Ke Au Okoa, Volume I, Number 15, 31 July 1865 — Page 3
MA KE KAUOHA.
O ka Poakahi, la 31 o Iulai, oia ka pau pono ana o na makahiki he 22 mai ka hoihoiia'na mai o ka Hae Hawaii, nolaila, e malamaia ia la i la kulaia, a e paniia na Hale Oihana Aupuni a pau. C. De Varigny,
Hope Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Iulai 26, 1865.
Ua hookohuia o Daniel P. Sandford, i Luna Hana Alanui no ka Mokupuni o Maui, ma kahi o B. H. Sniffin (Lipine,) ka mea i make.
C. De Varigny,
Hope Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Iulai 26, 1865.
Mamuli o ka Pauku 8 o ke Kanawai e Hooponopono ana i ka lawe ana i na ee moku mawaena o keia mau Mokupuni, nolaila, ma keia, ke hookohu nei au ia S. Kaili, oia ka mea nana e lawe i na palapala ae holo o na ee moku mai ka lima ae o ke Kapena a Kukako o kela moku keia moku i aeia e lawe i na ohua, mahope iho o ke ku ana mai o na moku. Jno. O. Dominis,
Kiaaina o Oahu.
Keena Kiaaina, Honolulu, Iune 16, 1865.
Na Kula Beritania ma Honolulu.
E hoomaka hou ana na Kula Beritania ma Honolulu, i ka Poakahi, la 14 o Augate, M. H. 1865. No na keikikane ke Kula ma Kahehuna, a no na kaikamahine ke Kula ma Mililani.
Keena Hoonaauao, Iulai 20, 1865.
NU HOU O NA AINA E.
Ma ke kakahiaka o ka Poalua iho nei, ua ku mai kekahi o ko kakou mau moku lawe leta o Smyrnioli, he umikumamalua la mai Kapalakiko. Aohe no he mau nu hou ano nui ana i lawe mai nei, ke mau la no ke ano kapekepeke o ke teregarapa, aohe i holo pono loa, nolaila, mai kaniuhu ko makou mau makamaka i ka nui ole o na mea hou.
Ua hai ia mai ma kekahi nupepa i ka hiki ana aku o Breckinridg kekahi o ke poo o na kipi Havana, ua hookipa oluolu loa ia oia e kekahi luna olelo o Foote, a me kekahi poe e ae, i komohia pu na manao me na kipi, e noho ana ma Cuba, a ua olelo aku lakou, ina ia e noho malaila me lakou, e haawi aku no lakou i hale noho nona. Ua lono waleia nae, e manao ana ia e holo i Sepania.
Aia no ka moku hao kipi, Stonwale (Papohaku,) ke ku la ma ke awa o Havana; a aohe no hoi he kanalua ia, e haawi koke ia aku ana paha i ke aupuni.
Ua hai ia mai, o na poo kipi i hookuu ia mawaho o ka olelo kuahaua e hopu ia lakou, ke muimuiaia nei ma na kaiaulu o Wasinetona no ke kukulu hou ana ae i ko lakou mau pomaikai.
He poino nui kai uluhia mai nei ia Mobile, no ka pahu ana o na lua pauda, a he nui ka poe i make a eha. Ua manao ia keia pahu ana, na kekahi Mejia o ka poe kipi i hana. Ua manao ia, aia ke waih nei ma ka hema he 3,000,000 bela pulupulu i keia manawa.
Ua manao ia e hanaia ana kekahi ala hao mai Valaparaiso aku a hiki i Panama, a mailaila aku a hiki loa i Amerika Huipuia. Ua halawai aku no hoi keia kumu manao me ke apono nui ia e na mokuaina, kahi e moe aku ai ua ala hao nei. Ua hai ia mai ka hiki ana ae o ka wahine a Jeff. Davisa, ma ke kulanakauhale o Savana, me ka laua mau keiki eha.
Ua hoopuka ae o Kenela Terry e noho nei ma Rikemona, e hoopau loa ia ka hookauwa ana ma ka mokuaina o Vereginia; a e hoohalike ia hoi na kulana a na nika me ko na haole. O ke kanawai e hoopai ana no ka holomalu, ua like no ka hoopai ana i na nika me ko na haole.
No ka pulupulu Hawaii.—I ka hoouna ia ana aku nei o kekahi mau wahi pulupulu i hooulu ia i ke kau o kela makahiki iho nei, a i hoouna ia hoi i ka malama o Novemaba iho nei, iloko o na hale hana pulupulu o Amerika, ua ike ia ua oi iki ae ka maikai o ka pulupulu Hawaii nei, mamua o ka pulupulu (Si Ailana.) Ua hoouna mai o Wini i kekahi o ua mau pulupulu la, i hana ia i mau pokaa lopi he 15,000 ia ka nui. Ua hai ia mai makou no ka maikai loa, ua minamina ia, aole e hiki ke hoomaunauna ia no ka ulana lole ana. E ike ia no keia mau pokaa lopi pulupulu ma ka hale kuai o Wini. Ua hai pu ia mai no hoi makou i ka hoouna ia ana aku nei e Stapenhorst ma, kekahi mau pulupulu i Farani, i na hale hana kilika olaila, a ua kauoha ia mai ua hui la, e kuai nui i na pulupulu e hooulu ia ana ma Hawaii nei; no ka mea, ua kupono loa ua pulupulu nei i ka hana pu ia me na silika. E ala mai kakou, oiai, eia ka lono maikai ke pa-e mai nei e ahai mai ana i ka leo e olelo ana, aohe i makehewa ko kakou luhi ana i ka hoomaemae ana iho nei i ko kakou mau wahi kipohopoho!
