Ke Au Okoa, Volume I, Number 8, 12 June 1865 — Page 4
KE AU OKOA.
HONOLULU, IUNE 12, 1865.
[Iwaena o na ano pule a kanaka i hilinai ai ma ke ao nei, ua kaulana loa ka aoao Mahomeda. Oia no ka pule lanakila ma Tureke a me Arabia, a ua nui no hoi ka poe Mahomeda ma Inia, iwaena o ko laila poe kamaaina. Ua oleloia, he haneri me kanaono miliona kanaka ma ke ao nei, i hilinai mamuli o ia aoao pule. A oiai e hiipoi kupaa nei kakou i ka hoomana Karisitiano Hemolele, he mea ku i ka naauao e heluhelu i na palapala o na Mooolelo o kela a me keia lahui. Ua unuhi ia kekahi mau Kaao Mahomeda noloko ae o ka olelo Arabia a i ka olelo Geremania, a mai ka olelo Geremania a i ka olelo Beritania, a i keia wa hoi, ke unuhiia nei a iloko o ko kakou olelo, a ke pai ia nei ma KE AU OKOA. E nanea auanei na makamaka heluhelu nupepa mamuli o keia mau Kaao o na aina puni Kaao o ka Hikina.]
ADAMU.
[He wahi Kaao no Mahomeda, i unuhiia noloko mai o ka olelo Arabia.]
O na kuauhau o ka wa kahiko i oi ka oiaio, i ili mai ia kakou, ke olelo mai nei ia, ua hanaia o Adamu ma ke ahiahi o ka Poalima, ma ka hora Assr; a oia no hoi ka hora i hookaawaleia e ka poe Mahomeda a hiki wale mai i keia kau e noho nei, i kela la keia la, no ke kolu o ka pule ana.
Ua kenaia na anela haui alii eha, na mea hoi i pookela loa o ke kiekie iloko o ka malu o ka lani, oia hoi o Gaberiela, o Mikaele, a me Iserasila laua o Iseraila, e lawe mai, mai na kihi poliuliu eha mai o ka honua nei, i ka lepo e hana ia ai ke kino o Adamu e ke Akua, koe nae ke poo a me ka puuwai. Ua hanaia ia mau mea makamae elua noloko mai o kahi lepo i loaa ma na kulanakauhale o Meka a me Medina, mai kahi mai hoi i kukuluia'i, ma ia hope mai, i ke Kaaba (Heiau) Hemolele a me ke ahu kupapau o Mahomeda. *
A, mamua ae hoi o ke komohia ana o ke kino e ke ea e ola ai, ua nui a kukonukonu no hoi ka mahalo o na anela a pau i ike aku i ua kino nei, ia lakou e maalo ae ai i na ipuka o Paradise, kahi hoi ia a ke Akua i waiho ai, no ka nani laha ole o kona mau helehelena a me ka mio pono loa hoi o kona mau hiohiona holookoa. Piha iho la o Ibelisi, kekahi anela, i ka lili loa no ke ano ui loa o ke kino kanaka a me ka lua ole no hoi o ka nani o na ouli a pau o kona maka, a mea aku la oia, i aku la, "Pehea la anei oukou i olioli ai i keia wahi puu lepo? O ka nawaliwali a me ka haulehia ana iloko o ka hewa, oia wale no na mea e manaolanaia'i nona." A pau loa mai la na kaamaina o ka lani i ka nana loihi aku me ke kahaha pilihua ia Adamu, koe nae o Ibelisi, hooho like mai la lakou i na olelo hoomaikai i ke Akua, i ka mea hoi nana i hana i ke kanaka mua, nona ke kiekie, ia ia i ku pololei ai iluna, i komo aku ai kona poo iloko o ka lani paa koiuiu.
