Ke Au Okoa, Volume I, Number 16, 7 August 1865 — Page 3
MA KE KAUOHA.
Mamuli o ka Pauku 8 o ke Kanawai e Hooponopono ana i ka lawe ana i na ee moku mawaena o keia mau Mokupuni, nolaila, ma keia, ke hookohu nei au ia S. KAILI, oia ka mea nana e lawe i na palapala ae holo o na ee moku mai ka lima ae o ke Kapena a Kukako o kela moku keia moku i aeia e lawe i na ohua, mahope iho o ke ku ana mai o na moku. Jno. O. Dominis,
Kiaaina o Oahu.
Keena Kiaaina, Honolulu, Iune 16,1865.
Na Kula Be ritania ma Honolulu.
E hoomaka hou ana na Kula Beritania ma Honolulu, i ka Poakahi, la 14 o Augate, M. H. 1865. No na keikikane ke Kula ma Kahehuna, a no na kaikamahine ke Kula ma Mililani.
Keena Hoonaauao, Iulai 20, 1865.
Na mea hou o ke Alo Alii.
Ua maikai ke ola o ka Moi e noho la ma Molokai ma Papohaku. Aole mea pilikia o lakou a pau loa. Aole paha e hoi koke mai ka Moi no ka maikai o kona ola malaila.
He maikai no ka Mea Kiekie Piin cess Kamamalu. A ua holo mau oia ma Kahalauaola kahi noho o ka Moiwahine kane make ma Nuuanu no ka nui o ka wela o ke Kulanakauhale nei i keia mau la. Ua haawi oia i ahaaina hookipa i ka puali kaua lio i ka la 31 o Iulai iho nei.
Aia no ka Mea Kiekie H. R. H. Kekuanaoa ma Papakanene Honolulu kahi i noho ai me ka maikai loa o ke ola. Ua ikaika oia i ka hooponopono ana ina mea e holo pono ai ka ahaaina o ka la 31 o Iulai, ua haawi iho oia i heihei waa hoolealea i ka poe Komite Hooko o na hana a ka la 31 o Iulai no ko lakou kokua ana no na hana i hana ia ai ma ia la.
Ua ukali aku oia i ka Mea Hanohano Mrs. Bishop i ka la 31 o Iulai ke alii wahine o ka la nui ma Huehue.
Aole malama i pau i ka iole—I ka Poaha iho nei, ia makou i kiei aku ai iloko o ka Halewai, e muimui ia mai ana na noho 'na o ka Halewai, i kekahi mau keiki kane a mau kaikamahine he umikumamakolu, ko lakou nui. I ko makou ninaninau ana aku i ke kumu o ko lakou lawe ia ana ae ilaila, hai mai la ka Ilamuku, no ka auau pualu o na keiki kane me na kaikamahine, me ko lakou mau kino kohana, ma ka uapo, me he mau keiki auwana wale la aohe makua. Ua kahea ia mau na makua, e hele mai e ao ia aku, no ka hookuu wale i ka lakou mau keiki, e hele wale a auau hui ma kahi e ike ia ai na wahi kohana e ka lehulehu. Ua ao mau ia na poe makua e malama a aohe e hookuu wale i ka lakou mau keiki e hele ma keia ano, a aoha nae i hooko ia ia mau kauoha e na makua. E na makua, i na i ka wa o oukou e leha iho ai ko oukou mau maka maluna o keia mau lalani, e hoomanao ae oukou o ka poe e hookuu wale ia nei, oia no na makua nana e hookawowo o na hanauna e hiki mai ana a i malama ole oukou, e ko auanei na olelo hooiloilo a ka poe e, e olelo mau nei, "Aohe e iwakalua makahiki i koe pau loa ka ili ulaula i ka nalowale!"
Ke Kula Kaikamahine.—Ua lono mai makou, e hoi mai ana ka o Rev. O. H. Kulika o Kau, Hawaii, ma Waialua, Oahu; a malaila e hooala hou ai ia i kekahi hana i waiho palaleha ia no kekahi mau makahiki he nui wale i kaahope ae nei, oia hoi ke kukulu ana i Kula Hanai no na kaikamahine. O keia hana i hoopalaleha ia, ua manaolana makou, oia no ka mea nui e hookawowo hou ai i keia lahui. A ia ia e hoomaka hou ai i kana hana nui, e hele pu no ka makou, "God Speed" me ia, me ko makou manaolana nui, aole e kuemi hope kana hana, e like me ka hoomaka ana a kekahi poe, aka, e holomua!
Heihei Waa.—Ua lohe ia mai, ua hooholo na Komite o na hana lealea, ua lilo ia Anederea Kamaukoli, he elemakule e noho ana i Waikiki, he 86 kona mau makahiki, ka puu dala o na waa heihei o ka la 31 o Iulai, a ua eo ia ia ka heihei o ia la, nolaila, ua nui ke kunahihi o mea ma—ua hoopaapaa, "He 'loha ole i ka nana'e a Kaunu, ke hoopa e e la i Nahunaapalai. Ua loaa paha ka hana ia Makaukiu." A no ka loaa o kekahi kumu e kanalua hou ai—nolaila, ua hookawale na Komite i ($10.00) umi dala.
Hale Kuai Papale Hou.—I keia la, ua wehe ae o Mrs. J. H. Black, i kekahi hale kuai papale hou, aia ma ke Alanui Papu. O na papale o na ano a pau loa, o ka Vanekouva, ka Wailele, a me na ano e ae he nui wale; na mea no a pau a oukou e na kaikamahine alii a pau o ke kaona alii nei e ake ai,
"E hao ana a paihi la,
A ai ka manu iluna la."
