Ke Au Okoa, Volume I, Number 12, 10 July 1865 — Page 3
MA KE KAUOHA.
Ua oluolu i ka MOI ke koho ana i ka Mea Kiekie, H. R. H. M. Kekuanaoa, e noho Peresidena maluna o ka Aha Kuhina, a me ka Ahakukamalu, no ka wa e hele ai ka MOI.
Hale Alii Iolani, Iulai 7, 1865.
I ka hele ana o ke Kuhina Kalaiaina, ua kohoia ke Kuhina Waiwai, o C. de Varigny, nana e hooponopono i na mea a pau e pili ana ia Keena.
KEENA AO PALAPALA. Ma ka Olelo Hooholo malalo nei, i hooholo ia e ka Papa Hoonaauao, ua ike ia ka manao e hooholo polole loa ia ana, no na mea e pili ana i na Kula Hanai, no na keiki kane.
Hooholoia. No ka mea, aohe i makaukau ka Papa Naauao i keia wa, no kekahi kula hanai ma ka olelo Beritania, no na keiki kane Hawaii, nolaila, me ka manao e hookoia ke ano o ka pauku 30 o ke kanawai e hooponopono ai i ka Oihana Hoonaauao, e kokua aku no ka Papa ma ke ano i manao ia he pono, e kela a me keia Kula Hanai i ao pono ia, a i ae hoi ka mea nona ia kula, i na hoa o ka Papa a me ke Kahukula Nui, e makaikai i ua mau kula nei, a e hoi ana iloko oia kula he mau haumana i kohoia e ka Papa e like ka nui me ka mea i ae like ia. Keena Hoonaauao, June 19, 1865.
Oiai ua kuai iho nei ke Kuhina Kalaiaina i kekahi apana aina, a ke hoomaka nei ke kukulu ana i mau hale no na Mai Pupule, i mau wahi e malama pono ia ai lakou, nolaila, ke noi ia aku nei na Luna Makai a me na Lunakanawai o na Mokupuni, e hoike mai i keia Keena, e like me ka hiki ia lakou, i na mea a pau e pili ana no na Mai Pupule, maloko o ko lakou mau Apana, i loaa ai na hookipa kupono maloko o ka Hale Mai Pupule.
Ma ke kauoha a ke Kuhina Kalaiaina.
H. A. WIDEMANA, Kakauolelo Kiekie.
Keena Kalaiaina, Iune 16, 1865.
Oihana Hoonaauao.
No ka mea, iloko o ke kau Ahaolelo i hala ae nei, ua hooholoia kekahi Kanawai i kapa ia "He Kanawai e hoopau ai i ka Mokuna 10 o ke Kanawai Kivila, a e hooponopono ai ka Oihana Hoonaauao;" a no ka mea, ma ka Pauku 31 o ia Kanawai, ua oleloia, "E kokua no hoi ka Papa Hoonaauao, e like me ka mea e hiki ai me na dala ma kona lima, i na kula ohana no na kaikamahine Hawaii, i na he kula ua kukuluia e ua Papa nei, a na kekahi mea e ae paha i kukulu, a no ia kokua ana, he mana ko ka Papa Hoonaauao e hana e like me kona manao he pono."
Nolaila, ke haiia'ku nei i ke akea, ua makaukau ka Papa e kokua aku me ke dala i na kula o ia ano, malalo nae o na Rula i hoakakaia malalo ae nei:
1. E aeia ke Kahu Kula Nui i na manawa a pau, e hele ae a e makaikai i ke kula, hookahi a oi aku paha o kona makaikai ana pela iloko o ka makahiki hookahi, a e hoike mai oia i ka Papa no ke ano a me ka holo pono ana o ke kula.
2. Aole no e kokua ia kekahi kula e ka Papa, ma ke kukulu ana a ma ka hoomauia ana paha, ke ole i hoike mua mai imua o ka Papa, he kula ia ua akaka kona hoomauia'na.
3. Aia nonoi mai e kokua i ke kukulu ana i kekahi kula hanai no na kaikamahine, e haawi pu mai me ka palapala noi, i palapala hoakaka lea no ka nui o na dala i hooliloia no ke kukulu mua ana a me ka hoolako ana. Alaila, ua makaukau ka Papa e hoomaopopo no ka nui o ke dala kokua e pono ai no ia mau lilo.
4. Ma ke kokua ana i na kula ohana i olelo muaia, e hoomaopopo ia ana ke dala kokua, e like me ka nui o na haumana Hawaii iloko o ia kula.
5. A penei e haawi ai ke kokua no ke poo hookahi: No kela a me keia haumana kanaka Hawaii i noho ma ke kula ohana, eono mahina, i e umi dala;—hookahi makahiki, iwakalua dala;—elua a ekolu paha makahiki, iwakaluakumamalima dala;—eha makahiki a oi ae, kanakolu dala. E ukuia keia mau haawina i kela a me keia hapalua makahiki, oia hoi iwaenakonu o ke kau, a ma ke Karisemasa, mamuli nae o ke koho ana a ke Kahu Kula Nui.
6. Aole no e uku ana kekahi haawina no kekahi keiki i uku makahikiia ka mea nona ke kula no ua keiki la e hai, e oi aku ana ua uku makahiki la i na dala he kanalima no ka hanai ana a me ke ao ana i ua keiki nei; aole no hoi e loaa ka haawina no kekahi kula ke ole i oi aku na haumana mau i ka umi, iloko o na mahina eono mamua iho o ka hele ana o ke Kahu Kula Nui e makaikai i ua kula la.