Kauoha aku la ke Akua i na anela, e hooauau iho i ka Uhane o Adamu iloko o ka moana o na kukuna nani i pua kilakila mai ai mailoko mai ona iho, a kena aku hoi oia i ka Uhane e hooeueu aku ai i ke kino ola ole o Adamu. Ua hoomakaukau e ia nae ka Uhane no Adamu, i hookahi tausani makahiki mamua o ka hana ia ana o kona kino. Kanalua a kuihe iho la ka Uhane, no ka mea, ua hopohopo oia e hoolilo aku ai ka lani palena ole, a e komo aku hoi iloko o ka noho'na haiki o ke kino kanaka; aka, olelo aku la ke Akua, i aku la, "Kau no ia e hoola aku ai ia Adamu, me ke kue no hoi i kou makemake iho; a, i hoopai no kou hoololohe, e hookaawale ia aku oe mai ona aku i kou wa i makemake ole ai." Alaila, ha-pakuikui aku la ke Akua i ka Uhane, a komo pihoihoi aku la ia iloko o na pukaihu o Adamu, a iloko hoi o ke poo. I ka Uhane i hiki aku ai i na maka, e wehe mai ana no, a ike aku la o Adamu i ka nohoalii o ke Akua, a ua kaha ia i na hua palapala e i ana, "Hookahi wale no Akua, a o Mahomeda hoi kona Elele." Komo hou aku la ka Uhane a i na pepeiao, a lohe aku la ia i na anela e hoomaikai ana aku i ke Akua, alaila, onioni iho la kona elelo iho, a kalahea aku la ia me ka i aku, "E hoomaikaiia oe, e ka mea nana au i hana, ke Kahi a me ka Mauloa." Pane mai la ke Akua, "No ka hoomaikai mai ia'u i hanaia'i oe; o oe a me kou mau moopuna e hoomana no ia'u, a malaila no e loaa ai i ka pomaikai a me ka maliu aku." Alaila, komohia iho la na lala a pau o Adamu e ka Uhane, a ia ia i hiki aku ai i na kapuai wawae, loaa iho la ia Adamu ka mana e ala ai; aka, ia ia i ala ai, ua kono oolea ia aku oia e pani i kona mau maka, no ka mea, ua paia mai oia e na kukuna malama lilelile loa, i wena mai ia ia, mai ka nohoalii mai o ka Haku, a eha hoi na maka no ka alohilohi launa ole mai o ua malamalama nei. O kuhikuhi aku oia i kekahi lima i ka nohoalii, oiai e hoomalumalu ana oia i kona mau maka me kekahi, a ninau aku la, "E ke Akua, heaha la anei keia mau okooko uhi kupaianaha?" Pane mai la ke Akua, "Oia no ka malamalama o kekahi Kaula, e ili mai ana mailoko mai ou, a e ike ia ana ia ma ka honua mai keia manawa mamao
* O Mahomeda, ka mea kaulana nana i kukulu ka manaoio hoomana i kapaia ma kona inoa, ua hanau ia oia i ka makahiki o ko kakou Haku 571 ma Meka, a ua paa kahiko no ia manawa ke Kaaba, a he Heiau hoi ia aole i kala ka hiaai nui ia ana e na kamaaina o ia wahi. Iloko o ka makahiki 622, ua kipakuia'ku oia e na poe hoomanakii o Meka, a o kona hele no ia i ke kulanakauhale o Medina e noho ai, a make oia malaila i ka makahiki 632.
aku no. Iloko o kuu nani, no ka pono o ua Kaula nei wale no, ua hanau ia oe a me ka honua holookoa. Iloko o ka lani, ua kapaia kona inoa o Ahemeda, (ka mea i hoomaikai nui ia,) aka, ma ka honua, e inoa ia o Mahomeda; a nana no e ahai aku i kanaka mai ka aea a me ka wahahee aku a i na kuamoo ololi o ka pono a me ka oiaio.
Hoakoakoaia mai la imua o Adamu na mea a pau i hanaia, a ao aku ke Akua ia ia i na inea a pau o na holoholona, na manu a me na i-a; ke ano hoi o ka hanai ana a me ka hoolaulaha ana, me ka hoakaka pu aku no hoi i na mea a pau e pili ana ia, a me ke kumu i hanaia'i. Alaila, ua kuahaua ia aku na anela e akoakoa mai, a kena aku ke Akua ia lakou e kulou imua o Adamu, no ka mea, oia no ke kilohana pookela o na mea a pau ana i hana'i, a oia wale no ka mea i hoola ia e kona hanu iho. O Iserasila ka mea i ae mua aku i ua kauoha la, a nolaila, ua waihoia ia ia ka malama ana o ka Buke o na Haawina Paa; a hoomahui aku la na anela a pau ia hana, o Ibelisi wale no ka i hookuli, me ka olelo hookae aku, "Na'u anei, ka mea hoi i hanaia noloko mai o ke ahi, e hoomana aku i ka mea i hanaia i ka lepo?" No ia hookuli ana, ua kipaku ia aku oia mailoko aku o ka lani, a ua kapu hoi ia ia na ipuka o o Paradise.
Hoomama iho la ka hanu ana o Adamu mahope iho o ke kipaku ia ana mawaho o Ibelisi. Ma ke kauoha a ke Akua, hoopuka aku la o Adamu i kekahi mau manao imua o na kini a lehu hoi o na anela e ku poaipuni ana i ke Akua, e hoomaikai ana i ka mana haiki ole o ke Akua, a me ka nani hiwa lua ole hoi o na mea a pau ana i hana ai; a ma ia hoopuka manao ana, ua hoike lea mai ia i ka oi kelakela loa o kona noiau mamua o ko na anela; aka, o kona ike i na olelo e ka mea e oi loa ana, no ka mea, ua loaa ia ia na inoa o na mea a pau i hanaia ma na olelo he kanahiku.
A pau ia hoopuka manao ana, haawi aku la ke Akua ia ia, ma ka lima la o Gaberiela, he huihui waina i ohiia maloko o Paradise, a ia ia i ai ai i ua mau waina nei, pauhia iho la oia i ka hiamoe kuhohonu. Alaila, lawe ae la ka Haku he iwiaoao noloko aku o Adamu, a hana iho la oia he wahine, a ua kapaia aku hoi kona inoa o Eva, no ka mea, wahi a ka Haku, "Ua lawe au ia ia noloko ae o ka mea i ola." Ua like loa kona mau hiona kino me ko Adamu; aka, he ano palupalu a palaimaka hoi kona nanaina, a he alohilohi onaona hoi na maka, a ua oi loa no hoi ka loloa o kona lauoho, a ua hiliia ka lauoho a ume ka naau i ka nani; he mama iho hoi kona kino, a he nahenahe a kumumu lea no kona leo.
