ole ke hoomaikai ia. A pela nd ma ke anō i waihoia'i ka. hapa nui o na hale kula a'u i makaikai ai. Ua kukuluia ma na wahi i malu ole i na makani ino, na paa ole i aa pa, a ua nohahā a hemahenm ko lakou mau ano nai, a knpono ole hoi i ko'u manao'i mau wahi e aoia'i na pokeo o Hawaii iloko o uii ano hoomaemae, ho'onani," ā me ka miilama ppno, i makemakeia iyi na kamalii. Ik»wa i waeia'i keia mau kahua hale ku!a, he mea hiki no i ke aupuni ke Jcoho a e wahi kahi jl£)i_e loaa'i ka malu uliuaau. ka. lepo Tnajkjf a me ka wai kahe, aolo hoi o.keia maū wabY ino, kahi i kukuluia'i na hale kula, me he :uea la ua kaulaiia malaila i maloo ai, a me ka hoonele i na helehelena maikai owaho t he mea ia e hoomanao ai ua nele i ka hoonaauao maloko. .Se pakehewa ahe poHjj| hoi ke hana houia ka hale kula ma Kalauao, aole hoi au i makemake e kukulu i kula hoa, oia a.loaa i kekahi kahu» e ae mai Elonohiln' uial, nolaila, o waihoia pola ua hale a hilei ak{i ia manawa, he pnlahei»m.|Ba ka aij&maiihiui, a he ahele lioi no na keiki^ 0 kaiiale kula ma Waiawa, "hale laau nui, akea, a paa.no hoi, no i mala. ma «a'noha na puka aniani, ua nalowale keKahi o ua papa hehi, na popopo kekahi, nele na puka komo ina laka, a i kahakaha kumumu la. Leno loa na puka aniani, nie be mea la, aole loa i holoi ia, a o kej.no o ka papa hehi, me he mea la, he kakaikahi na bulumi iloko kela apana, Aole i pa ia> ke kahus ī ka'pa, a ua kuhuluku laalua ke kahua, Ina eae mai ke konohiki, alaila, e hiki no ke lawe ia aku kela hale a ma kahl e kokoke ana makai ae, e iV> ka wai kahe, ī mea e ulu mai ai hoomaemae a me ka pouo " » Ma Waikele, he hale laau ka hale kula, ua aneane e like toa kona mau ano me kela hale kula i hoakaka rpra 'a nia Kalauao. Ua noha na puka aniani a nae na puka komo, a ua komo walel?a Āakani ma kela wahi keia wahi. Ua kukuluia ma ke ma kapa o ke alanui, aole hoi he wah! jpea mauu e ulu ana malaila, aka, ua . ao » iue Va lepo. E hale malalo ae ma na aina a o \yajipm uaKā, a i ole ia, e ia, Ua ka wai aole hoi he wahi maluwela oka la. Aole auei'ia mau i kela la keia 10, ma kāhi i makema'ke ole ia e like nie ka hale kula o Waikole? Aole au i iiiki aku i ka hale kula ma Honouhuli, uo ka mea, ua hala e i ke alanui me kc?Pifce ole. Ua hai ia inai uo nae au, aole no i oi aku kona mau auo o ka maikai inamua ae o ko a nie Kalauao. Mamuli o ko'u kamailio ana me ka poe elemakule kuonoono o ka noho ana, ua hoiunaopopoia ua lilo feo Ewa poe kanaka i ka heihei lio, me ka haaleīe i ko lakou mau oihana, ame ,ka malama ole 'i na keiki, A, i |;o'u ninau ana iho no ke kumu o keiahana aiia pela, tia haī ia mai ay, no ke ano kupaa ole, loliloli wafe« ua kannka, a no ka nele i kekah! mea kaulana e uoho ai iwaena o īakou e lioohnli a e pai£ki ia lakou ma na hana maikai. 4.f|,01e10 mai lakou, i ka wa i noho aku si ka ©iBionari mawaena o lakou, ua emi ke koJj3iWa uie ka palaualelo, a ua oi aku ka miki-