Ke hana ia nei ma Farani kekahi mea e hoopoha ai i na moku manuwa; na ka uwila no e kuni i ka pauda.
He ninau.
E Ke Au Okoa e;—Aloha oe:
He makemake ko'u e ninau aku ia oe, i ke ano o ka Rev. Mr. Holo haiolelo i hoopuka ia ma ke Kuokoa o ka la 22 o Iulai helu 29 o keia pule i hala ae nei. E olelo ana o ua o Mr. Holo no na Ekalesia penei. "Ka poe i hooponopono ole ia (Katolika) ka poe i hooponopono hapa ia (Katolika Enelani) a me ka poe i hooponopono loa ia." O ka hooponopono hea la keia i pili i na Ekalesia, no ka mea, he nui na ano o ka mea i hana ia iloko o ka Ekalesia hookahi o Kristo iloko o kona mau la haunaele a kupikipikio.
No ka "hooponopono hapa ia o ka Ekalesia Katolika Enelani." Ua kuhihewa iki paha kuu makamaka hemolele ma ia mea. Aole paha i ku i ka pololei loa o kela hua olelo hooponopono hou ia. No ka mea, ia haunaele ana elike me kana olelo ana, ua makemake kekahi o na aoao oia wa e noho elike me ka noho ana o ka Ekalesia ia wa, o keia poe oia no na kahuna Ekalesia o Enelani e noho ana malalo o ka malu o ka Pope o Roma a i hookahi ia lakou iho malalo ona. O kekahi aoao, oia ka poe makemake e kapae loa ina mea a pau e hiki ke kapilipili ia he ano Pope me ka noonoo ole i na pono Katolika o ka ekalesia kahiko. Iloko o keia mau aoao a elua, e noho ana kekahi poe ia wa mawaena o na ino i hana ia e keia mau aoao a elua. O ka poe i ku i ka wa ka poe i lanakila mahope loa iho, a o ke kulana ia o ka Enelani Ekalesia Aupuni e noho nei. Aole no oia i hooponopono hou ia, aka, ua hoihoi ia e like me kona kulana Katolika kahiko, kona kahua i ku ai no na hanere makahiki mamua aku a ke komo ana mai o hookaumaha a ko Roma poe a me kona Pope. O keia hooponopono hou ia ana aole he hooponopono maoli, aka, he hoihoi hou ana ia ia iho i kona kulana kahiko.
Ua kue keia hana ana i ka manao o ka aoao hilinai ana mahope o ka Pope o ike ia auanei a ahu wale na mea i hana malu ia, e lakou me ka hoole ia 'ku o na kumuao lehulehu a ko Roma poe e kau mai ai ia lakou. Ua kue no hoi ka aoao akolu no ke ano pilipili Pope o kekahi mau mea iloko o ua Ekalesia nei o Enelani, e laa ke kukuli ana i ka wa e pule ai i ke Akua ke kea ana i ke kea, a pela aku. Aka, e ike ia no ke kumulaau ma kona hua, a i keia wa ke o nei no kona mau kukuna ma na wahi a pau o ka honua. A me ka helu ole ia o na panalaau ponoi o ke Aupuni o Enelani; aia iloko o kona hua na miliona o ka poe e omo ana i ka u o ka hoopomaikai iloko o Karisto.
Ma na olelo hope o ka Mr. Holo mau olelo ua hai ae oia, o ke kumu i haalele ai kekahi poe ia Beretania iloko o kona mau la au hulihia no ka onoonou ia e ae aku e huli hope aku i "na hana lapuwale a ka lakou mau kupuna," a ua waiho wale an halepule he 2000 no ka makemake ole ia, nolaila haalele lakou ia Beritania a holo aku i Amerika. Ua poina paha ia ia ka hoike ana ae na ko lakou kipi Aupuni ka mea i kipaku ia ai. A na lakou i imi e pepehi i ko lakou Alii, aole i Amerika, aka, i Ieremania. Mai Ieremania ka hoi ana mai a Beretania, a hoopii lakou e haawi ia 'ku ia lakou kahi e noho ai. Ua ae oluolu aku ke Aupuni, e noho lakou ma Amerika a o Amerika ia wa he panalaau no ia no Enelani. Malaila lakou i noh ai a nui lakou a ikaika a kipi aku no lakou ia Enelani. E like me ko lakou huhu nui i ko Beretania Ekalesia ma Enelani, aole lakou i hoopakele ae, i ka hookumakaia ana i na kahuna Enelani ma Amerika. Hoopau ia kekahi kahunapule, no ka hoi wale ana mai no mai ka hale pule mai i ka la pule, (la sabati) wahi a lakou, a me na hana ino he lehulehu.