Hookahi no ka pae like ana.—I ka la 29 iho nei o Iulai, ua puka mai eha nupepa i ka la hookahi. He mea hou no keia ma ka Pae Aina o Hawaii nei, a ke manaolana nei no makou, aia he wa e hiki mai ana, he eono paha nupepa a e ewalu paha, e puka mai ana i ka la hookahi; aka, aole keia he mea mau mai ko kakou wa i hoonaauao ia mai ai, a akahi wale no.
Ua lilo i hookahi io.—I ka la 23 iho nei o Iulai, ua nakii ia o Mr. J. F. Allena, a me Miss Sala Ioane, e ke kaula gula hemolele o ka mare, a lilo laua i hookahi io.
Ahi koe hou.—Ma kekahi ko makou mau kolamu o na olelo hoolaha, e ike ia no kekahi mea hou, he ahi koe pulu ole i ka wai a i ka wa no hoi e koe ia iho ai, aohe e pii ae ka polopolona o ka lepo o kela akua wahine o Pele a kekahi poe e hoomana nei; aole no hoi oia wale, ua ho-o ia iloko o na pahu maikai. E kuai aku paha a hoao, i ike ia ka oiaio o kana mea e kukahekahe nei! E loaa no keia ahi koe hou, ma ka hale kuai o Grinbaum ma, ma ka hale uwinihepa o Kapenaki ma ka uapo.
Ke Kii pena o ka Moi.—Ia makou i hele aku ai i ke keena pai kii o H. L. Chase (Keiki) i keia pule iho nei, ua ike iho makou, i ke kii pena o ka Moi Kamehameha V e kau ana iloko olaila. Na kela haole pai kii akamai na Perry i kakau, me ka noiau, ke nana aku i ua kii la me he mea la oia okoa no a eo!
Ka Mokuumeume.—E ike no ma kekahi o ko makou mau kolamu o na olelo hoolaha, a ka Luna Hooponopono Waiwai o ka Moi i make, a me ko L. Haalelea, e kuai kudala ia ana ma ka la 28 o Augate e hiki mai ana, ma Hale Hookolokolo ma Honolulu i ka hora 12 awakea, nolaila, e ka poe o ua aina ia hamau leo la, e miki mai oukou, o lilo auanei ia hai, a nele na wahi pupupu hale o kai o Manana iki ma a me Palea i ke pili ole.
No Kenete.—Ua kaumaha makou i ka hai aku i ko makou poe puni heluhelu moolelo a me ke Kaao, aole e hiki ke hoopuka ia ka moolelo o ke keiki Kuoili o na rumi pouli o Alanadela i keia pule, no ka piha loa o ko kakou nupepa i na mea o ka la hoihoi ea, nolaila, e hoomanawanui ka makewai a hoona aku i na kiaha waina o ka pakaua o Makalapina i keia pule ae.
Ka Ahahui Kulaholomoku,—Ua lono mai makou e halawai ana ka ua Kula Hooholomoku la, ke olelo wale nei no, aohe hoomaka iki, ma ka auina la o ka Poalua, hora 2 ma ka halekula ma Kaumakapili.
Oihana Hookolokolo.
AHA KIEKIE MA KE KEENA.
Iulai 12. Waiwai o Aihulu, no Kualoa, haawiia ka Palaala Hooponopono Waiwai na Kahei w.
Iulai 15. Wainee, w. kue i kana kane, Muli. Ua hoopau wale ia keia hoopii.
Iulai 15. Waiwai o Kaiaili, k. haawiia ka Hooponopono Waiwai ana ia Waikamailani, w.
Iulai 26. Waiwai o Keo Kahopulua, no Honolulu; ua kohoia o Makuakane, w. a me Opeopekau, oia na Lunahooponopono.
NU HOU O NA AINA E.
I ke ku ana mai nei o ka moku Comet ma ka Poaono, la 29 o Iulai, aohe no he mau mea hou i lohe ia mai, a aohe no hoi he nui o na nupepa i hiki mai, he mau wahi nupepa kakaikahi wale no.
Ua hoopuka ae ka Peresidena o Amerika i kekahi olelo kuahaua, e olelo ana, e hoopau loa ia na mea keakea a pau loa, e pili ana i na oihana kalepa kuloko, a pili kai paha, ma na mokuaina ma ke komohana aku o Misisipi.
E kohoia ana i mau hoa no ka Ahaolelo, a no kekahi ahaolelo hou ma Vereginia, iloko aku nei o ka la 12 o Okatoba e hiki mai ana. Ma keia koho ana, e hooholo ae na kanaka, ina paha na ka ahaolelo e haawi i ka mana o ka hoopau ana i kekahi pauku kumukanawai, e kapae ana i ka poe a pau i komohia iloko o ke kipi ana.
Ua hai ae na Komite ia lakou ka hooponopono ana o ke kaua, ma ka lakou palapala hoike, i ka nui o ka poe i make ma ka hana ino ana a ka poe kipi. Ma ka palapala hoike a ke Kauka e noho ana iloko o na rumi paahao o Rikemona, ua hai ae ia, o ka hapanui o na make, he make hoomainoino pono ole ia. Mahope iho o ka make ana o ka poe i lawe pio ia, ua hana paila ia ko lakou mau kino me he puu wahie la, a ua hana ia me he kino la o na holoholona make, a ua ai mai na iole i ko lakou mau io a me na maka, mamua o ko lakou hookomo ia ana iloko o na pahu.
