Ke Au Okoa, Volume I, Number 9, 19 June 1865 — Page 3
NU HOU O NA AINA E.
Aole no he mau moku i ku mai nei mai Kapalakiko mai iloko o keia pule iho nei, a he moku kalepa Golden Fleece kai maalo mawaho ae nei ma ke ahiahi o ka Poakolu iho nei, a kiola mai i kekahi mau pepa, a ke ohi hapuku mai nei ka ia makapehu i na mea hou mailoko mai o ua mau pepa la.
Ka hoikeikeia ana i na Puali Kaua mai Wasinetona.
I ka la 3 o Mei iho nei i ka hora 7 o kakahiaka nui, ua ikeia aku na tausani kanaka e mumulu mai ana e nana i na koa, na lakou i kupee a i hoopaahao mai nei i na kipi, no ka lakou mau hana ino. A i ka 9 o ka hora ua hoomaka mai ke kai ana o ka huakai, o Kenela Meade mamua loa, me kona poe ukali, a ua alohaia mai ia e ka peahi ana i na hainaka mai na tausani kaikamahine opiopio mai. Mawaho pono io ke Capitola malaila kahi i ku ai kekahi mau tausani kamalii, e haawi aku i huihui pua i kela koa heia koa, a ua kahiko iho hoi ua mau koa nei i ka elau o ka lakou mau pu a me na hae i weluwelu iloko o ke kaua, me na huihui, a kai aku la mawaenakonu o na ululaau o na leo he nui wale, e hooho ana i ka olioli. Ua paniia ka puka o na hale hana a pau loa, a ua kakauia maluna o ke Capitola kekahi mau hua nunui loa, a penei no ia: "O KA AIE LAHUI A KAKOU E HIKI OLE AI KE HOOKAA, OIA NO KA AIE A KAKOU I AIE AI I KO KAKOU MAU KOA LANAKILA."
Ma ka aoao Akau o ke Capitola he 20,000 kaikamahine e himeni ana i na leo mele lea loa, i ka wa e maalo ae ai na koa, a ua poniu na maka o ka lewa ea i ka lakou mau himeni, a ua nee aku no hoi lakou imua me ka haawi aku i na huihui pua. O kekahi mau tausani o ka lakou mau hae, ua pau loa i ka weluwelu, a o kekahi poe hae hoi, ua kahakahaia me na inoa o na kahuakaua. Ua oleloia ka nui o na koa iloko oia hoikeike ana he 4 a 500,000 ka nui.
Ua hai ia mai, kahi i hoopaa ia ai o Jeff. Davis, he wahi paa iloko o ka rumi pu o ka Papu Monroe, a maluna o na pio o ua mau rumi pu nei, ua kau ia kekahi mau pu a Rodamana i hana ai, he 15 iniha ke akea; kahi puka e pili ana me ka aina paa, o kahi wale no ia e hiki ai ke hui me ka aina paa, a ma ia wahi hookahi wale no e puka ai iwaho.
Ke hoomakaukau la na kanaka o Georgia waena, a ke hoala la lakou i aha kanawai, e hooponopono ai i ke kukulu hou ana ia mokuaina malalo o ka malu o ke ka hua o ka wa kahiko. Pela no hoi ka hana ma Alebama, ke hoala hou la lakou a ke kukulu ana i na kuikahi me ke Aupuni kahiho.
Ua haawi pio ia mai ia Kapena Simpson, he umikumamalua moku kipi; na moku kipi e ku ana iloko o ka muliwai Tombiga. Elua Kamadoa, he 15 Alii moku, a me ko lakou mau moku kai haawi pio mai malalo o ke ano parola.
KE KU ANA MAI O "ONWARD."—Inehinei, ua ku mai o Onward, 14 la mai California mai, aka nae, aole nu hou, no ka mea, ua haki ia ka waea telegarapa e ka poe Inikini hihiu mawaena konu o ka aina, nolaila, aole i loaa mai na nu hou. "Aia no ka eke leta maluna o Polynesia i haalele ia San Francisco i ka la 2 o June, oiai ua holo mai ka Onward i ka la 3.
Menemene a manaonao i ke Kuokoa.
Ua ike makou ma ka Nupepa Kuokoa o ka la 15 o June iho nei, ma ka aoao ekolu, no ka ninau nui a H. N. i kakau ai i kona wa i mauli awa'i a me he mea ala o kona hora hope no pahu ia ma keia ao i kona wa i kakau ai i ka ninau ana, i pau ole ai na hua palapala o kona inoa i ke kakauia, a na ia mea makou i kono mai me na pua hala o Kekele, e hapai ae i ka ninau, i mea e like ai me ia, "Owai la o H. N?" A maanei la i hookikina ia mai ai makou e na nalu kohaihai o Kawehewehe e kamailio hou aku i loko o KE AU OKOA, mahope o ke kokua akahi a na wili lehua o Panaewa, i sila ia hoi e ka puuwai oluolu o Muliwaa me ko lakou koko o ke ake mama, a he hiki no paha ke kala ia mai makou, e H. N. ma ko makou manao wale ana, ua kaupale mai ka ua awa i na kukuna o ka malamalama i na manao akahele ole, a na manu kiope o Haili, i kikaha ai me na hulu olohelohe. A maanei la ke weli aku nei makou i ka poe i luakaha ka noho, a me ka lia ana i ua olelo hoolaha la a Puniwai, a makou i pane mua aku nei, he liua na maka o ka poe i papalua ia ke oho, a me ka poe i liia i na kaula kaawe o ka poe i hookomo ia iloko o ka ipuka panepoo o ka noho ana i kumu, a i mea e hoaiai aku ai i na hanauna i hoopulu ia na maka e na kulu kehau o ka maikai a me ka lokahi, i na olelo o ua Olelo Hoolaha la.
