Ke Au Okoa, Volume I, Number 21, 11 September 1865 — Page 3
Bila Haawina no 1864 a me 1865.
E HOOHOLOIA e ka Moi a me ka Hale Ahaolelo o ko Hawaii Pae Aina i akoakoa iloko o ka Ahaolelo kau Kanawai o ke Aupuni:
Pauku 1. O na haawina dala mahope nei, i hiki aku kona huina i na dala he elima haneri me kanahikukumamaha tausani, elima haneri me kanahikukumamaha dala me kanahikukumamaha keneta, i haawiia ia mau dala mai loko ae o na dala e waiho ana iloko o ka Waihona Dala Aupuni no na lilo o na makahiki elua, e hoomaka ana ma ka la mua o Aperila, 1864, a e pau ana i ka la 31 o Maraki, 1866.
NO KA MOI PONOI.
Ko ka Moi dala ponoi me ka Oihana Alii.....$34,000
Puuku me ke Kakauolelo a ka Moi..... 5,000
$39,000
HAAWINA HOOMAU.
No ka Moiwahine Emma.....$12,000
No ka mea Kiekie M. Kekuanaoa..... 8,000
$20,000
OIHANA KALAIAINA.
No ke Kuhina.....$8,000
No ke Kakauolelo mua..... 4,000
" " alua..... 3,000
Na Elele me na Kiai..... 832
Kiaaina o Maui..... 3,000
" Kauai..... 2,000
" Hawaii..... 2,000
" Oahu..... 3,600
Kakauolelo Kiaaina o Oahu..... 500
" " Maui..... 600
" " Kauai..... 500
" " Hawaii..... 1,200
Ana Aina..... 800
Oihana Kinaiahi o Honolulu..... 5,800
No ka Makai Kiekie..... 6,000
Makai Nui o Maui, me ka uku kakauolelo, na ka Makai Nui e malama i ka Oihana Luna Dute, me ka Luna Awa o Lahaina..... 4,000
Makai Nui o Hawaii, me ka uku Kakauolelo, na ia Makai Nui no e malama i ka Oihana Luna Dute me ka Luna Awa o Hilo..... 4,000
Makai Nui o Kauai..... 1,600
No ke ola o na Lawehala..... 9,000
Luna Hale Paahao, Oahu..... 3,000
No na Makai o Oahu..... 13,000
" " Maui..... 4,128
" " Hawaii..... 1,968
" " Kauai..... 1,064
Lako palapala no na Aha Hoomalu a me na Aha Apana..... 500
Lako palapala a me kela a me keia lilo o ka Oihana..... 1,000
Luna Leta Nui..... 3,600
Kakauolelo a ka Luna Lete Nui..... 1,600
Lawe Leta o Kauai..... 300
" Oahu..... 416
" Maui..... 600
" Hawaii..... 1,500
Na lilo no ka Papa Ola, no ka uku i na Kakauolelo o na Halemai, kuai ana i ka palahehe o lima, me ka uku o ka poe lima, na lilo o na Aha Koronero, no ka hookaawale loa ana a me ka malama ana i na poe mai Lepera a me na mai e ae..... 30,000
Hoolimalima no na Keena Oihana..... 2,400
Kope ana i na moolelo o ka Aha Kukamalu..... 200
No ke Paipalapala Aupuni, me ka hoopuka ana i Nupepa..... 15,000
Kokua ana i ka Mahiai me ka Eemoku..... 5,000
Luna Wai me ke Kakauolelo Makeke..... 2,400
Uku o na Luna Alanui..... 8,000
Kuai ana i na mea lako hana Alanui..... 1,000
Uku poho no na Alanui..... 500
No ka hana hou ana i na Alanui ma Hawaii..... 2,000
Na ka hoomaikai ana i ke Alanui ma Aalaloloa, e hooliloia e like me ka manao kupono o ke Kuhina Kalaiaina..... 1,000
Hana hou ana i na Hale Aupuni, me ka Halemai Moiwahine..... 11,250
Hale Papaa no ka Hale Dute..... 850
No ka Oihana Wai, na Uwapo, Mouo, me ke awa o Honolulu..... 4,000
Uwapo o Keawaiki, Lahaina..... 700
Kuai ana i Heleuma me ka Mouo no Waialua, Oahu..... 400
Hana ana i ke awa o Honomalino..... 800
Mokumahu "Pele," e hoihoiia na loaa a pau i ka Oihana Kalaiaina..... 12,000
Uku no ka hopu ana i na lawehala..... 3,000
Noo ka Hale Lanahu me ka Hale Aila ma Waikahalulu..... 1,500
Na Alahaka ma Oahu..... 1,800
" Maui (Wailuku)..... 753.38
" " e hooliloia e like me ka manao o ke Kuhina Kalaiaina he pono..... 700
Na Alahaka ma Hawaii..... 2,000
Eli ana i ke awa o Honolulu..... 1,600
Hale malama i na pupule..... 12,000
Ilina e hoopaaia'na..... 8,000
$221,961.38
OIHANA O KO MA AINA E.
