Ke Au Okoa, Volume I, Number 8, 12 June 1865 — Oihana Hoonaauao. [ARTICLE]

Oihana Hoonaauao.

No ka mea, iloko o ke kau Ahaqlel£ i hala ae nei, ua kekahi Kanawai i kapa ia " He Kpunwai e hoopau ai i ka Mokuna 10 o ke Kanawai K.ivila, a e hooponopono ai ka Oihana Hoonaauao i" a no ka mea, ma ka Paaka 31 o ia Kanawai, ua ololoia, " E kokaa no Uoi ka Papa Hoonaauao, e like me k« mea e hiki ai me na dala ma kona lima, i j na kala ohana no na kaikamahine Hawaii, ' i na he kala ua kukuluia e ua Papa nei, a na -■ kekahi uea eae paha i kukulu, ano ia kokua auA, he ma'na ko ka Papa Hoonaauao e hana e like me kona enanao he pouo.-'-' Nolaiia, ke haiip , '.u nei ike akea, ua raakaukau ka Papa e (eokua aku me ke elala i na koia o ia ano, malalo nae o na Rula i hoakak«» «alalo ae nei: | 1. 'E aeia ke Kahu Kula Nui i na manawa i a pau, e hele aeae makaikai i ke kula, hook*ht a oi ako paha o kona makaikai ana pela > iloko\> ka makahiki hookahi, a e hoike mai oia i ka Papa no ke ano a me ka holo pono aoaokekula, 3. Aoie no e kokua ia kekahi kula e ka Papa, ma ke kttfculu ana a ma ka hoomauia aaa paha, ke ole i hoike mua mai imua o ka Papa. he kula ia ua akaka kona hoomauia'na. 3. Aia nonoi mai e kokua i ke kukulu ana I i kekahi kula hanai 110 na kaikamaliine, e haawi pu mai me ka palapala noi, i palapala hoakaka lea no ka nui.o na dala i hooliloia no ke kukulu mua ana a me ka hoolako ana. Alaila, ua makaukau ka Papa e hoomaopopo no ka noi o ke dala kokua e pono ai uo ia mau lilo. i._ Ma ke kokua ana i na kula ohana i olelo muaia, e.hoomaopopoia ana ke dala kokua, Hke me ka nui o na haumaua Hawāii iloko *i* kula. 5, A penei e liaawi ai ko kokua no ke poo hookahi : s No kela a me keia haumana kanaka Hawaii i noho ma ke kula ohana, eono milhina, i e umi dala ;—hookahi makahiki,. makalua dala ;—elua aekolu paha makahiki, dala ; —eha inakahiki ] a ae, kanakolu dala. E ukuia keia mau ! haawina i kela a me keia hapalua makāhiki, oia b"oi iwaenakonu o ke kau, a ma ke Kansetifosa, mamuli nae o ke. koho ana a ke KaJjnfela Nni. %. Aole ao e uku ana kekaln haawina no hekahi keiki i uku makahikiia ka mea nona ua keiki la e hai, e oi aku ana ua' i ft& Ke kuimlima ao ka

%an&f ana ame ao ana i«a lcēikf neli- 4ole ] no hoi e loaa ka haawi'na no kekahi kula ke ] ole i oi ak« na h&umaea mau 1 k& umi, iloko o n& mahina eono mamua iho o ka hele ana a ke KiAo Kula Nui e makaikai i ua kula la. f. Hoko o kela a me keia k'ula hanai, aole no ēmi ae ka mea i ao ia malalo iho o ka heluhelu ma ka olelo Beritania, a i ole ia, ka olelo Hawaii, ke Kakaulima, ka Helunaau, ka Pili Olelo, a me ka Hoiko Honua, a me keka hi ano hoi o ka hana lima. 8. E pono ke hoomaopopo ae imua o ka P»pa, ma 4» &Hjke ana mai a ke Kahu Kula Nai, no na kula ohana e makemake aaa e kokoa ia, ua hooponoponoia iloko o ua kula la ma ke-ano e loaa'i ka maemae, ke ola maikm, a me ka noho pono ana o na haumana. 9. No ka mea, ua akaka i ka manao o ka Papa, o ka manaoio i ke Akua, ke kahua no i» e »o a,lra ai na keiki iloko o ka noho pono an», nelaila, ke lia nei lakou e hooponopono i* na kula o keia auo mamuli o na naanao Kariatiano. Aka hoi, ua waihoia'ku ua ka j poe nana e hoopouopon'h i ua mau kula la, e wae a e koho no lakou iho, i ka aoao Karistiaso i manaoia e ponu ke hilinai ae. M. Kekpanaoa, Peresidena o ka Papa Hooaaauao. Keena o ka Hoonaauao, luue 8,1865.