No ka ninau ana mai o H. N. mamua o kona kiai ana i ke ao polohiwa a Kane, "Owai la o Keonimana," o Keonimana no a na Luna Hoopuka o ke Kuokoa, i hanawanawa ai i ka pono o ke kino, ka uhane, a me na rula o ka noho ohana ana a me ka poe maikai, i hao a hakali, i na la i hala aku la i Auwekala, kahi o kana aina hiki ole ke hoopoina ia na mea i hala, koe wale aku no, ka wa hoomaluhiluhi i ke au ia Liloa ma, ka wa au i haule mai ai mai na papakole ahonui o ka makuahine, au i aie nui ai ia ia no kona waiu a me kona pu-a ana ia'u i na mana uala huamoa o na kuauna i hoopuluia e ka wai anuanuhea o Wailuakio, a i hoouliuli ia e na ea makamae o kona aloha, au e hapai ai i na mapuna olelo hiki ole ia'u ke kapae ae ma ke kuono pouliuli i ka wa a na puahiohio e hihio ana i loko o ko'u puuwai, e hookae i kona ahonui.
Maanei la, ua kono ia mai au e ka makani wehe lau niu poko o Kahau, o makou pu ke kamailio, no kau olelo ana, "Mai hoopau loa no paha makou i ka ninau ana no kela inoa, i na ma Holualoa, Kona Akau, Hawaii, kahi i kakau ia'i," E! O Kona kai opua hinalo ua malie, hiolo na wai naoa a ke kehau-a malie paha ua akaka lea no hoi ia oe na hiohiona o kona kino: ke aloha aku nei na hapauea o ke kula la wela nopu o Kahua, no kau ninau ana i ka inoa oiaio, o Keonimana, a maanei la ke nonoi aku nei au me ka paumako, he hiki anei ia'u ke kau i ko hai inoa, a haalele i ko'u inoa ponoi? Ina pela alaila, ua hemolele makou i ko makou kau ana i ko hai inoa, a inoa pana paha mamuli o ka oukou olelo, ke hilinai makou mamuli o oukou, o oukou wale no ka mea e hiki ai ke paulele a hilinai aku, no ka oukou lei makamae e hoolei mai ai, a na uhane hoi i ahonui ia ka hoaiai i na kiola o ka noiau, a wahi a na huna wai hoolai o Hiilawe, o oukou wale no ka pou-hana, ka pou a na o-a e hilinai ai, a no ko oukou kaihi ana ia oukou iho mai na luawai mai, e hoomakaukau ana i ka pale mamua mai o oukou, i mea e hoonalonalo aku ai i na maka o ka Loio Kuhina, a me ka lima hana kauoha o ke Kilo Nui, i mea e pale ae ai ia oukou mai ka popo auhuhu o ka popilikia a me ka inea; a maanei la ke kalahea mai nei na hunahuna lepo aloha o Luaehu, na hunahuna lepo i hoopulapula ia'i, na maka onohi lani o na kukui a me na ala laula a haiki o na kanawai o keia mau mokupuni, na hiialo a hanai ahuhu a Iala i hele aku la, a me ka onohi wela o ke anuenue.
Ke hoomanao nei makou i kekahi ino i hanaia i na la i aui hope ae nei, ke kuhikuhi a me ka hailona, i mea a lakou 'la e mihi ai, a hoomanao ae no hoi, o makehewa auanei ka luhi nui i ilihia mai maluna o ko lakou mau lolo, i hoaiai mai na pale i na mea maikai, a waiho aku i ka laau ka pua a Keohiamaka, oia hoi, i na aole lakou i poina i kekahi mau olelo a lakou i hai ai ma ke akea, me na olelo ao no ka poe i papaluaia ke ano wai hooluu o ka poo a me ka wa hiki mai, oia hoi, ka hopu ana o ka Loio Kuhina i kekahi kanaka, i kue i ke kanawai o ke Aupuni a me ka noho maikai ana o na ohana, i hana ia'i ia hewa ma ka huina Alanui Alii a me Nuuanu, ma ke Kulanakauhale Alii Honolulu, mokupuni o Oahu, i kue no hoi i ka pauku 1 o ka mokuna a makou i kuhikuhi aku ai ia lakou no ka Olelo Hoolaha a Puniwai.
Mamuli o kekahi olelo a lakou, ua kahaha loa ko makou manao, i ko lakou ike ana ka ia mau olelo, huli lakou i hope a nana i na mea o ka wa i hala, a lawe mai i puuhonua no lakou e hilinai ai. Ina pela, alaila, e kala mai ia makou; he oiaio o ka hoopuka ana ka paha a lakou ia Olelo Hoolaha, he makemake no ka paha lakou me ka manao lana e hapai hou, a hoonioni i na iwi kuamoo o na mea i hala, a kukulu hou ae, a ma kekahi olelo no hoi a lakou, "ua nani ma ke kamailio ana, a ua ino, a pelapela ma kona io," i na pela, alaila, he kumu pono no kai konohia ia makou e kamailio aku, he oiaio, ina pela, aole o ka Olelo Hoolaha a Puniwai, aole oia i hoolaha akea, i mea e hoomaikai ai i ka inoa o kana wahine, aka, ua hoopuka oia me ka manao kaumaha a paumaele i ke akea no kana wahine, a o kana mau olelo no hoi, ua hoopuka oia ia mea i mea e hoa-o aku ai i ka inoa o ka wahine, no ka mea, ua hala ke kau o ka maikai mawaena o laua.
