Ke Au Okoa, Volume I, Number 22, 18 September 1865 — Page 3

KUMUKANAWAI

I HAAWIIA E KA MOI KAMEHAMEHA V., MA KA LOKOMAIKAI O KE AKUA, KE ALII O KO HAWAII PAE AINA, MA KA LA 20 O AUGATE, M. H. 1864.

Pauku 1 . Ua haawi mai ke Akua i na kanaka a pau he mau pono e pili paa loa ia lakou, oia hoi, o ke ola, o ka noho hoopilikia ole ia mai, a me na pono e loaa mai ai, a e maluhia io ai ka waiwai, a e imi aku i na mea e oluolu ai ka noho ana.

Pauku 2. E hoomaluia na kanaka a pau i ko lakou hoomana ana ia Iehova e like me ko lakou manao; aole nae e hanaia malalo iho o keia haawina maikai kekahi hana kolohe, a me ke kue i ka maluhia a me ka pono o ke Aupuni.

Pauku 3. E hiki no i na kanaka a pau ke olelo, a ke palapala, a ke hoolaha wale aku paha i ko lakou manao no na mea a pau, a maluna o lakou ka hihia; aole hoi e kauia kekahi kanawai e hoohaiki ana i ka olelo a i ke paipalapala, koe wale no na kanawai kupono no ka hoomalu ana i ka Moi a me ka Ohana Moi.

Pauku 4. E hiki no i na kanaka a pau ke akoakoa malie, me ka hoolako ole i na mea kaua, e kukakuka pu no ko lakou mau pono; a nonoi aku i ke Alii, a i ka Ahaolelo o ke Aupuni, e wehe i ko lakou mau pilikia.

Pauku 5. O ka pono o ka palapala kuu kino, no na kanaka a pau ; aole hoi e laweia aku ua pono nei. Aka, i ka manawa i hoopilikiaia ae ka maluhia o ka lehulehu no ke kipi a kaua paha, o ka Moi wale no ka mea mana nana e wehe.

Pauku 6. Aole e hoopaiia kekahi kanaka no ka hewa ofeni, ke hookolokolo ole ia mamua iloko o ka Ahahookolokolo kupono i kela hewa, a hooholoia ka olelo hoopai no ka hewa e like me ke kanawai.

Pauku 7. Aole e hookolokoloia kekahi kanaka no kekahi karaima, a ofeni paha, ke ole ka palapala hoopii kupono, e hoomaopopo loa ana i kona karaima, a i kona ofeni paha, (koe nae ka hoopii luna nui ana, a me na ofeni kupono i ka hookolokoloia iloko o na Ahahookolokolo Hoomalu kulanakauhale, a me na Aha o na Lunakanawai Apana, a me ka hoopai koke no ka hoowahawaha i na Ahahookolokolo), a ma ka hookolokolo ana i kekahi kanaka no kona hewa, e ku no ia imua o na hoike no kona hewa, he alo no he alo; e hiki no ia ia ke kii i na hoike kokua i kona aoao, a me na mea e maopopo ai kona pono; a e hiki hoi ia ia, a i kona kokua paha, ina pela kona manao, e ninau i na hoike ana i lawe mai ai, a e ninau no hoi i na hoike o kela aoao, a me ka hai aku i na mea e maopopo ai ka pono o kona aoao. Ma na hihia a pau, malaila ka pono e hookolokoloia imua o ke jure mamua, e hoomau loa ia no ia pono ma neia hope aku, koe nae na hoopii no ka aie a me ka hoolimalima, o na dala e koiia ana ua emi iho malalo o na dala he kanalima.

Pauku 8. Ina ua hookolokoloia kekahi kanaka no kekahi ofeni, a ua hoopaiia, a ua hoopukaia paha mamuli o ka palapala hoopai kupono, alaila, aole e hiki ke hookolokolo hou ia ia no ia hewa hookahi.