7. Iloko o kela a me keia kula hanai, aole no emi ae ka mea i ao ia malalo iho o ka heluhelu ma ka olelo Beritania, a i ole ia, ka olelo Hawaii, ke Kakaulima, ka Helunaau, ka Pili Olelo, a me ka Hoike Honua, a me kekahi ano hoi o ka hana lima.
8. I pono ke hoomaopopo ae imua o ka Papa, ma ka hoike ana mai a ke Kahu Kula Nui, no na kula ohana e makemake ana e kokuaia, ua hooponoponoia iloko o ua kula la ma ke ano e loaa'i ka maemae, ke ola maikai, a me ka noho pono ana o na haumana.
9. No ka mea, ua akaka i ka manao o ka Papa, o ka manaoio i ke Akua, ke kahua no ia e ao aku ai na keiki iloko o ka noho pono ana, nolaila, ke lia nei lakou e hooponopono ia na kula o kela ano mamuli o na manao Karistiano. Aka hoi, ua waihoia'ku na ka poe nana e hooponopono i ua mau kula la, e wae a e koho no lakou iho, i ka aoao Karistiano i manaoia e pono ke hilinai ae.
M. KEKUANAOA, Pe residena o ka Papa Hoonaauao.
Keena o ka Papa Hoonaauao, Iune 8, 1865.
Ua manao ka Papa Ola i keia wa, ua kupono ke hoolaha ia na rula malalo nei, i malama pono ia ke ola o ke kulanakauhale nei, a e hooko pono loa ia ana ia mau rula, i ku like ai me na mea i hooholo ia ma ke Kanawai Kivila e hooponopono ana no ke ola o ka lehulehu:
Na Rula o ka Papa Ola.
1. E hele no ka Papa Ola, a i ole ia kona Luna paha, e nana i na wahi kuai ia, mea kanu, na Makeke kuai io, a me na wahi e ae kahi e kuai ia ai ia mau mea, i kela wa i kea wa, i manao ia ai he pono, a e kauoha aku e hoomaemae ia ia mau wahi, a e lawe aku hoi i na mea e kue ana i ke ola o ka lehulehu.
2. Aole e ae ia na hale pepehi holoholona iloko o na palena o ke kulanakauhale, aole hoi maluna o kekahi alanui e hele aku ai i ua kulanakauhale la, a me na kae muliwai, a kahawai paha, i manaoia he kupono ka wai no ke ola o ka lehulehu; aole no hoi ma na wahi e ae, ke ole e ae mua ia e ka Papa Ola.
3. Aole no e ae ia e kaulai a hoomaloo paha i na ili i kapi paakai ia, iloko o na palena o ke kulanakauhale, aole no hoi ma na wahi e ae e kokoke ana, a mauka iho paha o ke kulanakauhale, a me na wahi e ae no hoi i ae ole ia mamua e ka Papa Ola.
4. Na lua hana lepo, na wahi aina moka, na auwai a me na hawai lepo, na kiowai a me na wahi e ae a pau, i nohoia e na wai opilopilo, a me na mea ino e ae paha; ina i kupono ole ia i ka pono o ko lehulehu, alaila, na ka Papa a i ole ia na kona luna paha e hoomaemae, a e auhau ia ka mea nona ia wahi no na lilo oia hoomaemae ana eia;—nae e hai e aku no ka Papa i ka mea nona ia wahi i eono la mamua ae o ka hoomaemae ia ana. Eia hoi ka rula no ke kukulu ana i na hale hana lepo, ma keia hope aku, aole e emi malalo o ka eiwa kapuai ka hohonu o ka lua, a eha kapuai ka huina ha, a e kukulu papa ia a puni ka lua i eli ia, a e pani pono ia.
5. Na ka Papa Ola, a i ole ia kona luna e hele kino aku i na hale kupilikii a pau a manaoia, ua lawa pono ole i ke ea e ola maikai ai na hoanoho oloko, ina paha no ka nele i ka puka makani ole, a no ka haiamu paha o kanaka, a no kekahi kumu e ae paha, i pono ole ai ke ea, alaila, e kauoha ia e hana puka makani ia ua hale nei, a e hana hoi i na mea e ae, i mea e pau ai ia hemahema.
6. O ka ia a me ka io o kela ano keia ano i kapi pono ole ia, a ua pilikia ke ola p ka lehulehu no ka pilau, e lawe koke ia no ma kahi e, a e auhau ia ka mea nona ia wahi, no na lilo, a e hai mua ia nae e ka Papa a o kona luna paha i ka mea nona ia wahi.
7. Aole no e ae ia e malama ia kekahi puaa iloko o na palena o ke kulanakauhale o Honolulu.
8. Ua papa ia ka hoolei ana i na holoholona make ma na alanui.
9. Ua papaia ke kanu ana i kekahi kupapau iloko o kekahi hale, a me kahi e kokoke mai ana i kekahi hale noho o kanaka, a ma kekahi kahua paha i hoolilo ole ia mamua i ilina kupapau, ke ole nae i loaa ka palapala ae a ka Papa Ola; aole hoi e emi mai ka hohonu o kekahi lua kupapau malalo mai o na kapuai eono.
10. Eia na wahi i hookaawaleia i waihona opala a me na mea ino, i laweia mailoko aku o Honolulu; ka loko i kapaia o Poki, ma ka palena hema o ke Alanui Moi Wahine, a me ke kahua e waiho wale ana ma Kaholaloa, e waiho wale ana makai iho o ka Halepaahao.