A ma keia wahi, o makou pu no me na hala o Naueikekai, no ka iala ninau ana mai hoi "Ina e hookolokolo ia lakou no ia hewa, owai la ka hoike ma ka aoao hoopii, no ka mea, aole e hiki ia Keonimana ke hoopuka ia mau olelo, no kona menemene?" He oiaio ua olelo au pela. "He menemene ia'u ka hoopuka ana ia mau olelo maloko o KE AU OKOA, aka, he hiki no nae iau ke kamailio he waha no he waha." A no kekahi olelo ninau a H. N. no ka menemene o Keonimana ua olelo hoohilahila, he oiaio o na hoa ou e H. N. e kuwili pu laua, na laua no au i hokiokio mai i na leo kohaihai, e pani i ko'u mau pepeiao mai na olelo hoohilahila mai ka papa akahi mai o ke ino a hiki i ka papa A.
Ma keia wahi ua noi ia mai au e na ohu, e halii ana maluna o Haupu, o makou pu ke pane no ia mea, oia hoi no ko'u menemene a menemene ole i na lalani mele ana i hoopuka ai ma ke Kuokoa, ke olioli nui nei makou me na ohu o ka puu o Haupu i ke kamailio no ia mea, o na lalani mele i kakauia, he oiaio, ua ano-e ia mai na olelo hoolaha, ua pakui nui ia noloko mai o na wahi pana, aole makou i ike malaila, ua hookomo pololei ia ia mau mea, iloko o na mea pili kino o ke kanaka, e like me ka Olelo Hoolaha a Puniwai, ua hiki i na hanauna hou, ke hooka-e ae ia mau mea, o ka ukana nui a makou e hiipoi nei ano la, o ko makou aloha, a mahalo aku ano la, o ka hana makamae a oukou i ike kokeia ma ka Nupepa Kuokoa o ka la 15 iho nei o June, oia hoi, aole makou i ike hou i ua Olelo Hoolaha la a Puniwai, a ke weli nei makou i na au makua, e hoohaule a hoopoina i na olelo hoolaha oia ano, e like me ko lakou hoohaule ana i ka Olelo Hoolaha a Puniwai, mahope iho o ko lakou ike ana i na manao kuhikuhi, a hoonaauao a makou i hai ai ia lakou. E aloha auanei.
PA TERFAMILIAS, KEONIMANA.
Kapalama, Honolulu, June 15, 1865.
E KE AU OKOA;—Aloha oe:
No kou ae ana mai ia'u e palapala ae au me ka hoolaha akea ae i ko'u manao, nolaila, ke haiia'ku nei ke aloha no kou lokomaikai ana. Ua pinepine ka'u palapala ana no keia kumu manao hookahi, aka hoi, no ka nana ana ae iloko o na noho ana o ke kau Ahaolelo o keia makahiki i hala ae nei, ua haliu loa ae ka maka o na mea a pau mai ka noonoo ana no na pono o ka oihana koa, nolaila, i mea paha e manao iki ae ai ka lunaikehala o na mea a pau i kue i ka Bila Haawina oia oihana, he mea kupono no ka hoike ana ae i kona mau hemahema ma ia hana ana.
1. No ka lawa ole o ka haawina dala oia oihana nolaila, ua hemahema ka oihana koa. Ua poho ke dala o ke aupuni, poho maoli, a poho io no, e like me ka ka Lunamakaainana hanohano o Waimea, Kauai, i hoopuka ae ai i "Ka makehewa o ke kukulu nui ana i na koa ma Hawaii."
2. No ka lawa ole o ke dala o ka haawina oia oihana, nolaila, ua pelapela na koa, kohu kuewa ke nana aku ke hele ae ma ke alanui, aole kamaa, aole palule, palemai wale no me ka lakeke, a i ke ku ana mai i ka laina hoonani no na la hoohanohano o ka Moi, e kau mai ana kekahi puolo welu maluna o ke poo kupono no ka ipukuha, aole no ke poo o ke koa hanohano, e alo ana i na poino a pau o ke aupuni ke loohia i ka pilikia. Ke kanaka hoi i haawi i kona kino no ka pono o ka lehulehu holookoa, o ke kanaka ia e hoaahuia'ku i welu kupono no "ka lopa iki hele wale." E hele ana ma ke alanui e nana ana ma o a maanei, me he mea la ua aoia lakou aole he ana e ao, aka, o ka aahu i na welu opala lole o lakou, a hele ma ke alanui, me ka papale koa, lipine koa ekaeka ma ke poo, aole kamaa, ekaeka a me ka pelapela, a e nana ana i na hoailona kauhale hana a pau e maalo ana imua o ko lakou mau maka.
3. No ka nele i ke dala, mamuli o ke keakeaia ana o na leo nui iloko a ka ahaolelo i nele ai i na koa, kahi aina kupono a maemae hoi. Ua oki aku hoi kahi pakaukau koa, i wahi pakaukau paina, makepono iho la hoi, a e hookaawaleia ka aina a na koa, ma ke ano Mess (huihui liilii,) he ole loa no pela. Ka aina o na koa e noho nei, he mau ipu kinipana nunui, elua a ekolu paha, ilalo no nae o ka lepo e ai ai, aole iluna o ka pakaukau, a wahi maemae e ae. O ka pipi wale no ka ia i na manawa a pau, aole e loli ae ke ano o ka ai ana, e aho na mea ai a na paahao o Kawa.
4. Na ka nele i ka puu dala ole paha, nolaila, aole lako i na mea e pili kino ana i ke koa ma kona ano pono kino iho, ole loa aku hoi ka manao ana no ke ola o na koa. Aole he kauka koa, a i ole hoi ia, i kauka hoolimalima hoi nana e lapaau no ke ola o na koa, he ole loa no. Aia hoi, e hookuuia ana e make wale me ka lapaau ole ia, nui na koa e koi ana e hookuu ia mawaho i mea e lapaauia ai i na kahuna Hawaii. O ka makaukau anei keia o keia oihana, o ka haawi ana aku i kona ola, i ka poe ike ole o waho e lapaau mai i kona mai? He wahi mea uukuu loa no auanei hoi ke ola o na koa e paki haalele waleia nei, me he mea la aole he poe nana oia e malama? He mea kupaianaha ka nana maka.