ala, aka, ma ia hope mai, ua hoāhoe ka manao o na kanaka, aua malama ole ic lakou iha. Unku loa ka mahiai ana 1 ik«yia, "o na haole ka poe laahiai raa apana. Aole i hilmai nui la na kanaka mamuli ō ka Lunakaa■© ka Luua Auhau a me l;a Luna Helu, aia no laua ma ka apana c kahi i j poho ai. Ao aku la au la lakou, mj* Jfa hoo- , oaauao ana i na keiki, ua komo ffiala?fa ke ao ana ia lakou ma ka noho maikai a mc ka nolio hana, aole hoi o ka palapala waleno, a ina aole .e hapai pu na makua i ka olhana hoonaauao, e ao aku ia lakou .e hoolohe a e hoopololei, alaila, e makehewa ka hele ana i ke kula, aole hoi e pakele ana ua la i ka ihhune, ka mai, a me ka noho paahao ana, ke nm ae. I ko'n hoomaopopo ana, aole 'he wahi kula hookahi ma Ewa. no na kail&mahine, a no ko'u makemake ana e kukuliī ia! 'ke kula 0 ia ano malaila, nolaila, ua ninau aku au i na kamaaina, ina paha ua ike lakou i kēkahi wahine kupono & hOoliloia'i i kumu no ia hana. Aka, us, hoole mai lakou, aole loa he WUhine hookahi ma ia apana, e kupohō ana no ia Alaila, hai aku Ia aii ia lakou, e 'i'mi ana au i kumu kula wahine ma Honolulu, a e hoouna ia'ku i o lakou la. t 0 ke ano iiuī o Ewa, ma na mea a pau, me he la 'oa kanikoo, malama ole, hooikaika oTē. "0 na hale pule, na hale kula, a me na hale noho o na kanaka, me He meā la;ua noho ōle a he>opalemo ia iloko o 'na makahiki he iwakaluakumamelima. Ma kekahi mau wabf, ua ike ia* ua rrfahi ia a ua malama ia ia wahi, aka, i ka ninau ana iho, hai ia mai no ka haole ia wahi. Kauoha aSu au i ka Luna Kula, e hana hou ia na hale kuta,,e hamo ia me ka puna, a e kukulu ia na"sti ; ehoomahuahuaiaka uku ona Luna malalo #!(fonā, a b hooopau i ka poe makaala ole a ole hoi. E aho e hoem iki ia fia la kula iloio oka inakahiki, me k malama pono W, mainua ae oke kula anai na la a pau r>"k*afaiākahiki, me ka hemahem nae oka malama ana, m Haalel aku la ah ika apana o Ewa, a he!e aku la loko oka apana o Waiahae. Inoino aa lo; ke alanui, a he pohaku wale no ka aina. U oleloia nae, ma ka aoao ona mauna, ua k; ke haliāi holoholona, aka, o ke kula, h(! >ne a me ke akoakoa wale no. * Kakaikahi ioa na kanaka i ike ia ma ia wahi, mau pūpupu hale o ka poe lawai-A wale no ka ī īke ia ma leāhakai. A hala iā-'u o Wai--Nanakul? a ine Laualualei, hiki aku an ī /a haīekula ma Waianae-kai, he hāle laau nui Kupono, a maikai no hoi, aole nae i ia ika pa. ,A ina paha i pena ia ua nei, a hamo iā paha ika puna, alāila e manaoia he maikai loa ka nanaina. Elua wale no ma!a ma keiA apana, o keia nia Waianae-kai, W me kekahi ma Makua, i kula iamāloko o k'ā iiale pnle Hooīe Pope. ' !Noho iho !a. he motnona ia na meakai no hoi, mawaena o Waianae alme Makaha. Ika nan&'Kn, ua kuōnoono ka noho ana o ka p<?e kanaka ma Kamaile. %a mahi pono ia na - a-inakalo. He mauloko ia, ; ua ff! aku au i kekahi mau rn£la puKi- -» apa. Jlaasēii halawai mSi ai kutoL kula me*i?a ) a ua nfnai«nau fia lakou e a'u, «a ao ia a ūa haawiia, na palapala fio<ikōhu. "' 1 kuu haaTēle"ana iho ia Kamai!fe, a hoi hon ae* m Waianae, ike aku la au he 'kula nui i inaikai no h<sfj"i k'upōno loa ika mahi ko, t ai ka pnle ae a hala ka mile hookahi n auka ijoko o awawa. " Aole nae he wa >i mea e ulu ana m$ ūa 'aina nei, a ua pihi |oa nae i ke kikania e'ulu paapu ana, a kielie no hoi. E liiki no ke hookahe ia ka wai nlaluna o ua aina nei. Mai Wai.