I ke Akua e hooili mai ana maluna o Eva i na ano nohenohea hoowalewale a pau e pili ana i ka wahine, e moeuhane ana no o Adamu, a ulu wale ka manao iloko ona, ua ike oia he mea kino e like me kona ano iho. Aole nae he mea kahaha ia, no ka mea, ua akaka no ia ia, ua kaulua no na mea a pau i hoikeia imua ona, oia hoi he kane a he wahine. Nolaila, ia ia i puoho mailoko mai ai o ka hiamoe, a loaa iho la o Eva ma kahi kokoke, makemake iho la ia e puliki ia ia; aka hoi, oiai ua oi kona aloha mamua o ko Adamu, papa aku la ia ia ia, me ka olelo iho, "O ke Akua oia kuu Haku; ma kona ae mai wale no e lilo au nau. Eia kekahi, aole no ia he kupono ke mare ia ka wahine me ka haawi ole aku nana i na makana mare." Alaila, koi aku la o Adamu i ka anela Gaberiela, e nonoi aku i ke Akua nona, i akaka ka mea e loaa ai ia Eva i wahine nana, a e ninau aku hoi i ke ano o ka makana mare kupono nona. Hoi koke mai la ka anela, a olelo aku oia, "Nau no o Eva, no ka mea, ua hanaia oia e ke Akua nau wale no! E aloha aku oe ia ia e like me kou aloha nou iho, e hana aku hoi ia ia me ka oluolu a me ka opuino ole. O ka makana mare nae ana i makemake ai, oia keia, i iwakalua kau mau pule ana no Mahomeda, kana mea i aloha ia, ka mea hoi e hanaia ana i kekahi la noloko mai o kou io a me kou koko, anoai nae ua noho kona uhane imua i ke alo o ke Akua no na makahiki he mau kausani mamua ae o ka hana ia ana o ka honua."
Hele mai la o Redewana, ke kiai o Edena, e ka-i ana ia Meimuna, ka lio mea ekekeu, a me kekahi kamelo wahine mama i ka holo, a haawiia aku la kekahi na Adamu, a o kekahi hoi na Eva. Kokua aku la o Gaberiela ia laua e a'e ae iluna o na holoholona, a alakai aku ia laua iloko o Paradise. Ia laua i komo aku ai iloko, hea like aku ana na anela a me na holoholona a pau, me ka olelo aku, "Aloha olua, e na makua o Mahomeda."
Aia hoi iwaenakonu o Paradise, e ku ana no he hale i hana ia i ke kilika omaomao, i kooia iluna i na pou gula, a iwaenakonu hoi o ua hale nei, e ku ana no he nohoalii, a hele aku o Adamu laua o Eva a noho iho malaila, a ia manawa, kuu wale ia mai la na paku o ka hale, a nalo iho la laua.
(Aole i pau.)
O kekahi pilikua Pake, ua manao ia oia ka oi hookahi ma ke ao nei, a ua lawe ia oia i ka hoikeike i Hanakaona. Ua ku oia 8 kapuai me 2 a 3 paha iniha ke kiekie, he helehelena maikai no hoi kona; a ua oi aku no kona loihi mamua o Mr. Goshen ka haole loihi i hiki mai ai i a nei i ke kau keaka o ka Elepani.
O na mea hana dala hou o Amerika Huipuia i keia manawa e like me ke kanawai i hooholoia e ka Ahaolelo, e kau ia no me keia mau huaolelo, "Ke hilinai nei makou i ke Akua."
Na Inoa o na makani o Hana.
Eia malalo nei na inoa o na makani o Hana, Maui Hikina, e hoike ana i ko lakou nui, a me ka lakou mau hana. Oia hoi kahi a'u i hookamaaina iho ai ia'u iho mai ko'u wa i hanau ai e loaa mai ia'u na makahiki he 10. A he mau la opiopio no keia a'u e noho nei, aka, aole au e kuihe a kanalua no ka hai aku i keia mau makani. Ua ike no au, o na makani mau no ia o keia mau pali kahakai.
He Kaomi. He makani mau a he makani kamaaina keia no Hana. He malie ke kai, aohe nui o ka ua, he oluolu ka aina a pau o Hana, a he mahana maikai ka la.
O ke Koholalele. O ka lua keia o na makani me ke Kaomi, aka, he wahi ano e a huli ko keia ma kai mai, a o ka poe e holo ana i Hawaii ma ka waa, ua maikai loa keia makani.
O ke Koholapehu. He makani huhu hala ole keia, he nui kona ikaika, na keia makani no e hoohuli i ka lau o na laau iuka, a he ao kaumaha maluna o na mauna, a he kuaua mai ka moana mai, alaila, e hele huhu auanei ka wai me ka opala i kai. Hookahi la, e pau no keia makani.
O ke Kapae. He makani kapae ma kai pono mai, nou pono mai i ka aina, he oloku ke kai, a he anuanu ka aina a pau o Hana, a he mau la, e pau no keia makani.
O ka Hoolua. He makani ino loa keia, ua pa mai keia makani ma ka hikina mai. O nei makani ka mea nana e hoopae i na moku e ku nei ma ke awa o Hana, he makani kii wai no keia, he nui ka ua, a he anu ka aina a pau o Hana.