5. No ka nele o ka oihana i ke dala ole, nolaila, ua hiki ole ke malamaia i mau buke aie, uku lilo, ka loaa, peni, inika, pepa, a me na lako liilii e ae, i mea e pono ai ka oihana iloko o kona wa maluhia. He oiaio, ke hana ia nei no na mea e like me ka rula o ka oihana koa, aka, ua kakauia nae na pepa kukulu waki maluna o kekahi pepa apoohewa, he wahi apana paha no kahi palapala i kakauia a koe, a oia iho la ka pepa e hoopaaia'i ka papa inoa o na koa, e hoounaia ana i ke ku waki ana, na koa mai, na koa i hookuuia. Aole maloko o ka buke o ke aupuni ka oihana koa, aka, maluna o kahi apana pepa, a ke koa ponoi no i kakau ai me kana inika, a i loohia ka hihia no kekahi koa i loaa i ke ku ana o ka uwaki, a ninau ia ke koa ma ia wahi. Ina e manao aloha ka luna nana ia uwaki, a haehae iho no i ka papa ku waki, aole he akaka o ka mea i hana i ka hewa, a ina e hoopiiia kela luna koa, no ka haehae ana i kana papa ku waki, aka, aole e ili ana maluna ona ka hewa, no ka mea, nana ponoi no kela mea i hana, aole na ke aupuni. He kumu ia e manao lokahi ai na koa e hoopohihihiia ai ka hana a na Luna ae ia lakou, no ka ilihune a nele ina mea e malama ponoia ai ka oihana ma kona ano ku kino iho.
S. KIHAPIILANI.
UA POINA PAHA.—Ua ike iho makou i na mea hou o ke Alo Alii iloko o keia mau pule i kunewa iho nei, a me na hihia o na Aha Hookolokolo, maloko o ka Nupepa Kuokoa, a i ka hoohalike ana me na mea a pau i hoolahaia e makou, oia okoa no, aohe wahi ano e, a komohia ia mai la ka manao iloko o makou, ua kope ke Kuokoa mai KE AU OKOA aku. A eia ka mea hilu, o ka lawe i ka makou, a ua poina paha lakou i ka haawi mai i mau wahi mamala olelo mahalo no ka luhi o ko makou imi ana; no ka mea, o ka lawe wale ana i ka mea a ko kekahi poo i imi ai, ua like no ia me ka pakaha wale i ka mea i hanaia e ko hai lima. He poina paha.
KA MAKE ANA O KEKELA.—Ma ka Poaha, la 15 o Mei, ua hopuia mai e ka make kela wahine i kanikoo na makahiki, o Kekela ka mea nana i hanai o Paki. Ua manao ia he kanawalukumamahiku ka nui o kona mau makahiki, a ua kaulana no hoi ia no kona kupaa ana, a paulele ana hoi i kona Hoola. He nui wale na Sabati i halawai haipule ai na hoahanau o Kawaiahao malalo o ka malumalu o kona kumuwi, a aole no paha e hoopoina ka poe i luana laulea ai me ia, malalo o ka oluolu hiehie o ua wi la.
HOIKE HAIOLELO MA KA HALEKULA ALII.—E like me ka makou mea i hai aku ai i keia pule iho nei, e hoike haiolelo ana ke Kulu Alii i ka po o ka Poalua, hora 7 o ke ahiahi. Ua hoomalamalama ia ae ka rumi kula holookoa, a he umikumamalima paha minute i hala ae, ia wa koke no, ike aku la ka puulu makaikai e komo ae ana a hoohaiamu. A i ka hora 7 1/2 ponoi, hoomaka mai la ka himeni a me ka haiolelo ana, a ia makou e noho ana holohe pono ana me ka hoomanawanui, a ua kaumaha makou i ka hai ae maanei, o kekahi o na haiolelo i haiia ia po, aohe i maopopo lea ia makou na mea i haiolelo ia, aole no ka uuku a me ka haahaa o ka haiolelo ana, aka, no ka wikiwiki loa o ke kamailio ana, a ma ia wikiwiki ana, ua puana hewa i kekahi mau huaolelo. Aole nae o ka wikiwiki loa ana me ka maopopo ole, ka mea nui a ka mea haiolelo e ake nui ai, aka, o ka lohe pono ia mai e ke anaina e hoolohe aku ana, i maopopo na mea ana e haiolelo ai. Oia wale no kahi okupe iki a makou i hoohalahala ai, a o kekahi mau mea e ae, ua maikai wale no, aka, aole nae makou e hoopoina i ka hai ae maanei i na haiolelo a makou i mahalo loa ai, a oia hoi na haiolelo i haiia e J. P. Kamai a me Joseph Kawainui. Ua haiia ia mau haiolelo me ke akahele a me ka moakaka loa, a ua lohe pono loa makou i na mea i haiia a pau loa. Mawaena hoi o na leo mele, ua mahalo nui loa hoi makou i ke mele "Echo," "Kupinai." Ua hele no hoi a kuineke ka rumi kela, a o ka hapa nui paha ka i ku iluna, no ka noho ole e noho iho ai. Mawaena o ke anaina i hiki ae malaila, o ke Komisina o Amerika kekahi, a oia ka mea i ku ae iluna, i ka wa i pau ai ka haiolelo ana a J. P. Kamai, a noi ae imua o ke anaina, e haawi ae i ko lakou mahalo i ka mea haiolelo. Ua malu pono no ke anaina, a hiki wale i ka pau ana.