11. Ma keia, ua papaia na mea a pau i ka waiho ana i ka opala a me na mea ino paha, ma kekahi alanui, ala liilii, uapo, a kahua e waiho wale ana paha iloko o na palena o ke kulanakauhale o Honolulu.
12. O ka mea e uhaki i kekahi o na rula i haiia maluna, e hiki no ke hoopai ia, aole e oi aku i ka haneri dala, e like me ka Pauku 285 o ke Kanawai Kivila. Aponoia e ka Papa Ola i keia la 14 o Iune, M. H. 1865. T. C. HEUCK, Kakauolelo.
Keena o ka Papa Ola, Iune 15, 1865.
Mamuli o ka Pauku 8 o ke Kanawai e Hooponopono ana i ka lawe ana i na ee moku mawaena o keia mau Mokupuni, nolaila, ma keia, ke hookohu nei au ia S. KAILI, oia ka mea nana e lawe i na palapala ae holo o na ee moku mai ka lima ae o ke Kapena a Kukako o kela moku keia moku i aeia e lawe i na ohua, mahope iho o ke ku ana mai o na moku. JNO. O. DOMINIS, Kiaaina o Oahu.
Keena Kiaaina, Honolulu, Iune 16, 1865.
KA POE KINAIAHI.—I ke ahiahi o ka poaha iho nei, ua puka ae na Hoa Kinai Ahi, me ko lakou mau kahiko, no ka hoolewa ana, a me ka ukali ana aku no ka wa hope loa i kekahi o ko lakou pu-a, Kaaihelemoku, ka mea i kuu aku la e hiolani no ka wa pau ole, ka hope hiki hoi i na mea a pau ke uhai aku.
KE KULA HOLOMOKU.—Ua hai ia mai ia makou e kekahi o na Komite, ua makaukau loa keia Ahahui no ka hoomaka ana, a ua makaukau pu no hoi he kumu e ao nui ia lakou i ka ike hooholo moku ma na kai papau a me na kai hohonu. A keia poakahi aku e halawai ai ua Ahahui nei. E wiki mai kakou, o lilo wale no ka hookele ana i na moku i na ili puakea o loko o Mareka.
NU HOU O NA AINA E.
I ke ahiahi o ka Poakolu, ua ku mai kekahi o ko kakou moku lawe leta o D. C. Murray; a i ke ahiahi o ka Poaha, ua ku mai ka moku Whistler, mai Kapalakiko mai no laua a i elua. Ma ka moku D. C. Murray, ua ike iho makou i ka pae ana mai o na Moremona he kanahakumamalua ko lakou nui, na kane, na wahine a me na keiki, a ua lohe mai hoi makou, ua pau aku nei i ka hoi i Laie maluna o ka moku Emalaina.
Aohe no he mau mea hou ano nui i lohe ia mai, no ka mea, ke mau la no ka hoopilikia ana a na Ilikini i ka waea teregarapa, ma ka aoao hikina o ka Loko Paakai. Ma ka la 20 iho nei o Iune, ua pepehi ia, a ua okioki ia ka mea nana e hana ka teregarapa a me kekahi koa. Mailoko ae o na la he iwakalua o Iuna, hookahi no la i holo pono ai ka waea teregarapa.
Ua hai ia mai ka nui o na bela pulupulu i huna ia ma ka aoao komohana o Misisipi, he hookahi haneri tausani ka nui, a he elua hapakolu o ia iloko o ka mokuaina o Arkansas.
Ua hiki mai ka lono mai na mokuaina Hema mai, ua hookae loa aku lakou ia Jeff. Davisa, a ke nana mai nei lakou o kona li ia ana, oia ka hopena a lakou e ake nui nei e ike.
Ua hiki mai ka lono i na hoa'loha o J. C. Breckinridge, ma Nui Ioka, kekahi o na poo o ka poe hoala kipi, ua puhalahiu aku la ka ia i ka mokupuni o Cuba. Ua hoole ae ua poe hoa'loha la ona, pehea la ia i hiki aku i Cuba?
Ua hooweliweli ae kekahi puali Go rila i na kanaka, ma kekahi okana o Vereginia, a eha o lakou i hopu ia, elua i kipu ia, a o ke koena, ua hoouna ia iloko o ka halepaahao.
Ua kau e wale no ka weli i ka Misina o Mesiko e noho nei ma Wasinetona, aole paha e hala keia makahiki, a pau loa na koa Farani i ke kipaku ia mai na kapakai aku o Mesiko.
He nui ka makemake o na kanaka mahi ko o Ka rolina Hema, i hoohiki malalo o ke Kumukanawai hou, a he hana nei i mau olelo ae like ma ke ano hoolimalima, me ka lakou mau kauwa kahiko; a ua holo aku lakou i Hilton Head, e kamailio pu me Kenela Gilmore, no ka hoihoi hou ana mai i ka lakou mau mahina ko.
Ua hiki mai ka lono ma Nu Ioka, ua hai ia mai e kekahi hoa hanohano o ka Ahahui Hoomoe waea Teregarapa o ka Atalanika, a i ka paa ana o ka waea teregarapa, a ua manaolana ia no hoi, e kamailio ana o Amerika me Beritania maloko o ka teregarapa iloko o keia mahina. No ke kaua ma Mesiko, ua pau i ke auhee na koa Farani i na koa Mesiko, ma na kahua kaua a pau a lakou e hoouka ai.
Kekahi mau kumu enemi ia Rev. G. B. Rowela.
