Ke Au Okoa, Volume I, Number 15, 31 July 1865 — ENOKA. (He wahi Kaao no Mahomeda, i unuhifa noloko mai o ka olelo [Illegible]) [ARTICLE]

ENOKA.

(He wahi Kaao no Mahomeda, i unuhifa noloko mai o ka olelo [Illegible])

OEnoka, oia 6e keiki a larida, ke keiki a ] Malalela, aha, na kßpaia kekahi fnoa ona o ] Iderisa, (imi naauao.) no kona huli ana iloko e na buke hemolele, na buke hoi a ke Akua i hoike mai ai ia Adamu, e laa me na buke a G;ibefieta i"Tawe rriai ai iA tā mai ka lani mai. I No kona hooponi» a haipule hoi, ua hooNohu ' aku a poni akiThōf ke Akua ia ia e !ilo i kauta nona, a «a hooona ia oia e paipai a%ii i ka manto oT?aina ; no ba mea, ūa hoolilo aīiu lako(|.i na kino nunni a ikaika lioi a kq AkuaJ i haaWi mal ai ia lakou ma lta hana hewi a me ka aea wale. Hooikaika mau aku la o Etfoi(a iala'kou ehōoialonioloai i kolakon ana, ā no ko lak»>u huhu, ua nnuhi pinepine oii j kona pa"hibaua e palekana ai kona ola: Oia 110 ka mea mua nana i kaua 110 ke Akoā; ka met mua hoi nana i h&na fca ft»ahiki kau-' paona, i ole e epa na kanaka ma ke kuai āna, ka mea mua nafta S huinuhumu i na tole aahu ae kaltnu hoi me ka"hulu. Ake nni no o Enoka e komo iloko o Paradise, aole nae oia i anoi nui e make/no ka mea, ua makemakē oia e hana i'kai pono a me na hana maikai rtia ka honua, aī<e ole kona haiolelo ana a me koōē pfcbiknua, un piha no a hu ka hoiiua i. ka hewa a na mamo a K|tna, H oouna aku la ke Akua i ka Anela o lra Māke ia*ia, ma k« ano he wahine puupaa ui a nani !oa hoi, i rfi'ēa ie hoao ia ia, a e hooma'Opapo hoi ina he kanaka kapono®»* e loaa gku ai i ka haawina oui i ioaa oie mamua kanaka. - " E hele piHiaua," wahi a ka anela i hoano e ia, " A e haoa no paha oe i ke'kahi mea e hooluolu nku ai i kē Akua. Uakailiiaaku nei kuu wahi fcaik,iina pokīi i keknhi o na mamo a Kaina i aloha ole i ke Akua, a ua hōopaahaoia oia ma ke Kōmohana liloloa! E ku&iī ibo : oe i 1 kou pahikaua, a e kokua rnai ia*to «' h'ookuu 1« ia." '' iho la o Enoka i kona pahikaua, a lalau aku !a i kana kakoka ā me ka newa, nn mea H6i nana ituku aku i na lalani he !ehu- ! lehu ō ka poe enemi, a hahdt aka Ta oia 5 kc | kaikamahine puuptfa, mai ka kakahiakanm a j ahiahiloa, ma na wahi nean'eo a aa hoi.a iloko.o k* iu wela o ka I;i, nole nae oia i pane iki aku, aole hoi i alaVa ae i kona mau Oiaka e nano ia iV A' Wi la ka wa nhiahi mo- 1 lehulehu, iho la ke kaikamahine i ha-" lelole kahi e hiampe ai, aka, mne iho la o Enoka mawaho' ae o ka ipuka knmo, maluna J 0 ka lepoj oolea loa i na iliili. Koi aku In ke J ksiframahine ia ia e moe iToCo o ka halelole, j aka', pane nku la'ia, " Ina he mea ai kau, e I haawi mat na'u," Kuhikuhi eku la ia i ke- J kahi hipa e auwana hele ana nva ka nahelehele, aole iae he kahu, a pane aku ]a ia, " E aho no ka nohlj pololi, aohe o ka aihue, no ka mea, OO ai oo kela hipa," 1 ia «e, hele h.ou aku no laua 4 a e like no ka hele ana iho, o Enokn ukali pna i ke