HOIKE KULA MA PUNAHOU.—Ua hoike ke Kulanui ma ka Punahou i keia pule iho nei, ma ka Poalua, a me ka Poakolu, a ma ke ahiahi o ka Poaha, ua haiolelo ae na keiki. Ua holo mua na mea i hoikeia ma ua mau la la, aka, aole nae i oi aku mamua o na la i kunewa hope ae, o ke kumu paha oia mea, no ka mea, he kamalii wale no ko keia mau la; aka, ua mahalo nui makou i ka ikaika a me ka mikioi o ke ao ana a na kumu, malalo o ka Peresidena Alekanedero ka mea i hooikaika nui i ke ao ana ia lakou ma na olelo a me ka matimatika. O na mea oi ma ka matimatika, o na keiki Hawaii e hele nei i ua kula la, a aia no hoi lakou ma ka papa akahi o ka Huihuihelu. Ua hai ia mai e na kumu, he oi na keiki Hawaii ma na mea helu, a ma kekahi mau mea e ae, ua alu ee iki. O na papa malalo o ka Prof. Brigham ao ana, ua akamai no lakou. Ua hoohoihoi ia mai makou e na mea a pau a makou i lohe ai, aka, ua mahalo ole makou i ka haahaa loa o ka leo, aohe lohe pono ia ma o a maanei o ka rumi kula. Ua olioli no hoi makou i ka hai aku, he mau keiki Hawaii na keiki oi loa ma ka olelo Latina, oia hoi o W. H. Davis a me C. H. Davis. I ka po mai o ka Poaha, ua haiolelo a himeni na haumana o ua kula nei, a ua hauoli no hoi makou i ka hai ana aku i ke akea, ua maikai na mea i hanaia i ua po la; aole nae makou e poina i ka hai ae maanei, i ko makou mahalo i na keiki Hawaii, no ke akahele a me ke askahai i ka hai ana, me he mea la, o ka lakou olelo makuahine ia.
OLELO HOOLAHA.
KA POE JURE KANAKA MAOLI, NO KA Kau o ka Aha Hookolokolo Kiekie, e hoomaka ana ma ka Poakahi, la 3 o Iulai, M. H. 1865. Kauahoa, Pilipo, Kalauli, Kapahukepau, Pauli, Poepoe, Jesse Aimoo, J. Papa, J. M. Kapena, Pinehasa Wood, Peter Kauhema, E. H. Boyd, Aaron Halulu, Daniel Kahananui, Malaki, S. Kanakaole, Keolaloa, J. Moanauli, Kaikainahaole. WM. Buckle, Maeha, Nohea, S. L. Kapahukula, Kuapuu. L. McCULLY, Kakauolelo o ka Aha Kiekie. Honolulu, Iune 13, 1865. 9-3t
He Wahi Manao i na Makamaka!
I NA MAKAMKA O "KE AU OKOA," O HONOLULU nei. Aloha oukou, mamuli o ke aloha ana mai o ke Akua Mana Loa, e ho mau ia ko kakou ola. Nolaila, ke hai aku nei au, he wahi manao maikai no, a he makemake paha oukou ke lohe. Ina he wahi manao ko oukou e makemake ana e kakau ia, a pai ia hoi ma keia Pepa o KE AU OKOA nei, a i ole ia, ma ka Nupepa Kuokoa paha, oia hoi na Mele, na Kaao, na Mooolelo, na Kanikau o ko oukou poe make, na mea hou i loaa ia oukou, e manao ana e pai ia a me na manao kupono pakahi o oukou, e ku ana i ka pono o ka lehulehu, a me na Olelo Hoolaha Aina, Hoolaha kane, a wahine paha. O na mea a pau i haiia maluna, e lawe mai no na'u e kakau i na manao a pau o oukou, me ka maikai loa. Eia no ia'u na lako o ka oihana palapala, he wahi uku oluolu no ko ke kauwa. E loaa no au ia oukou ma Polelewa, ke kahua maauauwa, e ninau nae i ka poe i ike ia'u. Me ka mahalo. BENI, Luna Lawe Pepa. Haliimaile, Honolulu, Iune 15, 1865. 9-3t
OLELO HOOLAHA.
E KUAI KUDALA IA'NA NA LIO 9 ME 1 Hoki, ma ka Pa Aupuni ma Waiawa, Ewa, Oahu nei, ke hiki aku i ka Poalima, oia ka la 23 o Iune, 1865, hora 9 o ia la. E 3 Lio kudala ia ma ka Poakolu, 28, 1865. Ke ano me ka hao malalo iho: 1 Lio kane lokia lae keokeo, hao akau ENH, hema PM6. 1 Lio kane ulaula, kiko keokeo ma ka lae, hao akau, manamana ano e. 1 Lio kane ulaula kiko keokeo ma ka lae, hao akau, manamana ano e. 1 Lio wahine lokia lae keokeo, hao akau, ano e. 1 Lio wahine ulaula me ke keiki, hao akau, VK. 1 Lio wahine wahine ulaula, hao ano e. 1 Lio wahine ahinahina, hao ano e. 1 Lio wahine puakea kua puka, hao ano e. 1 Lio wahine ahinahina keokeo, hao ano e. 1 Hoki wahine eleele, hao hema, H. Ma ka Poakolu, 28 o Iune, 1865, e 3 Lio e kuai kudala ia. 1 Lio kane puakea, lae keokeo, hao akau, JI, hema, ano e, ai hema, I. 1 Lio kane keokeo kua puka, hao akau, ano e, hema, ano e, ai hema, H. 1 Lio wahine eleele hou, hao ano e. J. KAHAUOLONO, Luna Pa Aupuni. Waiawa, Ewa, Iune 17, 1865. 9-1t
AINA KUAI!
HE MAKEMAKE KO'U E KUAI AKU I KEKAHI Apana Aina, me ka Hale pu maluna iho, aia ma Kalihi, Oahu, oia kela wahi a ke Pukiki Peter Larkins. No ke kumukuai, e ninau ia J. W. AUSTIN. Honolulu, Iune 10, 1865. 8-3t
OLELO HOOLAHA.