No ke Kuhina.....$8,000
No ke Kakauolelo Oihana..... 4,000
No ke Komisina o ka Moi ma Ladana..... 1,600
Lilo o na Agena ma na Aina E..... 1,600
Uku Leta, pepa me unuhiolelo..... 2,000
No na Elele ma na Aina E..... 4,000
$21,200
OIHANA WAIWAI.
Na ke Kuhina.....$8,000
No ka Luna Buke Helu..... 4,000
No ka Luna Dute Nui..... 5,000
Kakauolelo o ka Luna Dute Nui.....3,000
Kiai Oihana Dute me Awa, Honolulu..... 2,400
Luna Hale Papaa o Honolulu..... 2,000
Luna Dute me Luna Awa, Kawaihae..... 400
Luna Dute me Luna Awa, Kealakekua..... 200
Na Kokua Kiai Dute Honolulu me awa e ae..... 1,200
Lako palapala me na lilo e ae, Hale Dute..... 1,000
Uku o na Lunahelu, 4 hapahaneri..... 10,000
Uku o na LUnaauhau, 5 hapahaneri..... 6,500
Kela a me keia lilo o ka Oihana..... 1,000
Uku hoolimalima kahua uapo..... 2,000
Dala kokua i ka Halemai Moiwahine..... 10,000
Dala Halemai i manaoia..... 2,000
Kukui Awa o Lahaina..... 500
Uku panee maluna o ka Aie Aupuni..... 28,500
Ukupanee maluna o ke Dala Kula..... 4,800
Ukupanee maluna o ke Dala hoonoho haumana..... 360
No ka hoonoho haumana..... 1,500
Kuai ana i waapa me ka uku o na hoewaapa..... 916
$96,276
OIHANA KAUA.
No ke ola o na koa.....$40,000
OIHANA HOONAAUAO.
No ke Kahukula Nui.....$4,000
No ke Kakauolelo..... 3,000
Lako palapala me kela a me keia lilo..... 1,000
No na Kula Hawaii a me na Kula Enelani, e hooliloia e ka Papa Hoonaauao e like me ka Pauku 49 o ke Kanawai e hoopau ai i ka Mokuna 10 o ke Kanawai Kivila a e hooponopono ai i ka Oihana Aopalapala o ke Aupuni..... 24,000
No ke Kula Hanalima me ka Hoopololei..... 6,000
$38,000
OIHANA KANAWAI.
No ka Lunakanawai Kiekie.....$10,000
No ke Kokua Lunakanawai Mua..... 8,000
" " " Alua..... 6,125
No ka Lio Kuhina..... 8,000
Hookahi Lunakanawai Kaapuni o Oahu..... 1,200
Ekolu Lunakanawai Kaapuni o Hawaii $600 pakahi no ka makahiki..... 3,600
Lunakanawai Kaapuni o Maui..... 2,400
Lilo o ka hele ana o ka Lunakanwai Kaapuni o Maui..... 200
Lunakanawai Kaapuni o Kauai..... 2,000
L. K. Hoomalu o Honolulu..... 4,000
" " Lahaina..... 2,000
" " Hilo..... 1,600
Kakauolelo Aha Kaap. Ap. 2..... 400
" " " mua, Ap. 3.... 300
" " " alua " 3.... 300
" " " " 4..... 300
" " Kiekie..... 4,000
" Alua o ka Aha Kiekie..... 2,400
Maheleolelo me Unuhiolelo Aupuni..... 2,000
Na lilo o ka Aha Kiekie me ka uku o na hoike ma na hihia karaima..... 2,200
Na lilo o ka Aha Kaapuni, Apana 2, me na lilo no ka hele ana o na Lunakanawai me ka Loio Kuhina..... 1,200
Na lilo o ka Aha Kaapuni Ap. 3.... 1,000
" " " " 4..... 400
Lako palapala Aha Kiekie me Kaapuni,..... 500
Kuai ana i na Buke Kanawai..... 500
No ke pai hou ana i ka Buke I o na Olelo Hooholo o ka Aha Kiekie ma ka olelo Hawaii a me ka Buke II ma ka olelo Hawaii a me ka olelo Enelani, a me ke pai hou ana i ke Kanawai Hoopai Karaima, $3,150—e kikoo ia ia mau dala mai loko ae o ka haawina no ke Paipalapala Aupuni.
Uku o ka L. K. Ap., Puna, Hawaii..... 500
" " " Kau, "..... 500
" " " Kona A. "..... 500
" " " Kona H. "..... 500
" " " Koh. A. "..... 500
" " " Koh. H. "..... 500
" " " Hamak. "..... 500
" " " Wailuk. Maui..... 500
" " " Hamk. "..... 500
" " " Hana, "..... 500
" " " Kaupo, "..... 500
" " " Lanai..... 300
" " " Molokai..... 500
" " " Ewa & Waianae, Oahu..... 500
" " " Waialua me Koolauloa Oahu..... 500
" " " Koolaupoko, O..... 500
" " " Hanale a me Anahola Kauai..... 700
" " " Lihue, K..... 500
" " " Koloa, "..... 500
" " " Waimea K., a me Niihau..... 500
$74,625
KELA LILO KEIA LILO.