"He oiaio no aole he ano nui" o ka Mr. Holo ma hoomana, aole he kuanui e like me ka hoomana e ae. I na paha aole he kuanui o kana hoomana, alaila me he mea la aole no ia o ka ke Akua hoomana. I na paha e huli ae kuu makamaka ma ka kauoha kahiko mai ke kinohi, a hiki i ka Malaki. Aole i kana mai o na oihana e hana ia 'ku ai i mea e maalili ai ke Akua i kona lahui kanaka. Ka hoomana a ke akua (ka hoomana a ka poe Iudaio,) i apono ai a i kuhikuhi mai ai e hana oukou me nei a pela i mea no oukou e pono ai ma ke kino a me ka uhane, he hoomana kuanui. I ko Kristo hele ana mai iwaena o kakou o na kanaka, ua hooko oia i na mea a pau, o ka oihana hoomana kuanui a kona makua i haawi mai ai no kona lahui kanaka ka poe Iudaio, aole oia i hoole aku no ke kuanui o ka hoomana o ka poe Iudaio no ka mea oia pu kekahi me lakou iloko o ka luakini, a pule pu me lakou ina pule kuanui o ka lahui kanaka o kona makua. Hookahi ka pule like ana, ke kukuli like ana, a me ke kulou like ana o ke poo i ka lepo iloko o ka lakou mau oihana pule.
Hewa anei ka hoomana e ae mawaho ae o ko Kalavina poe iwaena o ka hoohalike ana, e like me ka makemake o kona makua ma ka lani. A ina kakou e lole pono i kana buke mai ka mua a i ka hope e ku ia no ko kakou mau maka i ka nui o na oihana no ke Akua. A me ka hapai nui i ka manao haiao o kuu makamaka ke aloha aku nei o—
W. P. K.
Peleula, Iulai 26, 1865.
Ka eleu o na Komite.—I keia pule i hala iho nei, ua ike makou i ke kuka hou ana o na Komite, no na hana i hoouka ia maluna o lakou; a ua hoomalule ia mai no hoi ko makou mau naau i ka ike ana aku, i ke poohina o kakou i koe, e haawi ana i kona mau poohiwiiihio, ka hoomakaukau ana no ke kulaia ana.
Ka Paio Misionari
Helu 9.
E ka Luna Hooponopono—Aloha oe:—
E oluolu paha oe no ka wa hope loa, e ae mai ia'u, e lawe hou mai au i kau wahi o ka olelo pane o ka Bihopa, e paiia ma kau Nupepa o keia pule:
"Ma na wahi a pau, ua hoala ia na halawai ma na heiau, e kue ana i ko ka Moi manao. Ua hoouna ia mai ekolu Misionari i ka Aha Elele, a ua ao ia mai lakou, e ko lakou "mau hoahanau," o na apana o lakou i koho ia ai. Ua paiia no na olelo a me na hana a keia poe ma ka Palapala Hoike o ka Aha Elele, a ua kamailio nui no hoi lakou no lakou iho. Ua ike iho makou i na olelo hoahewa a na Komite Hooko ma Bosetona, i na luna ma Hawaii nei, e olelo ana, o ka hoopale i ke aoloha aupuni, he mea e kono aku ai e komohia ka lahui iloko o ka huliamahi, ke kekeue, a me ka hoohiolo ana." Heaha la anei ka kakou e manao aku ai, i ka olelo a kekahi Misionari i hiki mai ai iloko o ka puulu alua o ka M. H. 1828, e olelo ana, (he hoa hoi ia no ka Aha Elele,) imua o ke alo o kona Moi, "He hookahi wale no wahi haneri koa o ka Moi, a heaha la anei ka oi aku o ka pono oia mau koa i ka Moi, mamua o haneri opala."
"Ua kamailio ae nei au no ke komohia ana o na misionari, ma na hana pili aupuni, aka, e pono paha ia'u e ninau iki aku ia Kauka Anasona, ua kulike anei ka manao o ka Papa Misionari ma Bosetona, me ka ko lakou mau luna ma Hawaii nei, ma ko lakou lilo ana i poe luna no ke kuai ana i na aina alii. Iloko o ka M. H. 1851 ua kohoia o Rev. E. Bond, L. Lyons, D. B. Lyman, J. S. Emerson, E. Johnson, a me S. G. Dwight, i poe ma keia kulana. I ko lakou noho alii ana maluna o ua keena nei, ua hiki mai kekahi mau olelo hoahewa no kekahi mau mea o lakou no ka huli nui loa i na hoahanau ma ke kuai ana i na aina, a hoolei i kekahi mea e keakea ai i ke kuai ana aku i ua aina la, i na haole e makemake ana e kuai aina, i ku like ole me ko lakou ano hoomana. O keia keakea ana a lakou, he kumu ia o ko lakou ake nui a hoomahuahua ia ka poe e huli ana ma ko lakou ano hoomanao.