kHikMnahine, uole nae oin i hoohattbMu a kaniuhu, oiai nae hoi ua.aneaoe ia loa i ka pololi a nie ka makewai. A k&eke aku I? e napoo iho.'loaa iho ] la ia Ja«a he huewui e waiho an;i ma ka !epo. H.paUe I» ke kaikomahine i ualmewainei, J a pani, kono tkaika aku la oia ia Enokr'e4su, akā, hoofē afttf ka i | " Da Wule paha keia i kekaii' kan»ka kulia j ole ; nūilama e\<3 h«u malila e fiuH." po iho 90, hoowalewale loi aku ke kaoi'ahine ta finoEa' e konio' iloko o ka halelole e hiapoe ai, ao]s e nae iki.o Enolin; kon« oiau nanaina maikal. la manawa 00,. $e i k'ā w»i fiuj)uu m» 1 ka wavae o Enoka. i wai nooa iftu aT, a kūpa mui la hoi mailoko mai b ka honua he faa§ piku, o pipio ana na tnTa i Wa nuiloa o na hua,' a o kana ai fl<s ifl. Nonoi aku !a o Enoka i k? kaiknmahine apeeak.u.la oia mahope o ke kumu.laau, e kali ana i ke kaikamahine e hele ae e ai a e hoi ae iloko o ka halelole. Kakali ihu la ia a liuīia Iga, eole nae 'i hele iki aku ke kaikamahine. Nolaila, hele aku la ia a ka ipuk% o ka halelole, a ninau af« la, " Owai anei oe, e ke kaikamahine kupanaha ? 0 lia' lua noia o na la aole ou 1 komi» fti aku i ka ai, aole hoi i inu i ka wāt, • i keia man»w4. hoi u» makemake oie oe i keia*ftjau e īkāika ai i ke kino, oiai pae ua hflp)afefl sno e ia mai kuua e ke Akua i tsa '•i a me kp wai ; aka nae ho.i, ua najj[ a iioii oo oe, »e b« pua rose la i hoope ia i ke kehau o na'Wkihiakalkilai o ke kau, a ua nui mai-. kai a ahekeheke h«>i kou kiuo, e like tne ka mahina i ka umikumamahma o kona mau po." : P*«e *k« la ia, i aku la, " Owau no ka! AnelU olta ®!llake ; nn keAkua noaulhoo-| una mai ai e hoao' aku ia oe. Ua lanakila no oe ; gtaffatĪß, e ftoi aku no, a o tia mea a pau •%»i■■„ au e noi aku ai, e loaa no ia oe." 'iōi 0 Anela V»%B Make, e law<p aku' mea awahia ka make ; no Ve aha la »fcf 6 laWe U aku ftoS uh»ne »'» «ku 80 au 1 ke Aku» e hooala hou' mea. aia a hala ae na weliweli o ka ] lrtf®|ip|§t ? hana aku au i k» h«na a ke j me $ me ke kHhaīua o!e." "«PPlE ! "if|r||^em3 ke anei oe e palua kou : Tiiai kou manawa ; »%ō i ke Akua. a na'U no j e' Uoh a." | ka Ane!a o k aj

| Muke e !awe aku i Ituu ola ; aka.nae,"ē hoo- ! la koke hou oaai la'u. Aole apei o o$ ka Mea j Mana Loa a me ka loly)ro%ikai I9H 'P' Kauoliaia'ku 'a ka_Ane!a o ka Make e laj we aku i ka uhaae o Enok», a ua U"w,e fa; a. liuliu ikij Ua hoihoi hou aku ia ia, I ke komo hou ia at>a o ka uhane ileiko o Enoka, no"no! aku k oia i ka e hoike aku ia ia i Ge-, heoj*. i «ea e ia ke hāi aku i ka jpoe hew* * ke ano weliwelUoa a eehia hoi o i| wajii. Kai aku !a ka Anela ia Eookp i o Masj likala, oiā ke kiai. o Gehena, a tipo aku la ia «a ia, e la!elale f nna e kiola kgwaUwaja ia īa j iloko o ka luameki o ka jioe .aufana t< a ia mai aawa lohe aku la ia i kekahi leo e pa-e mai j ana mai ka lani mai, me ih<£ " E Malika e, ! .Mai hoopilikia ak j i kuu kaula o Ē/ioka, aka, e hoikeike aku i oe la ia i nu mea