Na lilo o ka Aha Kiekie.....$1,000
Haawina ku i ka wa no L. Andrews..... 2,000
Haawina ku i ka wa no Ioane Ii..... 2,000
Kakauolelo o ka Ahakukamalu, $5 no ka la..... 200
Lako palapala me na lilo e ae o ia Aha..... 100
Kuai ana i moku no ka Moi a me na lilo no kona kaapuni ana..... 7,173.34
Lilo no ka Ahaolelo..... 7,000
Waiwai o J. Dunn..... 408.61
" J. Bradney..... 391.86
" Takalaihi..... 28.21
Na uku makahiki i kaa ole (Papa C)..... 552
No ka hookaa ana i na uku i hookaa ole ia o na Lunakanawai Kaapuni o Oahu a hiki i ka la e hooholoia'i ka Bila Haawina, e nana ia ke ano o ia mea a e hookaaia e ke Kuhina Waiwai..... 1,200
No ke dala koe aku i ka Moiwahine Emma no ka Haawina Hoomau, mai ka la 30 o Novemada, 1863, a hiki i ka la 31 o Maraki, 1863, e like me ka Pauku 3 o ke Kanawai e hookaawale ana i Haawina Hoomau no ka Moiwahine Emma..... 1,333.34
Koena o ka uku o ka Loio Kuhina..... 125.00
$23,512.36
HOULUULU.
No ka Moi.....$39,000
Na Haawina Hoomau..... 20,000
Oihana Kalaiaina..... 221,961.38
" o ko na Aina e..... 21,200
" Waiwai..... 96,276
" Kaua..... 40,000
" Hoonaauao..... 38,000
" Kanawai..... 74, 625
No kela lilo keia lilo..... 23,512.36
$574,574.74
Pauku 2. E kau no ke Kuhina Waiwai ma ka aoao o na loaa o ka Bila Haawaina o 1862 a me 1863, i na koena a pau i haawiia ma ke kanawai i aponoia Augate 23, 1862, aole nae i ukuia a hiki i ka la 31 o Maraki, 1864, aole hoi i hoakakaia ma kahi e, a oia mau puu dala a pau, e manaoia aole e ukuia no na kumu i haawiia i kinohou.
Pauku 3. E hoomau aku ke Kuhina Waiwai i ka uku ana o na uku makahiki i oleloia ma keia kanawai, ka uku o na koa a me na makai, ua lilo o ka Oihana Kinai Ahi, ka Aha Kiekie a me na Aha Kaapuni, na Bila Aie o ke Aupuni a me ka uku hoopanee pu, a me ka uku hoopanee ma ke dala kumupaa no na kula e waiho ana iloko o ka Waihona, a hiki i ka la 30 o Iune, 1866, ke hooholo ole ia he Bila Haawina hou mamua ae o ia la.
Pauku 4. Aole loa e ku i ke kanawai ke uku ke Kuhina Waiwai, aole hoi e ae e ukuia'ku i kekahi dala mailoko ae o ka Waihona no na kumu e ae, no na kumu wale no i hoakakaia ma keia kanawai; aka hoi, o na dala a pau i waihoia mai iloko o ka Waihona no ka manawa pokole, a ua haawiia aku no ia he palapala hoike aie, a me ka uku hoopanee ma ia dala, e ukuia no i ka manawa i oleloia me ka haawina ole, aka, ina e puka mai ka mai luku, a o ke kaua, a ke kauaia mai, a o ke kipi, a me na pilikia e ae o ka lehulehu, alaila, e hiki no i ka Moi iloko o ka Ahakukamalua, ke haawi i na dala kupono no ia pilikia, a e hoike ke Kuhina Waiwai i ka Ahaolelo e hiki mai ana, no na dala a pau i ukuia mamuli o keia olelo.
Pauku 5. U ku no i ke kanawai ina i pau e kekahi haawina okoa iloko o kekahi oihana, e hoolawa ke poo o ka oihana ia ia noloko ae o ke koena o kekahi haawina okoa e ae, iloko o ua oihana nei, ina he koena; na ke poo o kela oihana keia oihana e hoike i ka Ahaolelo mahope iho, i ke dala i hooliloia pela; aka hoi, aole i aeia ma keia e hoolilo aku i na haawina no na hana hou ma kekahi Apana Kiaaina mawaho ae oia Apana.
Pauku 6. He hiki ole i kekahi mea ia ia na Oihana Aupuni elua i hookaawaleia ka uku makahiki no ia mau oihana, ke ohi i ka uku i oi aku mamua o ka uku o ka mea kiekie o laua, ke oi aku ka uku o kekahi o ia mau oihana mamua o elua tausani no ka makahiki, a, aole no e ukuia oia i kekahi uku e ae a uku i oi aku paha.
Pauku 7. E lilo keia i kanawai mai kona la aku i hooholoia'i.
Uaponoia i keia la 10 o Ianuari, M. H. 1865. KAMEHAMEHA R.
No Ame rika Huipuia.
Ia kakou e hauoli ana i ka la o ka lanakila ana o ka Akau maluna o kona enemi nui o ke kipi kuloko ana o na mokuaina o ka Hema, ua ike ole kakou i na kina a me na ino i puka mai mahope oia lanakila ana.