"Ua hai aku o Parisa ia Kauka Anesona, i mea e lilo loa ole ai ka aina e hoopuni ana i kona, ua hoolilo aku ia i kona puukala maoli ma ke kuai ana i ua mau aina la. I ko'u nana ana, a ma ka noonoo ana, i ka na'lii a me ka ke Aupuni haawi lokomaikai ana i ka aina, i mea e holomua ia ai ka oihana Karistiano, ua oi loa ko'u mahalo ana. Ua manao no paha na'lii a me ke aupuni, ma ka haawi ana aku ia lakou i na aina, a me kekahi mau mea e ae, he mau kumu ia no ka hoomau ana mai i na oihana Karistiano, ke hoopau ia mai ke kokua ia ana e ko lakou poe nana i hoouna mai. Ua hoolalelale ia mai lakou e na Komite Hooko iloko o ka M. H. 1848, e hookuu ia mai lakou mai ke kokua ia ana mai o ka Papa, a e hookupa ia lakou no ke one o Hawaii nei. No na'lii mai na aina, a ua apono pu ia mai hoi ia mea e ke aupuni, ma ka haawi ana mai i na palapala kuleana. Ua haawi ia aku keia mau kuleana no ke kahu ekalesia, a me kona mau ohana, i hookupa iho ia lakou ma Hawaii nei. Eia ka ninau, "Heaha la ka mea i hiki ole ai ia lakou ke hana pela, me ka hoao ole e like me kalkou i hana ai? Aka, aole lakou i ana aku la ia mau aina, i haawi wale ia aku ai, ua noi hou aku no lakou i kekahi mau apana aina hou, e kuai mai ia lakou ma ke kumukuai haahaa loa.
"Ma ka moolelo a Anesona, ua olelo ia ma kana kaapuni ana i keia mau mokupuni, ua hahai nui ia aku ia ia i na na mea e pili ana i ko lakou mau mea pili ekalesia, a ua olioli, hoi ia i ka ike ana i ka hapa nui o keia mau kanaka, ua loaa ia lakou na mea e oluolu pono ai ka lakou mau keiki! Aka, he mea kupanaha ko'u ike ana, ia lakou e hai ana no ka nui o na dala i hoolilo ia no ka hoonaauao ana i keia lahui, e na Karistiano Amerika a he uuku hoi na mea i olelo ia no ke kokua i loaa aku mai na'lii o keia mau mokupuni! Aole no paha he mau mea hoonaukiuki, e like me ka lakou helu ana mai i ka nui o na dala i hoomaunauna ia no keia lahui e ka lokomaikai o hai' no ka mea, he mea ino io no hoi ke kuekaa ana aku o kahi hoaaloha i kahi, no na hana maikai ana i hana aku ai i kahi; he hana wale no paha ia no ka lahui naaupo!
"Ina he naau noonoo ko kekahi, alaila, e like auanei ia o keia mau hooiaio o ko keia lahui lokomaikai, i haawi wale aku ai ia lakou i na aina, me kela mea, keia mea, e komo ole auanei iloko o lakou ka manaolana e nalowale ana keia lahui, a e komo no auanei iloko o lakou na kulu koko o ke aloha i ka aina a me na'lii, a lakou i aie nui ai. Maloko o kekahi buke London Quarterly Review i pai ia ma ka malama o Okatoba, M. H. 1862, ua lawe mai kekahi haole, a pai ae i kekahi palapala i kakauia e Mr. Coana o Hilo, a penei kekahi hapa o ua palapala la: "Ua hiki iho la no,—na ke Akua no e hoolako nona iho, i kanaka, a i Ekalesia no keia aina." Manao anei kakou he mau olelo pono keia, he olelo hooiloilo keia, i ko'u manao ana, he leo e kahea ana, a e olelo ana paha, "Heaha ko kakou manao nui ia lakou," ua hiki iho la no na ke Akua no e hoolako nona iho, i kanaka, a i Ekalesia no keia aina. Aole keia he olelo hooiloilo wale no hoi, aka, he olelo hoonaaikola no.
Ioane Kaimiola.
Ulakoheo, Iulai, 1865.
Na hoahanau o Waimea e kupaa nei ia Rev. G. B. Rowela.
O makou, he poe keiki kupa, a mau keiki papa no keia apana, he poe kamaaina no keia wahi e noho ana mawaho o ka ka haku oihana, oloko hoi oia oihana e hana pu ana, a e lawelawe pu ana, a e hooikaika aku ana e noho pu na me ko ke akua poe ma ka poho, mai a Wini laua o Gulika, a hiki mai nei ia Rev. G. B. Rowell, ua kau mai na lima o lakou ma ko makoa mau lae, no ka oihana bapetiso, a ua lalau hoi na lima o makou i ka berena a me ke kiaha no ka ahaaina a ka Haku, a he poe kokua nui makou i na hana a pau e holo mua ai ka oihana a ka Haku ; aka, o kekahi poe mai a Wini mai, ua make kahi poe, a ua haule kahi poe iloko o ka hihia, a me ka hoomaloka, a ke kupaa nei ka nui o makou ma ka pono, mai ka Wini noho ana, a ia Rowela i keia wa, aole nae malaila ku'u olelo nui:
Eia ia, ko Rowela haalele ana i ka mea mau, mai a Wini mai, oia hoi, "ka ahaaina a ka Haku."