HELU 1.
Ua maopopo i ka nana'ku, ua puka keia mau enemi a me keia hoohihia wale ana ia Rev. G. B. Rowela mamuli o ka manao ino; a o na mea i manao ino ai, na laua no i hoala i keia hana i haunaele ai ko makou apana nei; no ka mea, ma ko laua kulana oihana, ua ike aku o Rowela i ka hu wale ana o kana hana mawaho o ka pale o ke Kanawai.
Eia no ia. O J. Kauai, oia ka Lunakanawai Apana o Waimea a me Niihau, ua hoopii mai na kanaka o Niihau ia Kauai, no ka lawe wale ana o na haole nana i kuai o Niihau i na hale o lakou, a ua wawahiia i mea wahie kuke, a i laau pa hipa na ua poe haole la ma ke ano aloha ole.
I ke kukulu ana o J. Kauai i kana aha, a ua maopopo no ia ia no na kanaka ka hale. Hooholo iho la kela penei, "Ua ko ka haole i ka hale, a ua pono no ka wawahi ana, he waiwai paa ia no ka aina, aole o oukou kuleana ilaila." A kau iho la oia i ke koina o kana aha maluna o lakou.
Mahope iho, ua hele kekahi poe o lakou io Rowela la, e ninaninau wale no, no ka lilo ana o ko lakou waiwai mamuli o ka olelo hooholo a ka Lunakanawai. I ka lohe ana o Rowela i keia, ua kaumaha kona naau i ka lilo wale o ka waiwai o ka poe ilihune. He haole kokua keia i na kanaka imua o na Ahahookolokolo ma ka hihia waiwai, aole o makou ike e kokua ana i ka poe moekolohe. A owai la ka mea i ike i kona moekolohe ana, ua kamailio aku no o Rowela ia Kauai no keia mea, me ka olelo aku, "Ua kuhi au ia oe e Kauai he kanaka naauao, he kanaka hupo loa ka oe! Ua ike no oe, no na kanaka ka hale, heaha kou mea hoopilimeaai mahope o ka haole." I aku la o Kauai, "Ua manao wau he waiwai paa ia no ka aina, a oia kuu mea i hooholo ai pela." I mai la o Rowela, "Ia oe wale no ke kapaia o ka hale he waiwai paa, ma na aupuni a pau o ke ao nei a puni ka honua, aole lakou e olelo ana, he waiwai paa ka hale."
"Eia hoi kekahi, ua kuai mai na'lii ia Niihau ua lilo i ka haole, aole nae i hoolilo pu ia me ka waiwai o na kanaka. Pela no anei maloko o ka lakou palapala kuai? Ke keehi loa nei oe i ke Kumukanawai, ka mea nana i olelo, ua malu ke kino, ua malu ka pa, ua malu ka waiwai, a me ka hale o na mea a pau, aole ka he malu ia oe, a ke hana nei oe me ke kanawai ole. He Kivila nui keia nou, no ka mea, ua ike no oe, mai Kauai nei aku ka lawe ana o kela a me keia kanaka i laau hale no lakou, ma ko lakou mau waa, me ka hoomanawanui i na ale o keia moana, i loaa ka hale ma ko lakou aina, a ina ua lilo ka aina i ka haole, a ua kipaku paha ka haole ia lakou, pono no ia lakou ke wawahi, a lawe pu i kahi a lakou i manao ai, aole ia he waiwai paa."
Ma keia mea, i na ua oiaio, alaila, ua haku wale ia ka manao e hoohihia wale aku ia Rowela, penei e akaka ai, ekolu makahiki ka waiho ana o Rowela i ka ahaaina a ka Haku, a me ka Bapetiso ana, aole i hoopii mua ia o Rowela no ia hewa, aia a loaa ia Rowela ka mea ahewa aku ia Kauai, alaila, puka wale mai ia ia ka hewa o Rowela i ike maka ole ia e makou.
Ma ka Kauai e olelo nei, ua ae maoli aku no o Rowela i kona moekolohe imua ona, a ina ua ae io, eia ka mea kupanaha. Heaha la ko Rowela mea hoahewa aku i ka Kauai mau hana? A heaha la ke kumu o kona makee ana i kela kanaka? Kainoa e kokua wale no ia ia Kauai, i nalo ai kona hewa ana i hai aku ai ia Kauai. Eia ka oiaio, he manao kanaka, oia hoi ka "enemi."
O Mr. V. Kundsen hoi ka lua, ua manao maopopo loa makou, no ka mea, ua lohe no o Kanuka i kekahi olelo ahewa a Rowela ia ia—penei: Mamuli o ka makemake o na haole o Niihau i kekahi kanaka e holo ma ko lakou moku i ka aina e, i mea hoolakalaka no na Hoku maluna o ua moku la, ke hiki aku i kahi e kuai ai. Nolaila, ua koho iho o Kanuka ia Kaina, he mea makaukau ma ia hana e holo i ka aina e, eono malama, alaila hoi mai, pela o Kanuka i olelo ai, a holo aku la ua keiki la.