MA KA WAIWAI O KANAKAOLE (k.) No ka mea, ua noiia mai ka Mea Hanohano R. G. Davis, Lunakanawai o ka Aha Kiekie e Manuahi Kaaihuenui (k.) no ka hookohu ia ia i Luna Hooponopono Waiwai o Kanakaole (k.) no Honolulu, Oahu, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poakahi, oia ka la 10 o Iulai, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o kela noi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu. WM. HUMPHREYS, Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie. Honolulu, Iune 12, 1865. 9-3t
OLELO HOOLAHA.
MA KA WAIWAI O KAUPEA (w,) E ike auanei na kanaka a pau, na mea waiwai maloko o ka waiwai o Kaupea (,) no Koolauloa, Oahu, i make aku nei, o ka poe i aieia, o ka poe pili kino, a pili paha ma kekahi ano e ae, na lakou e hele mai a e hoike mai ia lakou iho, imua o ka Mea Hanohano R. G. Davis, kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie, ma ka Hale Hookolokolo i ke kulanakauhale o Honolulu, i ka Poaha, oia ka la 29 o Iune, e hiki mai ana, i ka hora 10 o kakahiaka. Ia manawa e hooponopono ia ka moo waiwai a Kamai (w,) ka luna hooponopono waiwai a ka mea i make, a e hoike mai i kauwahi kumu, ina paha he kumu oiaio kona, i ole e hookoia ua moo waiwai la, a e hoopauia ka oihana a ua mea hooponopono waiwai la. WM. HUMPHREYS, Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie. Honolulu, Iune 16, 1865. 9-2t.
OLELO HOOLAHA.
E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU, KE nana mai i keia Palapala, owau o KEKOI, ke kane mare a HALIIMAILE, o Kapalama, Oahu. Ua haiia mai nei au a maopopo loa, ua kuai malu aku ka'u wahine mare o HALIIMAILE, i kona aina hooilina, mai a KAPALU k., mai. Kuleana Helu 2222, Sila Nui Helu 2082, ia KEKAI k., kana kane i loaa ma ke ano hewa, ma ka la 6 iho nei o Iune, 1865, oiai laua e noho pu ana ia manawa ma ke ano hewa, a ua haalele mai no hoi ka'u wahine i ko maua wahi moe ma Kapalama, a noho aku iloko o ke kulanakauhale, aole no hoi au i lohe iki, aole no hoi i ike iki i keia kuai ana a me ke kumu o ia hana ana. Nolaila, e like me ka mana ia'u ma ke Kanawai, ke hoole loa aku nei au i ka palapala kuai a kuu wahine, aole mana iki, aole no hoi e paa ana. Aole no hoi e hiki ia KEKAI ke komo iloko o ia aina, mai keia manawa aku. KEKOI, Kane Mare o Haliimaile. Kapalama, Oahu, Iune 16, 1865. 9-2t*
OLELO HOOLAHA.
MA KA WAIWAI O MARIA KALUNAINO (w.) No ka mea, ua noiia mai ka Mea Hanohano R. G. Davis, Lunakanawai o ka Aha Kiekie e Catherine Steward, no ka hooiaio i ka Palapala Kauoha o Maria Kalunaino (w,) no Kahaluu, Oahu, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poakahi, oia ka la 26 o Iune, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia Palapala Kauoha, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu. WM. HUMPHREYS, Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie. Honolulu Mei 28, 1865. 9-1t
PAPA O REGONA!
KA HIKI ANA MAI NEI NO IA MALUNA o ka moku ' Cambridge,' a e kuai ia ana ma ke kumukuai haahaa loa, e GEORGE G. HOWE, ma kona wahi mau ma Aina Hou. He 100,000 kapuai papa i kahi ole ia. He 80,000 kapuai papa oa. Me na papa hele, na papa pa, a me na aaho, eono iniha ka manoanoa. He 100,000 Pili Cedera. E oluolu kakou a pau loa e kipa aku a hoolaulea me ia. 8-3t
OIHANA WAI O HONOLULU.
NO KA EMI O KA WAI MA KA LUA WAI o ke Aupuni, nolaila, e hoopaa ana ka wai o na HA, i kela a me keia la, mai ka hora 9 o kakahiaka a hiki i ka hora 12 awakea, a mai ka hora 1 hoi a hiki i ka hora 4, ahiahi. (PAUKU 5.) Eia na hora i aeia e hookahe i ka wai no na mea kanu, mai ka hora 6 a i ka hora 9 o ke kakahiaka, a mai ka hora 4 a i ka hora 7 o ke ahiahi. A o ka poe e hookuu ana i ka wai ma ka po, e hiki no ke hooki koke ia ko lakou HA WAI. H. PRENDERGAST, Luna Oihana Wai o ke Aupuni. Honolulu, Iune 9, 1865. 8-2t
Olelo Kahea.
E OUKOU, NA LUNA LE TA, MAI HAWAII a Niihau, ke kahea nei makou, e hoihoi ia mai na Laka Keleawe o na Eke Leta e waiho nei ma ko oukou mau Keena. Ua aneane KANAIWA o ia mau Laka i nalowale i keia wa. No ke Aupuni kela mau Laka, a ua nui ke kumukuai pakahi. E awiwi e hoihoi hou ia mai na Laka ma keia Keena. A. P. BRICKWOOD, Luna Leta Nui. Honolulu, Iune 3, 1865. 7-3t
$5O Uku Makana!