O ka Aimaunu. He makani maikai keia, he malie ke kai, i ka wa kakahiaka nae, he oloku ke kai, a he amaamau ka haule ana o ka ua, a he kawahawaha ka ale o ka moana. O keia na kumu e aiia'i ka maunu o ka mea e make ai o ka ia, a he makani ai maunu keia no Hana.
O ka Lauawaawa. He makani malie wale iho no keia mauka mai o ka aina.
O ka Paiolopaowa. He makani keia mai uka mai o ka aina, hele pu mai no nae me na kulu wai a ka ua, e hoopulu ana i na onohi maka a ka ipoahi.
O ka Halemanu. He makani keia maluna pono mai o na mauna, he wahi ikaika no kona i ka wa kakahiaka nui, a mahana mai ua pau.
O ke Kiu a me ke Kona. He mau makani malihini keia, aka, o keia na makani nana i hoopololi i na palikahakai o Hana, ku wale no lakou aole mea hana, a o na kai poi e noke hala ole ana i na paia paa o ke ala ua malu loa ia.
Ua pau, ke hoi nei maua me ka ua Oninipuaio i ka moana. Owau me ka mahalo.
L. S. KAILIEHU.
Honokalani, Maui, Iune 2, 1865.
Hoolaha Wahahee!
E KE AU OKOA E; Aloha oe:
Ka makua hoi o ka lehulehu, ka mea hoi a Kamehamea R, ka Moi kuokoa o ke aupuni Hawaii, i hoano e ai i kona inoa. Ua lana mai ko'u manao e pane aku ia J. A. K. Halaulani, o Hoomahakaluhi, no kela mau huaolelo e kau ae la maluna.
No ka mea, ua hoolaha akea ae o J. A. K. H. ma ka Nupepa Kuokoa, Buke iv, Helu 17 o ka la 4 o Aperila, ma ke kahua kaua o kona la hanau, no keia mau huaolelo, "Holo ka hookamakama ma Hilo."
Ke pane nei au me ka wiwo ole imua o ka mea nana i hoopuka, no ka mea, aole no au e hopohopo a makau hoi i ka hakoko me ka mea io ole, he makemake no au e hakoko me ka mea io; e like me ka mea i hoike ma ka Buke Hemolele.
Ma kona kukulu manao ana, mai ka la akahi a hiki i ke ono o ka la, ua holo ka hookamakama ma Hilo. A ua hoike mai oia i kona ano he malihini oia, pela io no, he kanaka malihini oia no Oahu mai. Pehea la e hiki ai ia ia ke hoomaopopo i ke ano o ka noho ana o na wahine o Hilo nei? No ka mea, he malihini oia. Ma keia huaolelo (Hilo,) malaila ko'u manao. Ua pau loa anei na wahine mai Mawae a hiki i Kaula i ka hookamakama? Aole, a pehea la e holo ai ka hookamakama ma ka apiki o ka hoopuka ana no na wahine o Hilo nei. Ma ko'u manao malaila, ua oki oe, mai pane hou me na lehelehe apaapa i ka wahahee.
Ma ka lua o kona kukulu manao ana, ua hele oia ma kekahi mau hale ma Puueo, ua ike oia i na wahine me na kane haole a lakou. Ninau. Pehea la i maopopo ai he kane na haole na lakou la? Haina. Aole, aole i maopopo, kainoa ua like me ia ka malihini, a pela no hoi paha lakou la, no ka mea, he poe lakou la no na aina e mai, i hele mai lakou la e makaikai, e nana ana i ke ano o ka noho ana o na kupa o Hawaii nei, a he mea maikai no hoi ia i ko lakou manao. A pehea la o ua o J. A. K. Halaulani? Eia ka ninau ia oe malaila, pehea oe ke hele ma na hale o Waiakea, malaila paha kekahi mau Iwa e noho ana, ua hiki ko lakou helu'na i ka eha (4) a noho pu ae me lakou, ua pili auanei ia i ka hookamakama? Haina. Aole, ua pili no ia i ka hui aloha ana, aole no hoi ia he hui e hooko ana i ka ume kaumaha e hoopili ana i na mea kino elua e halawai kekahi me kekahi, aole no hoi ia he mea e hoohaiki ana i ko lakou la mau puuwai kau malie, i hoopihaia e ka manao maikai. A ma kau hoolaha ana ma ke akea, lilo ko lakou la inoa maikai i mea pelapela i na maka o ka lehulehu i mea hoohenehene.
Ua maopopo no ia'u kou inoa o J. A. K. Halaulani, ma keia wahi, ua pee ae, ua makau, ua hilahila, o hai pono ae oe i kou inoa, o pane ia aku paha oe, aole no paha i kaulawahaia ko makou waha e pane ole aku ai ia oe, no ka mea, ua hai pono mai no na aakoko o kou hapapulima i na hua kumu o kou inoa, a me kou pakui wale ana mai i kela inoa, i manaoia'ku ai paha o kou inoa ponoi ia. O kou inoa a'u e hoike aku ai, oia o J. A. K. ka mea e noho ana ma ka malu hale o K., kekahi o na makai aupuni kulanakauhale o Hilo nei, aole o Halaulani kou inoa. Ina o kou inoa keia, e o mai, aole no au e koho ana i ka puu noa ole.