Ua hai ia mai e kekahi nupepa Herald o Norfolk, ua oluolu maikai loa ke ola o Jeff. Davis, ke poo o na kipi.
Ua olelo ae ka nupepa Pa trte o Parisa i Farani, o ke kala ia ana o ke ino a kau pikimana i hana aku ai i ka Komisina o Amerika e noho nei ma Honolulu nei, aole ia i kupono loa i ka manao o ke aupuni Amerika, ua kauoha hou aku ke aupuni ia Beritania i mau kumu hou i mea e kanehai iho ai o Amerika a hoouna mai ke aupuni o Beretania i kekahi mau olelo hou, e hai mai ana no ke kaumaha ia hana ana. E hoomanao ia no paha o kakou ka hana ino a ua poe pikimana kamalii la o ka moku Clio a ka Moiwahine i holo aku nei i hana ai iloko o na la a ko lakou moku e kakali ana i ko kakou Emalani, ma ka wehewehe ana i na pahu hailona a ka haole kahi umiumi, i ka wawahi ana i na hoailona kamaa buti, a me kekahi mau mea e ae.
Ua olelo ae kekahi nupepa o Pari sa, e hoouna hou ia ana kekahi mau puali koa hou i Mesiko, i ka la hope o keia makahiki, i mea e pani ai i ka hakahaka o kahi a ka poe e haalele ana i ka pau ana o keia makahiki, a aole hoi no ka hoonui hou ana i ka puali kaua.
I kekahi la, ua olelo aku kekahi wahi kanaka i kekahi, "Kou mau helehelena a pau loa, ua like loa me ko ka wahine mau helehelena." Olelo aku la ua wahine nei, "Ua ike oe i ke kumu o ko'u like ana me ka wahine." Hoole mai la kekahi wahi kanaka, a i aku la ua wahi kanaka nei, "No ka mea, he makuahine ko'u mea nana i hanau mai."
Ua ike iho makou maloko o kekahi nupepa, e olelo ana, ua lilo o Mekia Kenela Franz Sigel (Sigela,) kela Kenela Olelo e akamai i kaua mai nei iloko o ke kaua huliamahi o Amerika, i Lunahooponopono nupepa, no kekahi pepa i paiia ma Balatimoa. Oia nupepa, he nupepa i kuaa loa ma ke ano noho'na Repubelika, ma ka olelo Geremania.
Ua hoopalau ia ka Moi o Helene, o Kini Keoki me Princess Olga, ke kaikamahine a ke Duke Nui Conasatina o Rusia. He umikumamaha wale no makahiki o ke alii wahine, a he elua a ekolu paha makahiki i koe, alaila, hui ia laua e na nipuu hemolele a ka mare.
Ma ke kulanakaukale o Branehburg kahi i hanaia ai o kekahi hipa, he 446 ka nui o kona mau paona i kona wa e ola ana, a o ke kaumaha hoi ma kona io wale no, he 203 paona.
Ka nui o ka auhau i kau ia maluna o na waiwai hiki ke auhau, ma ka mokuaina o Oregona, iloko iho nei o ka M. H. 1864, he $75,000,000 ka nui.
I keia makahiki e kunewa malie nei, ua hiki aku o Pio IX, ka Pope o Roma i ke kanahikukumamaha o kona mau makahiki.
HE KANAWAI
E Hoopau ai ka Mokuna 10 o ke Kanawai Kivila, a e Hooponopono ai ka Oihana Aopalapala o ke Aupuni.
E hooholoia e ka Moi a me ka Hale Ahaolelo o ko Hawaii Pae Aina i akoakoa iloko o ka Ahaolelo kau Kanawai o ke Aupuni.
Pauku 1. E hoopauia, a ma keia ua hoopau loa ia no ka Mokuna umi o ke Kanawai Kivila, ma ka Pauku 693 a hiki i ka Pauku 767.
Pauku 2. He oihana hooko okoa o ke Aupuni e kapaia ka Oihana Aopalapala, a e hooponoponoia e kekahi Komite o ka Ahakukamalu, elima hoa o ia aha, a e kapaia lakou ka Papa Hoonaauao; na ka Moi e hoonoho ia lakou, a nana no e kono i kekahi o ia Papa i Peresidena; e noho lakou ma ia oihana me ka uku ole, aka hoi, aole kekahi kanaka e noho ana iloko o ka oihana hemolele a kahunapule paha, e hoonohoia ma ka oihana Peresidena. Ma na halawai o ka Papa, ina i noho aku ka Peresidena, alaila, na kekahi o na hoa i kohoia i Hope Peresidena e hoomalu i kela halawai ana.
Pauku 3. Na ua Papa Hoonaauao nei e malama a e hooponopono i ka Oihana Aopalapala a pau e nana i ka hooko ana i na kanawai a pau no ia Oihana; e hiki no ia lakou ke hana i na rula e pololei ai ka lakou hana iho, aole nae e kue i na kanawai o ke Aupuni: e malama i buke moolelo no ka lakou hana ana; a e hoike hoi, ma o ka Peresidena, i ka lakou hana ana imua o ka Ahaolelo i kona manawa e halawai mau ai.
