Ke Au Okoa, Volume I, Number 11, 3 July 1865 — Page 3
NU HOU O NA AINA E.
I ka Poakolu o keia pule i hala iho nei, ua maalo ae kekahi moku kalepa e holo ana i Manila, mawaho nei o kakou, a ua lawe mai ia he mau wahi nupepa kakaikahi, a mai loko mai olaila ua lawe mai makou i na mea nui.
Ua pau loa ke kaua ma Amerika Huipuia, koe nae kekahi mau puali uuku malalo o Magruder iloko o ka mokuaina o Texasa—ua haule iho na mea a pau ma ka auwaha mau o ka maluhia. I mea e hooluolu aku ai i ka Hema, ua hoopuka ke Aupuni i ka olelo, o na hihia a pau loa i ku i ka hoopaahaoia ma ka oihana koa, e hoopau ia ia a e hookuu ia ka poe pio. Ua hoala ae na kanaka koikoi o Alebama i kekahi halawai nui ma ke Capitala o ua moku aina la, a ua hooholo ia kekahi mau olelo hooholo no ko lakou ake nui e hoi hou malalo o ke Aupuni kahiko a malalo o kona mau eheu maluhia e noho lai hou ai lakou e like me ka wa kahiko.
Ua hai ia mai ua hoole ka Pe residena i ka haawi ana aku i ka mana koho balota i na nika; a e manao paha kekahi poe e kue ia mea, aka, oiai he kanaka ka Peresidena i hanau a i noho iloko o na moku hookauwa nika, a o ka hemo ana mai nei no ia, mailoko mai o na kupee hao o ka hookauwa ia, nolaila, ua ike no ia i na mea a pau ana e paulele aku ai i na kauwa negero i hookuu ia.
He hookolokolo ia mai koe o Jeff Davisa no ke karaima kiekie loa no ke hookahuli ana i ke Aupuni. E hookolokolo ia ana imua o ka Aha Apana o Amerika Huipuia e noho ana ma Wasinetona, a oia no hoi kekahi lala o ka Aha Hookolokolo Kiekie o Amerika Huipuia. Ua kohoia he mau Lunakanawai ekolu ka mea e noho maluna o ua Aha nei e hookolokolo ia ai o Davisa, hookahi mai ka Akau, hookahi mai ka Hema, a hookahi mai ke komohana mai. O Charles O Conner, Esq., kona loio, oia ka loio i manao ia, he loio i oi aku mamua ae o na loio a pau loa o Amerika, ua aloha no ke Aupuni i ka haawi ana aku ia ia i loio akamai kona, oiai, ua kapae loa ae ke Aupuni i kona mau manao aloha ole, no ua Hipopotamu 'la o ka Hema.
Ia Lee i noho mai nei i Rikemona ma ka ano parola, ua hopu ia oia no ka hihia hookahi me ko Davisa, a ua houluulu ia mai na hoike e kue ana ia ia. Ka mea hope loa i lohe ia mai nei no Joe Johnston, ke mahiai 'la ia i kau wahi e pili ana i ke kulanakauhale o Atalanata. O Kenela Haleka hoi, o ka noho iho hoi ia i Kiaaina i Rikemona, lohe e ia ka hookomo i na kipi i mihi ole ia, iloko o na oihana aupuni, a ua kaiehu, a kipaku ia aku ia i Kaleponi. Ua kauohaia o Sheremena e hoi e malama i ke keena kaua ma Misisipi. Ua lohe ia mai ua haawi pio ia mai ka moku hao kipi Stonewall (Papohaku) i ke Kapena Generala o Cuba, a e haawi ia aku ana paha i ke Aupuni o Amerika.
No Mesiko mai.
Ua pae mai ka lono, he kaua nui mai nei kai hoouka ia ma Mesiko; ua pau i ka hee kekahi puali koa o ka Emepera, a ua lilo i ka poe Mesiko ke kulanakauhale o Monterey. Ua oleloia, ua hoohoka nui ia na Imeperiala ma kekahi mau houka ana. Ua lilo pu no hoi i na koa Mesiko, hookahi a me ka hapa miliona dala. O ka nohoalii ana o Maximiliana he noho kupikipikio, a aole no paha e liuliu a ake ae ia e ike ia Auseteria kona aina hanau.
Na Kenela akamai iloko o ke kaua huliamahi o Amerika.
Ua lawe mai makou, a eia iho malalo nei na Kenela akamai ioa oloko o ke kaua huliamahi o kela aina nui puni ole i ke kai, a makou i olioli nui ai no ka pau koke ana o ke kaua. O Lee ka Alihikaua o na kipi, a me Lutanela Grant o ke aupuni, o laua paha na mea ma ka panepoo o ka hanohano koa loa ma ke kahua kaua o Amerika. Ua like no hoi ke koa o keia mau Kenela ma na hana kuhohonu a me ka wiwo ole hoi iloko o ke kaua. Ua like no hoi ko laua mau manao me ko na la ia Napolona, o ka mea oi o na koa, oia ke lanakila. Ua olelo ia maloko o kekahi nupepa, no ka hoouka kaua ana mai nei ia Rikemona, a penei no ia:—Aohe no paha he mea kanalua i ko Grant manao, i ka hoohuli ana i ke kihi akau o ko Lee mau puali holookoa, a oki haalele aku ia ia mai Rikemona aku; alaila, e holo puni ae i ke kulanakauhale ma ka aoao komohana, i hui aku ai me ko Kenela Butler mau colamu koa. Ma ka Lee hoouka ana ma Wilderness (Waonahele) ka mea na a i hoohoka mai ia Grant. Ma kekahi aoao hoi, ua manao paa loa no hoi o Lee e kipaku aku ia Grant ma kela kapa o ka muliwai Rapidana, iloko o na la ekolu, a pela no hoi ka hai ia ana e na Kenela kipi i lilo pio iloko oia hoouka ana ia Grant. Ma ia hana ana hoi, ua hoohoka ia o Lee; nolaila, ua pai a pai.