A ua waiho akea no hoi oe, ua like na kaikamahine o keia home oluolu me ko Honolulu, ka lawe i ka laikini. Ua like auanei? Pehea la e like ai? Ua lawe io lakou i palapala laikini no lakou, a pehea la e like ai me na Iwa o Paliuli ka noho pono? A pehea la auanei e like ai keia poe me lakou? No ka mea, ke noho pono nei no lakou malalo o ka malu o na makua, aia i na makua ka hooponopono ana o ko lakou noho ana.
Ma keia hoolaha ana, ua nui ka wahahee a me ka epa o nei kanaka, i ka haku ana i na manao lapuwale, i mea e lana ai ka manao o ka poe maikai e noho mai nei a puni keia mau mokupuni he umikumamalua. O keia aina o Puueo, he nui ka poe malama Akua malaila, o keia poe, na lakou no keia mau kaikamahine e oleloia nei ma ke akea.
Ua ike no hoi oia, eia maanei ka mea huhu loa ia mea, oia hoi o Rev. T. Coan (Koana,) oia ka mea ikaika loa i ka papa ana. Ma keia wahi, ke hooki nei au i ko'u hapapulima i ke kapalili ana o ke sila iluna o keia kanana. Ke hoi nei ko Kaipalaoa keiki, ua hai ka nalu o Paula, a paneia mai, e pane aku no. Owau no me ka mahalo.
J. H. MAIKUNU.
Puueo, Hilo, Mei 20, 1865.
Hookae i ke Kuauhau Alii.
Ua hoopuka mai ka makaukau o na moopuna a Kaumalowiu o Kaluaolena i ke kuauhau, a me na pulapula a Pipieueu o Halawa, a me ka poe akua aku o Mokupapa, he poe maka wela no Pauwela, makakokala lauhala i Kaupakulua, a hiki loa aku i Peahi, wawaka iho i Kuiaha, haha iho ka lima puu ka auwae.
O ka pono ole anei o ka hoonoho ana a ka poe kukulu kepau; a komo hewa i ko hai kowa, oia anei ka mea e lele walawala mai ai ka pane kikoola me ka ninau ole mamua.
Na ka poe no nana i hoopuka e hooponopono ia hemahema, ua ike no, aole na ka poe akua lepo o Kaluaolena e pane mai, e imi no oe i kou akamai i ke kuauhau a hoopuka mai.
O ka makemake nui no ia o keia hanauna a me na hanauna aku mahope, a ke minamina nei makou a me na haole naauao i ka nalowale, i ka pau ana o ka poe kahiko i ka make, ka poe hoi i ike a i maopopo. A eia iho ka pololei o na mea i kuhikuhi ia.
Kane Wahine Keiki.
Kekaulike, Kekuiapoiwa, Kamehameha,
Kalola,
Kahekili,
Kuhooheiheipahu.
Kaleiopuu, Kalola, Kiwalao
Keoua, Kekuiapoiwa,
Kamehameha, Kalaniakua.
Kiwalao, Kekuiapoiwa, Keopuolani.
Kamehameha, Keopuolani, Liholiho,
Kauikeaouli,
Nahienaena.
NO KE AU OKOA kekahi aloha. Me ka mahalo. MATEO MAKAUOLE.
Honolulu, Iune 1, 1865.
Hoopunipuni Maoli.
I ka Lunahooponopono o KE AU OKOA E: Aloha oe:—Ua koiia mai au e ka manaolana, ma ka waihona maemae i kawiliia me ka haumia ino o ka hoopunipuni, i ikea i ka la 13 o Mei nei.
Ma ka la i oleloia maluna, he la e ikea 'i na aoao keiki kane o kekahi halau a me kekahi halau, i oi ae ka ikaika kamaeu ma keia hana he oki wahie. A oiai, he la hoouka no ia hana ma Wahiawa, Kona, Kauai. Ma ka olelo aelike i waiho akea ia he $20.00 ka na kupa hee makani noe o Koloa, a he $20.00 ka na keiki inu wai opua a ka makani puukolu o Wahiawa, aka, hala ka olelo aelike, me kona momona, koe ka lole me kona mau iwi i kuakea i ka la o ka Makalii. Malaila i amiki ai au, a hoouna i ou la me ka hopohopo ole ma keia anela ino o ka poino la he hoopunipuni. Eia malalo iho ke kaao no ia hana uko ole, i ike e o'u kini makamaka mai ke poo o ka aina a ka huelo. O Kaia o Wahiawa, Kona, Kauai, ka mea nana i kaua ko makou manao maikai, a oia no ka aoao mua i koi e oki wahie, a, o Kowahine no Koloa. Aka, ua huluaa koonei poe ma ia mea, aka, ua kaikai kino okoa makou i ka la poaono, Mei 20, ma kahi i oleloia maluna, koi mai o Kaia i oleloia maluna, $15.00 no ka piha kaa hookahi, (hookahi cord wahie ia,) hoole aku na kupa keekeehi pua kukui o Maunaaleo, aia no e like me $20.00, e like pela a malaila i kue mai ai ka aoao koi a hoopau waleia.
E o'u poe kiai umeke o ka naauao kiei ae a nana pono iho ma KE AU OKOA, i ka pakeu hoopunipuni o kela hoa o kakou, malia o kahe awai aku kekahi poe ilaila, eo mai ia iala. E makaala e na eu o Kauai, o hilihia e ka maile puali ka laau nui. Me ke aloha.