Pauku 4. E hiki no i ka Papa Hoonaauao, i kela a me keia manawa, ke kau i na rula no ka hooponopono ana a me ka hoomalu ana i na kula Aupuni, a me na kula a ke Aupuni e kokua ai, aole nae e kue na rula i na kanawai o ke Aupuni; aia a hoolaha pono ia ua mau rula nei, e paa like ia maluna o na kumu a me na haumana; a ma ka hooponopono ana i na mea a pau e pili ana i ka oihana hoonaauao a ke Aupuni e hapai ai, he mana kupono ko keia Papa.
Pauku 5. Ma na mea pili i keia kanawai, he mana ko ka Papa Hoonaauao, e like me na mana a me na pono i haawiia ma na kanawai i na ahahui.
Pauku 6. Na ka Peresidena o ka Papa Hoonaauao e malama i hale oihana, ma kahi e noho ai na poo o ke Aupuni, a e kukauinoaia hoi e ia i na palapala oihana a pau i mea e paa'i. E hiki no i ka Peresidena e hoolimalima i kakauolelo, e kokua ia ia ma kana mau hana, a e uku ia ua kakauolelo nei e like me ka mea i hooholoia e ka Ahaolelo i kela me keia manawa.
Pauku 7. E like no ke sila o ka Oihana Aopalapala me ka mea e hoaponoia e ka Papa Hoonaauao; a o na kope o na palapala a pau o keia oihana i hooiaioia e ka Peresidena, e paiia hoi e ua sila nei; he mea hoike oiaio no ia imua o na ahahookolokolo a pau, e like me na palapala kumu.
NO NA KULA KUMU MUA.
Pauku 8. Eia ke ano o na kula kumu mua o ke Aupuni: e ao aku i na kamalii o ka aina ma ka noho malie, a me na kumu mua o ka ike, oia hoi o ka heluhelu, kakaulima, palapala aina, helu, a me na mea ano like e ae.
Pauku 9. I mea e holo ai ka naanao, ua mahele ia ke Aupuni i mau apana, ua like na palena me ko na apana auhau, oia hoi ua maheleia ka mokupuni o Hawaii i ewalu apana kula, penei: 1. Hilo; 2. Puna; 3. Kau; 4. Kona Hema; 6. Kona Akau; 6. Kohala Hema; 7. Kohala Akau; 8. Hamakua.
E maheleia ka mokupuni o Maui, penei: 1. Mai Kahakuloa a Ukumehame, a me Kahoolawe; 2. Mai Waihee a Honuaula; 3. Kahikinui, Kaupo, Kipahulu, Hana, Koolau; 4. Hamakualoa, Hamakuapoko, Haliimaile, Makawao, me Kula; 5. Molokai; 6. Lanai.
E maheleia ka mokupuni o Kauai, penei: 1. Mai Nualolo a Hanapepe; 2. Mai Wahiawa a Mahaulepu; 3. Mai Kipu a Kamalomalo; 4. Mai Anahola a Kilauea; 5. Mai Kalihiwai a Honopu; 6. Niihau.
Pauku 10. E hiki no ke maheleia keia mau apana nui i mau apana liilii iho, e ka Papa Hoonaauao, ma ka hoomaopopo ana i na palena, a ma ke ano e ae paha, e like me ka mea e pono ai na kula Aupuni; a na ka Papa Hoonaauao e hooholo ai no ka nui o na haumana i kupono e hoomau na kula Aupuni, ma ka helu hoohalike ana i ka nui o na haumana i hele mai mai ka mua a i ka hope o ka makahiki, a e hooholo hoi lakou no ka nui o na haumana mau ma ka hoohalike ana pela, e lilo ai i rula paa no kekahi kula, a mau kula paha.
NO KE KAHUKULA NUI.
Pauku 11. Na ka Papa Hoonaauao e hookohu i kekahi o lakou, a i kekahi mea e ae paha, i Kahukula Nui; e noho oia ma ia oihana oiai i ka makemake o ka Papa, a e uku ia oia e like me ka mea a ka Ahaolelo e hooholo ai i kela me keia manawa, oiai nae hoi, aole kekahi mea e noho ana iloko o kekahi o na oihana hemolele, a kahunapule paha i hiki ke noho ma ka oihana Kahukula Nui.
Pauku 12. Na ke Kahukula Nui e hele kaapuni pinepine ma na mokupuni a me na apana, e hoomaopopo ai i ke ano o na kula i hoomau ia a i kokua ia paha e ke Aupuni: e ao aku i na lunakula a me na kumukula no ko lakou mau hana malalo o na kanawai, a e paipai e hapai mau i ka hoonaauao ana.
Pauku 13. E haawi ia i ke Kahukula Nui e ka Papa Hoonaauao ka mana e hana ai i na hana e ili ana maluna ona, oia hoi e kauoha no ka hoomaka ana a me ka hoopau i na kula; ka hoonoho ana a me ka hoopau ana i na kumuao; ka hooponopono ana a me ka hoololi ana i na ano o ke ao ano iloko o na kula, a me ke kauoha ana no na mea e ao pookela ia; ua hiki no hoi ia ia ke nana i na buke, na palapala kikoo a me na buke helu o ka lunakula a me ka papa kula apana; nana no e kauoha no ka hana hou ana o na hale kula, a me na pa kula o ke Aupuni; e hoolohe i ka hoike makaukau o ka poe e manao ia e hoolilo i poe kumuao; a e haawi aku i palapala ae kumuao i ka poe e makaukau no ia hana; a ma keia mau mea, a me na hana e ae a ka Papa Hoonaauao e kauoha aku ai ia ia, e hana no oia oiai ia manawa me ka mana, me he mea la, na ka Papa Hoonaauao ia hana; a ma kana mau mea a pau e hana ai ma ka inoa o ka Papa Hoonaauao, e hoike kino mai oia, a ma ka palapala paha, imua o ua Papa nei, a na lakou no e apono aku a e hoole ae paha i kana mau mea i hana ai ma ia ano, e like me ka mea e hooholo ia e lakou.
