Ke Au Okoa, Volume I, Number 20, 4 September 1865 — He hana naauao me ke akamai, ka ninau me ka hooponopono iho i na wahi hemahema i makaukau, owau iho hoi kekahi i manao e ninau ia mai i na he mau kumu kupono o ka ninau. [ARTICLE]

He hana naauao me ke akamai, ka ninau me ka hooponopono iho i na wahi hemahema i makaukau, owau iho hoi kekahi i manao e ninau ia mai i na he mau kumu kupono o ka ninau.

Ua ike makou, a owau iho no hoi ua luhi o Z. P'ili, a ii» nBHu»o nia i ka huli ana i na liapa kuhikuhi-ua like la uie ka H. BĀj}#tnu. uia p»pa i hoopili i« me hoikehouua o "ka >1. H. 1&3'2-a me na p»pa o keia mnnawa tie nui wale-na maikai koiia kiau, a ua nuPka waiwni e k>aa mni no keia hanauna a ia hanauna wku u hanauna aku*-a mou loa-aole no «ae e maf ana ka papa i pili mai ka hooPumu ana o ke au nei-a hihi i ka Meaia-aia no la ma ka Baibal«-a o na mākahiki mai ka Mesia a hiki i keia uianawa ia ma na buke a kd poe kakau iu<>o<>leU>-o na keneturia-a hiki ika maaawa i piha ai ka hr>nua inrftarii'ftlama." 1 keia manawa. ua kup«no hoi ia'u ke ninau i ka niea kupono i iilo ia i mea e makaifcat «**ke papa kuhikuhi-Penei: ' 1175. Mare ta o Kaniehameha I t me Kaahumanu, mahea o Hoapili w«hine ia manpwa, e nana oiawaho o ke kia o. HoapiU w, e ono, a e*ti»ku jjaha makatitki/ā h'anau mai o Hoapili w, a i na e hanau kā kueHumaou keiki, aole anei e luahine e oiamua o HoapiHe «ahine anei o naKamehameha no ka wa itihune ? f ka M. H. 1783, mamua aku o Mokuohai, o HalAwa hookahi l<ahi aina o a malaila nō kona wnhi i nnho iho ai mai koua h'ii ana mai mßi Kau iuai : No ka man«o o iHHke o Kamehamaha ua kipaku malu •a « Ke»weft«auhili me na'tii no ka ' amama lua ena ke hewa, nolaila, un hoi mai laua me kona kaikaina liie Kalaimamnhu i K<£hala.. O Kalola a Kuniuk'iu kana wahioe, a uia kana haoau kama, o ko laua mau la noho inea ana i kahi ahnpuaa houkahi o Halawa. He w'shin«s ] liu la o Kanekapolei, a nana mai <vrauK>

E nan« i ka p»p« knhikuhi a Rev. W. Ki--Itefce, oin kn hao!e i plfī i iih'li! kahiko ia Hhumnnu, Kaikioewa, Hoapili k, w, & me ke Kukupuohi, ua otel«» mai keia ia alii i ka ninau a Rikek«, he ahiku ana kane mamua aku o Lono, o ha walime keia a Kalainpuu, ua ike no aū ia ia i ka M, H. 1834. £ kok«ke ana o Rubia ia oe, he kanaka ike no i*. Ina 110 ka papa a Pf>irpe o Mo!okaI jtau tio<tk*>in6 «na, aole ou kotl>a, aka, i nā tna kou ike, a lohe pono e kokua m.ii a»a i kau tke me koo lohe, a'nila, he kumu kupoao ia e wehewehe mai ai oe. ' , kaua ma Nuua&u a make o aikupule. ■ ĪWŌ, make o Eahekili ke alii o Mb«>. Auhen oukou e ka poe .nmkeniake i ka pololei o na makahiki, ke nei kakou, ua nwke moa o Kalaikupule, i ke kaua ia ."'uuiiou Itlo k« aupuoi in Knnn-hameha, hoonoho K»mehameha ia K'ulheiani i Kiiaiaa nu Oohu. 'Malie!» ihola aia i noho pip. e haiUe uku «aa ' w«hi kaaU«tla, ul<iha »0,. Mahea mai nei keia haole hou'? - Mai'-Ki* kīpua mai nei paha ? mai k'a aina o ka koneada.

I Kupaneha I Kupenah* ! !. £ta no hoi ka | hoep«iep«-a u« psu akn na ketki s ka poe i ' make 1 "KaWukomo, eia nu ke pMulijaa ke noh') mai aei nu, uanuuiauo m» na kelemoku «na, a n« mahua oki po«*uaoq » kakau'iho nei o ka papa kuhikuH, T k& loh« p«no p»l>* t Wa $L<M&a 4 "* h ua paelo kaa aloha i ba hoounaueii la; Ka ! ke boobe{xeh«ne m«i n,t| o*. iole oe I a» mai uiamua, «ku* 1u psht'rti*!*ma mamaa iho ua kue sku au u}« kaiooli.ha aaa, aoU. pouo oia vahi o ka p»pa kuhikuhi, m« ia wahi, ua hai aku no *u me ke k«pono i ka palapala a aa makmamoku o ke Kapena Baraunu, i papehi ia « K*latkupuie me Kawolkouohe me Koaiau\ani, ai<i « Oahu i ka m«a«in I koeno mua ai na w»ku 0 J«cka!t i»e JrTic« L«bco ma ka awa o Knu i ka lualaoi o Noreiuaba i ka U SOM. H !?t4. / M>t kakau i na mea *&hattec, & oie aa ma* hwpunipuni, k«? ole k« oiaia., O kekahi kahuua puk ep B<*riUnia ua kakau iho oia S ka Mooola'o n Kakikupule ao ke kaua o Ka?sikupuīe me £aeo e oaa hoouli» ' kaua aoa, i k& hii»u o ka I& hoouka. k*ua hou o»a ka la 13 © De*e«r*l»a M. H. 1794 ma Kalauao, ua inake o Kaeo, ou aiau ,U ua kaili m ua eaoku, a u* pepehi ia sa Ka- (

