Ke Au Okoa, Volume I, Number 20, 4 September 1865 — Na mea hou o ke Alo Alli. [ARTICLE]

Na mea hou o ke Alo Alli.

He maikai ka Moi e uoho la ma Molokai, aka, i keia aia oia uia Lahaina. . Aia nu ka jiea Kiekie PriuceBB Kamamalu ma. Kuhalauola kahi i noho ai, maikai ke ola o ke Kama Alii Wahine. Ua uaaea oia i ka aua j i ka wai olnolu o Waihi, maikai iā wahi no ka lioolana mai, a nolaila, 110 -ka loaa ia ia o ka oluoln maikai o koiia ola. No ka Mea Kiekie Kekuannoa ua maikai ! no kona ola, aia no oia ina Papakuneue -kahi I i uuho ai. - I Oia mau no o ka mai' o ka Moi Wakine I kanemake Kaloma ma Hāimoeipo, 'un'; ! iki nae,-wahi a ke keuka ona o Makipioe. ■ f Ua hookipa ia o C. W. Brooks he painu j awf%ea «ia Hale Alii, i ke awakea o ka la 1 o A«g»te, a e makaikai, e ka Haku Puuku O ka ppe i ka paiua awakea o ka Mea Hanoiiaoo ka Haku Puuku D. Kaiakaua, ka Mea Hauohano W. P. Kamakau, CoLPrendegast, ua nialihiui o C. W. Brookß, indrich a iue J. S. Walker. , na Leka —Ua k»u te<? ia mai 'maknu e hai ak u o ka lehulehu h"Io okoa, ma napaff>na o kela mHU niokupuni n pau, ke walho nei ōia ka Hale Leta o Fonu!ulu nei, lie-wau L?ta ao!e ponffta, ao!e in<>a o kahi « H"ho «i, aktt, ub ksu wale ia no ka im>a o ka mea nafta tta palapula, a o kahi hoi e m>ho -ai, «olei h»akaka pu ia mai, i h«ki ai i ka LuM Leta ke waiho ae ma ka ruini kup«n<i, o kekahi mau (eta hoi, ua kaamahakupuno oie, a ua oi ae aaainua o na auoeke i' kau ia u,a ke ano l«-ta.. O kekahi m»M palapala no"Kaieponi mai ke waiho oei' aia k,« Hale Lfeta, aole kii u»ai o ua mea noua na uioa, no keaha ia keia poioa i ke al<>ha u ko oukpu ut«u kiui iaaliaumka e aoho mai ia sua n« p«li auuauu o Kaiep<>ai l Gwi o ka paiapaia oia no ka waua «< keia u>au kai. O ka poe paiapaU ii,ai hoi kekahi, aola h<>i h« kaupooo ui.ii i ka u:oa u ko kauaka, kaht » uoho ai a ua inokupuai. i uiea e Uiki pouo ai ko oukm» mau feta e pono ke kakau me k« akahe--1«, aole ine ka wiuiwiki, oiu pahajiekahi kumu poioa. INa rio Hawau a ka Shejia«oo4B—l ke ku Nua u ai aei o ka Ouwani, a« ioaa mai kak«jUi tu«u pniapaia aiai Knuikeia luaia ko.aoa <ua KapaJ«kiko. Ua hai ia ma'oi.o o 1 ua mau paiapala uei e h ah< i ia ouii aaa he j kao&ha nuau sola Hawau, a o ka poe i koe I oiai. 1

HE KANAWAI E HMMAOPOPO AI I KE AKO 0 N'A KAN'AWAI INA '"ui kck ka/Olelo Be'ritania me ka Olelo #AWAIX. ' . - E Honaoi.ou e ka Afai ame ka Hale 'o io Uawan Pne Jl r,a i akonkoa ūoko o ka Jlhao{elo kau Kanauai o k'e Jhij> 'm : Pauku 1. Ina oa ikēik i kek»hi manawa, u& kue loa k» 6lelo Beritani» nie ka olelo Uawaii, iioko o ua o A'ipn.ni, i kauia a e kauia aua palia ma keia hope aku, alai'a, e paa no kia olelo Beritnniu. ( TJa aponoia i keia !a 10 o lannari, M. 1866. ' " t KAMjBHAMEHA R. V HE KANAWAI E HOOKOMP AI 1 KA LAKiHU ME KE DCTE <>LE. E hooholoia eka Mi ā ine ka Hnle J}haoleto 0 ho Hauwii Poe Aina i akoakoa ka Maolelu feav Kanawai o ke *9upuni : Panku 1. Mai kala aku e hoolahaia'i keia. kanawai, e hookomoia ka lanahu mai na aina e niai me ke dat« ole. Ua