Ke hai aku nei ka mea nona ka iaoa raal&lo nei, i mea e kulike ai me ke i "He Kanawai no na aina ponoi 0.» me na Aina o ke Aupuni," i hooka la 3 o lannari i hala aku nei, i OQftn Bitai Dala Aupuni he Itvakaluakumamah&u iaumni elala, e hoopokaia aku no a hiki i ka Poakahi, la T o Augate, ma k» hora 10 o knkahiaka, no kapoe e makemakeana e koho ka uku houpanee oua marf dalā la ;. e hoakakala uku aua maUlo. I. p kapoee koho ana; ka nui e n«i ia ;arae k« wa e hoi ia ai, Q uku hoo|>anee he e\\oaKeiii!d t aohe e i M mea e ae ia aku malala inai' *L E'lwopoka ia aku pa Bila Dala Au-. {Ww :I&9oJiabi Eluo hanerij; E haua k. no hoi j>ela i ka ; * &a 1 haneri dala t ( Q» #frtBma ' a a^u no eetia haaa ! malalo, i ka poe e ma-, &ss***« ma ' s ame ora ' olelo C. 8e VaBiony, *^^ wa6^v ' Kohioa Waiwai. wp»

1 kekahi po iloko o koia pule i hala ae nei," i ka hor% 9 paha, e ku aua makou mawaho o ka Halejvai, e hoea mai ana ia manawa he wahinē, i hopuia e na makaino ka uha(kiana i kekahi o na Kanawai, a e lawe ana ua wahine nei e hoopaaia.. Aiā ka, iuahope ona, e haiamu ana, he lehulehu o na kanaka, he kanalima a oi ae, e wawa ana a e hoonanea ana no ka lawe pio aua .o ua wahine nei. A ia inakou e halo pono ana i ua poe he lehulehu la, ike akn la makou me ke kahaha, he poe k&malii "wale no ka nui, he mau keikikane a me na kaikamahine hoi, aole i oi aku na makahiki'o leekahi o lakou ika umikumamalua, a o kekahi hoi ua'eono wale no makahiki ika nana'ku. Alaila, noonoo iho la makou, no keaha la i ae wale'ia keia poe kamalii e hele ma na alanui i ka po, iwaena o kapoe hookamakama, a me kela ino keia ino i ikeia a i hoi ma na alanui o ke Kaona ? Malia paha, he poe keiki makua ole keia. Aka, ina he makua no ko lakou, alaila, he keu oka malama ole, a aloha ole no hoi. Ia oukotf ena makua mea keiki o Honolulu nei, i na e makemake ana oukou e hoolilo i ka oukou poe keiki i poe moekolohe, inu pama, aihue, a me kela hana keia hana iapuwale, alaila, e hookuu aku ia lakou e hele i ka po ma na alanui oJre Kaq®a, no ka mea, ha kula hikiwawe no ia i ke ao ana,#he lōhi kē knla la. Maloko o'na ohana i hooponoponoia me ka maikai, o ka wahine ka mea nui, nana e hoomalu ika ohana. No ka rt»ea, oiai ua he!e ke kane i ka hana e imi i wahi ola no ka haie oia hoi ka wahine me na keiki, ua waiho aku na ka wahioe e hooponopono iloko oka hale, e hoomaemae, aeao i na keiki. Ua kakaikahi o ka manawa e iauna pu ai o ka makuakane me na keiki. aka, o ka makuahine, he launa mau. Nolaila, ina e ikeia kekahi.keiki ohaAha, hoolohe ole, haumia a weiuweiu paha kona lole, e hele auwana ana i ke «lanui, alaila, e hoomanaokoke kakou, na ka makuahine auanei ka hewa, ua hemnhema hoi aua palaka. Ua oleioia eka poe noiau, inae nobo pono ole na makuahine, hoomaemae ole, mikiala ole, pehea ta e manaoia'i e puka mai ana na ano hoopono. maemae, mikinia oko iakou la poe keiki ? He hemahema nui no keia iwaena o ko kakou lahui, aole i ao ponoia na kaikamahine i ka \ya opiopio. Nolaila', ua mākemake nuiia ko kakou Moi lokomaikai, a me kona poe Kuhina, e hookumuia i mau kula ohana, malalo o ka hooponopono ia'na e na wahine haole i makaukau no ia hana, kahi e ao ponoia'i na kaikamahine Hawaii, roa ke ano kuio, iloko o na hanahoopono a me ka mikiala e like me , ko na wahine o Beritania, a me Amerika , Huipuia. Aua oleloia eka poe noonoo, oia wale no ka mea e ala'i o Hawaii a e hoopomaikai likeia'i ma o kona mau mamo, e like ; me ko na aina naauao. Aia iloko o keia pepa, malalo o ke poo "Ma ke Kauoha," he mau rula i hoopukaia e ka Papa Hoonaauao e pilPana i neia mea, ona Kula Ohana, A ke iana nei ko makou manao, e maliu mai ana na mākua mea kaikamahine mai kela pea o kn aina me ka hauoli, e hookomo aku a e hoopiha i na kuia ohana, ke kukulu ta ma keia hope aku. , ■—i—