A hala na malama eono, aole i hoihoiia mai ua keiki la, aole loa no a hiki i keia la. Ia manawa, o kekahi mea pili ua keiki la, ua hele aku oia e kuka pu me Rowela, a e kamailio no hoi no ka pono a me ka hewa o ka ke keiki hele ana. I ka lohe ana o Rowela i keia, i aku la oia, "I na he oiaio kau e olelo mai nei, alaila, ua hewa io no o Kanuka, aole nae au he Lunakanawai, aka, pela wale ko'u manao. O ke kanawai o ke aupuni e pili ana i ka hooholo ana i ke kanaka i ka aina e, ekolu wale no wahi i ae ia, o Honolulu, Lahaina, a me Hilo, aole o Kanuka he Luna Kepa kanaka, aole no ona wahi mana hoouna i ke kanaka i ka aina e, aia a loaa ka Lunakanawai Kaapuni o kakou, a i makemake oe e hana, kokua no au." E hooponopono iho ika makou palapala.
S. K. KAWAILIULA.
Alanui Kaahumanu, Iulai 6, 1865.
LA HOIHOI EA.—Ua kali wale makou, e hoike mai ke Komite, a o ke Kakauolelo paha, no ka holo o ka hana, aole nae i ekemu iki. Aka, ua lohe makou e holo pono ana no ka hana, a e hoomakaukau ana e malama ia ka la 31 me ka hanohano nui ku pono.
KA TEREGARAPA HOAILONA MOKU—I keia Poaono i hala aku nei, ua hoopau ia ke teregarapa, no ka nui ole o ka poe kokua, a aohe no hoi paha he nui o ka pomaikai e loaa mai i ke aupuni, aka, o ka lehulehu ka poe e pomaikai nui ma ia mea, a i ka hoopau ia ana iho nei o ko ke aupuni manao no ia mea, ua hoala hou ae na haole, a ua hoomaka hou ae ia i kana hana ma ke kakahiaka o ka Poalima.
MAKE I ALOHA NUIIA.—Ma ka po iho nei o ka la 4 o Iulai, ua ako ia iho la kekahi o na pua makamae o ke kulanakauhale o Lahaina, e na lima menemene ole o ka make, oia hoi o Mrs. Halo Hubbell Taua. A me kona mau kiai ko makou aloha nui.
Ua oleloia na hua olelo hope loa a kahi kanaka akamai o Caradinal Wiseman kona inoa, i kona aneane ana e make loa, penei kana: "Eia au, ua like au me ke keiki, mai ke kula mai, a e hoi ana au i ko'u home, no ka mea, ua hoomaha ke kula."
No ke kupilikii loa o na kolamu o ko kakou pepa i keia pule, ua kapae ae makou i kekahi mau mea, a keia pule ae.
NANAKULI.—Ua lilo iho nei ia Paul F. Jarrett kela aina.
He kanikau Aloha no Tonetakine Mapuhoe.
Kanikau he aloha no Tonetakine Mapuhoe,
Kuu keiki mai ka po anu kapa ole,
Hoopumehana i ka poli o na kupuna,
Aloha kuu keiki o ka malu hale e Maunaloa,
Aloha Maria o ka malu i ka malu o ke Kiawe,
Aloha Ulakoheo i ka piha na kanaka,
Aloha Honolulu i ka makani Kukalahale,
Aloha kuu keiki o ka huikau kanaka e Polelewa,
Aloha kuu keiki i ka i-a mili lima e Ulakoheo,
Aolha ka bele kui-lua kani hone i ke aumoe,
Moe au hoolono i ko aloha e Mapuhoe,
Aloha ka bele kani o-e-o-e o Kaukeano i ka wanaao,
Aloha kuu keiki o ka hihipea a na moku i Aina Hou,
Aloha Mamala i ka piha ku-i a na Manuwa,
Aloha kuu keiki o ka lau o ka Niu o Waikiki,
Aloha kuu keiki o ka ua Kuahine o Manoa,
Aloha kuu keiki i ka paa mai a ke Ohu i Nuuanu,
Aloha Puowaina i ke kani kaohi mai a Kalola,
Aloha ka pa o Roma i ka haiamu a na hoahanau,
Aloha Pakaka i ka hookapeke a na Huelopoki,
Auwe! kuu lei aloha he keiki—e.
M. K. MAHOE-OPIO.
Kanikau he aloha no T. Mapuhoe,
Ue kaanini mai ana o Kawaha,
Kuu moopuna mai ka ua Ukiu o Makawao,
Ka ua Ulalena wale hoi o Piiholo,
Nou ka uhane i ka malu Kukui e Lilikoi,
O oe ka uhane lei hala o na pali Koolau,
I lei no a ohuohu i ka hala ka uka o Wakiu,
Anoano aloha ka uhane i na Lehua e Kamehaikana,
Ninau ka uhane i ka pali pahee i Kaliae,
Nou ka uhane auhulaana o ka pili Kaunoa,
Aloha kuu moopuna o ka makani Kilioopu,
Nana ka uhane o ka holu o ka lau ko o Puuohala,
Ka alohi anapa a ke pili o Kamaomao i ka lai,
Auwe! kuu lei aloha he moopuna—e.
U GEBINE KAWAHA.
Kanikau he aloha no T. Mapuhoe,
Ue helu mai nei o Kauinui,
Kuu keiki mai ka ihu o na moku,
Hoolono ka uhane i ke kani a ke oeoe o Kilauea,
Nana ka uhane i ka ua popo kapa o Nuuanu,
Honi hoomau i ke ala o ka hala o Kekele,
Mai ke Kawelu holu i ka makani e Lanihuli,
Aloha ia wahi a kaua i pili ai,
Auwe! kuu lei aloha he keiki—e.
N RS. KAUINUI.