E HAAWI NO AU I KA UKU I HAI IA MALUNA, i ka mea nana e hoike mai i kekahi kumu e hopu, a e hoahewa ai i ke kanaka a mau kanaka paha nana i puhi i ke ahi ka hale o ko'u hanai, oia o Paul Jarrett ma Kamaile, Lualualei, Waianae, Oahu, ma ka po o ka la pule, Mei 28. WM. JARRETT. Kahu hanai o Paul Jarrett. Honolulu, Mei 29, 1865. 7-3,
OLELO HOOLAHA.
MA KA WAIWAI O AIHULU (k.,) No ka mea, ua noiia mai ka mea Hanohano R. G. Davis, Lunakanawai o ka Aha Kiekie e Kahei (k,) no ka hookohu ia ia i luna hooponopono waiwai o Aihulu (k,) no Koolaupoko, Oahu, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poalima, oia ka la 7 o Iulai, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia noi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu. WM. HUMPHREYS, Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie. Honolulu, Iune 6, 1865. 8-3t
OLELO HOOLAHA.
MA KA WAIWAI O KAHOE (k.) No ka mea, ua noiia mai ka Mea Hanohano R. G. Davis, Lunakanawai o ka Aha Kiekie, e Kaliko, e hookohu ia ia i luna hooponopono waiwai o Kahoe (k,) no Honolulu, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poalima, oia ka la 30 o Iune, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia noi ana mai, a me na mea hooolo i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu. L. McCULLY, Kakauolelo o ka Aha Kiekie. Honolulu, Iune 9, 1865. 8-3t
OLELO HOOLAHA.
MA KA WAIWAI O DANIELA MOO (K.) No ka mea, ua noiia mai ka Mea Hanohano G. M. Robertson, Lunakanawai o ka Aha Kiekie, e Kalua (w,) no ka hookohu ia ia i luna hooponopono waiwai o Daniela Moo (k,) i make aku nei maluna o ka moku kialua "Odd Fellow:" Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poaono, oia ka la 17 o Iune, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia noiana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu. WM. HUMPHREYS, Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie. Honolulu, Iune 2, 1865. 7-2t
OLELO HOOLAHA.
MA KA WAIWAI O KEAHI (W.) No ka mea, ua noiia mai ka Mea Hanohano G. M. Robertson, ka Lunakanawai o ka Aha Kiekie, e Kamoa (k,) no ka hooiaio i ka palapala kauoha o Keahi (w,) no Honolulu, Oahu, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poalua, oia ka la 20 o Iune, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia palapala kauoha, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu. WM. HUMPHREYS, Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie. Honolulu, Mei 31, 1865. 7-2t.
KA MOKUMAHU "KILAUEA!"
E HOLO ANA IA MAI HONOLULU aku ma ka POAKAHI, IUNE 19, no LAHAINA, MAALAEA, KALEPOLEPO, ULUPALAKUA, HONOIPU, KAWAIHAE, KAILUA a me KEALAKEKUA. Ma ia hope aku, eia na la holo o KILAUEA. POAKAHI, la 3, 10, 17, a me 24 o IULAI, a ma ka Poalua, la 1 o Augate, Poakahi, la 7 o Augate, a hoomaha ia pule, a mahope aku, e holo hou ma ka la 21, a me 28 o Augate, a ma Sepatemada, 4., 11, 18, a me 25. JANION, GREEN & Co, Agena o Kilauea. 1-tf.
KUAI KU DALA.
J. H. KOLE, LUNA KUDALA.
E KUAI KUDALA IA'NA, MA KA POAONO, la 1 o Iulai, i ka hora 12 awakea, ma ka Hale Kudala, ka hoolimalima ana o ka aina e waiho la ma ka aoao Komohana o ka Mokupuni o Oahu, i kapaia ua aina la o NANAKULI. He aina Moi no ia. He kupono ia aina i ka hanai holoholona, he mau pa bipi no, a he mau hale maikai e noho ai, i pa ia i ka pa. Eha haneri dala no ka makahiki, oia ka uku i koi mua ia, a o ka mea e oi aku ma ke koho ana e lilo ia ia. Ma ke kauoha a ka Mea Hanohano, J. O. DOMINIS, Luna aina o na aina Moi. EIA KEKAHI.—Mahope iho o ke kuai ana a lilo kela aina i hai ia maluna, alaila, e KUAI KUDALAIA'NA, ka hoolimalima ana o ka aina o KAHAKULOA. Ma ka Mokupuni o Moui. Eha haneri dala o ka makahiki i koi ia no ia aina. Ma ka Poaono, Iulai 1, ma ka hora 12 awakea, mamuli o ke kauoha a ka Mea Hanohano, J. O. DOMINIS, Luna Hooponopono Waiwai, e Kuai Kudalaia'na KA PUA HIPA, a ka Moi i make aku nei, e holoholo nei ma ka Mokupuni o Molokai. 4,500 Hipa Wahine. 600 " Kane. 112 " Kea. 8 " " mai na aina e mai. 14 " Wahine " " " ". 3,000 " Keiki. 1 Paa Bipi Hana. 25 Bipi. J. H. COLE, Luna Kudala. Honolulu, Iune 3, 1865. 7-1m
OLELO HOOLAHA.