we'nvvli aivvaiwa o kou aupuni " ... ~ _ , . Alaila, kau"aku la o f Ma!ika ia Enoka maluna o kekahi pa, oia hoi ka pa i hook.iawale »ku ai la Gehena mai, ki\hi aku 9 ka ole la e koepo iloko o ka }ao>, aole hoi 1 noahewaia e kiola ia iloko 0 Gehena. . Ma ia wahi, , ike aku la ia i na kopiana o na ano a pau a me na 3 ae he nui loa, ,ria. okooko alu loa, na ipu i\ui o ka wai wela lapaUpa, o na laau e hua ana i ka hua iuku, na muliW/ii o ke koko a me na m'ea i|eueju 11» kaulahao ent>ona ula 4 na aahu i hamo k-a, a mr na mea e ae iie nui wale 1 hpomakaukau ip. e hoo- ! mainoino aku a e hoopai aj&u 1 ka pao ■ a nui loa iho la kona makau 1 awili pu 10 me ka menemeoe ; notaila, koi aku oia īa Malika e hoihoi aku ia la iiipa 0 ka oka Make, no ka mea, ua aloha i ke kaniuhu a me ka pakaawili ana o ka poe hewa iloko o ko lakou hoopai an3, no'na iao a lakou 1 hai>a ai, oiai lakou e ana ma • ka hpoua. ■ v Nonoi hou aku la 0 Ēnoka i e aeaku la i& e lalPWaeliāe. Alakai aku la ka Anela ia ia a imua o kaipuka, kahi a Ridewana e kiai m»u ai, ao!e nae oia i ae. aku ia Enokae komo aku iloko. - kauoha 9,ku la ke Alj.ua 1 ka TuW ka iaoa. i kanuia iwaenakonu o l*Bfadi6e, e pipio ; aku i kona mau lala a keia aoao o ka pa ; 0 j kona ialau aku no ia, a ma ia %po lawe ia j oia lioko o Paradise, aole nae i ike aku 0 Ri-| I dewana. Ua inakemake ole ka Anela o ka j j Make e komo ola aku 0 Eooka iloko 0 Para- 1 dise, a keakea aku la oia, aka, olelo aku !a j ke Akua, i aku la, " Ua manao anei oe e palqa k« hailuku an{» o Enoka ? " A ma la ano no i komoola aku aio Iderisa j iloko o Paradise, a ua oia. e kji Mea I kpmaikai Loa e noho loa malailp, oiai | n»e ua ku e no ka Anela o ka Make lau% me I f I ' Q '?'-*s> Knmanuwai, K'aumakapin, lu!ai | o kft Buke Hemolele o k« poe Mahomeila, i ua oieloia, ua lawe o!a ia eiwa nTau niea iloko 0 ka lani/oia hoi 0 Enoka, Mesia, Bliasa, Ellezera ke knuwu o jyT#rahßma, ke ft ka Mof o Kirfima ke kauwa a Moi o Tair«, o laabe»fc, 0 Sernka ke liuikamahine a A«ehe;a, a t»«' Btt«ja ke b«ikatnahinc a iT : —. No na wahi a na Lii e makemake ai e noho i ka wa kahiko ma ka Mokupuni o Oahu nei. E KE AU OKOA;-Aloha oe: He mea hiki ia oe e ka Luna Hooponopono a me aʻu ke halawai hou kaua iloko o keia wahi kukulu manao ana, ke oluolu hoi oe e hookomo iho i keia wahi lei pua pikake o ka Hooilo, a nau hoi ia e ahai hele aku ma keia mau la e ulili mau nei, a e hoolawea aku hoi i lawa ka makemake o ka poe hooipo o koʻu one hanau nei, a me na kuaua anu o ka Hooilo. He mea nui no hoi keia na kakou e kui iho ai i na la kulolia o keia mau la e ani kapakahi hele nei o ka Makalii, olu no ka puuwai o ka aoao oolea a me ka aoao palupalu, lea no ka hooipo i ka nahele o Halemano, pukukui lua i kekauou o Moeawa, hoomani i ke ano e Mano i upepe moahi i ka hanu nae o ka pua o ka Hala. He nui na wahi e noho ai na Lii i ka wa kahiko, a e makemake ai hoi lakou no ke kupono o ka noho ana