Kanikau he aloha no T. Mapuhoe,
Ue haalipo mai nei o U,
Aloha oe e Mapuhoe kuu moopuna,
Kuu moopuna i hele aku nei i ke ala hoi ole mai,
Ka hele aku la no ia nalo loa,
O ka hele a ka mea make, hoi ole mai,
O ka hele a ka mea ola, hoi mai e ike i na kini,
Ke kui nei au i pua rose na'u ke aloha,
E loku wale nei i ka nui kino,
Auwe! kuu lei aloha he moopuna—e.
M RS. U.
Kanikau he aloha no T. Mapuhoe,
Kuu moopuna mai ka malu Kukui e Kapalama,
Ka la kulolia ai ole e Kapuukolo,
Noho hoomanawanui i ka make a ka ai,
Kuu moopuna o ka pono o ka Haku,
Kuu moopuna o ka la kikiki o ka Makalii,
Kuu moopuna no hoi o ua kaona nei,
Kuu moopuna o ka ua Koko-ula i ka moana,
Ue helu mai nei o Moonopu,
Aloha maikai oe e Mapuhoe,
Kuu moopuna i hele aku nei,
Hele aku nei oe, haalele i na kupuna,
Aloha oe kuu lei hele o ke alanui,
He aloha kuu moopuna, he hoa pupuu anu,
Ua anu ka uhane hele hookahi,
Ua nui na kupuna me na makua e uwe nei,
Ke imi nei makou aole oe e loaa,
Aia paha ka uhane iluna o Kaala,
Honi aku ka uhane o ke ala o ke Kupukupu,
Kupu mai ka manao e ike i ko kino Wailua,
Nana ka uhane ia Konahuanui,
O ka paa mai a Oahu nei i ke Ohu,
A nui no ko aloha, e uwe no au,
Auwe! kuu lei aloha he maopuna—e.
M R. MOONOPU.
Kanikau he aloha no T. Mapuhoe,
Kuu moopuna minamina pau ole,
Nou ka! ka uhane e Mapuhoe,
E uwe kanikau aloha nei i na makua,
Aloha kuu moopuna o ka la o ke kaona nei,
A me ka makani wehe lau Niu o ka aina,
Kuu moopuna minamina paumako,
Nou ka uhane e huna i ke ao uli,
I ke ao eleele polohiwa ike ole ia,
I ka ua Kualau paa mai i ka moana,
I ka Waipuilani koiawe i ka honua,
Ke uluku nei ka manao me ka haalulu,
O ke kino ka luahi a ke aloha e apa nei,
Ue helu mai nei o Laelae,
Aloha ino oe e Mapuhoe,
Kuu moopuna o ka wai o Niuhelewai,
E luwaiele nei i ka nui kino,
E lohi apa nei i kuu manawa,
E lu hanini nei i kuu kiionohi,
Nou ka! ka uhane e Mapuhoe i nalo iho nei,
I pulelo iho nei i ka welo'na a ka la,
Ke imi nei au aole oe e loaa,
Aia oe e Mapuhoe me ka Makua nui,
Ke halawai la oe me na Serapina o luna,
Ma ka malumalu oluolu o Ierusalema Hou,
Auwe! kuu lei aloha he moopuna—e.
M RS. LAELAE.
Halelai, Wailuku, Maui, Iulai 6, 1865.
HALE KUAI HOU!
ME NA LOLE HOU!
UA WEHE AE NEI KA MEA NONA KA INOA malalo nei, he Hoa Kuai Oluolu no oukou i na la i kunewa hope ae nei, e like me ka Oluolu a'u i Hookipa ai ia Oukou, ma ka Hale Kuai o Painapa; pela no ka'u e hana aku ai ia oukou. Aia ko'u Hale Kuai ma ke Alanui Papu, e kokoke ana i ke kihi o ke Alanui Kalepa a me ke Alanui Papu. Ua lako wau i na Lole Maikai, Na Kamaa Wahine, Na Kamaa Kamalii, A ME na LOLE o kela ano keia ano, no ke kumukuai Makepono Loa! C. F. PFLUGER. (12-3m)
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NONOIIA MAI KA MEA nona ka inoa malalo, e I. Herrick a me Kealoha Sherwood, he mau Luna Hooponopono i ka waiwai o F. A. Sherwood, no Honalo, Kona Akau, Hawaii, i make aku nei, e hookuu ia laua mai ko laua oihana ae: Nolaila, ke hoike ia nei i na mea a pau, ke pili, o ka Poaono, la 5 o Augate, i ka hora 9 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora e hoolohe ia'i no ka oiaio o keia noi ana mai, aia ma Onouli Nui, Kona Hema, Hawaii. CHARLES F. HART, Lunakanawai Kaapuni o Kona a me Kau. Onouli Nui, Kona Hema, H., Iulai 6, 1865. 12-2t
OLELO HOOLAHA.
EIA I KA PA AUPUNI I PAUOA, EHA LIO hou mai. Ke ano me ka hao malalo nei: Lio kane ulaula, E akau. Lio wahine hulupala, A akau. Lio wahine eleele, hao manamana ano e. Lio wahine eleele kua puka, he mau hao manamana ano e. P. KAAIAHUA, Luna Pa Aupuni. Pauoa, Iulai 8, 1865. 12-1t
OLELO HOOLAHA.
UA MAKEMAKE IA HE KANAKOLU kanaka paahana Mahi Ko. He KANALIMA a he KANAHIKU paha DALA e ohi mua ia. E ninau ia J. Maluaikoo, ma kona Hale Kuai "MEA ULU," mauka o ka huina o Alanui Alii Wahine me Alanui Nuuanu, e kokoke ana i ka wapo i "POKELE." J. MALUAIKOO, Mea Kepa. Honolulu, Iune 24, 1865. 10-1m*
LUNA HOOPONOPONO WAIWAI.