Nau na KUPIHEA.
Maunaaleo, Koloa Uka, Mei 23, 1865.
Auhea oe e Kupihea, ua maikai kou lima, ua kuliu kau mau olelo; aka, aole anei e hiki ia oe ke huli a loaa kekahi mau manao momona i ku i ka pomaikai o ka lehulehu, a e hooili ia mai no KE AU OKOA? [L. Hooponopono.]
He hui koho ma Waimea.
I ka Poakahi la 22 o Mei, hui iho la na hoahanau hihia ole o Waimea nei, e kohu i mau luna malama waiwai o ka Ekalesia. O ko Kauka aoao maloko o ka Luakini ia la no, a ua hele mai ko Rowela aoao he nui loa. No ka mea, ua hele mai o na kane, wahine, keiki, piha ka Luakini. Aole hoi pela kekahi aoao, o na hoahanau kane wale no, o ka poe i hai ia aela maluna, aole wahine, a keiki; uuku lakou e noho ana me ka maikai, he oluolu ka manao. Eia kahi pono ole, ma keia hui ana, ia J. Kauai e hai ana penei: O ka makou ka hana mua; o na hoahanau i makemake ia Kauka Mika i Luna Hoomalu, o mai na lima iluna; o maikai ae la na lima iluna, lilo aela oia i Luna Hoomalu; ku aela oia e hai i ka olelo, aole nae i hoopuka aku. Poha aela ka leo o Kahele e kahea ana: O ka poe hoole ia Kauka aohe Luna Hoomalu, o mai na lima iluna, o aela no na lima me na leo pu aela no, hehi na wawae, halulu ka papa, hui aela ka halulu me ka leo, pilikia iho 'la ka hana, aohe hiki ia wa.
No ka mea, ua uluaoa ae la ko ka hale ia wa koke iho la. Alaila, hoihoi ia 'ku la ka hana ma kahi hale pili, eia na hana malaila. Ua koho ia elima luna hou, elua luna kahiko, hui ahiku luna, koho hou he mau Komite, ekolu lakou i ae ia. Eia ke kolu o ka hana; o ka hooholo ana ia M. Kuaea i Kahuna olelo e hai i ka pono no na Ekalesia o Waimea nei, ka poe uuku i hoomanawanui i na kahua mau o ka oiaio; a ua holo ia. A o kona pono kino hoi, ua miki eleu kino wale ia mai no ia, e kahi hapu uuku o na hoahanau o Waimea nei. Me ke aloha. J. P. K. APELAHAMA.
Kamaluinia, Kauai, Mei 22, 1865.
He hale pau i ke ahi.
E ke Au Okoa—Aloha oe:
I ka la 24 o keia malama, hora 4 paha o ke ahiahi, ua pau kekahi hale pili ma Niumalu nei i ke ahi. O ke kumu o ka pau ana, he ahi iloko o ke poi nanahu, ua waiho ia iloko o ka hale, na Kaaua i waiho, a noloko ae oia poi nanahu ke ahi o ka a ana, a maloko nae o ka hale ka a ana mai o ke ahi.
O Kaaua wale no ko ua hale nei, oia no kai ike mua i ka a ana o ke ahi, aole nae oia i kahea i kanaka. Na Kaleipua i ike mai i kekahi hale e aku, a nana i kahea lohe ai kanaka; i ka wa i hiki aku ai o kanaka, ua puni loa ka hale i ke ahi, aia no ua Kaaua nei iloko o ka hale kahi i noho ai.
Ua komo okoa aku kekahi poe e lawe mai i na mea oloko, eha pahu, a me ka bakeke, o ka nui aku, ua pau loa i na lima menemene ole o ke ahi.
O ua Kaaua nei kekahi mai pau i ke ahi, e ole o William Hale, pakele ana ke ola, oia ka mea nui i ko makou manao ia makou e akoakoa ana ma ua hale pau ahi la, nui ko'u aloha nona, aka, ua hiki hope aku nae au, a lohe au i kona pakele ana.
O keia hale i pau ai i ke ahi, no Hao mamua, a hele ia, waiho ia P. Puhiula, i Hanalei nae o Puhiula, hoi mai i ua la nei, ua pau ka hale i ke ahi. Oia iho la no kahi kanaenae ia oe e KE AU OKOA o ka Lahui Hawaii.
Me ka mahalo no,
S. R. HAPUKU.
Niumalu, Kauai, Mei 27, 1865.
KA NAONAO A ME KA ENUHE.—I ka Enuhe e kolo malie ana ma na kowa o kekahi mahinaai maikai, halawai mai la ia me kekahi wahi Naonao molowa e hookanakana ia'ku ana, me ka olelo iho, "E ka holoholona ino e kolo malie mai nei, a e alai mai nei i ko'u wahi e kolo aku ai, e hele ae oe ma kahi e." Pane mai ka Enuhe, "E ka holoholona i hana hapalua ia, ka mea a na kanaka e makemake ole ai, he kaumaha loa wau ia oe, aka, aole nae o'u makemake e kamailio aku ia oe e ka mea kolo ino, e hai wale ana maluna o na hunahuna lepo." Ia wa, pau mai la ka pane ana a ka Enuhe, a hele aku la ia i ka hana, kokolo aku la ia iluna o kekahi lala kilika, a poholehole iho la ia, ia wa no, lele mai la kekahi wahi pulelehua nani. I ka wa nae a ka Enuhe e kolo ana, hoea ana ua wahi Naonao molowa nei. Pane aku ka Enuhe i ka Naonao, "E ka holoholona haaheo, e kali iki a nana mai ia'u. Ua manao mua no paha ka Mea Mana Loa, aole i kupono keia wahi no'u e kolo aku ai, no ka mea, o kahi a'u i kolo aku nei, he wahi ia e hoopomaikai aku ai i na uhane ola, ina oe e hahai ma keia, ina la ua pomaikai oe."