O makou no ke hai aku, ua kaumaha no makou me ke kahaha o ka naau i ka waiho ana o ko makou Kahunapule i keia oihana a ka Haku i haawi mai ai, a olele iho la, e! kupanaha mai nei hoi keia wa o kakou, o ka mahina ahaaina hoi keia, e like mai ka mua mai, he aha iho nei la hoi keia? A hala ae la ia wa.
Pela no ia wa aku, ua kuhi hoi makou e hoopanee ana ke kumu, a ka wa mua aku, i ka hiki ana ia wa, ua like pu no, nolaila, ua ninau okoa aku no kahi o makou ia ia, h e aha hoi keia ahaaina ole o kakou? He mea hou kei i waena o kakou? Ia wa, i mai no ka makou kumu, ua makau au i ka ahaaina a me ka bapetiso no ka hookamani o na hoahanau; no ka mea, aia a olelo ia, a kahea ia 'ku i keia sabati aku e malama ia ka ahaaina a ka Haku.
I ka hiki ana i ke sabati i oleloia, aole o kana mai o ka piha o ka luakini, a i ka nana aku, he poe hoahanau io, ua bapetiso ia, a ua kapaia ma ka inoa o ka ka haku oihana, eia ka mea kupanaha, i ka pau ana o ka ahaaina o ka hoi no ia a nalowale loa, i na la sagbati ahaaina ole, aole lakou ilaila, aia la ihea? Na halawai Poaha, aole hiki mai, na Poakolu au e hele ai, kakaikahi wale no: kaumaha ko'u naau i keia manawa, e hoomanawanui no kakou; he oiaio no keia a Rowela, aole no paha ma keia apana wale, aia no paha ma na apana e ae, ka hoomaloko o ua hoahanau i ka wa ahaaina ole, a e hoihoi ana me ka noonoo ole no ka ahaaina, a me ua luna menemene ole i ka lalau.
I ka haule ana o ka papa ahaaina a ka Haku ia makou, ua waiho pu no o Rowela i ka oihana bapetiso ua noi aku makou ia ia, me ka hai aku, e ke kumu, eia keia poe la ua huli mai, ua ike pinepine makou ia lakou, pono paha ia kakou ke noonoo ia lakou, a e bapetiso, i mai kela, he mea maikai loa ia, ke hoopau io lakou i ko lakou hewa, aka, ina he hoopunipuni ko lakou no ke ake nui e lilo i hoahanau, ke makau loa nei au i keia, no ka mea, mamua o ko lakou bapetiso ia, e hoohiki mai ana lakou no ka haalele maoli ana i ko lakou hewa, a e hoakoakoa ana ia lakou i pono, a o ko lakou hoohiki ana imua o kakou o ke kanaka, o ko lakou hoohiki oiaio loa ana no ia imua o ke Akua.
Nolaila, ua makau au ke hoohiki ia lakou, no ka mea, oia ke kanawai nui o ke Akua e waiho nei, a ke manao nei no wau i na wa a pau, i ka po me ke ao, o kekahi kumu no keia i make nui ai keia lahui, ua pau loa mai Hawaii a Niihau ua aneane pau loa na kanaka i ka hoohiki mai no ko lakou malama oiaio i ka pono o ka Haku, a komo i ka hoahanau, a ai i ka berena, a inu i ka waina, a o ka hoi no ia a hana no i na hewa, a haalele i ko lakou hoohiki, a o keia hoohiki ana o ke kanaka a halele i kona hewa, me he mea la o ke Akua pu kekahi e ku ana me ia.
Kokoke ekolu makahiki ka waiho ana a Rowela i keia mau hana a ka Haku ma ko makou apana nei.
Ua maopopo iho la ia makou ke kumu o ka waiho ana i ka ahaaina a ka Haku, a me ka bapetiso, "no ka hookamani o na hoahanau, a he makehewa no hoi ia makou ke olelo aku, e hookolokolo ia na hoahanau ana i ike ai i ka hookamani, a e ahaaina ka poe hookamani ole; a waiho iho la ka ahaaina, a me ka bapetiso, aka, e hapi ana no o Rowela i ka olelo a ke Akua, e hai ana no i na sabati, a me na la e ae, a e hele ana no ma kela apana keia apana, o makou e hoohuli mai i ka poe hoomaloka, aole i haalele ia ia hana, ua paa mau loa.
O na ahahui Euanalio o Kauai, o na Kahunapule, a me na luna o kela Ekalesai keia Ekalesia a puni o Kauai a hui ae la, ma Hanalei, i kahi wa ma Anahola, ma Koloa, a me Waimea i kekahi wa, ua kapaia ia hana ka ahahui Euanelio o Kauai.
Ka Rev. G. B. Rowela hana, a me kona mau manao i kekahi wa o keia ahahui/
Ma Koloa, ma Anahola, ma Waimea, ua olelo o Rowela, he makehewa ka ahaaina a ka Haku i ka la sabati, a he mea hou keia i ka lohe ana, o na hoa Kahunapule o Rowela i kana olelo wehewehe, i aku o Rev. E. Johnson, a me Rev. J. W. Smith, he aha kou mea i ahewa ai i ka ahaaina a ka Haku ma ka la sabati. I mai ana kela, aole na'u, aole hoi na ko'u manao, a me ko'u naau a pau, aka, na ka Palapala Hemolele mai.