«me aku pii aku la au ma tKolekole ae' a ha|ft na mauna o Waianae, a iho aku ilalo a i ke kula, a lōaa ia'u ke kuamoo ma ka uapo o Kaukonahna, a i ke a'wakea, hiki aku la au ma ka hale o Mi. Lane ma Waialna. \ Hoakoakoa ae la au i na kumu kula ma ka kula ma Kawailoa, a nīnanlhau ia lakou ia haawiia na p&lapala mahope iho \ ke ao ia'na. ' hale kula pohaku nui a me ka maikai ko Kwwailoa, ua pono no nae ke hamo hou ia i maloko ame waho kekāhi. He nui aua paa ika pa. Ēlua no kula i ao ia maia haīe, ke kula no na keikikane ma Ke kakahiaka, a o ko na kaikamahiue ma ke ahiohi. * ; 0 ka hale ftula ma Kamooloa, he hale laan nui kupono. a me ka maikai no hoi, aole nae he pa. 0 ka haie kula ma Kamananui, he haje laau maikai, a ua makaukau ia e like me ka pono, o ka lepo nui nae ka howa, me he mea la, uā nele ina hulumi ame ka wai. !7a waiho hemaheuia ia ua hale nei maluna ae e kekahi puu, i hiki ole hoi ke mahi ia. 0 ka hale kula ma Kawaihapai, he hak laau kupono no ia, aka, narpi!ikia no ka nok i kekahi mau kui, a o ka hamo ia'na i ka «a T oiā kekahi mea e pono ai. * Pehi uo ka nni o nā hale kula laau au i hele āku ai, ua nele i ka pena ole a I ka puna paha e ole ai e nakaka na laāu i ka la, a i mea hni e h<x>naui ia si, £e ku la ua hale nei ma ke kuhi one, aole hoi i paa ia ika pa. īke kual ao\| i na aiua anpnni ina iieia wahi, aoV in ī hookoeia i kāhna hale kula, nolaila, ua ha iwua mai keia kahuā e ka> Rev. Mr. Emer«.m 4 i ko'lī kamai!io ana me ia, na ae mai oia € kuapo ia keia kahua panoa, a e haawi mai i kekāhi4cahua hou ma ka aoao mauka o na ohe. k.,h, hvi « hiki ke kanu i tia laau malumalu i me na mea ulu e ae.

jfamuli o ko'u niuau auit iho rn u%| Kula a me ka Papa Kula Apan|*Pj|gio ne'. ja hoomaopo aōle 110 e ctīnr kula o keia apana a hala ka &< ta mea, uq, hoomahuahua ia kaluiu o na mu, a oi afeu i ka niea kupoiioTka nui o fi«j haumana. Ua paipai aku au i kaj*aga Ttrii Apana, g.hoemi ae i ka uku o kumu, a e like me ka mea kupono, a e fiog' pau paha ike kula wae, ame ke kuta _mr Kamoōloa, 110 kekahi muuawa, a e liOOU«| aku «a keiki o ia kula ma Kawailoa^ nne i makemake lakou i be kula ma Kamg nanui. „ I ka nana'ku, ua oi aku ka maikai a me ]«' kuonoono o ka noho ana o nakanaka o Wa' alua, mānaua ae okoEwa poe a me ko anae. He nui o keia āpai®' kemahi oke kukulp ana i ka wili Chamberlain, ua hoi' maka ia ke ko e kekahi poe kanakaj noho wale mamua. 1 TTa, like loa ka maikā o Mokuleia, no ka mahi ko me ko MaiO mau nina *ī ko'u manao, ina paha e M mai ana na kanaka o haalele 1 ka mj lama ana i na lio lapuwale he nui, a e hoohm' lakou ma fee kanu ana i ke ko. I ko'u ua aneane eono haneri lio e holo ana maluaa' o ke kula o Mokuleia. - Mai Waialua ae, hele aku au a i ka apana] 0 Koolauloa, malaila ua nana ia e a'u i nem mau hale kula : v t *\ ma kela kap» o ka muTīwal o 'He hale laau paa no ia, he pili ua|' ko iuna. Ua hemahema ana ma 2|' lae o kekahi pnu, kam e lōaa ai i na mcj>k&|Jr ikaika, a ua uuku hoi kahi kātua. c Waialee, hehale I.aau me ke pili malunsl! He hale paa, a ua ponopono iki kona tnajf| ano. Aole nae he kula ma keia wa, no uuku'o na keiki, a ua hoolilo ia ka hale i wlf' hi e halawai pule ai. '^! Laie-maloo, he hale laau kahiko naueūi?, 3 ' aohe papa hele, a he kaupaku pili oluna, uiT pukapuka. Ua heiYiahema kahi Wi'ua, a manaoia e ka Luna Kula, e hoih(Wa ka hall' 1 Laie-wai, kahi o ke kahua