Ina i olelo kakou he uku hoopai kupono keia i ka poe o ka Hema, no ko lakou hookauwa ana i na nika. He mea makehewa loa ia, no ka mea, aole o ka Hema wale kai poino nui ma keia kaua ana, aka, o ko ka Akau poe no kekahi. A ina paha i olelo kekahi na ke Akua mai keia hoopai, alaila, ua ano like ia me ke kuamuamu a me ka hoino ana aku i ke Akua o ke aloha a me na lokomaikai a pau. No ka mea, mahope iho o ka upai ana o ke Aupuni o ka Hema, a make a pio na koa malalo o Lee, Joanesona, Biurigada, a me na Kenela e ae o ka Hema. Ua loaa i ke Aupuni o Amerika ka poino nui o ka lahui aole i ikeia e kekahi Aupuni mau e ae mai ka hookumu ana o ka honua.
Aia hoi, ua make pu na kipi me na negero, ka mea a lakou i hoinoino ai, a ka Akau hoi ma ke ano aloha i kokua ai, ua make, a auwana ka poe eleele maloko o na mokuaina o ka Hema. Ua kuu ia na negero e lanakila mamua o ko lakou mau Haku iho, a o ke aha ka hope o keia mau mea? Eia no, mamuli o ka manao ana o na negero ua lanakila lakou, ua loaa mai ia lakou ka manaka, molowa, a me ka manao hana ole. Ua olelo ae lakou, "Ua lanakila makou! Ua lanakila makou!!" Pono anei ia lanakila ana me ka maopopo ole ia lakou ke ano o ka lanakila ana.
I ka wa i lanakila ai na negero, manao iho la lakou o keia lanakila ana he hana loaa wale mai, he ai ai wale, a he lole aahu wale. Auwe ke kuhihewa! Aia hoi i ka wa i koi aku ai ko lakou mau Haku e hana me kahi uku uuku, e hoao i ka aelike me na mea e pono ai ka noho hoolimalima ana he Haku a he paahana, ua kahea ae lakou, "ua lanakila makou! ua lanakila makou!! aole hana hou! aole luhi hou!!"
No keia hana ole a loaa ole o ka poe hana, ua wi ka aina, aole mea nana e paipai i ka mahiai ana. Ua lilo ka poe negero i poe ai i keia wa, a o na Haku ka mahi mahinaai. I ka wa i hookuuia'ku ai na negero e lanakila, ua ai hooaunauna lakou i ka ai me ka noonoo ole no kekahi la aku, ua ai ai wale, a ua mahiai ole; nolaila, ua ili mai ka poino paumi a pahaneri a patausani maluna o lakou. Aia hoi, ua wi ka aina mai o a o, a i keia mau mahina i hala ae nei, o ko lakou auamo ana i ke kea mama o ka noho lanakila ana, ua make paumi, pahaneri, a patausani maluna o lakou. Ma Vikabuga, Awa Hukekona, Nu Olina, ma ka muliwai Misisipi, Nu Bana awa alii, Kalekona, a me Savana, ke make la ka poe nika ma ka auwana, a e like hoi me he holoholona la e alakaiia'na i kahi make, me ka helu ole ia o na holoholona e make ana.
Ma Wasinetona, ua ulu ae ka hakaka o na negero me na koa malalo o Seremana, a ua ikaika ke kaua ana. Ua nui ka waiwai i poino, a nui ke ola i ka make no ka poe negero, ka nui o keia hewa; me ko lakou manao ole i ka hana, ua haalele lakou i na kuaaina, a ua hele nui mai ma ke kulanakauhale, aia hoi, e hao ana a me ka aihue wale, ua manao lakou i ko lakou wa e haalele ai i na aina kuaaina a hele i na kulanakauhale, i loaa wale mai ia lakou ka hana ma ka hanalima ana, a o ka pomaikai ma ia hanalima ana, oia ka lakou ai a me ko lakou ola. Aia hoi, aole he hana o na kulanakauhale e loaa ana ia lakou, no ka mea, ua paa pono na kulanakauhale i na lima hana, nolaila, ua hele aku lakou ilaila e make, no ka nele i ka ai ole i ka hana ole, o ka hao wale a me ka aihue ka hope.
No ka nui o keia mau hewa i loohia i na kulanakauhale nui o ka Hema, nolaila, ua olelo ae na luna koa o ka Akau i na negero, "Aole loa e kokua ana ke aupuni ia lakou no ka palaualelo, e hana lakou, a ina aole, e make no lakou i ka wi."
Nui na hewa e loaa ana mai na koa, oia hoi me ko lakou launa ana me na wahine negero, ua kupu ae na mai ino, a mailoko mai o ia mai, he mau make okoa no ia, a ua oi aku ka hoohaumia ana a na koa o ka Akau i na wahine negero, mamua o na negero kane. I ka wa e puua ai na malihini i ke kino make o ka poe negero, i ka wa e hehee ana ka lahui eleele mai ka make tausani, i ka wa e lawe ia ai ka poe negero i mea pepehi wale ia e ko lakou poe nana i hookuu aku ia lakou mai ko lakou noho lulu ana, a i ka wa e hoakoakoa ia ai na negero e noho iloko o ka make ma na kulanakauhale nui, no ka hana, alaila, ua like ia me ka haina o ka ninau, pehea la e hookuu ia ai na negero? No ka mea, i ka wa e hoopaapaa ana ka poe o ka Akau i ka mea kupono e hana ai no ko lakou kaawale ana'ku, aia hoi, ua nalo e aku ka mea a lakou i manao ai e kaawale.