b haawi aku o Kalmupule l ke aupuni,. i uku M ke kokua anaieUe kaup; hoole o Eplaikupnle i ka haawM ke aopnni, kokua ako ke alii 400 puan «nann, eia ke kumuoke kii ana i kn pnn1<ai i K'OĪMkapu, w#fil _ M3ekkekahi hnole i noho me "KHliukupule ibb Ms( Keaka qjeele, he mau haole ia na Kalaikupg. le, ua oiake'o Mr. Keaka 1832 o Mr. Me]es * make i kn M 1 . H. 1836. * '* l-.Ma Lahaiūa, uā lohe poijō ia laua olflr, , 01iva HoUnea kekahi haole a 'KaUikupule, •ia no'kMn dhfu MoopŌWn 0keka1it LWaka> o ,$pn R. G. ,0avi|, uo. kf>,j>«o ana o Kalaikupule ia Kamehpmeha, ua Īilo keia poe haole ia Kapehameha eha i ka M. H. 1795. I ka M. H. 1830, ua huipu au me kekahi mau aiii kahiko me Kaikioewa, elua po elua ao maluna o H«rt8ta me ke kaka'u i ua mea * kahiko, ku ka moku ma Honolulu, pii aku mnua o Kaikioewa e ike i ke alii ia Kiaau me M. Kekuanaoa ma Pohukaina, e hauai ana i ke kamaiēi Kalohelaoi. Ilaila i kakau iho ai maua i na mea kahiko, me na mele k&hiko, hiki mai o Dr. 6. P. Judd me ka pepa elikē ine ke kouoha a na kumu o Lahainaluna ia ia. • Haawi mai a Kaikiowe i kekHhi moolelo alii be b«iko u« aolē ftae,raakaukau i ka poe naaUpo ke heluhelu, a no ka huikau a ke kane me ka wahine a keiki, 4coi o Kaikioewa e neho pu maun, aka, aole 61t- i - ae ia, kaohi mai ke alii o Kioau ia'u, e noho olelo aku au, aole au i puka. . E noho kaua e kakau i kuu inoa. tTa hookaawale ia o Kaokao o Haluapo me Keaweaheulu knne a Keawemauhili he mau kanaka l akamai no lana, a o Kaupena, ua haawi ia i rt>ai he buke mete inoa alii, ua ike no ko kai kou Poohina nui i keia huke mele. | Iloko oia makaliiki ua i% maua o I Kaunuohua, ua haawi ia mfii kana mau buke moolelo alii, he hemahema no he huikau. U«x>i t ke Ak»o)|ii o kft'w kupunakane o Kupaanaau ia.ia na kaua. ua komo kaua oia ia i na honuk'a kaua aaa, a paa naau oa makahiki, aka, i ka M. H. oia ua,k£Wpt.&sua i.Kauaupali, J£gpuwahau!aula f Niiuanu, Pamoa ma, Banapepe. Nakaikuauna 0»a Waimea, Keawe, ka wai o Kupanihj, me,na (taua he nui, ka hope o kaaa kaua o Wahiawa, be 16 kona mau ka'ja mai ka wa o Kahahana mai. Oko'u mau kupuaa mai he poo akamai no; oia hoi o Haupunui, Maunakiekie o Kuhemu, Kaakaukaheioalaoi. he poe ike i ka moolela alii; a he pee puhi ahi no Puoj)3fe. * Oia hoi k«'u i huiipu iho e _mea kahiko nie na m«>a hou oia hoi ka papa kuhikuhi, me ka moolelo Hawaii. Ke makemake iho Aei au « jtM* .ike I kahi heinahema o kuu papa kuhikuhi maka,kahiki. a e bai paai i kaua pono i heraoifile__ai. 1 kaM. H. 1841, ua koioia. ka Moi J£ajne- " hameiw III i PereaM}ena i kakauolelo S. M. no ka hui uui i na mea £[# kauoha iu'u e hui e noho a*a o Kapena he malaiuamoku ia no ka m »H« SJLj JiLijJfemUwe i„Jtt.M. H. ( 1809^fVilliatoJi«ale kakahi <>ia muku, ua ike mua uo pae o |JapeuA P«k« i. kuua wa opiopio i ka M. H. 1 <9? ua holo mau j_ iio- | weke pela kaua o v &ekuaoq|U k« alii e ke K»«ama Oahu ua tfce w> i*4 na mea a b« , buke hoomauao a ka ppe mat«ma i aa' mea Ikaliiko. powaikai pu ka« kou i ka mali»», v j»yooIeio. |i aloha no, M. KaiuIau.