E hoopuka ia 'ku ana i keia pule aku na hoopaapaa, a me na kuhikuhi Baibala a malaila kakou e ike ai i ka oiaio a me ka oiaio loa o ka Ekalesia hapa nui o Waimea.
S. K. Kawailiula.
Na Hana o ka La 31.—Malalo nei e ike ia auanei na hana o ka la i hoihoiia, mai ai ka Ea o ko kakou nei Aupuni, oia hoi ka la 31 o keia malama. E hoomaka ia ana ma ka hora 11, penei: 1. Pule. 2. Himeni. 3. O ka Haiolelo, na D. Kalakaua e haawi; 5. He Himeni hou. Mahope iho o keia mau mea, e haawiia no ka ahaaina o ka la, a ma ia mea ua hookuuia mai makou e hai aku, ua ae ia ka poe a pau loa i hookupu no ua ahaaina nei e naue ae malaila! E ki ia ana na pu ma ke kakahiaka, awakea, a me ke ahiahi. I ka auina la he mau heihei waapa, waa, a me kekahi mau hana lealea ke hanaia ana, i ka molehulehu ana iho, e haawiia'na he ahaaina hula ma ka Halepohaku o Kimo.
Na mai Pake.—Ua lono mai makou i ke kuai ana iho nei o ke Keena Kalaiaina, i kekahi apana aina, he eiwa eka ka nui, aia ma Kalihi, ma kahi e pili ana i ka mahinaai o Alika, no ka malama ana i na "Mai Pake" hiki ke lapaau ia. E hoomaka koke ia ana ke kukulu ia ana iloko o keia mau la koke no. I ka hele ana o ke Kuhina Kalaiaina e nana i mau apana aina ma Molokai, ua loaa ia ia na wahi kupono no na "Mai Pake" i hiki ole ke lapaau ia, ma Kalaupapa, Kalauao, a me Waiakolu. He mau wahi keia i lako pono i ka wai, ka ai, a me na mea a pau loa e lawa ai na makemake a me na koii o ko ke kanaka makemake.
Halemai o ka Moiwahine.—-Ua kohoia ka poe nona na inoa malalo, e ka poe i hookupu no ka Halemai o ka Moiwahine, i poe kahu. O S. C. Damon, J. W. Austin, Ch. R. Bishop, a me S. Savidge. Na kahu hoi i kohoia e ke Aupuni, o C. C. Harris, J. O. Dominis, L. Andrews, A. S. Cleghorn, a me Godfrey Rhodes. Ma ke noi ana mai a R. Wyllie, kekahi o na kahu i hookohuia, no ka nawaliwali o kona ola, a me ka nui o kana hana, nolaila, ua hookuuia oia, a o Robert G. Davis kai ae oluolu mai e noho ma kona wahi; a o H. A. Widemann hoi ma kahi o Stephen Spencer (Kipine).
Hale Keaha.—E ike ia no ma ko makou kolamu o na Olelo Hoolaha, aia he hoikeike kii ma ka Hale Hana Keaka; aole no ia he mea e hoopouli mai ai i ko kakou mau manao, aka, e hoolioli ia no ma ka lokou mau hana maikai. Nolaila, e naue ae hookahi, a naue ae no a lehulehu!
He inoa no Peke.
Aueha oe la e pele i Hilo,
Kuu lei mamo i ka uka wehi,
I mapu mai ke ala o ka hala, Maluna mai o Mokaulele,
Ua pulu i ka ua kanilehua,
I ka liko nahele o Paieie,
Ke lawea mai la e ka puulena,
Ke ala moani mai Puna mai,
Onaona iho 'la i Panaewanui,
Me kuu lei lehua i Haili,
E lei oe i ka lei kalaunu,
I kau ka hoku alii iluna ou,
Pi sini aloha i Waiakea,
Na iwa hoolai o Punahoa,
Komo aku i ka olu o Mokuola,
Eia au la o Akeahi,
Ke kona pili ahi o ke Aupuni,
I pii ka ea i na kuahiwi,
I kui ka lono i na Mokupuni,
Me oe ke aloha e pili ai,
Aia ke ola i kuu kamalii.
Na Maliana.
Auhea oe la e Peleilose,
Ka pua i molale i ke kuahiwi,
E kui a lei no ka pua kela,
He ala he moani i Melesuila,
Ilaila ka liko Waialeale,
Ka onohi goula o Hesini,
Naweo i ka ua kanilehua,
E pili a paa me ke onaona,
I ka wai malino a Laikealoha,
Nahenahe lauae he awapuhi,
Ua pulu Naenae i ka ua noe,
I ike i ka wehi o Maunahina,
I ka mua uliuli o Kamaile,
I ka lupa maikai o kapalai,
Halialia ana i ka liu la,
I ka lihilihi o ke anuenue,
Me oe ke aloha e hoomanao,
I ka nani o Kailiokalauokekoa,
Ka wahine i ka iu, Pihanakalani,
I malu i ka lau o ka laau,
Kekahi kihi o ke ake niau,
Me oe ke aloha e pili ai,
Aia ke ola i kuu kamalei.