apouoia i keia la S1 o Dekemaba, M. H. 1864. R. HE KANAWAI E HOOPAU AI I «4 MOKAKI kaluna 0 NA AINA Mor, A E PAPA AKA A MAD LOA AKU I KA HOO • ULO ANA 6CA MAO 'AKU LA. ' No ka mea, tna ke kanawa! i kapaia " He Kanawai no na Ai ua ponoi o ka Moi, a oie na aiua o ke Aupuni,'' i hooholoia ma ka ln 7 o lune, M. H. 1848, ua ikea ma na olelo mna o ia kanawai, na qjoolu ka Moi loi«»maikai Kauiehameha 111., mahope iho ' o ka hookoe ana i kekahi J£iau aina nona iho, ua huokuu a hoolilo aYu oia i ua .'Lii, a mē tift itiakaainana i ka hāpanui o kona aiu» Moi; a no ka mt!», ma ia kanawai, ua oleiuia 113 lilo kekahi aiau oiua i heluia he mau aina ponoi o Kamehiinieha 111., nona nrt a in) kona poe hooilina a me na hope ona, a innn lua akn, a e hooponoponoia ia . mau aina e like me kona makeinake alii a ,me kona manao, koe wnle no na kuleaua o na kanaka e iioho ana ma na mau aina la; a no ka mea, ke ano niaoli o ia mau huaolelo " kona poe hooiliua a me na hope oiia," oia no na hooilina a me na hope mat.j ka Noho Moi; a no ka mea, ma ka moplelo , e pili ana i ua man aiua la, ua hoomaopo- ] poia, ua huoliloia ua niau aina uei i ka Moi 1 mea e kolīua ai ika lianohauo o Noho Moi, a iioīaila, he inea'poino i ka lehuL'hu ke hooliloin aku a hooemiia paha na aina Moi; a no ka mea hoi, iluko o ka uianawa i noho Moi ai na 'Lii elua i make aku la, naliooeoii nuiia ia man aina, a ua moraki ia no e noho uei. uo oa dala hē mahuahua : Noiaila, * 1 ' - E hooholoia e Tsa Moi a tfie ka Hale Ahaolelo o ko Hnwuii Pae Jlina i ako koa il ko o ka » Akaolelo kau Kanaw io ke Jhfpūūi: ' Paukn 1, Ua kanohaia ke Kuhina Waiwai e hoopiika i mau Bilti Dala Aupuhi. me na palapala,nku panee pu, no na dala hē kunyko! u tausaui, e <ii ole aku ka uku panee mallina 0 ua hiau bi!a da!a nei i ka uniikumaniHlua hāpa hanen n6 1?a makahiki, a e hooKaaia ka nku pau6b i kela a me hapalua tuakahiki,~a o ua njiau 4>iia dala la, e hiki no ke uku pau ia i ka manawa a ke Kuhina Waiwai e manao ai he pono, iloko nae o ua be iwakalua e hiki uiai ana, E hoopukaia ua mau bila dala nei i ka inanawa kupono, i na o na aiaa lloi i hoakakaia mahope ae nei, a e hooliloia i mea e hoopau aku ai i na rnoraki maluna o na aiua Moi, e waiho hookaa oi(e ia aua mahope iho o ka lioolilo pau lua īa ana o ka waiwai ponoi o ka Moi i hala aku nei e ka luna hooponopono oua waiwai ponoi la. Oia hoi ka waiwai i kupono i ka hooliio ia pela me ke. kue ole i ke kanawai, i mea e hookaa ai i na aie i olelo ia. Pauku 2. Ke haawiia nei ka mana i na k nniaina i oleloia, o lakou pu me ke Kuhina Waiwai, e h<Mjponopono no ka hookaa i na rnoraki i olelola ma na p&uku malnna iho, a e kuai aku i na bila dala Aupuni no ia inea, ma ke ano hoi e pono ai tce„ Aupuni. Paukn 3. Qna aina a pau i hoolilo ole ia, a e koe ana iloko o na aina i hookaawaleia nia ke kanawai i hooholoia ma ka la 7 o lune, M. H. 1848, e olelo aua " oia na aina pouoi 0 Kainehameha 111., nona no a no kona poe hooilina, a me na hope oiia a mau Voa akn," a ua ili mai ia mau