o ke Aupuni, a malaila hoi ka nui o na keiki kulā. Kauula, ua like loa ke ano o kolailā kula me ko%aie. U.a palahea"a hailepo koni mau āoao i ka ua"& me'ka makani, a ua uahaha. Ua like ole . loa me i» na auo palaku a me ka lakp kuonoono o ka hale puīē e kii kokoke mai ana. T ' ■•*■■■ Waiono, ua kapaia keia kula no Waiono, aka, aia ma Kapana kahi o ke kahUa/ aole nae no ke Aupuni ia kahua, Ua inoino keia hale, he papa Noueki, aole'Ku i pena ia a hamo puna ia'puha. He pili oleP na, aole papa hele, aole noho, aole k' u, a mea e ae hnail.iua i\i'i ku"!a i.; Luiia KuUi.^'u. lfulu arH oin i tr iu l\tle kula īi.iu naunla, amē Wafolio, a" o ka pono. * J ■ Ma Makaua, ua maikai ka Bale kula, a malama pono ia Aia mawaena ia o a me Kaaawa.'aole nae i i»aikai loa*ke kahui' aua haiki no hoi. ?īe mau kahua kula m3,u wahi, a i ka haalele ana ia maū kahua, 'i ke Aupuni, uo ke aha ia i loaa 'ole ai i,ke kahua ioi aku kona nui a /ae ke kupono f keia? • . I ko'u manawa i*hele a{ ma Ewa, Waianae/ a, me Waialua, e hoom*aj}ā ana na kula, aka, ■ ma e ktria •iyia - ao, nolaila, ua ike| au i na haunSfm>a me kgjino an ua 6j3iōu. Ao]e-jan ī nui n» liaumapa ma ke-I la a me keia kula/ aka, "he oiaio no, u:f mai-f kai no nae ko lakou ola pono, iu.aemae, a ua hoike "maī lakou ī ke ano noonoo akahai, ma'ke ku nui ana ae i ka manawa a'u i komo aku ai i fc'a hale. oka nui ofe poe keiki, malalo ae o ka 12 e na niakahiki, a ua hai ia mai au, o nakeiki nui iho, ua hele pu me na makua, a i ole ia, i ka hoq»| limalima hana. | Ika nana'ku ua emi na kanaka ma kal hapa akau o Koolauloa, aka, he ano mikialal kona kanaka, a kuonaono hoi ma ka nohol aiia, i oi aku i ko na apana e ae- Ua mahua-¥ bua na hale maikai, a ua īkaika a ola ponol ka helehelena ona kanaka. A o kekahi mqa* a'u i.kahaha ai, no ka nele loa i na ilio, a lje kakaikahi o ua lio, a lie hoailona na iu kā naauao ona kanaka. Mai Waimea aC J a hiki wale i Laie, aole i loaa ia'u i ka iliy| hookahi, aule hoi i piha loa ka aina i ua ito.f e like mo ua apana e a'ku. , Ma la apana, ua nut na atna i kuponotfeeJ kanu ko, a ua lioomaka ia kela liana ma Kaa ; awa,'a i ko'u lohe ana,"e kanu ia aua ke koM ma Punalau, m_a keia hope aku, Jyihi hoi i k«J nu nui īa %a i keia wa. Mai Koolauloa aku, ua he!e avTa i Keolau-» poko, a nakumu t»a r KaneuheJ malaila i hoike ai no ko lakou 3 mahope o ke ao ia'na, ua liaawi'a ko mau palapala hookc>!utiSumu. f īloko o ka hooilo iho noi, ua hlua i ka mu kani ka hale kula ma Kualo;i, o kukulukokā ia ana nao ma k« ano hoti, ] He hale kuhi laau ko Waikane, a ina o ha-1 mo puna ia, a malamA pouo, e lilo ana he l hale olnolu iki. 1 Aole uae ho kah'ua, no ?a Kkalosia Kalavrna ko kahua. ĪIo moa ka mahao, o ka hoonele ana o keia kulauakauhale mahuahuaj ke kalma o!c e pouo -ai ke j kiila, ī ka wa i hoouiaopopoia'i no iA aina ' kula. M. H. ISSI-4. T \o ka aui ana o fea la, nolaila, aole au i h-ki aku i na , ha!o kula o Waiaholl a : - Kahaluii; ho uiamao aku hoi ma! ke alunui le, q,ka, i ka nana'ku ua aueaue like we ke auo o ko Waikaue. * Ma Heeia-kai, he ha;c laau maikai, kupo- , l f