Na Pilialoha Nawaa.
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA UA NONOI IA MAI KA MEA nona ka inoa malalo, e Kauwe, e kohoia i Luna Hooponopono no Kanalu, o Lahaina, Maui, i make aku nei me ke kauoha ole: Nolaila ua hoikeia i na mea a pau, ke pili, o ka Poakolu, oia ka la 2 o Augate, o ka hora 10 o ke kakahiaka, oia ka la a me ka hora e hoolohe ai i ka oiaio o keia nonoi ana, a me na mea kue i hoikeia mai, aia ma Lahaina, kahi e haiia ai.
A. M. KAHALEWAI,
Lunakanawai Kaapuni Apana elua.
Lahaina, Iulai 14, 1865. 13-3t
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NONOIIA MAI KA MEA NOna ka inoa malalo, e Makanoenoe Sniffin, e hooponopono ia ka waiwai o B. H. Sniffin, o Kaonouli, Kula, Maui, i make iho nei me ke kauoha ole, a e hookohu ia o George Niner, a me T. W. Everett, i mau Luna Hooponopono Waiwai: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau, ke pili, o ka Poaono, oia ka la 5 o Augate e hiki mai ana, ma ka hora 10 o ke kakahiaka, ia wa e hoolohe ia ai keia nonoi ana, a me na mea kue ke hoike ia mai, aia ma Wailuku, Maui, kahi e hana'i.
A. M. KAHALEWAI.
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua.
Lahaina, Iulai, 14, 1865. 13-3t.
OLELO HOOLAHA.
MA KA WAIWAI O NAHINU (k.)
E ike auanei na kanaka a pau, na mea waiwai maloko o ka waiwai o Nahinu (k,) no Honolulu, i make aku nei, o ka poe i aieia, o ka poe pili kino, a pili paha ma kekahi ano e ae, na lakou e hele mai a e hoike mai ia lakou iho, imua o ka Mea Hanohano R. G. Davis, kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie, ma ka Hale Hookolokolo i ke kulanakauhale o Honolulu, i ka Poaono, oia ka la 5 o Augate, e hiki mai ana, i ka hora 10 o kakahiaka. Ia manawa e hooponopono ia ka moo waiwai a Hinaai (w,) ka luna hooponopono waiwai a ka mea i make, a e hoike mai i kauwahi kumu, ina paha he kumu oiaio kona, i ole e hookoia ua moo waiwai la, a e hoopauia ka oihana a ua mea hooponopono waiwai la.
Wm. HUMPHREYS,
Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Iulali 20, 1865. 14-2t
OLELO HOOLAH.
KE HAI E AKU NEI AU, AOLE AU E hookaa ana i na aie i kauoha ole ia ma ka palapala ma ko'u inoa.
HALE S. SWINTON.
Honolulu, Iulai 22, 1865. 14-3t
KA MOKUMAHU "KILAUEA!"
E HOLO ANA IA MAI HONOLULU aku ma ka Poalua, Augate 1,
LAHAINA, MAALAEA,
KALEPOLEPO, ULUPALAKUA,
HONOIPU, KAWAIHAE,
KAILUA a me KEALAKEKUA.
Ma ia hope aku, eia na la holo o KILAUEA, Poakahi, la 7 o Augate, a hoomaha ia pule, a mahope aku, e holo hou ma ka la 21, a me 28 o Augate, a ma Sepatemaba, 4, 11, 18, 1 me 25.
JANION, GREEN & Co.
1- tf Agena o Kilauea.
HANA KEAKA!
I KA PO POAONO IHO NEI, UA HOIKE ia ae na Kii Kaulana a
M R. WARREN,
Oia hoi na kii o ka honua nei a puni, na kii o na kulanakauhale nui o ka honua nei, me he kulanakauhale okoa la no ke nana aku. Na kii kaulana i kakau ia e kekahi poe Pai Kii, oia hoi na kii o
Ka Ahaaina a ka Haku!
Ka auamo ana o Karisto i ke Kea, kona make ana, a me kona pii ana i ka lani!
He nui wale na kii e hoike ia ana, i pakela aku ka oi o ka maikai mamua o na kii i hoikeike ia mamua.
O ka uku no ke komo ana, $1.00 no luna, $0.75 no lalo, ma ka aoao mamua; a he $.50 no lalo, mahope.
E wehe ia ana ka puka ma ka hora 7 me ka hapa, a e hoomaka ka hana i ka hora 8.
E hoomau no lakou i ka lakou hana, a hiki i ka wa e hai ia aku ai, ua pau.
Honolulu, Iulai 31, 1865.
OLELO HOOLAHA.
E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU, owau o ka mea nona ka inoa malalo iho nei, ke papa loa ia'ku nei na mea a pau, aole e hookuu wale i ko lakou mau Holoholona, ma kuu aina, ma
Kahoiwai, Kalihi, Oahu.
O ka mea e kue ana i keia, e hoopiiia no e ma ke Kanawai. WILIAMA AULD.
Honolulu, Iulai 29, 1865. 15-1m
OLELO HOOLAHA.