aina i ka Moi Kamehanaeha V., e hookapu loaia ia muu aina mai keia la aku, aole noe hiki ke kuai hooliloia, aka, e hooiliia'ku i ka poe| hooiīina a, me na hope okā Noho Moi a mau loa aku. A ke Looliolo hou ia nei, aole no e kn i ke Kanawai ma keia hope aku, e hana i ka palapala hoolimulima uo kekahi o ia mau aina, no na makahiki e oi aku ana i ke kanakoln. Pauku 4. He mana ko na komiaina o na aina Moi e haoa i na piilapala hoolimalima knpono o lā mau aina, no na makahikl i mauaoiu he pono, i oi ole aku nae i kekanakoiu, aka hoi, aole no e ku i ke ke ohi e i , kekahi uku no Ra huolimalima ana o kekuhi aina Moi, e oi aku 'ana i kii makahiki hookaJh luanma o ka manawa e uku ai, e laa no lea iawe ana i t)iku ma ke ano he jaku makaua, no ke kakau inoa ana i kekahi palapala hoolimalinia uin'a, na papaia. A o na ukn hoolimalima a me na loaa a pan o ia tnangina, mahope o ka hoolawa ana no na lilo.o hoopoaupouo aua, ua ka Moi no ia e uoho ana ia manawa, a i>o koua mau pono wale no, a e nknia.aku e na komiaiua mamuli d ke kikoo ana'ku o ka Moi, koe nae ka luanawa i ot> ole ai ka Moi ma ke kaa«wai, alaila, e e like me ka mea e kauohaia e ka Ahuo'elo no ka pono o ua Moi opiopio la, a hiki i kona wii e oo ai. A e koe no hoi na luea i olelo ia malalo iho. ' Pauku 5. Ka ua poe kqmtsiua nei e hookaawale noloko ae o na loaa a pau o ia niau aiila, i ka hapaha o ia ma'u loaa i kela a me keia makahiki, a e waihoia ia mau dala iuu • ka Waihon» Data Aupuni, a e hooliīoia aku | ina ka hookaa aua i ka uku pauee inaluna o ; na bila dala Aupuni i hoakaka mua ia, ft ina ua kaa a pau h>u ka uku pauee, & koe iho ; kekahi dala, alaila, e hoihoi aku ia «na ka okn ana i ke komupaa o ia mau biTa data, a hiki i ka manawa e hookaa loa ia ai na dala 1 kauohaia uu kui» kao«ww. I*auku 6. Ēkolu īneii hoa oka Papa Komieina o na Aina Kot, a~e kohoia lak.m e ka Mvi; e w«» i* eltta o lakou uoloko ae o na Uoa u ka Alia K.uhina, a e JUapai kua 4-ka «ihaiia komieina me ka ujv» ole, » o koluo na komieioa he luna aina fa, a e uku la oias n<>M?o ae n h>»a o aa* ai&a» e like ine ka mea a ka Moi e Ihmhoīo ai. ! Da aponoia i keia la S o lannan, M. H/ ■ i*** kamehameua Hf KANAWAI ' j E H<KVKUKC JISA I »JKU SiAt* KO KA MoiWAHIKE fiBU. j | So k* wm« ma o» Kanawai o keia Aupuni .e I -noiio uei, ua loaa i ma.wahiue kaueinake a 1 • • •. ..»•

na'Moi o Hawaii k_» inahele hopakolu, iloko o ua aina Moi;i uo ka mea, ao!e no i »H»no ke hooemiia ka nui o ia man a n«> ka mea hoi, un knpoiio a ua pololei e hf»ota%t}rft a e honkuō&onoia ka MoiWahine o Kmma, e iike me ka n«>ho hanoham ana i ku i kona auo Alii; Nolaila, E HOOHOi/iu e ka M»i <t me ka H«le Ahaolelo o ko Hawaii Pae Aina, i aki-akoa iluko o ko e o kau Kunawi o fct Jiupuni: 'Pauku 1. E nkuia $a Mmwāhi'ne Emma noloko ae o'Ba Waihoua Dala o fte Aupuni. i kigla hie'keia makahiki, oiai kona. ola ana. i na dala he Eono Tausaui, ke hookoia nae na mea i oleloia malalo iKf» nei. r ■ . ; Pauku 2. Mamua ae o ka uknia ana oke*kfehT dala i hoi)li(il<iia ma