a me ke kupono ole, ma na wahi kupono nae e oluolu maikai ai ka noho ana o ke kino, malaila ka lana o ka manao a me ka pau o ka makemake. Ua ike wale paha oukou e ka poe kahiko i kahi a na Lii i makemake nui ai e ku ko lakou mau hale, ua lohe wale ia a ua oleloia e ka poe i hala e aku o ia wa, aka, ua ike iki no hoi au i kekahi kahua hale kahiko o na Lii i ka wa kahiko. Aia ma Kailua, Koolaupoko, Oahu, he wahi hoi i kaulana o Alele, ua makemake nui ia e kekahi Alii o Peleioholani, ua noho oia ma ia wahi no ka maikai a me ka oluolu o ka ea o ka makani, a no ke aheahe puainawele a ka makani he Kaiaulu. Malaila no i ku ai kona hale maikai i ka wa kahiko, makemake nui ia no ka aina hala ole, he i-a no, i Kawainui a me Kaelepulu, poha no ka wai o ka apua i ua wahi Peleioholani nei, ai no i ke awa momona, o Kawainui, a me na oopu moleuaʻu o Kaelepulu. E kapae ae kakou, ua hala aku la ia, a e huli hou ae kakou e nana no kahi hou aku a ua Alii la e noho ai. Aia ma ka Lae o Kawaihoa, kahi i kapaia ia o Keawehili, malaila kahi i ku ai ka hale nui maikai no Kamehameha, ua makemake nui o ia ma ia wahi, he wahi kupono ole no hoi keia i ka manao o kekahi poe Alii, he kula panoa i ka la o ka Makalii, aohe hoi e hihi he wahi i makemake ia, a o na anae momona ae no o Maunalua, ola no ka noho ana o ua wahi Kamehameha nei, ke mau nei no ka nini o

kona kahoahale. E kapae aku kakou ia, ua hala aku la ia mau pono, e imi hou aku kakou i ua pono hou. Aia ma Wailupe, he wahi e kaia ia nei ka inoa o Kauoha, aia nae ia wahi ma ka aoao hikina o ka pali, he okoa aku hoi ka palena o o Papaalaea, e kaawale aku ai o Niu, a malalo mai hoi keia o ka hookuina oa, ua kuku--luia kekahi mau hale nui no kekahi mau Alii no Kapueo a me Kepoonui, ua makemake loa keia mau Alii ia wahi, no ka oluolu maikai o ka makani he Malualua, o kahi aholehole kokala kuku ae no o Wailupe, a me ka uala puanpuna ae no o Kanuena, kukulu ka la ihi a ka ua Holio i ua mau wahi elemakule nei, he heiau nui no e wahio ana ia wahi. E kukaa aku hoi kakou ua hala ia mahope, a e huli hou aku na maka e nana i ua wahi hou aku a na lii e makemake iho ai e noho. Aia ma ka aoao Komohana o Wailupe, he wahi e kapaia ana ka inoa o Kaualua, he kiowai nui malaila i makemake nui ia e na lii o ka wa kahiko, ua aloha no hoi lakou ia kiowaim ua nui ka makemake o na alii no ka olu o ka wai i ke awakea ke auau aku, ua like ia me he ai la no na kuahiwi ka huihui maeele i ka nui ili o Kaipoahi, he wahi waiho rama oloko o keia kiowai no naʻlii, waiho no ka rama iloko o ke kiowai a hiki i ka manawa e makemake ai naʻlii e inu, kii mai no, aia no e waiho ana, he nalowale ole hoi ka poe e manao ana e hana kolohe ma keia kiowai o Punakaualua, ua ike ia ma ke kua o ka mea hana kolohe, e kau ana ka hauone keokeo ma ke kua, aia ua mea kolohe nei. E hoalu iho kakou ilalo, a e kipa hou aku no ma o. Aia ma Waialae, he wahi i kapaia ka inoa o