O ka waiwai keia o ka Hema i ike ole ai i keia mea he ilihune, aia hoi, ke hele auwana la lakou ma ka nahelehele, e ai ana i na hua laau, na aa laau, ka ohelo a me na hua ulu wale o ka nahelehele, i mea e maona ai ka opu no ka la.
Ke hoomaka nei ke aupuni o ka Akau e kokua i ka poe wi o ka Hema, aka, ua lohi a ua uuku ka hoomaka ana. I ka wa e holo ana na kaaahi o ke aupuni i hoopiha ia i ka ai, aia hoi, ua hailuku ia aku i na pohaku, a i ka wa e ku ai ke kaa, ua hakaka maoli kekahi poe, i mea e loaa ai ka ai ma ka hao ana, o na koa wale no ka mea hiki ke hoomalu.
O keia ai e lawe ia nei, aole no ka poe wi a make ai, aka, no ka poe wale no i huli aku mahope o ka olelo hoolaha a ka Peresidena, e noho malalo o ke Aupuni o ka Akau. He aloha me ke kuai, he kokua me ka hoihoi ia mai o ke poho, aole mamuli o ka manawalea a me ke kala aloha aku i ka poe i hana hewa aku ia ia iloko o keia kipi ana.
Ma keia hana ana, ua lokoino ke aupuni o ka Akau i kona lahui ponoi iho, aole i manao no ka manao o ka lahuikanaka, aka, no ka pono e loaa mai ana ia ia mahope iho o keia kuai ana i keia kokua ana. ** *
Na Kanaka Kumakahiki.
He mea kupono ole paha ia kakou ke noonoo nui a ke hoopapau ma na mea e pili kuwaho o ko kakou Aupuni a me ko kakou noho ana, aka, e noonoo, e huli, e imi, no na mea e pili ana i ko kakou wahi Aupuni iho, ka noho ana ohana o kela mea keia mea a me ka pono a pomaikai no ka lahui holookoa.
Ua an o kaeha ae na peni, a ua ano pahulu ka manao o ka poe i manao ae, ua pau a ua lawa na mea i hoakakaia no ka pono o ka lahui, kona holo ana imua ma ka hana ana, a o kona emi ana i hope ma ka make ana, a ua ano uiha ae ka ike, me ka ninau iho, "O ke aha hou aku la na kumu e make ai ka lahui?" Me he mea la pela ka manao ana, no ka mea, i keia mau la e hele nei, aole he oili hou ae o na leo uwalo kupinai, e olelo ana, "Ke kumu i emi ai o ka lahui, o ka mea, a o ka mea, a pela aku, &c.
A no ka manao ole o kakou e lalau a wehewehe hou ae mai na manao lehulehu i hoopuka ia no ia mea, he mae pono no ia kakou ke noonoo no kekahi kumu e ae. A no ia kumu e ae ua kau ia ma ke poo o keia kumu manao, "No na kanaka kumakahiki."
Aole paha i ike ia o kekahi kumu keia e lawe iki ai ma kekahi ano i ke ola o na kanaka, aka, i keia wa, ke ike ia nei oia kekahi kumu e make ai a e emi ai hoi o ka lahui kanaka.
I ka hoomaka ana e mahuahua na wahi e mahi ai i ke ko, a ua hoomaka pu no hoi ka mahuahua o na hale puhi ko, ua manaoia ua puka ae keia heewa mailoko mai o ka akoakoa nui ana o na kanaka ma kahi hookahi. Maloko o ia hoakoakoa nui ana ma kahi hookahi, aole he Kauka nana e nana, aohe halemai kahi e lapaau ia ai o ka poe i loohia i ka mai, a i malama pono ia ai. I keia wa, ke maopopo ole nei i kela mea keia mea ka nui o ka poe mai a me ka make, e noho mai nei ma na wahi puhi ko, a ke make nei a ke make ole nei paha? Ke hana nei a ke imi nei paha ka Papa Ola iloko o ia mau mea, aole paha? Na keia mau ninau e kon mai nei i ka poe i manao nui i ke ola o ka lahui, e ike ia keia mau hewa e hoouhi ia nei e ka pouli o ka ike ole ia o na mea i hana ia ma na wahi mahi ko, a puhi ko paha.
Ke manao nei au, aole paha i lalau iki ka Papa Ola me ka ninau iloko o keia mau mea. Ina ua hana ka Papa Ola i keia mea, alaila, ua pono, a no ka laha ole mawaho ae o ka hoike ole ia ana, aka hoi, ina aole i komo ia iloko o lakou ka noonoo ana no keia mau mea e pono ai ka lahui ma ka noho ola ana, a he mea pono no ke hoomaka lakou ma ka ninau ana no ia kumu hewa e loaa nei ma kahi ano, ka emi ana o ka lahui.