E IKE OUKOU E NA KANAKA A PAU, O ko'u mau aina hoolimalima, aina kuai, aina malalo aku o na'lii, a me kahi e pili ana i ua mau aina la, o Kapahulu a me ke kuleana o Mahana, ma Palolo, ua kapu loa ka hele wale ana o na holoholona a pau malaila, e pili ana i ka Lio, Bipi, Hoki, Kekake, e uku no hookahi dala ($1.00) no ke poo hookahi, koe nae ka Lio hookahi a elua paha, o ke kanaka e hele ana i ka hana o ka aina. O ka poe pii wahie, pii lai, kanu awa, kanu maia, kanu alani, kanu lemi, a pela aku, ma ke kula o Kapahulu, &c., mai pii hou lakou e ohi mai i ka hua o ia mau laau, o loaa auanei i kuu mau Luna, oia hoi na kanaka e hele nei i ka hana o ka aina, e uku no lakou no ke komo hewa. O ka poe haalele aina, aole hele hou i ka hana, mai kii hou lakou i ka ai o waena, no ke Konohiki ia waiwai. E like me ka olelo maluna, pela ke kapu ma na apana aina 7 o'u ma Wailupe, a na Z. Poli e hoomalu malaila a pau ko'u makemake. A pela ma Hahaione a me Kaelekei, ma Maunalua, na Noa paniolo o Wm. Webster, oia ka mea nana e hoomalu ia wahi, a pela ma ke kai lawai-a mawaho o Maunalua, kahi e pili ana i ke Konohiki, ua kapu loa ka poe e ae, ka poe i hele ole i ka hana, a uku ole paha i ko lakou mau holoholona ma ke kula. O na kanaka o ka aina e pili ana ma ia mau kula, ua noa no lakou ke hele e lawai-a ma na i-a malalo o ka ke Konohi i-a hoomalu. O na holoholona liilii malalo iho o na holoholona nui i oleloia maluna, me a'u no e kamailio ai i ka uku kupono a me na Luna paha i haiia maluna, a me na rula o ke Kanawai. E lilo keia i rula paa KE AU OKOA. J. H. KANEPUU. Maunakilohana, Palolo, Mei 29, 1865. 7-1m.
OLELO HOOLAHA.
MA KA WAIWAI O KANEHAILUA. No ka mea, ua noiia mai ka Mea Hanohano G. M. Robertson, Lunakanawai o ka Aha Kiekie, e Pahupu (w,) e hookohu ia ia i Luna Hooponopono waiwai no Kanehailua, no Honolulu, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poalua, oia ka la 30 o Iune, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe ana i ka oiaio o keia noi ana mai, a me na mea hoole, i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu. L. McCULLY, Kakauolelo o ka Aha Kiekie. Honolulu, Iune 8, 1865. 7-2t.
OLELO HOOLAHA.
MA KA WAIWAI O KALAWAHI (K.) No ka mea, ua noiia mai ka Mea Hanohano G. M. Robertson, Lunakanawai o ka Aha Kiekie, e Kaai (k,) no ka hookohu ia ia i Luna Hooponopono waiwai o Kalwahi (k,) i make aku nei maluna o ka moku kialua "Odd Fellow:" Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poalua, oia ka la 20 o Iune, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia noi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu. WM. HUMPHREYS, Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie. Honolulu, Mei 31, 1865. 7-2t.
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NONOIIA MAI KA MEA nona ka inoa malalo, e Kula, e hooponopono ia ka waiwai o Kaiaulani, o Waiehu, Maui, i make aku nei, a e hooiaio i kona pili ana i ka hooilina no kona waiwai: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau, ke pili, o ka o ka Poakolu, oia ka la 28 o Iune, ma ka hora 10 o ke kakahiaka, oia ka manawa e hoolohe ia'i keia noi ana mai, a me na mea e kue mai ana, aia ma Lahaina, Maui, kahi e hana ai. A. M. KAHALEWAI, Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua. Lahaina, Mei 29, 1865. 7-3t
OLELO HOOLAHA.
E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU, KE nana mai lakou, owau o ka mea nona ka inoa malalo iho, ke papa, a ke hookapu aku nei au i ke kahawai o Waikahalulu, aole e hele na wahine a me na kane, na keiki, e haha i ka Opae, Oopu, a me ka pohaku o ke kahawai, ua kapu ia. Ina e ikeia e ko'u Luna kekahi kanaka a mau kanaka paha e hele ana ma ia kahawai me ka oe ole ia, e uku no $2.00. Pela hoi, ua kapu ka hele wale ana o ka holoholona o ka poe mea holoholona, ma ke kula o Waikahalulu. Ina e ikeia e ko'u Luna, kekahi o na holoholona e hele wale ana, Bipi, Lio, Hoki, Miula, Hipa, Kao, Puaa, a pela aku, alaila, e uku no ka mea nona ia holoholona $1.00. E makaala oukou, ina o ka mea kue i keia, e pili no ke Kanawai ia ia. C. KANAINA. Pohukaina, Honolulu, Mei 20, 1865. 7-2t*
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, O KA WAIWAI O S. HALUAPO (k.) No ka mea, ua noiia mai au, kekahi o na Lunakanawai Kaapuni o Hawaii, e Paiki (k,) e haawi aku i la no ka hookohu ana i Luna Hooponopono no ka waiwai o S. Haluapo, o Keauhou, Kona Akau, Hawaii, i make kauoha ole: Nolaila, ke hai nei au, o ka Poaono, oia ka la 24 o Iune, 1865, i ka hora 9 o kakahiaka, oia ka manawa i oleloia no ka hoolohe ana i keia hoopii, me na mea a pau i hoole, ke pili, ma kuu keena, ma Onouli Nui, Kona Hema, kahi e hana ai. C. F. HART, Lunakanawai Kaapuni. Onouli Nui, Kona Hema, H., Mei 29, 1865. 7-3t
OLELO HOOLAHA.
KE PAPA IA'KU NEI NA KANAKA A PAU, aole e hookuu wale i ko lakou mau Ilio ma kuu Pa Bipi ma Kulaokahua, ina e komo ka Ilio ma keia hope aku, ki ia e a'u i ka pu. W. WILSON. Honolulu, Iune 10, 1865. 8-2t
BARENA, PALAOA, MEAONO!
AOLE OKANAMAI O KA MAKEPONO O KA Barena, Palaoa, a me ka Meaono, o ka Halekuai Palaoa o F. HONE, ma Polelewa. E hele ilaila e na kanaka e makemake ana e loaa ka Palaoa maikai as me ka make pono loa. Honolulu, Iune 10, 1865. 8-3t