E IKE AUANEI OUKOU E NA KANAKA A pau, ke nana mai, owau o ka mea nona ka inoa malalo iho, ke hoolaha aku nei au ma ke akea, ua haalele kumu ole mai ka'u kane mare ia'u oia hoi o
KAAIMALU,
mai ko maua la i mare ia ai a hiki i keia la a'u e kakau nei, no ka mea, ua kepa malu aku oia me ko'u ike ole, me kona malama pono ole mai i wahi ola no'u, a i pono no ko'u kino, nolaila, ke kaheaia aku nei ma ke akea, iloko o na la he 30, e hoi mai ai ia, a i ole ia e hoi mai, e hoopii no au ia ia ma ke kanawai, no kona haalele kumu ole. MAUAELAMA.
Kaumakapili, Honolulu, Iulai 27, 1860. 15-3t*
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NONOIIA MAI KA MEA nona ka inoa malalo, e Paauhau w, no ka hooiaio ana i ka Palapala Kauoha o Keaka Haakua k, o Lahaina, Maui, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poakolu, oia ka la 16 o Augate, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia Palapala Kauoha, a me na mea hoole i hoikeia mai, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Lahaina, kahi e hana ai.
A. M. KAHALEWAI.
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua.
Lahaina, Iulai 25, 1865. 15-3t
OLELO HOOLAHA.
MA KA WAIWAI O PALAUALELO (k.)
No ka mea, ua noiia mai ka Mea Hanohano E. H. Allen, ka Lunakanawai Nui o ka Aha Kiekie, e Kalea (w,) no ka hooiaio i na Palapala Kauoha o Palaualelo (k,) no Waikiki, Oahu, i make aku nei. Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poalua, oia ka la 15 o Augate, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la ame ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia Palapala Kauoha, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu. Wm. HUMPHREYS,
Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie,
Honolulu, Iulai 5, 1865. 12-2t
OLELO HOOLAHA.
MA KA WAIWAI O AWA (W.)
No ka mea, ua noiia mai ka Mea Hanohano E. H. Allen, ka Lunakanawai Nui o ka Aha Kiekie, e Paahana, no ka hookohu ia ia i luna hooponopono waiwai o Awa (w,) no Honolulu, Oahu, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poalua, oia ka la 22 o Augate, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia noi ana mai, a me na mea hoole i hoike ia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.
Wm. HUMPHREYS,
Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Iulai 26, 1865. 15-2t
J. D. HALAI.
MEA KAKAU PALAPALA!
—NO—
NA ANO HANA A PAU LOA!
UA HIKI MAI KA MEA NONA KA INOA MAluna ae, ke hana i ko oukou mau palapala ma ka olelo Beritania a me ka olelo Hawaii, oia hoi na
Palapala Hooilina,
Palapala Kuai,
Palapala Moraki,
Palapala Hoolimalima,
Palapala Hoolilo Hope,
Palapala Hoopaa,
a me na palapala o na ano a pau. Aia kona Keena Oihana ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu, ma ke Keena mua, auka iho o ka puka komo, e loaa no ia, mai ka hora eiwa o ke kakahiaka, a hiki i ka hora eha o ke ahiahi.
Honolulu, Iulai 15, 1865. 13-3m
OLELO HOOLAHA.
E IKE AUENEI NA MEA A PAU A HOOMANAWANUI w., i aie aku ai, ina he mau Note kona e waiho ana ma ko oukou mau lima, e pono oukou e hoike mai imua o maua maloko o na la he kanakolu mai keia la aku. A me ka poe hoi i aie mai ia Hoomanawanui, he pono lakou e hoike mai i ko lakou mau ai.
HIKIAU, Hooilina.
JOHN L. NAILIILI, Luna Hooko Kauoha.
Haleola, Honolulu, Oahu, Iulai 24, 1865. 14-1m*
HALE PAI KII.
AIA KO'U HALE PAI MA KA HALE E PILI ana me ka Hale Leta, maluna'e o ke Keena Pai o ka "NUPEPA KUOKOA." Ua emi loa na kii. Elua Dala no ka Pepa Kii Ekolu. A hookahi wale no dala no ke kii aniani.
6- tf H. L. CHASE (Keiki)
OLELO HOOLAHA.
E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU MA keia Hoolaha a'u, aole kanaka, a mau kanaka paha, e hele a lawaia wale ma
Nuukole,
ko'u kai lawaia ma Maalaea, Maui, a o ka mea kue i keia, e hoopiiia no oia e like me ke Kanawai.
(13-1m*) KAPU LOUZADA.
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NONOIIA MAI KA MEA nona ka inoa malalo, e J. B. Hubbelly, e koho ia i Luna Hooponopono Waiwai no Halo Hubbelly, o Lahaina, Maui, i make aku nei me ke kauoha ole: Nolaila, ua hoikeia i na mea a pau, ke pili, o ka Poakoku, oia ka la 2 o Augate, o ka hora 10 o ke kakahiaka, oia ka la ame ka hora e hoolohe ai i ka oiaio o keia nonoi ana, a me na mea kue i hoikeia, aia ma Lahaina, kahi e hana ai.
A. M. KAHALEWAI.
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua.
Lahaina, Iulai 14, 1866. 13-3t