NO KA MEA, UA KAUOHAIA KA MEA NONA ka inoa malalo iho, e ka Aha Kiekie, i Luna Hooponopono no ka waiwai o Kanehailua k, o Honolulu, Oahu, i make aku nei, nolaila, ua kahea ia na mea a pau ana i aie aku ai, e hele koke mai lakou ma ko'u wahi ma Halawa, Ewa, Oahu, iloko o na la he 30, i hiki ia'u ke hookaa aku, ke ike au i na bila aie i kakau inoa ia e ka mea i make. A o ka poe e hele ole mai iloko o na la i olelo ia maluna, alaila, aole au e hookaa ia aie. PAHUPU w, Luna Hooponopono Waiwai. Halawa, Ewa, Oahu, Iulai 3, 1865. 12-1t
OLELO HOOLAHA.
UA HOOPAU IA KA HUI I IKE IA MA KA inoa Lewis & Norton, i keia la, ma ka ae like ana o na mea hui. E lawelawe ia no ka hana kupa pahu ana e J. L. Lewis ma keia hope aku. Ua hiki no i kekahi o ka hui, e hooponopono i na mea a ka hui i aie aku ai, a aie mai, o ka wa i hala. JAMES L. LEWIS, GEORGE W. NORTON. Honolulu, Iune 30, 1865. 12-3t
OLELO HOOLAHA.
MA KA WAIWAI O PALAUALELO (k.) No ka mea, ua noiia mai ka Mea Hanohano E. H. Allen, ka Lunakanawai Nui o ka Aha Kiekie, e Kalea (w,) no ka hooiaio i na Palapala Kauoha o Palaualelo (k,) no Waikiki, Oahu, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poalima, oia ka la 28 o Iulai, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia Palapala Kauoha, a me na mea hoole i hoikeia, ,aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu. WM. HUMPHREYS, Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie. Honolulu, Iulai 5, 1865. 12-2t
OLELO HOOLAHA.
KE NONOI IA MAI NEI KA MEA NONA KA inoa malalo, e Kaomali, e hooponoponoia ka waiwai o Keaka w, a hooiaio ia ka palapala kauoha a Aiwohi k, no Waikapu, Maui, laua i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau, ke pili, o ka Poakolu, oia ka la 26 o Iulai nei, ma ka hora 10 o ke kakahiaka, oia ka manawa e hooloheia'i ka oiaio o keia nonoi ana mai, a me na mea kue i hoike ia mai, aia ma Wailuku, Maui, kahi e hana ai. A. M. KAHALEWAI, Lunakanawai Kaapuni Apana Elua. Wailuku, Iulai 3, 1865. 12-3t
KA MOKUMAHU "KILAUEA!"
E HOLO ANA IA MAI HONOLULU aku ma ka POAKAHI, IULAI 10, no LAHAINA, MAALAEA, KALEPOLEPO, ULUPALAKUA, HONOIPU, KAWAIHAE, KAILUA a me KEALAKEKUA. Ma ia hope aku, eia na la holo o KILAUEA, POAKAHI, 10, 17, a me 24 o IULAI, a ma ka Poalua, la 1 o Augate, Poakahi, la 7 o Augate, a hoomaha ia pule, a mahope aku, e holo hou ma ka la 21, a me 28 o Augate, a ma Sepatemaba, 4, 11, 18, a me 25. JANION, GREEN & Co, Agena o Kilauea. 1-tf.
OLELO HOOLAHA.
MA KA WAIWAI O KEO KAHOPULUA (k.) No ka mea, ua noiia mai ka Mea Hanohano R. G. Davis, Lunakanawai o ka Aha Kiekie, e Opeopekau, no ka hookohu ia ia i Luna Hooponopono waiwai o Keo Kahopulua (k,) no Honolulu, Oahu, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poakolu, o ia ka la 26 o Iulai, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia noi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu. WM. HUMPHREYS, Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie. Honolulu, Iulai 6, 1865. 12-2t.
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NONOIIA MAI KA MEA nona ka inoa malalo, e Haaheo w, e hoonoponopono ia ka waiwai o Hakalaau, o Waikapu, Maui, i make aku nei, a e hooiaioia kona pili ana i hooilina no kona waiwai. Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau, ke pili, o ka Poakolu, oia ka la 26 o Iulai, ma ka hora 10 o ke kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia nonoi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookoloholo ma Wailuku, Maui, kahi e hana ai. A. M. KAHALEWAI, Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua. Lahaina, Iune 30, 1865. 11-3t
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA NONA ka inoa malalo, e Opunui (k,) a me Keala (w,) a hooponopono i ka waiwai o Kaopu (w,) o Honopou, Hamakualoa, Maui, i make aku nei, a e hooiaio ia ka poe pili ia ia, i hooilina no kona waiwai. Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau, o ka Poalua, oia ka la 25 o Iulai e hiki mai ana, ma ka hora 10 o ke kakahiaka, oia ka la a me ka manawa e hoolohe ai keia nonoi ana mai, a me na mea kue ke hoikeia mai, aia ma Wailuku, Maui, kahi e hana ai. A. M. KAHALEWAI, Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua. Wailuku, Maui, Iune 24, 1865. 11-3t
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NONOIIA MAI KA MEA nona ka inoa malalo, e Maria (w,) e hooponopono i ka waiwai o Lilipi (w,) o Lahaina, Maui, i make aku nei, a e hooiaioia kona kaikaina hanauna ana nona, i hooilina no ka waiwai. Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau, ke pili, o ka Poakolu, oia ka la 2 o Augate, oia ka la a me ka manawa e hoolohe ai i keia nonoi ana mai, a me na mea kue i hoikeia mai, aia ma Lahaina, Maui, kahi e hana ai. A. M. KAHALEWAI, Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua. Lahaina, Maui, Iune 24, 1865. 11-3t.