Iloko o ke kaua mua ana o Bulu Rana, ua malamaia ia kahua kaua e Makalelana ma ka aoao aupuni, a me Joe Johnston ma ka aoao kipi. Aohe mau kanaka koa iloko o na Koa Ku Mau o Amerika e oi aku mamua o laua. Ma ka wae ana, ke ao ana, a me ka waiho ana aku i na manao hoolanalana iloko o na koa, aohe mau mea i oi ae mamua o laua. Aia ia laua ka mana e hoolalelale ai i ka manao hoolana i na koa; ma na kaua a pau a laua i komohia ai, a i ko laua wa hoi e ike aku ai i ke kuemi hope mai o na koa, alaila, aole laua e lalau i na mea eha i mea e hooholo aku ai i na koa imua, aka, kahea aku la me na leo oluolu me he mea la paha, e like me ka olelo aku a ko kakou mau koa o ka wa kahiko, "Imua ke alo e na pokii." Iloko o ka hora o ka popilikia, ua hookaikaina aku i na koa, e kiola ana i ko lakou mau ola, no ka aoao a lakou i manao ai he pono. Iloko o ko laua mau hoouka kaua ana, ua kaua kahi ma ke akamai o ka hoonohonoho ana i na koa, a o kekahi hoi, ua hilinai ma ka puipui o kona mau koa.
I ka wa i holo pono ole ai ka laua mau hana, kekahi hoi ma Vereginia, a o kekahi ma Georgia, ma ka hooko ana i na ulono aloha o na leo o ka lahui i kauoha mai ai ia laua e hooko, ua lilo aku ko laua mau wahi ia Hooker ma ka aoao o ke aupuni, a ia Hood ma ka aoao kipi. Aohe paha he mau Kenela akamai loa i oi aku ke koa a me ka wiwo ole o ka noho alii koa ana maluna o na koa he iwakalua tausani. He mau makaukau like ko laua a i elua ma ke alakai ana i na koa, ua ikeia keia mau mea ma ka Hood hoouka ana ma Tenesi, a me ka Hooker alakai ana hoi i na koa mai Ferederikabuga a i Getebuga, aka, ua haule hope laua, aole nae no ke akamai ole i ke alakai ana i na koa, aka, aole laua i maa i ka lawelawe ana i na puali nui holookoa.
Ua hilinai nui ka Hema ia Papohaku (Ja ckson) me ka hoomaikai, a ua oi aku hoi ka mahalo ana ia ia, koe nae o Lee. Kona mau mea i mahalo nui loaia ai, no ka mana hiki ia ia ke hooko, a me kona komo poo iloko o ke kaua me kona mau koa. Aole ona kakali a hookuu aku hoi i kona poe koa o lakou wale no ke komohia iloko o ke kaua; ua makemake no ia i na wa a pau oia ke komo iloko o ka hulihia, a waiho aku no i kona poe koa na lakou no e ukal mai ia ia. Kahi hewa ia ia o ka hiki ole ia ia ke noho aku i waha olelo, ma kahi e hahana loa ai ke kaua, komo pu aku no ia me kona mau koa; me he mea la ma ia hana ana, e aihue ana paha i ka naau o ka puali holookoa. Ma keia mau hiohiona a pau, ua like loa me Sheridena, Hanakoka, a me Warrena.
No Sheremana hoi, ua oleloia aole kekahi mea akamaik i ke aoana i na koa oloko o ka moolelo kaua o keia au a me ke au i hala. Ua oi aku kona akamai mamua o Joe Johnston, ka mea ana i hoohoka ai ia kahua kaua aku a ia kahua kaua aku; a he koa io no hoi ke ulu mai ka hakaka i oi aku mamua o Hooker a me Hood; a he Kenela akamai no hoi i ka hooko ana i kona wa e noho ana malalo o Grant, a ma kona mau hoouka kaua hope loa mai nei, aohe mea i ikeia mai na la mai o Napoliona e like me ia. O kona lanakila ana maluna o ke kulanakauhale o Savana a me kekahi mau wahi e ae, na mea i hoolilo ia ia, oia ke koa oi loa a ka lahui holookoa o Amerika i hoohua mai ai.
Ma ka heluhelu ana a makou i na hana pookela a pau a keia mau Kenela i hana ai, ua ike iho makou, aohe mau mea i olelo ia no Biurigada, kekahi o na Kenela o ka poe kipi; o kona akmai ma ka uhau a me ke kukulu ana i na papu, me he mea la aohe mea e ae i oi ae maluna o kana mau hana akamai.
La 31 o Iulai—Ua ike iho makou i ka Poaono i hala iho nei, i kekahi mau Olelo Hoolaha ma na pipa alanui e kalahea ana e haalele i na mea makamae o ka hale, a e naue aku ma Kaumakapili i ke ano ahiahi, no ka hoomaopopo ana i ka hoala ana ae i ahaaina hauoli no ko kakou la Hoihoi Ea, oia hoi ka la31 e kokoke mai nei. I ko makou hiki ana aku ilaila, ua hoolulu ae malaila na poe noiau puuwai aloha aina, a iloko o laila, ua ike iho makou i ke kaukoo ana ae o ko kakou elemakule hookahi ikoe, oia hoi ko kakou Alii Kiaaina ahonui o na kau i kunewa hope ae, Mataio Kekuanaoa. Me ka makaukau nui o na makaainana e halawai, aia hoi, pae mai la ka lono, aohe hale, he halawai pule no ko loko, a hoi aku la, ke anaina me ke kaniuhu, i ke kula loa o kahi aina i Waikiki. Ua haiia mai e hoala houia ana ka halawai i keia ahiahi ma Kawaiahao; e naue hookahi, a e naue ae no a pau loa!