O 1 paua malalo ae nei, he pili wale noHkHW leta o ke Aupuni. Ua ikea iloko o na i hala, mai ka manawa 1 kau īa'i ke K4tf&wai Kivila, ua malama pono ole ia kela Kaiia'wli, no ka mea, ua nui na leta i lawe ia e kanaft&3fee ke kau oleia ike poo l«ta. Aua hemiHemS w hoi ke Kanawai mua, no ka meā, aole i maopopoia ka uku hoopai ke uhakiia ua Kanawai la. No ia mau kumu, ua hooholoia keia Kanawai hou.

Hfe KANAWAI E HOOLOLI AI r ka Pauku 40-7 O KE KANAWA.I Kiyila, a e pakui ana i Pauku HOU, E HELU IA KA PaUKU 407a. E HOOHOLOiA e ka Moi a meka AhaoHo 0 ko HawaU Pae Aina i akoakoa ūoko 0 ka Aluiolelo kau Kanawai 0 ke Aupuni; Pauku 1. E hoolOUia a ma keia ua hoololiia 110 ka? Pauku 407 0 ke Kanawai Kivila, a penei e heluheluia'i: " Pauku 407. Aole no e haiihaliia na leta iloko o na eke leta o ke Aupuni ke hoailona ole ia mamua, aole hoi e ku i ke Kanawai e iiaiihaii kekahi kanaka i ka leta a iuau lct-a paha īuai kekalii awa a i kekahi awa; aka hoi, ina aoie hoailona pai, a ua haawiia ke dala kupono i ka Luna Leta, nana no e hoailona ia mau leta' "ua kaa," a e kakau hoi i koua inoa a e lawe » no iloko 0 ka eke leta. O kela a me keia kanaka e lawe ana i ka leta a inau leta paha me ke kuo i na olelo 0 keia Pauku, e nooukuia oia i ua dala aole e emi malalo 0 e liina, aole nae e 01 i ke kanalimā, ke ku ka hewa iaia ma ka hookolokolo ana imua 0 kekahi Lunakanawai Hoomalu a apana paha; na ka Luna Leta Nui, a 0 j kela me keia Luna Leta paha maloko 0 i keia Aupuni, e hoopii iio ia hewa, a o ka hapulua 0 ka iiku hoopai, e haawiiu na ka mea nana e hai no ka uhakiia'na 0 keia Kauawai." ** Pauku 407a. Maluna 0 kela me keia moku holo pili aina e maiamaia nm ka.hi akea kupouo, i pahu, a i eke paha no ua .leia, i paa i .ka laka, a i pouaia ka iuoa mawnho mo n.a huaolelo moakaka lea, a 0 ke Kapena o ia moku, oiā ka Agena Leta o ka Oihana Leta maluna 0 kona moku, a nana no e haawi aku iloko 0 ka Hale Lo(y e kokoke ana, na leta a pau i waihoia iloko 0 ia pahu a eke paha. e like me ka ' mea i kakauin mawaho o na leta. na leta ■ hoi i hoailona pono ia: e hookae no nae ■ oia i na hopiion* a pau maluna o na leta ' mamua o kona miawi aim'ku pela, a o ka' Aeena leta i hookae ole i na lioailoua leta e nke mo na 01010 0 keia Pauku, e hooukuia oia aole e emi malalo o na dala he I