O ka hoohana ikaika loa ia kekahi kumu i loaa ai i na kanaka kumakahiki ka mai, a iloko o ia mai ana, e puka mai ai ka ninau, "He mau Kauka kokoke no anei kekahi e noho mai ana? A ua ike no anei ka mea nana i hoolimalima i keia poe kanaka kumakahiki, i ka lapaau ana i na mai a pau e loohia ana i ke kanaka ka pilikia?"
Aole no i pau loa na rula kupono no ka Papa Ola e hana ai, i mea e ike ia ai ka nui o na
mai a me na make, ma kela wahi keia wahi, i mahi ia a i puhi ia ai ke ko, he buke e hoomaopopo ana ia mea, i ka pau ana o kela a me keia makahiki, ka poe e make kohana ana me ka ike ole ia.
Ina he makemake ko ke Aupuni e kokua i ke ola o ka lauhuikanaka, ma kona mau ano a pau, e pono no ke hakilo ia iloko o kana mau oihana a pau. Ina he oihana mahi ko e pomaikai al ke Aupuni, aole nae oia ka mea e waiho wale aku ai me ka nana ole ia aku o kona mau kina, No ka mea, iloko o na ohana noho pono a pau, e loaa ana no ka hewa. Aole no hoi he hewa o ka nana ia a me ka ninau ia iloko o keia mau mea, o ka hewa nui, o ka ike i ka maikai o ia mea, a waiho wale aku me ka manao ole e loaa ana ia ia ka lepo, "E holoi mau i na mea maikai a pau, i mau ai kona aiai. Me ka mahalo,
W. KANEWAIKU.
Ko'uko'u, Sept, 4, 1865.
Ua moe uhane ole na Luna Hooponopono o ke Kuokoa.
E ke Au Okoa; Aloha oe:
Ma ke kakahiaka o ka Poaono iho nei, ia'u e noho ana ma ko'u home, lawe ia mai ana ka'u pepa o ko makou Luna, aka, i ka nana ana iho ma na wahi o na mea hou o Hawaii nei, ua ike iho au ma ia mau kolamu i ke poo nona keia mau hua, "Hei leo mai ka po mai." I kuu kilohi ana iho me ka hoomaopopo, ua hele ae kana pane ana ma ke kae o ka lua hohonu, nona kela nane ma KE AU OKOA o ka pule i hala aku nei. Aole ia i pane kupono mai i ka mea nona ka inoa, "Mea Lawe Nupepa Kuokoa," aka, ua pane laula ia me he mea la na ka Nupepa AU OKOA. Eia wale no ka pono, o ka pane mai ia'u, ka mea nona ia kukulu manao. Ua pane mai ia me ka noonoo ole i kana mea e kamailio ai, no ka mea, ua ike no ia, aole e haawi wale ia mai kana Nupepa, aka, ma ka uku ana aku i na dala maikai ka mea i loaa mai ai ia'u a me lakou la ae. Nolaila, aole au a me lakou la ae i manao, ua kau pono oe i ka pomaikai a me ka pololei maluna ou a me ka mea lawe i kau pepa, alua no ka au, o ke koi mai e uku aku a me ke kii hou mai no, o ka kamalii iho la no hoi ia, no ka mea, aloha ae no hoi kamalii i ke u lua. Aole no paha oe i ike he lahui keia e noho mau ana malalo iho o ka hoomakaulii e ake aku ana o ka like aku hoi me na haole ma ka hoiliili ana i na pepa no ka mea, mailoko mai olaila e loaa ai kekahi pono no ka hoonaauao ana. Ma keia kauoha hou ia ana mai nei, e ka mea nona ka pepa, nolaila, o ka pilikia i loohia i ka Ona nona ka moku, me he mea la, he pilikia ia i ili wale mai maluna ona, me ka moe uhane ole ia. Ina la paha i moe uhane ia, ina la ua ike e ia ka pilikia; alaila la paha, manao ae no na mea e hana aku ai i pau ai ua pilikia la. Ke pane mai nei no, me he mea la he pilikia nui loa keia o ua Ona moku nei, a hookahi pono o ka hele aku e hoopaa i kekahi kanaka waiwai i palapala hoopaa, i hiki ai ke kapili hou ia na hemahema o ua moku nei. E aloha auanei. MEA LAWE NUPEPA KUOKOA.
Honolulu, Sept 9, 1865.
HANA INO I KA HOLOHOLONA. I ka pule i hala iho nei, ia makou i kiei aku ai iloko o ka Aha Hoomalu, e hookolokolo ia ana kekahi mea i hoopii ia no ka hana ino i ka holoholona. Ua lawe mai ka mea i hoopii ia i kana wahine, e hoike ma kona aoao me ka hoopunipuni. I ka hana ana iho, ua poohu ko laua mau lae a i elua, o ke kane, ua hoopai ia elima dala me ke koina, a o ka wahine hoi, he iwakalua la e noho ai ma Kawa, e ao ia mai ai, mai hana hou pela.
NA LILO O KA HEMA.—Ua hai ia maloko o kekahi nupepa o Rikemona, i ka manuunuu o na lilo o ka Hema ma keia kaua kipi mai nei. Ma ka nana pono ia ana, ua ike ia he $5,800,000,000 ka nui ia o ka lilo.