"Kaulai na Iwi o Hua i ka La."—Ua lohe mai makou, i keia pule iho nei, ua kunukunu na kanaka o Kalihi-uka, Oahu, i ke kanu ole ia o kekahi mau pahu kupapau, e waiho nei iloko o kekahi wahi pupupu hale ma ke poo o ke awaawa o Kalihi. Ua mahalo makou no ia kunukunu ana, oiai aole i oleloia, e hoi ka lepo e kaulai i ka la, aka, penei ka pono, e hoi ka lepo i ka lepo, i kona wahi mau.
Kauka Poka.—Ua olioli makou i ka hai aku ua wehe ae nei o S. P. Ford (Kauka Poka) i kona hale lapaau ma ke keena lapaau iho nei o Dr. H. S. Stangenwala, (Kauka Minuteole,) a ua makaukau ia no ka oihana lapaau.
Ke Kilauea.—E ike ia ana ma na kolamu o na Olelo Hoolaha, aole e holo ana o Kilauea i keia la, aia a ka la apopo, i ka hora 8 o ke ano ahiahi, alaila holo, no ke ake nui o kekahi o na ohua, e noho a ike i na hana hoolioli puuwai o ke kulanakauhale Alii, no ka la 4 o Iulai.
Lohi ko kakou Nupepa.—No na Olelo Hoolaha mai Maui mai, nolaila ua lohi ka hoopuka ana o ka nupepa i keia kakahiaka.
Ka Poe maauauwa poi.—Ua halawai mai makou me kekahi palapala i kakau ia e J. K.Napela, i keia pule i hala iho nei, e kamailio ana no ka malama pono ole ia o na poi, e kuai ia nei ma na pipa alanui, no ke komo o na lepo a me na mea ino e ae, iloko o ka poi "ke kookoo o ko kakou ola." A ua manao ia he pono e hoakoakoa ia kahi e kuai ia ai na poi, e like me ka poe kuai mauu, ke kukulu nei lakou i wahi malumalu no ke kuai ana i ka lakou mau opu weuweu. Ua manao io no hoi ua mea 'la nana i kakau i ka palapala, e haawi mai no ke Ali Kiaaina o Oahu nei, i wahi e kuai ai no na poi. Ua manao iho no hoi makou o ka pono loa io no ia, oiai o makou no hoi kahi i ike i ke ino o ka mea e olelo ia nei, aohe no hoi o makou kanalua, i ka haawi mai o ke Alii Kiaaina i wahi kuai no na poi.
Ka Moku Hannah.—Ua hiki mai io makou nei ka lono, ua ili a nohaha ka moku Hannah ma Moloaa, Kauai, i ka kakahiaka o ka Poaha. Ke kumu o ka ili ana, ua hai ia mai, no ka palaleha o na kahu moku. O Mr. Alex Smith ka mea nona ka moku ko makou minamina kuhohonu, oiai, ua papalua ia kona poino.
John A dams Keawehunahala, a me kona make ana.
E Ke Au Okoa;—Aloha oe:
E hai pokole no au ia oe i kekahi mau mea e pili ana no John Adams Keawehunahala, mai kona hanau ana, a hiki i kona make ana; ke keiki i aloha nui ia e kona mau makua, no ke akahai a me ka hoolohe.
Ua hoouna au i keia moolelo ma ka Nupepa Kuokoa aole oia i hoea kino mai, ua.hoea mai oia ma ke aka lauoho, no ke aha mai nei hoi keia o ua Nupepa nei? ua mai mai paha? a ke hoouna nei au i keia kpoe ma kou inoa ke oluolu oe e hookomo ma kou wahi kaawale i ike mai ai ko kaua mau hoa.
Ma ka la 13 o Mei, M. H. 1849, hora 11 o ke awakea, (he la Sabati ia) ua hanau o Dina Kekaaku ia John Adams Keawehunahala, ma Lokoea, i Waialua, Oahu.
Ma ka la 24 o June, hora 2 o ke ahiahi (he Sabati ia) ua bapetizoia iloko o ka inoa o ka Makua, ke Keiki a me ka Uhane Hemolele, e Rev. J. S. Emerson, Kahunapule hoole pope o Waialua.
Ma ka lima o ka makahiki, ua hoomaka ia kona ao ia ana ma ka A; a iloko o na malama elima, ua ike i ka heluhelu, aua paanaau loa ka alua kahi, me na hua helu; iloko no oia makahiki 1854, ua ike i ke kakau lima; aua ao ia ma na mea helu.
Ua haohao no makou no ka hiki wawe loa o kona ike ana, me ko makou ike aku, aole i hoouna ia oia e kona makuakane i ke kula Aupuni, aka, mahope mai ua hoouna ia oia i ke kula o ke Aupuni, aia hoi he ike hiki wawe loa kona i oi ae mamua o ka poe hele mau i ke kula Aupuni.
I ka manawa i hoomaka'i o W. Chamberlain, e ao i na keiki o Waialua ma ka olelo Enelani; o John Adams Keawehunahala, kekahi haumana oia kula, a ua hikiwawe no ka loaa ia ia o na hua ma ke pela ana.
Iloko o ka M. H. 1864, ua hoouna ia oia i Lahainaluna, a malaila oia i hoomanawanui ai i ka wela o ka la, me ka manao nui i nei mea he naauao. A malaila no hoi oia i loaa ai i ka pilikia, (mai) a hiki i kona make ana, a ke noho nei kona mau makua me ke kaumaha i ka hala ana o ka laua pua makamae o na la opiopio.
Ua make oia i ka la 11 o Aper., hora 6 o ke ahiahi, a ua hoolewa ia kona kino kupapau i ka la 12 hora 4, o ke ahiahi, a ke waiho la oia ma ka malu o ka ulu o Lele; aloha wale oia i kona hele ana i ke ala hoi ale mai.