||.nQ f Le'wahi hana uuku nae i koe,,a e haino ■ puna ia, maikai loa. Haohalahala % no aae an no tOHf- - v«taT»T < panoa ma kf.c oke alanui. TJ& waiho 1 i- malu ole ia ka hale i ka la a rne ka i ■?: a o ke pili wale no ka mauu e ulu ana rnalail&. «j E aho no ina e hoihoiia ka hale malalo ibo o ka puu, ina kahi ka maluyialu a mē i ka inalie. !. Elua n>a Kaneohe, no ke knla I kekahi, a no ks kula Berit|nia i ma. laiuaia mamua,. a ua pau nae i keia wa. oi aku ka ma.ikai a .me ka maemae o"*l?eia ma,u hale kufa elua mamua ae o ha hale jtuTa e ae a'u i ike ai ma keia heīe L He .mau hale laau, ua pena ia, a t; aole nae awpuni ke kaliua, nā i| ka Ekaleaia Kalavina o Eaneohe. % Aole au i hele aku i hale kula fna Kailua, aka, ma Waimanalo, he hale kula laau» a paa no hoi, aka, ua hai 7iahaha na puka inakanī. īua e iKnmi 4 hamoia me ka punā, e laiya ana mqJbb > mS- A kahiki he nui e tiiWl mai aua.* He r ole kahi kahua, Ska, no ka waenakonu paha \ o na aina ke kumul kukuluia'i ka hale kula * Uialaila. ~ i * Ma Waialua a me Kaneoh"e,- uaninaukuio * inai na kanaka māoli a me na haole kekahf/ [ no ke kukulu ana i na"kula Beritania. Ano n. ka rnea, ua hopholoia e ka Papa Hoonaaua^ * $fthōopau i ke kokua ana i ntt kul& la ma, k s a £ oßeritaiiia ke hi&aku i o lune, 5 nolaila, i ko'u mana6/Tie mea pono loa ke l iiooholoia ekā Papa Hoonaauao,'me ka ae pri o ke Knliina e hookuuia ka au- ; hau kula fio ka poe makua ī hoouna mau i kal ! lako'u maulfēiki i'kekahi kula wae, i kokuafj f oleia e ke āiipuni, e Hke ke Kanawai | mua no īa 'mea'. "H na Xa oka ■ apana eihoopuka i-na palajikla hooialo no ka ;poe iti#ua o ia ano. 'uo i ko'u , manao, he'nuea pōno loa e kukuluia i mau ku(a | [ 'BerLtauia ma kekalg mau apana, a e*ikea an|: ij no na kula o ia ano ma keia hōpe' ? no ka rnea, ua e ka t Hoonaauaō e kiai a n j£' *; "kula a pau tahi i aoia'i na pokeo o I ? me ka hoopilikia ole nae ina iiana. a ka.poe ' nana i kukulu i na kuU no lakou ; iho—nolaila, he inea pono i ko'uinauao, e [ noomauia ke kuleana a ka Papa ai rna i na kula wae, ma ka hāawi ana i kekahi mau * pomaikai no ia poe makua, a e kokua paha ► ma ke ano e ae. y A i ko'u hoi aua Koolaupoko mai, ;, hoike ae Ia au i na kula aupuni ma a ua aoia lakou, alaila, ua j|ia ko lakpu la palapaīa hookohu kumu. He mau iula aupuni ma keia 1§ o na ka Papa naauao ua elibal<j,»o hai kahi i kjikulu -0 £ a niau hilt h§ £0, ua a o ono'ke pena lioulflTa. e hapio punaia p„u£ a . "Ehikiō?aa up, a rfap&.^ t ao*js:eia. ||iāpafta ll ua elua' ,] mau IcjuKhou o ia sS anoT' X ./e ka mpa,.ma na kuīaliilii 'o fce agpuni, Juā manao uuiia e ao al'u ī 'na keik'i 'ilokō o pwp' oka naauaQ^ip}ai]ā, I, aole ? ia * ? oofees,i naauao, laKa, na i i lawelawe afta na mt>a e aoia'i : ka hoolohe, ka hpopololei, ka ā | me ka Ma keta niau -eiea, uu,|)aipaj, 3.8 'au i na kuum'me o !j'6auoha. Oiai, e hooluolu e l au i ke k.iuiiukula i' i&e 'oio i k,a abgM-a, {Hoailonalielu,) aka, ua hofke alu āu iaiakou, oka hale kula mae^ae^oīe'"'a ine na haumana hoohaiinaele, he mau niea«ia ē "4»oopau kokeia'i kē knm'h kula. 1 "* AnKKAHiM*. Forj?ander, 1 TT t " , -V, „ lt JWi#Ku!a Nui. ■ 11, 1865.- ' No w _ a*Elihu Burrit't, ke(fcahi 10,000 tona klla e haaaia hnpa.i kela makahiki keia rual^hiki; a ,ke lnwe mau nei ma u$ %lauui ka kaHou.m&u walmie, a mekakakpu mau ipo he*2O,OOO paona hao.