Kaluaonou, he wahi hoi keia i makemake nuiia e na lii, no ka oluolu nahenahemakalii o ka makani e hue ana i ka lau o ka nui, ua kukulu ia he wahi hale maikai no nalii i wahi hoi e hooluana iho ai na puuwai o na poe Alii i hala e aku i ka make, o ka wai ae no o ka nui-haohao a me ka io palupalu, a o kahi poe kai mai no o Waialae, miki ke au i hala ae. A hoeu ae kakou a haele imua, malia o loaa aku ia kakou nalii i ka malu o ke Kou o Waikiki. Aia hoi ma Waikiki-kai he wahi i kapaia ka inoa o Ulukou,, ua makemake nui ia o Ulukou e nalii i ka wa kahiko, i makemake ia i ka heenale a me na lipoa aala o Kahaloa, ua kukulu ia he mau hale nui no nalii ma ia wahi, i wahi hoi e hooluana iho ai a e kuu iho ai hoi ka luhi a me ka maloeloe, he mahalo nui lakou ia wahi no ka noho ana a me ke akahele makalii o ka ea o ka aina; He nui hoi na hana lealea a nalii i hana ai ia wa malaila, eia hoi ka inoa o ka lakou mau hana lealea," ka mokomoko, ka maika ulu, ka pahee ihe, ka hoohakaka moa, ke kukini o ke kanaka me ka mama loa me he lio-heihei la, ka hula pai pahu, ka heenalu, kela ano lealea keia anolealea a na lii e hana ai i ka wa kahiko, e haalele aku kakou ma keia wahi a e aui hoi ae kakou e nana ia Moanalua. ° Kawlua, ua makemake nui na'iu ia wnhi p Kanalua, " o ka inoa ia oia kahuahale," he ■afu fiale nui 1 kukulu i« do na'lii i ka wa | kahiko, aia 110 e tftau ana ka nini pae pohaku | oiu .kiihuahale u. iiik| ji kem wa, ua lana no !hoi ka puuu at aioha oia poe aliiuia wahi, 1 ka pa koiouahe piai paj)& q kft. j»akani moani j halihali aala oke kuahiwi ?" Ona uwa moj mona ae no ,<? Vfi. Ipko q Kaloaloa a me na i amnama momona ae 110 0 Mapuj napuiia, n»ho aua o.ka mnkapehu 0 i na'lii, e haalele loa 'ku hoi kakou i keia wa- | hi, ft ( hqw aki> kakou e nana la uka o I-KW^pHP. | kahi 1 makemake nui ia e 1 na'hi.o Oalm uei, he waht hoi īa e hoi ai na 'lū e hanau i ka wa kahiko, ka olelo ia j e pee liahiko o keia aina) he wahV uo hot | e WAiho ai na piko 0 ua ipau ppe ahi 'Ja, a j he w#ht 00 hoi e makaikai nm.e ka poe j makaiKai fltaapum) peliji L in\u I mai frjlu wale niai wa» ua I pau ko kakou naua an% maanei e hal.u hou I ae kakou 1 ka uka anu o Haleoiauo. (✓Āia piauka he i kappia ka inoa o.Haua makemake na'lii i iai koiuj ai ' u kvlquahe a.Hakmw&o, ua noko, i n»J'Uiia.kje}£} a ua hoohihi 00 I hoi ,U\ikulju #1 uo Uoi he mau j olelo walp īa e ka pue kahi|ko «^^L|L»>a» ak a keia ika wa. naaupo» Mialihiiū ke hele aku aiia.ua haaa ia he pohak«i ipukai e waiho at ke kanaka, ma,i ka «ag{Fo mfatiiki l keia wa ia niea i: ti*n* Oia aela no na wahi kaulana kahiko a na alii i noho ai, aka, he nui aku no na hana wahi koe a nalii i noho ai, aia no ia i ko kakou mau makamaka i paa kahi a nalii i noho ai, eia iho la no kaʻu mau wahi i paa a i ike ai hoi. Ua pau keia, ke hoi nei ko oukou wahi makamaka hoaaloha o ka aina Kaha. B. V. KALANIKUIHONOINAMOKU. Kaualaa, Wailupe, Oahu, Iulai 24, 1865.