kefa. Kanawai, ? hookuu mai ka Moiwahine Emma ma ka palapala hoolilo kupono, i koua mau kuleaua a pan iloko o na Aina Moi. Pauku 8. E tiiki no i ka Moiwahine Emma e kikoo aku a loaa mai ka uku makuhiki i ,oleloia ma ka pauku mua no ka manawa mai ■ ka la i make ai o k« Moi Kamehameha .IV., ke hookuu nae nia i kona kuleaua hapakolu | iioko o ns Aina Moi a me koti> mau haawin» e ae %'pau a ke Aupuni mai, naai kn.la mai o ia make ana. ' Uā aponoia, i keia la*3l oDekemaba, M. H. 1864. KAMEHAMEHA R. HE KANAWAI E.HOOHOI.O AI I lUAWIKAWU ko KJV MEA. KIE .. ......M. MAIAIP .K|bluanaq.A» No £a hea, ua noho hana ka M.ea Kiekie Mataio Keknanaoa, ka'makuakane o ka Moi i hala akn nei o Kamehameha IV., a o ka Moi e noho nei, Kaniehameha V., a o ka Mea Kiekie ,Victojāft Kamamalu Kaahumanu, ka houilma o ka Noho Alii, i na uiaka-, hiki ī oi akm ue kanaha, mannili o ko Anpuni s-««!fMltaikai nni ka lehulehu ia ia ; a uo ka mea». oa hoike mai nei ,ia i kona niakeinake e hookuuia. oia. mai na hana Aupnni e ae, no ka nui o kona mau makahiki; a no ka mei hoi, he kup<ino, oiai ua haalele ka lawelawe loihi ana e ka Mea. Kiekie i nu Oihana Aupuni, e hoike aku keia lahui okoa i ke āloha n me ka maha.lo no kotia mau hatia noiau : Nolaila, E hooholoia e ka Moi a me ka Hale Ahaolelo o ko Hawaii Pae Jlim i akookoa iloko o ka - Ahaolelo kau Kanawai o ke Jlupuni: Pauku I. Ma keia, ua haawiia na ka Mea Kiekie Mutaio Kekuauaoa, EhaTaueani Dula iio kela makahiki keia uiakahiki, oiai kona ola aua, a ua kauohaia ke Kuhina Wniwai nkn aku ia mau dula, noloko ae o ka Waihona t)nla o ke Aupuni, ma ke ano e like me na uku makahiki, a me na haawina e ae a ke Aupuni e uku ai ma ka nmliahiki paha, a lua ka hapa makahiki paha e iiKuia'i. P-ankn E hiki no i ka Mea Kiekie ke "kikoo aku i ka Waīhona Hala o ke Aupuni no ka haawina i oleloia ma ka pauku mua, uiai ka lu'ku i.l>ooholois'i keia kanawai; aka hoi, aole no e haawiia kekahi dala noloko ae 0 ka Waihoua Dala o ke Aupuiii niamuli o na oielo o keia kanadai, aia a haalele, a pan puha n& knleuna o ke Mea Kiekie e loaa'i i uku iio kekahi Oihaua inalalo o ke Ua apouoia i keia īa 31 o Deke<naba, M. H. 1864.. , KAMEHAMEHA R. HE KANAWAI E hookhmuia'i i Ppe Dai,a Pale Aie. E hooholoia e k" Moi a me ka Hale J3haolelo 0 ko Hawaii Pae Mna i akoukoa ihko o ka Ahaolelo kau Kanaipāi o ke Āupuni : Punku 1. E kauohaia a ma keia ua knuohaia no ke Kuhina Waiwai e hōokaawale ma ke an > paie aie, i na dala a paui il >ko o ku Waihona o ke Aupuui no ke kgai ana aku i na aina Anpuni. ■. - Pauku 2. O na dala a pau i hookaawaleia pela e hooliloia aku ma ke kuaiana a me ka hookaa ana i oa.Bila Dala Aupuni a iue aa Bila Aie 'e ae o ke Aupuni i laweia mai i kela a uie keia mauawa e hookaa'i ma ka Waihoua Aupuui. Pauku 8. E kanohaia a ma keia e kauohaia no ke Kuhiua Waiwi e hookaawale no ia puu dala i na loaa a pau o ka Waihona m« ke kuai ana i na aina Aupuni mai ka la mua o lanuan', 1864. • Paukn 4. E haawi a e ukn aku ke Kuhi na Waiwai i ka ukupanee i ehiku hapahaneri uo