*umi, aole lioi e oi aku i na, dala \i< leanalima, ke ku ka ketva īaia ina ka hookolokolo ana imua o kekahi Lunakanawai Hoomalu a apana paha; a iiia e hana hou ia hfwa, alaiia, e hiki no i ka Luna Leta Nul ke lioopau i ka, palapala ae' holo pili aina o ka moku nona ke, Kapena i hana pela. mahope o ka hoahewaia ana imua o kekahi Lunakanawai Hoomalu a apana paha, mamuii o ka hoopii a kekahi ĪAina Leta." Ua aponoia i keia la 10 o lanuari, M. H. 1865. KAMEHAMEHA R. 0 ke Kanawai i pai ia malalo iho, ua pai ia kona pauku ano ma kela Poukahi, Helu 7 o Kk .&u aka, ke pai hou nei makou ma kona kulana iwaena o na kanawai e ae. ' ; EE KAXAWAI E HOOLOLI AI I KA 13 0 KE KANAWAI KIVILA " KO KĀ HELU ANA I NA AUHAU," A E HOOiIAKAUKAU ANA I MEA E HELU A E OHI AI ME KA POLOLEI I NA AUHAU HOLOHOLONA, A E KAU I.NA HOI I HOOPAI NO KA HUNA ANA I KA WAIWAI. E hooholoia e ka Moi a meka Ahaolelo o ho Hawmi Pae Ainu i ahoakoa iloleo o ka Ahaolāo leau Kanaioai o ke Aupuni: Pauku 1. E'hoololiia, a ma keia ua hoololiia no ka Haawina 13 o ke Kanawai Kivila, ma ka palyn hou ana iho o ka Pauku 492 i kekahi pauku hou e Ueluheluia penei : "Pauku 392 (a) Na ka mea nona ka mea'hoolimalima mai, ā mea paha e noho ana i ka aina e haawi aku i ka Luna Heiu a mau Luna Helu paha, i palapala hoike 0 na inoa o na kanaka a pau nona na Lio, Miula, īakake, a holoholona e ae paha i ku 1 ka auhau e holo ana maluna o ia aina, me ka ike a me ka ae pu ana o ka mea nona ka mea hoolimalima pai, a me ka mea e noho ana i ka §ina. a me ka nui o ia t mau holoholona; a ina aoīe e hoike mai pela e manaoia na ka mea nona, ka mea hoolimalima mai, a mo ka mea e noho ana i ka aina ia mau holoholona i mea e auhauia'i. Ina e haawi ole mai i ka mea nona, ka mea hoolimalima mai, a mea paha e noho ana i ka aina i ka palapala hoike i haiia maluna, e ole paha e hookomo pu ia me kona ponoi, alaila, e hoopili ia ia na hoopai a me na poino i haiia ma ka pauku eha haneri me kanaiwakumamakolu. 0 ka mea e hoike oiaio ole ana i kona waiwai e like me ka mea i hoakakaia ma keia a ine ka pauku maluna iho, e hiki no ke auhauia oia i ka palūa o na auhau maluna 0 ka waiwai i hunaia pela." Ua aponoia i keia Ia 30 o Dekemaba, M. H. 1864. KAMEHAMEHA 11. Ua hoololia ke kauawai malalo iho, bo ka poe Luna Aubacri loaa kekahi mai iuo, a mai e ae paiia, i kupono ole ia lakou ke hele iwaena o ka lehulehu. . * HE KANAWAI H HOOLQLI AI I KA PAUKU 510 O KE KANAWAI KIVILA. E hooholoia e ha Moi amelea Ahaolāo o ko Hawaii Pae Aina, i akoakoa iloko o ka AhaoMo kau Kanawai o ke Aupuni: Pauku 1. E hoololiia ama keia loliia no ka Pauku 510 o ke Kanawai Kivila, ma kā hookomo ana mahope iho o kahuaolelō "e make" i nahuaolelo "aua loaa paHa i kekahi mai, e hiki ole ai ia ia ke lawelawe i na hana p kana oihana/' i heluheluia'i ua pauku la penei : "Pauku 510. Ina e make aua loaa pa■ha i kekahi mai e hiki ole ai ia ia ke lawelawe i na hana o kana oihana kekahi Luna Anhan mamua o ka pau ana o ka oki an,a 1 na auhau o kona Apana, e hiki no i ke Kiaaina me ka ae ana mai o ke Kuhina Waiwai e koho i kekuki kanaka nana e ohi i na auhau a pau pono mai, a e loaa no i ua kanaka la ka uku kupono i ka manao o ke Kiaaina me ke Kuhina Waiwai; a e ili no maluna o ua kanaka 3a na mana me na hana a pau, a me na koina o ia oie like me na Luna Auhau e ae. Ē np nae kana hana i na auhau i koe i i kohoia'i." I U£ai|Sgioia i keia la 31 o Dekemaba, M. H. . E.