NO NA LUNAKULA.
Pauku 14. Na ka Papa Hoonaauao e hookohu, ma kela me keia apana kula, i hookahi luna e kapaia ka Lunakula; nana no, malalo o ua Papa nei a me ke Kahukula Nui, e hooko i na hana, na kauoha a me na rula a ka Papa Hoonaauao, a me na kauoha hoi o ke Kahukula Nui oiai e hooholo ole ia e ka Papa Hoonaauao. E noho no na lunakula ma ko lakou mau oihana iho oiai ka makemake o ka Papa Hoonaauao.
Pauku 15. E ukuia na lunakula e like me ka mea e hooholo ia i kela me keia manawa e ka Papa Hoonaauao, a e like hoi me ka nui a me ka pono o ka lakou hana.
Pauku 16. O na lunakula, o lakou na puuku nana e malama i na dala kula o ko lakou mau apana iho; e malama pono a e hoolilo pololei aku lakou ia dala, ma ke ano e kauohaia'i e ka Papa Hoonaauao, a e ke Kahukula Nui paha; a e haawi aku i palapala hoopaa no ka nui o ke dala a me ka mea hoopaa a ka papa Hoonaauao i manao ai he pono, i mea e pololei ai ka lakou hana.
Pauku 17. O na lunakula, o lakou na kahu, malalo iho o ka Papa Hoonaauao, o na waiwai kula a pau maloko o ko lakou mau apana iho, a he mana ko kela a me keia o lakou e hoopii a e hoopiiia paha ma na ahahookolokolo a pau; na na lunakula e malama i na halekula ma ko lakou mau apana iho, a e like me ka mea i hiki ai e hoopakele ia mau hale i na hana ino a me ka popopo ana, a i na manawa kupono, e hoike ae i ke Kahukula Nui, a i ka Papa Hoonaauao paha, no na hana e pono ai ia mau hale.
NO NA PAPA KULA APANA.
Pauku 18. Ma kela a me keia apana kula, e hoonohoia i papa kula no ia apana, oia hoi ka lunakanawai apana, ka lunakula, a me ka luna auhau o ia apana iho. E hiki no i kela a me keia o ia poe e kauoha e halawai ia papa kula, i kela a me keia manawa, e kuka pu ai no na waiwai kula a me na pono e ae e pili ana i ka hoonaauao ma ia apana, a na ka lunakula e hoike aku i kona mau hoa o ka papa kula, a i kekahi o laua paha, ke noi ia pela, i kana mau buke helu a me na palapala e ae e pili ana i kana mau hana. I na manawa a pau, ke koi like ia na hoa e ae o ka papa, e hooiaio aku ka lunakula imua o laua no ka like o na dala kula ma kona lima me ka hoike ana o kana buke helu dala. Na na hoa e ae o ka papa kula e kokua i ka lunakula i na manawa a pau, e like me ka mea kupono, ma kana mau hana, a e hoike hoi ia ia i na mea a laua e ike ai e pili ana i kana oihana, ina ua mai ia, a ua hele paha ma kahi e no ka manawa pokole.
NO NA DALA KULA.
Pauku 19. E loaa ke dala e pono ai na kula o ke Aupuni ma na haawina o ka Ahaolelo, ma ka uku panee ma ke dala hoomoe o na kula, ma ka uku hoolimalima o na aina i haawiia no ka hoonaauao, a me ka auhau kula i oleloia ma ka Pauku 486 o ke Kanawai Kivila, a na ka Papa Hoonaauao, ma o kona Peresidena, e hoike i ka Ahaolelo i kona halawai ana i kela me keia lua o na makahiki i na dala a pau i loaa, a me ka lilo aku, no keia oihana, no na makahiki elua e pau ai ma ka la 31 o Maraki i kela a me keia lua makahiki.
NO KA HELE I KE KULA.
Pauku 20. Na na makua me na kahu, a me na makua hoohiki o na kamalii ka makahiki eono, a i ka umikumamalima, e hoouna mau i ka lakou mau keiki i kekahi kula kupono e aoia lakou ma ka noho malie a me na kumu mua o ka ike.
Pauku 21. Ina e paakiki kekahi kieki i ka haalele i ke kula; na kekahi Lunakanawai Hoomalu a Apana paha ke hoopiia imua ona e ke kumukula, lunakula, a o ke Kahukula Nui paha, e kena aku e hopuia ka makuakane a makuahine paha, a kahu hanai a makua hoohiki paha o ua keiki nei, a me ke keiki pu kekahi, a ina ua maopopo ua hooikaika ole kamea nana ka malama ana o ke keiki e hele mau oia i ke kula, alaila e hoopaiia oia aole e oi aku i na dala elima, a i ole ke dala, e hoopaahaoia ma ka hana oolea, aole e oi aku i na la he umikumamaha; a ina no ke keiki ka hewa, na ka Lunakanawai e hoouna aku ia ia ma kekahi kula hoopololei me ka hanalima, malaila e noho ai no ka manawa aole e emi malalo o ka malama hookahi, aole hoi e oi aku i na malama eono, a i ole, e hoopai ia ia ma ke dala, aole nae e oi mamua o na dala elua, a i ole ia, e hoopaahao ia ia me ka hana oolea no na la i oi ole mamua o ka umi.