HALE PAI KII.
AIA I KO'U HALE PAI MA KA HALE E PILI ana me ka Hale Leta, maluna'e o ke Keena Pai oka "NUPEPA KUOKOA." Ua emi loa na kii. He mama wale no ka uku no ke pai ana i na kii.
6- tf H. L. CHASE (Keiki)
OLELO HOOLAHA.
E KUDALA IA ANA I KA POAKOLU, LA 13 o Sepatemaba, 1 Lio, i ka Poaono, 2 Lio, 1 Hoki, ma ka Pa Aupuni Pauoa nei, i ka hora 12 o ke awakea.
Na Lio Kudala.
Poakolu —Lio kane ulaula kua puka, ua mahele ia ka pepeiao akau, AP akau.
Poaono —Lio wahine ahinahina, hao ano e. Lio wahine ahinahina me ke keiki, ua lohe mai no au i ka mea nana i lawe mai; no Kahoohuli. Hoki kane eleele hulu iole, III K akau, ua lohe au no Koia.
Na Lio Hou Mai.
Lio kane keokeo kuapuka, KR akau, he waa ka hao. Lio wahine ulaula hao ano e. No Naili. Bipi kane eleele elemakule, O X akau.
P. KAAIAHUA,
Luna Pa Aupuni.
Pauoa, Sept. 9, 1865. 21-1t*
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NONOIIA MAI KA MEA nona ka inoa malalo, e Sarah Adamas Sanford w, e hooponopono ia ka waiwai o Kapule k., ka mea i make me ke kauoha ole. Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau, ke pili, o ka Poakolu, oia ka la 27 o Sept., ma ka hora 10 o ke kakahiaka, oia ka la a me ka hora e hoolohe ai i keia nonoi ana mai, a me na mea kue i hoike ia mai, aia ma ko'u Keena Hookolokolo ma Lahaina, kahi e hana ai.
A. M. KAHALEWAI,
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua.
Lahaina, Sept. 8, 1865. 21-3t.
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NOIIA MAI AU KA mea nona ka inoa malalo, e Keoni Holo, ma kona Hope D. H. Hctchcock, e hooiaio i ka palapala kauoha hope loa o Kukeleau k, o Ponahawai, Hilo. Nolaila, o ka Poakahi, oia ka la 2 Okatoba, 1865, i ka hora 9 o kakahiaka, ka manawa i oleloia no ka hana ana o keia mea, me na mea a pau i hoole, ke pili, ma kuu keena ma Hilo, kahi e hana ai.
G. S. KENWAY,
Lunakanawai Kaapuni.
Hilo, Aug. 28, 1865. 21-1t
OLELO HOOLAHA!
Ke kauoha ia aku nei na Luna a pau o ka Nupepa "KE AU OKOA," e hooili mai ma ka lima o ka Luna Pai, o J. H. Black, i na dala a pau loa, a ia ia wale no, aole ia hai, oia hoi na dala no ka lawe pepa, na olelo hoolaha, na kanikau, a me na mele ; aole hoi e ae ia kekahi palapala hookaa ke ole i kakauia ma kona inoa mai keia manawa aku, e kapaeia no. MA KE KAUOHA.
KA MOKUMAHU "KILAUEA!"
E HOLO ANA IA MAI HONOLULU aku ma ka POAKAHI, SEPATEMABA 11,
LAHAINA, MAALAEA,
KALEPOLEPO, ULUPALAKUA,
HONOIPU, KAWAIHAE,
KAILUA a me KEALAKEKUA.
Ma ia hope aku, eia na la holo o KILAUEA, POAKAHI, la 11 SEPETEMABA.
E haalele ana ka Mokuahi "KILAUEA," ia Honolulu nei, a e holo ana ia i
KOLOA, KAUAI,
ma ka hora 4 o ka la 5 o Okatoba, 1865.
E holo ana ka Mokuahi "ANNIE LAURIE," ma ma na awa o Maui a me Hawaii, i na pule e hoomaha ai o KILAUEA.
JANION, GREEN & Co,
1- tf. Agena o Kilauea.
KALAKO HOU!
KALAKO HOU!
KALAKO HOU!
MAKALENA HOU!
MAKALENA HOU!!
MAKALENA HOU!!!
NO KE KUMUKUAI MAKEPONO LOA!
Na wa e kuai ai, mai ke kakahiaka Poakahi, a hiki i ke ahiahi Poalima.
Ma ke kihi o ke Alanui Nuuanu a me ke Alanui Marine; mamua aku o ka Hotele Royala.
(17-1 y) ISAAC REINHART.
OLELO HOOLAHA.
O KA MEA NONA KA INOA MALALO, HE Luna i hookohu ia e na Komisina Wai, no ka auwai e kahe ana mai ka uapo Waipiula, e holo ana i kai o Auwaiolimu, Waikahalulu a me Kalawahine. Ke papa ia aku nei na kanaka a pau o kela ano keia ano, a me na haole, mai hana ino i ua auwai la, mai kukulu i ka Lio, Puaa, Hale hanalepo a me na mea ano ino a apu. O ka mea kue i keia Olelo Hoolaha, e hoopii ia oia ma ke Kanawai. MAKAPUU,
Luna Auwai.