W. E. Nawai.
Pihanakalani, Waialua, Oahu, June 5, 1865.
I ka wa i lilo pio mai nei o Nanakina, kekahi o na kulanakauhale nui o Kina, he 10,000 kanaka i oki ia ko lakou mau poo, no ka lanakila ana maluna o ua kulanakauhale la.
He Kanikau Aloha no Tonetakine Mapuhoe.
Kanikau he aloha no Tonetakine Mapuhoe,
Kuu pua lei aloha he keiki—e!
O ke dala, e loaa i ka hou o ka lae,
O ke keiki, aole e loaa ana i ka uwalo aku,
O ka hele aku la no ia nalo loa,
Nalo aku la i ka polikua a Kane,
Kuu keiki mai na ale kua loloa e Alenuihaha,
Kuu keiki mai ke kai hawanawana e Kawaihae-kai,
Kuu keiki mai ke kula pili halii lua e Kawaihae-uka,
A me ka ua Kipuupuu o Waimea i kanahele,
E hoi e pili ka uhane me ka ua Haao,
Kuu keiki mai ke kula loa e Waiaka,
Akahi a ka po a ke aloha i hiki mai ai,
I hele hookahi aku nei oe, aohe lua,
Auau ka uhane i ka wai o Laamaomao,
I ka lawe hoolai a ka wai o Hiilawe iluna,
Pii aku kakou o ka ululaau hihi pea e Puupala,
Komo aku kakou o kanahele o poho o Mahiki,
A hiki mai no ko aloha, e uwe no wau,
Kuu keiki mai ka nalu hee e Maliu,
A me na puu haele-lua i ka la hiki ola,
Kahi a kakou i nonoho ai,
A me ke awa ku moku wale e Honoipu,
Auau ka uhane i ka wai luu poo e Iole,
I ka wai kolo mai malalo o ka honua,
Hoa pili oe e kuu keiki i ka ua Kamakahala,
Hala ka mea aloha o kuu keiki Mapuhoe,
Mapu wale mai no ko aloha ia maua,
Kaumaha luuluu ka manao e noho nei,
E ake no a ike i ko kino Wailua,
Auwe! kuu lei aloha he keiki—e.
M rs. M. Kamakaiokia.
Kanikau he aloha no T. Mapuhoe,
Kou keiki i hele hookahi aku nei,
I oili aku nei i ka la iwakaluakumamaha o Aperila,
I ka mahikiki kanaonokumamalima,
Halulu aku la ilalo i ke ala ula a Kane,
Nei aku la i ka papa ku a Kanaloa,
Aia la i hea oe i nalo iho nei?
I palamimo iho nei oe nalowale,
Inu aku la ka uhane i ka wai e Kulanihakoi,
Haoki ka waimaka o ka makua e noho nei,
Hanini i ko aloha e Mapuhoe,
E aloha ae ana au i kahi a kakou e noho ai,
I nohoia e kakou ka malu Inia e Kapalama,
He mea nui ko aloha na'u e malama nei,
He lei haule ole ia no kuu la pololi,
Me he ua liilii la i ka nui kino,
Ke konikoni eha malule i ka iwi hilo,
Auwe! kuu keiki lei aloha he keiki—e.
M r. M. Kalanimakole.
Kanikau he aloha nou e T. Mapuhoe,
Kuu moopuna aloha nui hoi,
Kuu moopuna mai ka piha uwa lua e ka Uwapo,
Ke hopu hewa nei au i ko kino Wailua,
Kuu moopuna mai ka i-a hamau leo e Kuloloia,
Mai ka ai haaheo a ka haole,
Ka piha kanuka lua i Polelewa,
Ke kalewa nei ke aloha ia oe e Mapuhoe,
Kunihi wau e ku nei,
Anoi au e ike i ko kino Wailua,
Nou ka uhane i ka bele kui-lua o Roma,
I piliia e kaua ka pono o ke Akua i kou wa e ola ana,
Auwe! kuu lei aloha he mopuna—e.
M r. Pahuulaula.
Kanikau he aloha no T. Mapuhoe,
Kuu moopuna mai ka ua Kukalahale o Honolulu,
Ke halii mai la i ka lau o ka Inia,
E kui no au a lei i ko aloha e Mapuhoe,
Me he Waipuilani la kuu waimaka e kulu nei,
E ku-ki-a nei i ka po a me ke ao,
He hoku kau nui oe na kuu manao,
Ua lawa, ua puni kuu kino e noho nei,
Mahea la wau e ike ai ia oe e Mapuhoe,
Ma kahi paha a kaua i luhi ai?
Ua pomaikai oe e kuu moopuna,
Ua kuu aku la kou luhi,
E hiolani ana oe me na anela o luna,
E launa oluolu ana oe me na pualini o ke kiekie loa,
Ua hoi aku la oe me ka Makua nui,
Ma kahi maemae pua rose nani o Paresaido,
Ma ka umauma aloha o Aberahama ke kupuna,
Auwe! kuulei aloha he moopuna—e.
Ha riata Kalawakua.
Kanikau he aloha no T. Mapuhoe,
Ua helu mai nei o Keaniani,
Kuu keiki mai na ale pukuilua e Pailolo,
Mea ole ia kai i ka ihu olu o Mere-lina,
Nana ka uhane i ka pohu lai malino e Hauola,
Auwe! ka mea aloha he keiki—e!
Kuu keiki mai ka ua Lililehua e Kaanapal,
Ke kipu mai la i ka luna o Kekaa,
He mea nui ke aloha na'u e malama nei,
Inai pu no me na kulu waimaka,
Kuu keiki mai na ale hulilua e Papawai,
Nana ka uhane i ka wili-okai a ka makani Kuamaomao,
Auwe! kuu lei aloha he keiki—e.