Olelo Pili. O na keiki helehelena pupuka, ua ike pinepine ia, oia ka poe kaulana ma na hana imi naauao.
O kekahi kumu kula nui, no kekahi hale kula kiekie, he papa kana o na haumana hana apiki; i kekahi kakahiaka kalae ua lawe mai lakou iloko o ka rumi kula i kekahi lio i mea e hoonaukiuki ai i ke kumu, ua komo e nae na haumana iloko o ka rumi a e kali ana no ka hiki mai o ke kumu. Komo mai la ke kumu, a nana mua ae i ka lio, a nana aku la no hoi i na haumana, me ka hukihuki ae i ka ai kala o kona palule i luna, ia manawa pane mai la oia i na haumana, "Aha! ua loaa hou ae nei ka keia hoa kula hou o oukou! ua olioli loa au no ka loaa ana o ka lio, no ka mea, he nui loa na kekake hoi mamua, a he lio hoi kena."
O kekahi koa o Peniselevenia, ua moku kona mau lima a i elua, na wawae, a me hookahi maka, ke ola nei no nae ia, me ka maka hookahi e hai i ka moolelo o ke kaua.
E hooemi koke ia ana na koa o Amerika Huiia a i ka 150,000.
NA LUNA O KEIA PEPA.
EIA IHO NA INOA O KA POE MA KELA wahi keia wahi i hookohuia i poe Luna o KE AU OKOA. Me lakou nei e hooponopono ai na makamaka lawe nupepa no ka uku o ka pepa, a me ko na Olelo Hoolaha.
HAWAII—J. H. Coney, Hilo. D. H. Hitchcock, Hilo. L. Kaina, Puna. W. T. Martin, Kau. C. N. Spencer, ". J. G. Hoapili, Kona Hema. P. Cummings, ". J. Z. Waiau, Kona Akau. J. H. Kamalo, ". G. K. Lindsay, Kohala. J. Naiapaakai, ". S. P. Koko, Hamakua.
MAUI—A. M. Kahalewai, Lahaina. P. H. Treadway, ". W. Ap Jones, ". E. Saffrey, Honuaula. C. K. Kakani, Kaupo. John Rae, Hana. W. P. Kahale, Wailuku. W. G. Needham, Makawao. T. W. Everett, ".
MOLOKAI—Mr. Meyers.
OAHU—J. P. E. Kahaleaahu, Ewa & Waianae. J. M. Kalanipoo, Waialua & Koolauloa. J. W. Kea, Koolaupoko.
KAUAI—T. H. Marshall, Lihue. S. Kamahalo, ". J. S. Low, Hanalei. H. J. Wana, ". G. W. Lilikalani, Koloa. J. Kauai, Waimea.
HALE PAI KII.
AIA KO'U HALE PAI MA KA HALE E PILI ana me ka Hale Le ta, maluna'e o ke Keena Pai o ka "NUPEPA KUOKOA." Ua emi loa na kii. Elua Dala no ka Pepa Kii Ekolu. A hookahi wale no dala no ke kii aniani. H. L. CHASE (Keiki). 6-tf
Hale Kuai o Ake!!
E O'U MAU MAKAMAKA NANA AU I HOOLUANA mai i na wa i kunewa hope ae nei, ke kalahea aku nei ia, me ka hai aku ua makaukau ia e hoolako aku ia oukou i na mea a pau a ko oukou mau puuwai e kaunu ai. Ka lole o na ano a pau, ka Lilina ume naau, ka Pahoehoe uwi lua, na lole Poni, Kalakoa, a me ka Puahau o Maleka. Ko kane hoi,
ke Painas, ke Kuila, a me na mea a pau a na boy o Hawaii nei e haaheo ai. Ua hiki mai nei he mau Kihei Papamu Huluhulu nui. E KOMO, E WAE NO OUKOU IHO. 1-tf.
J. L. Nailiili, & A. W. B. Nahakualii,
LOIO.
E IKE AUANEI NA MEA A PAU, O NA mea nona na inoa maluna, he mau Loio laua, a ua makaukau laua e kokua i ka poe i hoopiiia, a me ka poe hoopii no kela hewa keia hewa o lakou. A he hiki loa no hoi i ua mau Loio nei ke hana i na palapala hoopii o kela ano keia ano, a me na palapala kuai, palapala hoolimalima, palapala hoopaa, na olelo aelike a pau, a me kela ano keia ano e ae o na palapala oihana, a me na palapala kupono a pau i ke Kanawai. E kakauia no me ka maikai loa na palapala. E loaa no maua, a o kekahi paha o maua ia oukou, ma HALEOLA, i Honolulu, Oahu, a i ole ia, ma Keei paha, i Kona Hema, Hawaii. E ninau no ia laua no ka uku. Honolulu, Oahu, Apr. 24, 1865. 1-tf
HUA KUKUI! HUA KUKUI!!