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA NONA ka inoa malalo, e Kealoha (w,) e hooponoponoia ka waiwai o Kaleikolope (k,) o Waihee, Maui, i make aku nei, a e hooiaio ia kona pili i hooilina no kona waiwai. Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau, ke pili, o ka Poalua, oia ka la 25 o Iulai e hiki mai ana, ma ka hora 10 o ke kakahiaka, oia ka la a me ka hora e hoolohe ai i keia nonoi ana mai, a me na mea kue i hoike ia, aia ma Wailuku, Maui, kahi e hana ai. A. M. KAHALEWAI, Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua. Wailuku, Maui, Iun 26, 1865. 11-3t
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NONOIIA MAI KA MEA nona ka inoa malalo, e Makole, e hooiaioia ka Palapala Kauoha a Kaili, o Waikapu, Maui, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau, o ka Poakolu, oia ka la 26 o Iulai, ma ka hora 10 o ke kakahiaka e hiki mai ana, oia ka la a me ka hora e hoolohe ia ai ka oiaio o ia Palapala Kauoha, a me na mea kue i hoikeia mai, aia ma Wailuku, kahi e hana ai. A. M. KAHALEWAI, Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua. Lahaina, Iune 30, 1865. 11-3t
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NONOIIA MAI KA MEA NONA ka inoa malalo, e Aki k, e hooponopono ia ka waiwai o PIA, o Kaohai, Lanai, i make aku nei, a e hooiaio ia kona pili ana ia ia i hooilina no kona waiwai. Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau, ke pili, o ka Poakolu, oia ka la 2 o Augate, ma ka hora 10 o ke kakahiaka, oia ka la me ka hora e hoolohe ai ka oiaio o keia nonoi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ko'u Keena Hookolokolo ma Lahaina, Maui, kahi e hana ai. A. M. KAHALEWAI, Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua. Lahaina, Iune 30, 1865. 11-2t.
OLELO HOOLAHA.
E HAAWI IA NO I ELIMA DALA, I ka mea nana e hai mai, ina e ku i ka hewa ka mea nana i wawahi ka pa laau a me ka pa pohaku ma Kahauiki a me Kaluapalena, a o ka mea paha nana i lawe mai kekahi Lio, Bipi, Miula, ka wahie, na hua laau, a me na mea a pau e pili ana i ua aina nei, me ko'u ae ole. IRA RICHARDSON. (10-3t)
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NONOIIA MAI KA MEA nona ka inoa malalo, e Kaopa (w) e hooiaio i ka Palapala Kauoha a Kupala (k,) o Hana, Maui, mamua, i make iho nei ma Wailuku. Nolaila, ua hoike ia i na kanaka a pau, o ka Poalua, oia ka la 25 o Iulai, ma ka hora 10 o kakahiaka, oia ka manawa e hooloheia'i ka oiaio o keia Palapala Kauoha, a me na mea kue ke hoike ia mai, aia ma Wailuku, Maui, kahi e hana ai. A. M. KAHALEWAI, Lunakanawai Kaapuni o ka ka Apana Elua. Wailuku, Maui, Iune 24, 1865. 11-3t
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NONOIIA MAI KA MEA nona ka inoa malalo, e Maunahina w, e koho ia ia i Luna Hooponopono waiwai no George Shaw, o Lahaina, Maui, i make aku nei ma ka la 22 o Iune. Nolaila, ua hoikeia i na mea a pau, o ka Poakolu, oia ka la 2 o Augate e hiki mai ana, oia ka manawa e hooloheia'i ka oiaio o ia nonoi ana, oia ka manawa e hooloheia'i ka oiaio o ia nonoi ana, a me na mea kue i hoikeia mai, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Lahaina, Maui, kahi e hana ai. A. M. KAHALEWAI, Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua. Lahaina, Iune 30, 1865. 11-3t
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA NONA ka inoa malalo e Kahulu w, e hooponopono ia ka waiwai o Kaina, o Waikapu, Maui, i make aku nei, a e hooiaoioia kona pili ana i hooilina no kona waiwai. Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau, ke pili, o ka Poakolu, oia ka la 26 o Iulai, ma ka hora 10 o ke kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia nonoi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Wailuku, Maui, kahi e hana ai. A. M. KAHALEWAI, Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua. Lahaina, Iune 30, 1865. 11-3t
OLELO HOOLAHA.
MA KA WAIWAI O KAIAILI (k.) No ka mea, ua noiia mai ka Mea Hanohano R. G. Davis, Lunakanawai o ka Aha Kiekie, e Waikamailani, no ka hookohu ia ia i Luna hooponopono waiwai o Kaiaili (k,) i make aku nei ma ka moana, maluna hoi o ka moku kiakolu, "Arctic." Nolaila, ua hoikeia i na kakaka a pau loa, ke pili, o ka Poalima, oia ka la 14 o Iulai, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia noi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu. WM. HUMPHREYS, Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie. Honolulu, Iune 24, 1865. 10-2t