M rs. M. Keaniani.
Kanikau he aloha no T. Mapuhoe,
Ua helu mai nei o M. K. Mahoe,
Kuu keiki o ke kaha ai ole e Maalaea,
Pii mai kaua o ke kula o Puuhele,
Hele hookahi oe, aohe lua, aohe kolu,
Kuu keiki o kula kuehu lepo e Kakanilua,
Hoomaha mai kaua o ka piina o Puainako,
Kuu keiki i ka malu he kuawa o Wailuku,
Mai ke one lele kua-kii e Kahului,
Hului ke Akua i kana puolo o ka uhane,
He uhane kino Makani, kino Wailua kou e Mapuhoe,
Auwe! kuu lei aloha he keiki—e.
M. K. Hiapo.
Kanikau he aloha no T. Mapuhoe,
Ue helu mai nei o Nahinelaa,
Aloha ino no kuu keiki Mapuhoe,
Kuu keiki o na hale inu ti o na Pake,
Mai ka olu o ka hale o Maunaloa,
Mai ke kaha loa la e Kumumauu,
Mai ke kai hooanu ili la e Kahakaaulana,
Ke lana malie nei ko aloha e kuu keiki—e!
Akahi a anuanu kuu poli, ua hele oe,
Kuu lei hulu puehu ole i ka makani,
Kuu keiki mai ka piha a na moku i Aina Hou,
Auwe! kuu lei aloha he keiki—e.
M rs. Nahinelua.
Kanikau he aloha nou e T. Mapuhoe,
Aloha ino no hoi kuu moopuna,
Kuu lei Ilima popohe i ka makani Kauaula,
Nou ka! ka uhane i hele aku nei ma kukulu o Kahiki,
I ka newanewa opua i ke aouli,
O oe ka uhane palanehe ole o ka hele ana,
I ke aumoe o ka po pouli Kuimauna,
I mauna aku hoi au i ko aloha e kuu moopuna,
Aole oe i loaa i ka welo'na a ka la i Lehua,
I hea la ko kino Wailua e loaa ai ia'u?
I ka puka ana mai paha a ka la i Kumukahi?
Auwe! kuu lei aloha he moopuna—e.
M r. Kalaehao.
Kanikau he aloha no T. Mapuhoe,
Kuu keiki mai ka la kikiki e Keoneula,
Mai ka malu Kukui e Kapalama,
Kuu keiki mai ka wai e Niuhelewai,
Hookahi waiwai nui e noho nei,
O ka u, o ka lia, minamina ia oe e Mapuhoe,
Kuu keiki mai ke kula wela e Kaiwiula,
O ia kula panoa a kaua i hele ai,
Ue helu mai nei o Kaae,
Aloha ino no kuu keiki,
Kuu keiki i ka ai haaheo a ka haole,
Auwe! kuu lei aloha he keiki—e.
M rs. Kaae.
Kanikau he aloha no T. Mapuhoe,
Kuu keiki hoi o ka wa heu ole,
Kuu keiki no hoi o na la opiopio,
Kuu keiki o ka wai huihui o Niuhelewai,
A me ka malu Inia hoi o Kapalama,
Ke malama nei au i kahi a kakou e hele ai,
E alo ai i ka po anu o ka Hooilo ke moe,
A me na po mahina konane lailai o ka Makalii,
I lawe ia mai e ke ala paoa o ka pua Rose,
Kupu mai ka manao e ike i ko kino Wailua,
I ka honi hoomau i ka pua o ka Oliana,
Elua mea a kuu kino e malama nei,
O ka u o ke aloha ia oe e Mapuhoe,
Kuu lei hulu Mamo mae ole i ke kau a kau,
Kuu keiki mai ka ihu ekueku o Kilauea,
Mai ka la wela kolili e Aina Hou,
Kuu keiki mai na ale hulilua e Pailolo,
Kuu keiki mai ka malu Ulu o Lele,
I noho aloha me na lehua o Lihau i ka noe,
Huli a ka uhane nana la uka o Lahainaluna,
O ka paa mai a Maunahoomaha i ka ua Paupili,
I pili aloha ka makani maaa me ka makani Unuloa,
Auwe! kuu lei aloha he keiki—e.
M rs. Maragarika.
Halelai, Wailuku, Maui, Iune 26, 1865.
KA MOKUAHI "KILAUEA!"
OLELO HOOLAHA.
NO KA NUI O KEKAHI POE E AKE ANA e ike i ka la
LA 4 O IULAI,
i keia Poalua ae, nolaila, aole e holo ana
KA MOKUAHI "KILAUEA,"
a hiki wale i ka hora 8 o ke ahiahi o ka Poalua, la 4 o Iulai. JANION, GREEN & Co.
(11-1 t) Luna o ka H. S. N.
OLELO HOOLAHA.
E KUAI KUDALAIA'NA NA LIO 5 MA KA Pa Aupuni ma Kaelepulu nei, ke hiki aku i ka la 7 o Iulai, oia ka Poaono e hiki mai ana; ke ano me ka hao malalo nei:
1 Lio kane keokeo, hao manamana ano e,
1 Lio kane keokeo, hao eia FI.
2 Lio wahine eleele, hao manamana ano e.
1 Lio wahine mea kalako, hao HN.
Hookahi Lio Hou Mai.
Lio wahine ulaula, hao manamana ano e.
JOHN PALE,
Luna Pa Aupuni.
Kaelepulu, Kailua, Koolaupoko, Oahu. Iune 29, 11-1t*
OLELO HOOLAHA.
E KUDALA IA ANA 1 HOKI, I KA POAkolu, la 5 o Iulai, i ka hora 12 o ke awakea. He mau Lio hou mai kahi.
Hoki kane eleele, hao poepoe mawaho, (P) akau, ano e hema.