NO NA KUMUAO O NA KULA AUPUNI.
Pauku 22. Na ke Kahukula Nui e haawi i palapala hookohu i na kumuao kula o ke Aupuni, aole no hoi e aeia kekahi e ao iloko o ia mau kula ke loaa ole ia ia ka palapala hookohu kumuao, aole hoi e loaa ka palapala hookohu kumuao, aole hoi e loaa ka palapala kumuao i kekahi kanaka, ke ole oia e hoike mai i ka mea e maopopo ai he kanaka noho pono oia, a ua makaukau no ke ao kula; a e hiki no ke hoopauia na palapala hookohu kumuao e ke Kahukula Nui, a e ka Papa Hoonaauao paha, ke loaa na kumu kupono; aka hoi, e hiki no i ke kumukula i hoopauia e ke Kahukula Nui, ke hoopii hou ae i ka Papa Hoonaauao.
Pauku 23. Na ke Kahukula Nui e hoonoho aku i na kumuao o na kula Aupuni, a ina hoi he pilikia, alaila, na ka Papa Kula Apana e hoonoho iho i na kumuao, a na ke Kahukula Nui wale no, a o ka Papa Hoonaauao paha, ka mana e hoopau ai ia lakou.
Pauku 24. E hiki no i kela a me keia kumuao ke hoopai kupono i kana poe haumana iloko o ke kula, aole hoi e hihia ke kumu no ia hoopai ana pela.
Pauku 25. E ukuia na kumuao iloko o na kula kumu mua, e like me ka mea i hooholo ia e ka Papa Hoonaauao no na kula a pau, a no kekahi kula hookahi paha.
NO NA BUKE A ME KA LAKO PALAPALA.
Pauku 26. Na ka Papa Hoonaauao e hoolako i na lunakula, i kela me keia manawa, e like me ka manao o ua Papa nei he pono, i na buke a me na lako e ae e pono ai na kula, a na ka Papa no e hoomaopopo i ke ano e hookaaia mai ai no na buke i haawiia i na haumana.
(Aole i pau.)
He Kanikau Aloha no M rs. Haro Hubbell Taua.
He kanikau he aloha no Haro—e,
Ko makou hoa luhi aole ia,
Ua hala i ke ala hoi ole mai,
I ke ala hiki ole ke hoi hope,
Ua kiko ia ia pua a ua lilo,
Noho iho makou na hoa luhi,
Na hoa lulana o ka la wela,
O ka la welawela o Kapili,
Hoomaha aku i ka wai o Kapihaa,
Aloha kuu hoa o Kaukahoku,
O ia wahi a kaua e holoi lole ai,
Luu aku i ka wai o Waianuhea,
Wai huihui hoi a Kapaulu,
Ulu mai ke aloha a kiekie,
Me he pali nui la ia e ku nei,
Kuu hoa mai ka ai nana iluna,
Na ka lau ia ai e lalau aku,
Kuu hoa mai ka makani la he Kauaula,
Ke kuehu mai la i kana hana he lepo,
Kuu hoa o ka ua Paupili,
Iuka wale no ia e haaneo mai ai,
O ka wai no ke kahe i kai,
Kuu hoa o ka makani he Ma-a-a,
E wehe mai ana i ka lau o ka Niu,
Noho iho makou me ke kaumaha luuluu i kou aloha.
Na Mrs. Kealoha Paona.
Kanikau aloha keia nou no e Mrs. Haro—e,
Ua hala e aku oe i ke ala hoi ole mai,
Noho iho nei makou me ka u me ka minamina,
Ko makou makua nana i ao a ike,
Ke uwe haalipo nei na hoa a pau,
Na hoa lulana o ka lai o Wainee,
O ka hoa hoolailai o ka malu Ulu o Lele,
Lele mai nei ke aloha a pa la i ka nui kino,
Ko kino kai nalo aku, ko aloha kai paa mai,
Paa aku la na oe me ka Makua Mana loa,
Kuu hoa o ka la wela, o ka piina loa la e Adamu,
Pii aku kaua o ke kula loa, hoomaha i ke ahe a ka makani,
Iho mai kaua la o ka olu o ka malu o ka Niu la e Makila,
Huli aku kaua nana i ka malu haimuku o Wailehua,
Kuu hoa puukani i ka malu hale o Lanikeha,
O na po pouli me na po mahina, mea ole ia kaua,
O ka leo o ka Pikake ka mea aloha,
I ke kani hoene mai i ke ahiahi,
Ua haia kou kino i ke ahiahi o ka la 3 o Iulai, hora 7, me 12 minute,
Noho iho na hoa me ka luuluu,
No ka hele hookahi ana, aohe lua,
Kuu hoa hoolawalwawa o kahi mea uuku,
Ea mai e ka pololi a nui, a he mea ole ia kakou,
E ke hoa inea la o ka lai, o na lau Niu e holu ana,
He wai! He wai ko kuu maka e kaumaha nei.
Na Mrs. Kahnapule Keawe.
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA KOHOIA MAKOU, KA poe nana na inoa malalo iho, he mau Luna Hooponopono maluna o ka waiwai o Bennett H. Sniffin, no Kula, i make aku nei: Nolaila, ua kauoha ia na mea a pau i aie aku, a aie mai paha ia B. H. Sniffin, e hoike mai i ka lakou buke helu, e hooponopono ia mamua ai o ka la 1 o Novemaka e hiki mai ana.