Honolulu, Aug. 29, 1865. 20-1m*
OLELO HOOLAHA.
E IKE IA MA KEIA, OWAU O KA MEA nona ka inoa malalo nei, ke hookohu nei au ia PUNEE, i Luna nana e malama i ke kai o kuu aina, KAHANA, Mokupuni o Oahu, a o ka ia ana e hookapu ai, e like me ka mea mau ma kekahi mau aina, aia wale no ia la ia. Ua hookohu pu no hoi au ia NAAIAWAHIA, i Luna nana e malama i ua aina la, a me ka malama ana i na holoholona e holo ana maluna o ua aina la. Ina o ka poe e makemake ana e hookuu i ko alkou mau Lio ma ke ano hoolimalima, maluna o ua aina la, e hooponopono ia no me Naaiawahia.
AH SING (APAKANA.)
Honolulu, Sept. 2, 1865. 20-1m
OLELO HOOLAHA.
E IKE OUKOU E NA MEA A PAU, OWAU o ka mea nona ka inoa malalo nei, ke papa aku nei au i na mea a pau, aole e hele maluna o kuu kuleana e waiho la ma
KEEI, KONA HEMA, HAWAII,
aole no hoi e kukulu ia na Lio, Bipi, Hoki, a holoholona e ae, e like me ka palapala kauoha a Kahawaiolaa w., ia'u. J. K. MALAIHI.
Honolulu, Sept. 2, 1865. 20-1m*
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA NONA ka inoa malalo e Muwaa, e hooponopono ia ka waiwai o Maeaawa, no Halawa, Molokai, i make aku nei me ke kauoha ole, a e hooiaio ia kona pili ana ia ia. Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau, ke pili, o ka Poakolu, oia ka la 11 o Okatoba, ma ka hora 10 o ke kakahiaka, oia ka la a me ka hora e hoolohe ai keia nonoi ana mai, me na mea kue i hoikeia mai, aia ma Lahaina, Maui, kahi e hana ai.
A. M. KAHALEWAI,
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua.
Lahaina, Sept. 1, 1865. 20-3t
OLELO HOOLAHA.
MA KA WAIWAI O I (k.) No ka mea, ua noiia mai ka Mea Hanohano E. H. Allen, ka Lunakanawai Nui o ka Aha Kiekie, e Hainawe (w,) no ka hookohu ia ia i Luna Hooponopono Waiwai o I (k,) no Honolulu, Oahu, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poalua, oia ka la 8 o Okatoba, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia noi ana mai, me a na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.
WM. HUMPHREYS,
Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Augate 30, 1865. 20-2t.
OLELO HOOLAHA.
MA KA WAIWAI O DAVID ADAMS (k.) No ka mea, ua noiia mai ka Mea Hanohano R. G. Davis, Lunakanawai o ka Aha Kiekie, e Wiliam Adams, no ka hooiaio i na Palapala Kauoha o David Adams, no Honolulu, Oahu, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poalima, oia ka la 22 o Sepatemaba, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia Palapala Kauoha, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu. WM. HUMPHREYS,
Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Augate 31, 1865. 20-3t
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NONOI IA MAI KA MEA nona ka inoa malalo, e na Ipuwai, e hooponopono ia ka waiwai o Kekalaiwehea, no Kuiaha, Hamakualoa, Maui, i make aku nei me ke kauoha ole: Nolaila ua hoikeia i na kanaka a pau, ke pili, o ka Poakolu, oia ka la 27 o Sept., ma ka hora 10 o ke kakahiaka, oia ka la a me ka hora e hoolohe ai keia nonoi ana, a me na mea kue i hoikeia mai, aia ma Wailuku, kahi e hana ai.
A. M. KAHALEWAI,
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana elua.
Lahaina, Sept. 1, 1865. 20-3t
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NONOIIA MAI KA MEA NOna ka inoa malalo, e Keanu a me Kalehua, e hooponopono ia ka waiwai o Alapai o Wailuku, Maui, i make aku nei me ke kauoha ole: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau, ke pili, o ka Poakolu, oia ka la 27 o Sept., ma ka hora 10 o ke kakahiaka, oia ka la a me ka hora e hoolohe ai keia nonoi ana, a me na mea kue i hoike ia mai, aia ma Wailuku, kahi e hana'i.
A. M. KAHALEWAI,
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua.
Lahaina, Sept. 1, 1865. 20-3t
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA NONA ka inoa malalo, e Kahilahila w., a me Kaea, e hooponopono ia ka waiwai o Mahiai k, no Kuiaha, Hamakualoa, Maui, i make aku nei, me ke kauoha ole: Nolaila, ua hoike ia i na kanaka a pau, ke pili, o ka Poakolu, oia ka la 27 o Sept., ma ka hora 10 o ke kakahiaka, oia ka la a me ka hora e hoolohe ai keia nonoi ana mai, a me na mea kue i hoike ia mai, aia ma Wailuku, kahi e hana ai.
A. M. KAHALEWAI,
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua.
Lahaina, Sept. 1, 1865. 20-3t