Lio kane ahinahina, ua lohe au no Bila, L akau, K hema.
Lio kane ulaula, MW akau.
Lio kane ulaula, NH hema.
Lio wahine ahinahina, H-I hema.
P. KAAIAHUA,
Luna Pa Aupuni.
Pauoa, Iulai 1, 1865. 11-1t*
AHAHUI KAKA PAHI.
KE HAI IA AKU NEI I NA HOA A PAU o ka "Ahahui Kaka Pahi Alii o Honolulu," e akoakoa mai ma ka Pa Alii, i ka hora 6 o ke kakahiaka o ka la 4 o Iulai, (oia ka la apopo,) e halawai no ka noonoo ana i ka pono o ka Hui, a me ka noonoo ana no ka Ahaaina hauoli mua ana o keia Aha. O ka poe makemake e hui hou mai iloko o keia hana maikai, e komo mai no, oiai aole i lawa ka helu.
Ma ke kauoha a ka Peresidena.
D. KALAKAUA,
P. K. KAIMU,
Kakauolelo.
Pa Alii, Honolulu, Iune 29, 1865. 11-1t.
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NONOIIA MAI KA MEA NOna ka inoa malalo, e Aki k, e hooponopono ia ka waiwai o Pia, o Kaohai, Lanai, i make aku nei, a e hooiaio ia kona pili ana ia ia i hooilna no kona waiwai. Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau, ke pili, o ka Poakolu, oia ka la 2 o Augate, ma ka hora 10 o ke kakahiaka, oia ka la a me ka hora e hoolohe ai i ka oiaio o keia nonoi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ko'u Keena Hookolokolo ma Lahaina, Maui, kahi e hana ai.
A. M. KAHALEWAI,
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua.
Lahaina, Iune 30, 1865. 11-2t.
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NONOIIA MAI KA MEA nona ka inoa malalo, e Haaheo w, e hooponopono ia ka waiwai o Hakalaau, o Waikapu, Maui, i make aku nei, a e hooiaioia kona pili ana i hooilina no kona waiwai. Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau, ke pili, o ka Poakolu, oia ka la 26 o Iulai, ma ka hora 10 o ke kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia nonoi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Wailuku, Maui, kahi e hana ai.
A. M. KAHALEWAI,
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua.
Lahaina, Iune 30, 1865. 11-3t
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NONOIIA mAI KA MEA nona ka inoa malalo, e Maunahina w, e koho ia ia i Luna Hooponopono waiwai no George Shaw, o Lahaina, Maui, i make aku nei ma ka la 22 o Iune. Nolaila, ua hoikeia i na mea a pau, o ka Poakolu, oia ka la 2 o Augate e hiki mai ana, oia ka manawa e hoooloheia'i ka oiaio o ia nonoi ana, a me na mea kue i hoikeia mai, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Lahaina, Maui, kahi e hana ai.
A. M. KAHALEWAI,
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua.
Lahaina, Iune 30, 1865. 11-3t
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA NONA ka inoa malalo e Kahulu w, e hooponopono ia ka waiwai o Kaina, o Waikapu, Maui, i make aku nei, a e hooiaioia kona pili ana i hooilina no kona waiwai. Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau, ke pili, o ka Poakolu, oia ka la 26 o Iulai, ma ka hora 10 o ke kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia nonoi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Wailuku, Maui, kahi e hana ai.
A. M. KAHALEWAI,
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua.
Lahaina, Iune 30, 1865. 11-3t
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NONOIIA MAI KA MEA nona ka inoa malalo, e Makole, e hooiaioia ka Palapala Kauoha a Kaili, o Waikapu, Maui, i make aku nei; Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau, o ka Poakolu, oia ka la 26 o Iulai, ma ka hora 10 o ke kakahiaka e hiiki mai ana, oia ka la a me ka hora e hoolohe ia ai ka oiaio o ia Palapala Kauoha, a me na mea kue i hoikeia mai, aia ma Wailuku, kahi e hana ai.
A. M. KAHALEWAI.
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua.
Lahaina, Iune 30, 1865. 11-3t
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NONOIIA MAI KA MEA nona ka inoa malalo, e Kaopa (w) e hooiaio i ka Palapala Kauoha a Kupala (k,) o Hana, Maui, mamua, i make iho nei ma Wailuku. Nolaila, ua hoike ia i na kanaka a pau, o ka Poalua, oia ka la 25 o Iulai, ma ka hora 10 o kakahiaka, oia ka manawa e hooloheia'i ka oiaio o keia Palapala Kauoha, a me na mea kue ke hoike ia mai, aia ma Wailuku, Maui, kahi e hana ai. A. M. KAHALEWAI.
Lunakanwai Kaapuni o ka ka Apana Elua.
Wailuku, Maui, Iune 24, 1865. 11-3t
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA NONA ka inoa malalo, e Opunui (k,) a me Keala (w,) e hooponopono i ka waiwai o Kaopu (w,) o Honopou, Hamakualoa, Maui, i make aku nei, a e hooiaio ia ka poe pili ia ia, i hooilina no kona waiwai. Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau, o ka Poalua, oia ka la 25 o Iulai e hiki mai ana, ma ka hora 10 o ke kakahiaka, oia ka la a me ka manawa e hoolohe ai keia nonoi ana mai, a me na mea kue ke hoikeia mai, aia ma Wailuku, Maui, kahi e hana ai.
A. M. KAHALEWAI,
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua.
Wailuku, Maui, Iune 24, 1865. 11-3t
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NONOIIA MAI KA MEA nona ka inoa malalo, e Maria (w,) e hooponopono i ka waiwai o Lilipi (w,) o Lahaina, Maui, i make aku nei, a e hooiaioia kona kaikaina hanauna ana nona, i hoilina no ka waiwai. Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau, ke pili, o ka Poakolu, oia ka la 2 o Augate, oia ka la a me ka manawa e hoolohe ai i keia nonoi ana mai, a me na mea kue i hoikeia mai, aia ma Lahaina, Maui, kahi e hana ai.