KAMAKANOENOE,
G. E. MINER,
T. W. EVERETT,
Makawao, Maui, Aug, 5, 1865. 16-4t
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NONOIIA MAI KA MEA nona ka inoa malalo, e Ane w, e hookohu ia ia i Luna Hooponopono waiwai no ka waiwai o Hewahewanui, o Lahaina, Maui, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau, ke pili, Poakolu, oia ka la 28 o Augate e hiki mai ana, ma ka hora 10 o ke kakahiaka, oia ka manawa e hoolohe ai ka oiaio o keia nonoi mai, a me na mea kue i hoikeia mai, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Lahaina, kahi e hana ai.
A. M. KAHALEWAI,
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua.
Lahaina, Augate 4, 1865. 16-3t
OLELO HOOLAHA.
KE NONOI IA MAI NEI KA MEA NONA KA inoa malalo, e Kekele, e hooiaio ia ka palapala kauoha hope loa a Ku, Lahaina, Maui, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau, ke pili, o ka Poakolu, oia ka la 28 o Augate e hiki mai ana, ma ka hora 10 o ke kakahiaka, oia ka la a me ka hora e hoolohe ai i ka oiaio o keia nonoi ana, a me na mea kue i hoike ia mai, aia ma ko'u kena Hookolokolo ma Lahaina, kahi e hana ai.
A. M. KAHALEWAI,
Lunakanawai Kaapuni Apana Elua.
Lahaina, Augate 4, 1865. 16-3t
OLELO HOOLAHA.
E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU, NA mea waiwai maloko o ka waiwai o Kalu k, o Lahaina, Maui, i make aku nei, o ka poe i aie ia, o ka pili kino, a pili paha ma kahi ano e ae, na lakou e hele mai a e hoike ia lakou iho i mua o ka mea Mahaloia A. M. Kahalewehai, Lunakanawai Kaapuni Apana Elua, ma ka Hale Hookolokolo ma Lahaina, i ka Poakolu, oia ka la 23 o Augate e hiki mai ana, i ka hora 10 o kakahiaka. Ia manawa e hooponopono ia ka moo waiwai a Wm Ap. Jones, Esq., ka Luna Hooponopono Waiwai a ka mea make, a e hoike mai i kauwahi kumu, ina paha he kumu oiaio kona, i ole e hookoia ua moo waiwai la, a e hoopau ia ka oihana a ua hooponopono waiwai la.
A. M. KAHALEWAI,
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua.
Lahaina, Augate 4, 1865. 16-3t
OLELO HOOLAHA.
EKOLU LIO KUDALA I KA POAKAHI, LA 7 o Augate, i ka hora 12 o ke awakea. He mau Lio hou mai kekahi.
Na Lio Kudala.
Lio kane eleele, hao V-I akau, O hema.
" " ulaula, hao KE akau, W hema.
" wahine hulu iole, hao A hema.
Na Lio Hou Mai.
Lio kane eleele, ua ike ia no, MK ak., WK hema.
" " " J2 akau, O hema.
" " ulaula, K akau,
" " keokeo, I akau, kukaenalo.
" " ulaula kalakoa, K akau.
" " " he mau hao manamana ano e.
" " keokeo, ua puka kapepeiao, N akau, ILI hema.
" " ulaula, W akau.
" " " OI hema.
" wahine keokeo H akau.
" Kane puakea maikai, AE akau.
P. KAAIAHUA,
Luna Pa Aupuni.
Pauoa, Augate 4, 1865. 16-1t
KA MOKUMAHU "KILAUEA!"
E HOLO ANA IA MAI HONOLULU aku ma ka Poakahi, Augate 7.
LAHAINA, MAALAEA,
KALEPOLEPO, ULUPALAKUA,
HONOIPU, KAWAIHAE,
KAILUA a me KEALAKEKUA.
Ma ia hope aku, eia na la holo o KILAUEA, Poakahi, la 7 o Augate, a hoomaha ia pule, a mahope aku, e holo hou ma ka la 21, a me 28 o Augate, a ma Sepatemaba, 4, 11, 18, a me 25.
JANION, GREEN & CO.
1- tf. Agena o Kilauea.
I KA LEHULEHU!
HE MEA HOU!!
—HE—
MAKEPONO, HE NANI,
—A—
HE MAKEPONO LOA!
UA LOAA MAI IA A. S. GRINBAUM MA, MA ka moku "Cometa,"
HE AHI KOE KAULANA!
A PULU OLE NO HOI I KA WAI!!
—NA—
A. M. POLLAK,
a ua ike ia ma ka honua a puni, oia ka oi o ka
Maikai Loa a me ka Makepono Loa,
I ike ia a puni ka honua.
NO KA MAKEPONO LOA.
He 150 Ahi Koe iloko o ka Pahu hookahi, he 50 hoi kona oi aku mamua o ke Ahi Koe Koe Pele.
NO KA NANI.
Ma na mea i hana ia ai ua Ahi Koe nei, aohe wahi hohono pele—aohe no hoi e pakui ke honi aku,—a ua hookomo ia iloko o ka pahu maikai, nolaila, ua kupono loa ia no na hale hookipa, a me na hale oihana.
Ua koho ia o A. S. GRINBAUM ma, i mau Luna nana e kuai i ua mau Ahi Koe nei, ma na Mokupuni o Hawaii nei, a e hoolako ia kau no hoi ia laua, e like me ka nui o na mea e lilo ana.