ka makahiki, maluna o .na dala a pau i waihoia nia ku Waihoua Dala Aupuni maiimli o na olelo o keia kanawai, na dala hoi i hoolilo ole ia, e like me ka uiea i olelaia uiaiiina iho. Pauku 5. E lilo keia i kanawai mai ka la aku o kona hoolahaia aua, Ua aponoia i keia la 31 o Dekemaba, M. H. 1864. KAMEHAMEUA RHEKANAWAI . E huuulau'i &s K.ghina Waiwai. No ka mea, ua hoomaopopoia ma ka Palapala Hoikea ke Kuhiua Wniwai, i waihoia mai uia ka la 15 o Okasoba i haia ae nei, na ukuia kekahi mau pnu dala mamuli o ka olelo hooholo o ka Ahakukamalu, no na pilikia i hiki iHai me k» hoomauao ole iu maniua; a penpi ua lilo la : No na'lilo o ka hoolewa ana i ke kino kupa-, pau o ka Mea Kiekie" ka Haku o Hawaii, $4,589.65; hō tiH iilo "no ka hoolewa ana i ke kino knpapan o ka Moī Kamehameha IV'., 11,897.11; 110 na lilo no na hoike i hoounaia akn i Kalaloiii, $1,000: kukua kij. 1 ka wa no ka Hlālemai o ka Moiwahine, ♦2,000; IK» Hina $3,500. A o ka huina o s ia mau dala a pau loa, h8 iwakaluakuniamawt<lu tausani, eiwa hwueri kahaonokuinamaono dala, uie kanuhikukunianiakoln ketieta; a no ka mea, ua potoai niai ;ke Kuhiua Waiwai, e hookuula oia uo ia mau dala i hooliloia : Nolaila, E HOOiiOLOiA e ka Moi a me ka Ha e Jlhaolelo o &e <p«iuxm Pne Jtna i akoakoa iioio o ka JihuoU o kau Kanawai o kt Jlupu/ii : Pauku 1. E huikalaia, a e hookuu loa ia aku ke Kuhina Waiwai no ia mau puu dala 1 hooliloia pela, a ma keia ua aponoia kela •hoolilo ana, e like mo ke ani» i h6tk«ia'i ma 'MHilo noloko ee o ka Waihona Dala o ke Aupniii. iloko o na makahiki eloa, i pau ai ma k(S 1a 31 o Maraki, 1864. tTap6hoia i keia !a 10 o lamiari, M. H. IM6. KAMEHAMEHA R. OLELO HOOHOLO. f S BOOBOLOIA. o ka uku makahiki ihooholoi* e ka Aiiaok'io u<> ,- e kokua Lunakanawal Ki*jkie Aiua.m» Vu h mjIoH ana i ka Paoku ke Kai.aw-' e hookaaia oo ia haawiua niai ka la 16 aku o FeWrurtri, M. H. 1864, a e hiK»k«awaleia uo i haawiua au ia moa. U* aponoia i keia la 10 o lannart, 3f. H. KAMEHAMĒHA R. f *I HANAWAI j E H(|ii ai i K.c Kc*us;a. Waiwai e Hooka* : JL|^ c gftS.UAN'A. 0 «AeiOl I k.O iAkOl' *AC

Dam a xe Pia 0 »A HIKIIKA Va E HO6HOLOIA KA BiLA HaAWIN'A.' "V"V^ E HOOHpLOiA «lra JVoi ame ia Jj[QJs Maohlo o ko Huioaii Pne 'Mw i akiakpu Uoko o ka Akaolel» kau Kanawii o ke \ftypuni : Pauku 1. Ke haawiia aku u6i ke Kuliim Waiwai ka.mana e hookaa aku, noloko <4Hti o ka Dala o ke Anpnni, i na onawina da]a o kela a me keia mea o ka poe hana o ke Aiipuui/ i ko lakon uku knpojio a ■ne lilo uo ke ola ona ]jiki.i i ,ka manāwa e liooliololoa ia \a Bila "Haa,wl«a. Ua opouola i keirf la 20 o Okatoha, M. H. 1864. . . . E. -~SB «A??AWAI Nt> ka Fo6Baa"~ana ī KA LllO 0 ka Ahaolelo Kau Kakawaio 1864. E hoohoī.oīa e ka Moi a jne Aha'olelo o ko H(iu>aii Pae Aina t akoahoa iloko o-ka ! Ahaoleīo kau Kamwai oke •ūupuui : Paukn l. 'E hookaawaleia na dala eono triusaui ($6,000) noloko #e o ka Waihoua Dala Aupani, i mea e uku ai i na lilo o ka Ahaolelo kau kanawai o 1864. apt»uoi»,.i UlB o Q!t&toba, M. H. 1864. j'.~ KAMEHĀMEHA R.