A. M. KAHALEWAI.
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua.
Lahaina, Maui, Iune 24, 1865. 11-3t.
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA NONA ka inoa malalo, e Kealoha (w,) e hooponoponoia ka waiwai o Kaleikolope (k,) o Waihee, Maui, i make aku nei, a e hooiaio ia kona pili i hooilina no kona waiwai. Nolaila, ua hoike ia i na kanaka a pau, ke pili, o ka Poalua, oia ka la 25 o Iulai e hiki mai ana, ma ka hora 10 o ke kakahiaka, oia ka la a me ka hora e hoolohe ai i kela nonoi ana mai, a me na mea kue i hoike ia, aia ma Wailuku, Maui, kahi e hana ai.
A. M. KAHALEWAI,
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua,
Wailuku, Maui, Iun 26, 1865. 11-3t
OLELO HOOLAHA.
UA MAKEMAKE IA HE KANAKOLU kanaka paahana Mahi Ko. He Kanalima a he Kanahiku paha Dala e ohi mua ia. E ninau ia J. Maluaikoo, ma kona Hale Kuai "Mea Ulu," mauka o ka huina o Alanui Alii Wahine me Alanui Nuuanu, e kokoke ana i ka wapo i "Pokele."
J. MALUAIKOO,
Mea Kepa.
Honolulu, Iune 24, 1865. 10-1m*
OLELO HOOLAHA.
MA KA WAIWAI O MALUI (k.) No ka mea, ua noiia mai ka Mea Hanohano R. G. Davis, Lunakanawai o ka Aha Kiekie, e Mahoe (k,) no ka hookohu ia ia i Luna Hooponopono waiwai o Malui (k,) no Kualoa, Koolaupoko, Oahu, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poalima, oia ka la 21 o Iulai, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia noi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.
Wm. HUMPHREYS,
Hope Kakauolelo o ka Aha Kieke.
Honolulu, Iune 19, 1865. 10-2t
OLELO HOOLAHA.
MA KA WAIWAI O ABER. KAHAI (K,) No ka mea, ua noiia mai ka Mea Hanohano R. G. Davis, LUnakanawai o ka Aha Kiekie, e J. Kahai (k,) no ka hookohu ia ia i Luna Hooponopono waiwai o Aberahama Kahai (k,) no Honolulu, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poakahi, oia ka la 17 o Iulai, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia noi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.
Wm. HUMPHREYS,
Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Iune 19, 1865. 10-2t
OLELO HOOLAHA.
MA KA WAIWAI O KAPIHENUI (w.) No ka mea, ua noiia mai ka Mea Hanohano E. H. Allen, ka Lunakanawai Nui o ka Aha Kiekie, o Lahela (w,) no ka hookohu ia ia i Luna Hooponopono waiwai o Kapihenui (w,) no Lahaina, Maui, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poalua, oia ka la 1 o Augate, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia noi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.
Wm. HUMPHREYS.
Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie,
Honolulu, Iune 21, 1865. 10-2t
KA MOKUMAHU "KILAUEA!"
E HOLO ANA IA MAI HONOLULU aku ma ka Poalua, Iulai 4, no
LAHAINA, MAALAEA,
KALEPOLEPO, ULUPALAKUA,
HONOIPU, KAWAIHAE,
KAILUA a me KEALAKEKUA
Ma ia hope aku, eia na la holo o KILAUEA, Poakahi, 10, 17, a me 24 o Iulai, a ma ka Poalua, la 1 o Augate, Poakahi, la 7 o Augate, a hoomaha ia pule, a mahope aku, e holo hou ma ka la 21, a me 28 o Augate, a ma Sepatemaba, 4, 11, 18, a me 25.
JANION, GREEN & Co,
1- tf. Agena o Kilauea.
OLELO HOOLAHA.
KA POE JURE KANAKA MAOLI, NO KA Kau o ka Aha Hookolokolo Kiekie, e hoomaka ana ma ka Poakahi, la 3 o Iulai, M. H. 1865.
Kauahoa, Aaron Halulu,
Pilipo, Daniel Kahananui,
Kalauli, Malaki,
Kapahukepau, S. Kanakaole,
Pauli, Keolaloa,
Poepoe, J. Moanauli,
J. Papa, Wm. Buckle,
J . M. Kapena. Maeha,
Pineha sa Wood, Nohea,
Pe ter Kauhema, S. L. Kapahukula,
E. H. Boyd, Kuapuu.
L. M cCULLY,
Kakauolelo o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Iune 13, 1865. 9-3t
He Wahi Manao i na Makamaka!
I NA MAKAMAKA O "KE AU OKOA," O HOnolulu nei. Aloha oukou, mamuli o ke aloha ana mai o ke Akua Mana Loa, e hoomau ia ko kakou ola. Nolaila, ke hai aku nei au; he wahi manao maikai no, a he makemake paha oukou ke lohe. Ina he wahi manao ko oukou e makemake ana e kakau ia, a pai ia hoi ma keia Pepa o Ke Au Okoa nei, a i ole ia, ma ka Nupepa Kuokoa paha, oia hoi na Mele, na Kaao, na Mooolelo, na Kanikau o ko oukou poe make, na mea hou i loaa ia oukou, e manao ana e pai ia a me na manao kupono pakahi o oukou, e ku ana i ka pono o ka lehulehu, a me na Olelo Hoolaha Aina, Hoolaha kane, a wahine paha. O na mea a pau i haiia maluna, e lawe mai no na'u e kakau i na manao a pau o oukou, me ka maikai loa. Eia no ia'u na lako o ka oiahana palapala, he wahi uku oluolu no ko ke kauwa. E loaa no au ia oukou ma Polelewa, ke kahua maauauwa, e ninau nae i ka poe i ike ia'u. Me ka mahalo.