Ina oukou e hoao ia, aole oukou e makemake ana i kekahi ano Ahi Koe e ae.
A. M. POLLAK Vienna,
Mea Hana Ahi KOE.
OLELO HOOLAHA
A NA
LUNA HOOPONOPONO WAIWAI
—O—
"MOKUUMEUME!"
E KUAI KUDALA IA ANA E NA MEA NONA na inoa malalo nei, ma ka Hale Hookolokolo, i ka Poakahi, la 28 o Augate, ma ka hora 12 o ke awakea, kela apana aina o ka "MOKUUMEUME," e waiho la ma Ewa. I ka poe a pau loa e makemake ana i wahi mahi, kupono i ka mea hookahi ke malama, a ke mahi hoi; eia ka wa e loaa ai.
JOHN O. DOMINIS,
Luna Hooponopono Waiwai o ka Moi.
C. C. HARRIS (HALAKI,)
Luna Hooponopono Waiwai o L. Haalelea.
Honolulu, Augate 4, 1865. 16-4t
OLELO HOOLAHA.
MA KA WAIWAI O KEALA (k.) No ka mea, ua noiia mai ka Mea Hanohano E. H. Allen, ka Lunakanawai Nui o ka Aha Kiekie e Kaluaehu (w,) no ka hooiaio i ka palapala kauoha o Keala (k,) no Nuuanu, Oahu, i make aku nei ma Baker's Island: nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poalua, oia ka la 29 o Augate, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia palapala kauoha, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu. Wm. HUMPHREYS,
Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Augate 2, 1865. 16-2t
OLELO HOOLAHA.
E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU O o kela ano keia ano, na Haole, na Pake, a me na kanaka Hawaii, a me kekahi poe kanaka e ae no. O makou o ka poe nona na inoa malalo, ke hookapu aku nei makou i ko makou mau aina hoolimalima, ka aina hoi o ka mea Hanohano C. Kanaina, e waiho la ma Kailua, Koolaupoko, Oahu, e pili ana me Makawao. Eia na inoa, AINONI, PALAPU, KALUALANI HAKALA, KUKUIMOEMOE, a me LAILUA. Aole e hele wale na holoholona maluna o keia mau aina i hai ia ae la maluna, kapu ka Bipi, Lio, Hoki, Miula, Hipa, Kao, Puaa, Pelehu, Moa, kaka, a me na holoholona e ae, no. Ina e komo ka Bipi, Lio, Hoki, Miula, e uku no hookahi dala no ke poo pakahi, ($1.00,) o ka Hipa, Kao, Puaa, he Hapalua Dala no ke poo hookahi, o ka Pelehu, Moa, Kaka, he Hapaha Dala no ke poo hookahi. Eia kekahi, ua kapu loa na kaanaka i kuleana ole iloko o keia mau aina i hai ia ae la maluna, aole e helewale, a lawe wale paha i na mea e uku ana maluna o keia mau aina. Ina e loaa ia makou, e uku no $1.00, no kona komohewa. E lilo keia i Kanawai paa no ko makou mau aina, mai kona la e laha ai ma ka Nupepa. A no ka oiaio o keia, ke kau nei makou i ko makou mau inoa.
KALEO, KEKUKU, KUIHELANI, KEAWE, BILA, NAKAUOHAMUA, KUAWELA, PUHI, KALOHE, KAWAHAHEENUI, KIAIMAKANI, AIWOHI.
Auwaiolimu, Honolulu, Augate 4, 1865. 16-1m*
OLELO HOOLAHA.
E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU, owau o ka mea nona ka inoa malalo iho nei, ke papa loa ia'ku nei na mea a pau, aole e hookuu wale i ko lakou mau Holoholona, ma kuu aina, ma
Kahoiwai, Kalihi, Oahu.
O ka mea e kue ana i keia, e hoopiiia no e ma ke Kanawai. WILIAMA AULD.
Honolulu, Iulai 29, 1865. 15-1m
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NONOIIA MAI KA MEA nona ka inoa malalo, e Paauhau w, no ka hooiaio ana i ka Palapala Kauoha o Keaka Haakua k, o Lahaina, Maui, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poakolu, oia ka la 16 o Augate, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia Palapala Kauoha, a me na mea hoole i hoikeia mai, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Lahaina, kahi e hana ai.
A. M. KAHALEWAI.
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua.
Lahaina, Iulai 25, 1865. 15-3t
OLELO HOOLAHA.
MA KA WAIWAI O PALAUALELO (k.)
No ka mea, ua noiia mai ka Mea Hanohano E. H. Allen, ka Lunakanawai Nui o ka Aha Kiekie, e Kalea (w,) no ka hooiaio i na Palapala Kauoha o Palaualelo (k,) no Waikiki, Oahu, i make aku nei. Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poalua, oia ka la 15 o Augate, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la ame ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia Palapala Kauoha, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu. Wm. HUMPHREYS,
Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie,
Honolulu, Iulai 5, 1865. 12-2t
OLELO HOOLAHA.
MA KA WAIWAI O AWA (W.)
No ka mea, ua noiia mai ka Mea Hanohano E. H. Allen, ka Lunakanawai Nui o ka Aha Kiekie, e Paahana, no ka hookohu ia ia i luna hooponopono waiwai o Awa (w,) no Honolulu, Oahu, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poalua, oia ka la 22 o Augate, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia noi ana mai, a me na mea hoole i hoike ia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.
Wm. HUMPHREYS,
Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Iulai 26, 1865. 15-2t