E IKE AUANEI NA MEA A PAU LOA O ke kuaaina, owau o ka mea nona ka inoa malalo iho nei, he hoa aloha no oukou no na kau i hala ae nei, ma ke kuai Pepeiao Laau ana. Ua hala aku la ia kikina, he AU HOU keia, a ke kahea aku nei au, e kuai no au i na HUA KUKUI i kalua ia a moa, a aila, e ki-ke ia ka iwi a pau, a o ka IO wale no ke lawe mai, e hoomaemae i ka la a maloo maikai. A e haawi no wau EKOLU DALA ME HAPLUA ($8.50) no ka barela hookahi. I ka poe e imi ana i keia, a lawe mai, e loaa no wau ia lakou ma ka Halepohaku o M. Kekuanaoa, ma AIENUI. E WIKI, MAI KAULUA! CHUNG HOON & Co. Aienui, Honolulu, Mei 1, 1865. 2-3m
OLELO HOOLAHA.
UA HOOPII MAI O KAMIKI (W.,) KUE I kana kane mare, ia Apanihina (Pake,) no Kaumakapili, Oahu, mamua, e hooki i ko laua mare ana, no ka nalowale ana no na makahiki ekolu o ua Apanihina (Pake) nei ma ka aina e, aole i lohe hou ia mai. E hanaia keia hoopii imua o ka Mea Hanohano R. G. DAVIS, kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie, ma ka la 8 o Sepatemaba, i ka hora 10 o kakahiaka, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu. WM. HUMPHREYS, Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie. Honolulu, Mei 8, 1865. 3-4m
OLELO HOOLAHA.
UA MAKAUKAU KO OUKOU HOA ALOHA, ka mea nona ka inoa malalo nei, e kuai aku me oukou e na kupa Hawaii, i na lole a pau e kupono ana no na kane, na wahine a me na keiki, ma ke kumukuai haahaa loa. Aia ko'u Hale Kuai ma ke Alanui Maunakea, ma keia aoao aku o ka pa o Kaaione. E hele mai, a e nana no oukou iho. WILAMA, (W. RYAN.) Honolulu, Mei 13, 1865. 4-3m
J. KAILIAHUKEA & G. W. POEPOE.
E HIKI I NA MEA NONA NA INOA MALUNA, ke hana i ko oukou mau Palapala, e like me ka ike i loaa mai ia laua, i aoia e ka Mea Hanohano G. M. Robertson, kekahi o na Lunakanawai Kiekie, penei na Palapala: Palapala Kauoha, Palapala noi e hooponopono i ka waiwai no ka make kauoha ole, Palapala Hoolimalima Aina, Palapala Kuai Aina, Palapala Moraki, Palapala noi e hooiaio i ka Palapala Kauoha, Palapala Hoopaa, Palapala Hoolilo Hope, Palapala Mahele Waiwai, a me na palapala o na ano a pau. Eia no maua ma ke Alanui Kamita, e pili ana me ke Alanui Hotele, e wiki mai kakou, mai lohi, o kahi uku, he oluolu no. Honolulu, Mei 27, 1865. 6-3m
KA BUKE UNUHIOLELO A ANERU.
UA PAA UA BUKE NEI, E HOIKE ANA I KE ano o na hua olelo Hawaii, a ke kuai ia nei ma ka Hale Kuai Buke o WINI. Elua ano o ua Buke la ma ke kuai ana, $5 ko'kekahi, a $6 ko kekahi. Elima haneri me kanalima kumamaiwa aoao iloko o keia BUKE UNUHIOLELO, a ua piha loa i ka momona o ka naauao. H. M. WINI, Mea Hoopuka Buke. Honolulu, Mei 22, 1865. 5-3t
OLELO HOOLAHA.
PAIKULI (w.,) KUE IA KAANAANA. Ua hoopii mai o Paikuli w, kue i kana kane mare o Kaanaana, no Kauai, mamua, e hooki i ko laua mare ana, no ka haalele wale ana no na makahiki ekolu o Kaanaana, i kana wahine mare. E hanaia keia hoopii imua o ka Mea Hanohano G. M. Robertson, kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie, ma ka la
15 o Iulai, i ka hora 10 o kakahiaka, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu. L. McCULLY, Kakauolelo o ka Aha Kiekie. Honolulu, Mei 26, 1865. 6-3t
OLELO HOOLAHA.
No ka mea, ua noiia mai au, kekahi o na Lunakanawai Kaapuni o Hawaii, e Kainuwai, e haawi aku i la no ka hookohu ana i Luna Hooponopono Waiwai no ka waiwai o Nuuanu, no Hookena, Kona Hema, Hawaii, i make kauoha ole: Nolaila, ke hai nei au, o ka Poaono, oia ka la 24 o Iune, 1865, i ka hora 9 o kakahiaka, oia ka manawa i olelo ia no ka hoolohe ana i keia hoopii, me na mea a pau i hoole, ke pili, ma kuu keena, ma Onouli Nui, Kona Hema, kahi e hana ai. C. F. HART, Lunakanawai Kaapuni. Onouli Nui, Kona Hema, H., Mei 29, 1865. 7-3t