BENI,
Luna Lawe Pepa.
Haliimaile, Honolulu, Iune 15, 1865. 9-3t
OLELO HOOLAHA.
OIHANA WAI O HONOLULU.
KE HAI IA AKU NEI I KELA MEA KEIA mea i loaa ka mana wai, a ka la 1 ae nei o Iulai e lawe mai ai kela mea keia mea i ka uku no ka hapalua makahiki, a ina e loaa ole mai ka uku hapa makahiki, iloko o na la he umi, mai ka la 1 aku o IUlai, alaila, e paniia ko lakou mau piula wai.
HEN RY PRENDERGAST,
Luna Oihana Wai.
Keena Oihana Wai o Honolulu, Iune 23, 1865.
10-3 t
OLELO HOOLAHA.
E HAAWI IA NO I ELIMA DALA, I ka mea nana e hai mai, ina e ku i ka hewa ka mea nana i wawahi ka pa laau a me ka pa pohaku ma Kahauiki a me Kaluapalena, a o ka mea paha nana i lawe mai kekahi Lio, Bipi, Miula, ka wahie, na hua laau, a me na mea a pau e pili ana i ua aina nei, me ko'u ae ole.
(10-3 t) IRA RICHARDSON.
OLELO HOOLAHA.
MA KE KOHO ANA A KA LUNAKANAWAI Kaapuni o ka Apana Elua, A. M. Kahalewai, e lilo maua i mau Luna Hooponopono Waiwai no D. H. H. Kapono, o Aapueo, Kula, Mokupuni o Maui, i make aku nei. Nolaila, ke kauoha ia aku nei na mea a pau loa i aie mai ia ia, a me ka poe ana i aie aku ai, e hoike mai imua o maua i na mea a pau, a hiki wale i ka la 23 o Iulai, 1865. Hookahi mahina e hoike mai ai, ma ka Poaha o kela hebedoma keia hebedoma.
S. P. AHIONA.
PUHIKI (w.)
Lahaina, Maui, Iune 28, 1865. 10-t3*
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NONOIIA MAI KA MEA nona ka inoa malalo, e Palela (k,) o Kahakuloa, Maui, i make aku nei, a e hooiaio ia kona pili ana ia ia i hooilina no kona waiwai: Nolaila, ua hoikeia i na mea a pau, ke pili, o ka Poaono, oia ka la 22 o0 Iulai, ma ka hora 10 o ke kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no keia no ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ko'u keena hookolokolo ma Lahaina, Maui, kahi e hana ai.
A. M. KAHALEWAI,
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua.
Lahaina, Iune 19, 1865. 10-3t
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NONOI IA MAI KA MEA nona ka inoa malalo, e L. Kaono, e hooiaio i ka Palapala Kauoha a Hanu (w,) o Wailua, Koolau, Maui, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau, ke pili, o ka Poalua, oia ka la 18 o Iulai, maka hora 10 o ke kakahiaka, oia ka la, a me ka hora e hoolohe ai i ka oiaio o kela nonoi ana, a me na mea kue i hoikeia mai, aia ma Wailuku, Maui, kahi e hana ai.
A. M. KAHALEWAI,
Lunakanawai Kaapuni Apana elua.
Wailuku, Iune 22, 1865. 10-3t
OLELO HOOLAHA.
MA KA WAIWAI O MALINO (k.) No ka mea, ua noiia mai ka Mea Hanohano R. G. Davis, Lunakanawai o ka Aha Kiekie o Awaa (k,) no ka hooiaio i ka palapala kauoha o Malino (k,) no Kualoa, Koolaupoko, Oahu, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili o ka Poakahi, oia ka la 24 o Iulai, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia palapala kauoha, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.
Wm. HUMPHREYS,
Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Iune 23, 1865. 10-3t
OLELO HOOLAHA.
MA KA WAIWAI O HOOMANAWANUI (W.) No ka mea, ua noiia mai ka Mea Hanohano E. H. Allen, ka Lunakanawai Nui o ka Aha Kiekie, e Hikiau (k,) no ka hooiaio i ka palapala kauoha o Hoomanawanui (w,) no Honolulu, Oahu, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poaha, oia ka la 20 o Iulai, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia palapala kauoha, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu. Wm. HUMPHREYS
Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Iune 24, 1865. 10-2t
OLELO HOOLAHA.
E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU LOA, ke papa aku nei ka poe nona na inoa malalo iho, i na mea Bipi, Lio, Hoki, Miula, Hipa, Kao, a me na mea like. Ua kapu loa ka hookuu wale ana maluna o ko makou Aina Hoolimalima, ma KUapuaa, Ili o Kailua, Koolaupoko, Oahu. Ina e loaa, uku $1.00 no ke poo, aua kapu loa no hoi ka poe e ae maluna o ua aina la ke hele wale. Ina kue ia keia, e hanaia no e like me ke Kanawai. NAMONI.
KAULA.
KANAUAPUAA.
KAIWI.
Kaopa, Kailua, Koolaupoko, Iune 20, 1865. 10-2t*
OLELO HOOLAHA.
MA KA WAIWAI O KAIAILI (k.) No ka mea, ua noiia mai ka Mea Hanohano R. G. Davis, Lunakanawai o ka Aha Kiekie, e Waikamailani, no ka hookohu ia ia i Luna hooponopono waiwai o Kaiaili (k,) i make aku nei ma ka moana, maluna hoi o ka moku kiakolu, "Arctic." Nolaila, ua hoikeia i na kakaka a pau loa, ke pili, o ka Poalima, oia ka la 4 o Iulai, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia no i ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.
Wm. HUMPHREYS,
Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Iune, 24, 1865. 10-2t