Pauku 9. Ma ka hookolokolo ana no kekahi karaima, aole e koiia kekahi kanaka e hoike kue ia ia iho, aole hoi ia e hoonele ia i ke ola, a i ka malu, a i ka waiwai paha; aia wale no mamuli o ke kanawai.

Pauku 10. Aole no e noho kekahi i luna kanawai, a i mea jure paha, e hookolokolo i kona hoahanau, ina oia ka mea hoopii a hoopiiia paha; aole hoi i ka mea i pili ia ia, a i kona hoahanau paha, ma ke ano hui waiwai.

Pauku 11. Aole loa e noho kauwa kuapaa kekahi kanaka maloko o keia Aupuni, koe ka hoopai ana no ke karaima. Ina hoi e hiki mai kekahi kauwa kuapaa ma keia Pae Aina, o kona lanakila no ia.

Pauku 12. E malu no kela kanaka me keia kanaka ma kona kino, a me kona hale, a me kana mau palapala a me kona waiwai; aole e hopuia, aole hoi e huliia me ke kumu ole; aole hoi e hoopukaia ka palapala kena ke maopopo ole ke kumu pono ma ka hoohuoi, a ma ka hoohikiia o ka mea nana i hoopii; a e hoakakaia iloko o ua palapala nei, kahi e huliia a me na kanaka, a mea e ae paha e hopuia.

Pauku 13. Ke hoomalu nei ka Moi i kona Aupuni, no ka pono o na kanaka a pau malalo ona; aole hoi e imiia ka pono a me ka hanohano, a me ka waiwai o ka mea hookahi, a o ka ohana hookahi paha, a o ka poe ano hookahi paha o kona lahuikanaka.

Pauku 14. He kuleana ko kela kanaka keia kanaka e noho ana maloko o ka lahui, e hoomalu pono ia ma na mea maikai o kona ola, a o kona waiwai, a o kona keakea kumu ole ia paha, e like me na kanawai; a nolaila, e koiia aku oia e haawi mai i kekahi mahele kupono o kona waiwai, i mea e mau ai ia maluhia; a e kokua mai hoi me kona kino ponoi; a i ole ia, me kekahi mea like paha, ke pono. Aka, aole nae e ohiia ke kauwahi o ka waiwai o kekahi kanaka, aole hoi e haawiia no ka pomaikai o ke Aupuni, me kona ae ole; a i ole ia ma ka hooholo ana o ka Hale Ahaolelo, koe nae na hana kaua o ke Aupuni, i ka wa kaua, a me ka manawa hoohaunaele kuloko. Ina e laweia i kekahi manawa ka waiwai o kekahi kanaka no ka pilikia o ke Aupuni, e loaa no ia ia ka uku kupono no ia waiwai.

Pauku 15. Aole loa e kaulia, a e ohiia kekahi dala kokua, a o kekahi dute paha, a o kekahi auhau paha, o kela ano keia ano, me ka ae ole o ka Hale Ahaolelo; aole hoi e unuhiia e kekahi dala oloko o ka Waihona Dala o ke Aupuni, me ka ae ole o ia Ahaolelo koe nae ka hiki ana mai o na pilikia, oia ke kaua, ke kauaia mai e ka aina e, ke kipi, ka mai ahulau, a me na poino e ae o ka lehulehu, i ka wa i akoakoa ole ai ka Ahaolelo; aole hoi ma ia manawa me ka ae ole o na Kuhina a pau, a me ka hapanui o na hoa a pau o ka Ahakukakukamalu. A na ke Kuhina Waiwai e hoike pakahi aku i ka Ahaolelo no ia mau dala i hooliloia.

Pauku 16. Aole loa e kaulia kekahi kanawai i pili i kekahi hana i hala e mamua.

Pauku 17. E noho no na koa a pau malalo iho o na kanawai o ka aina; aole loa e hoonohoia kekahi koa ma ka hale o kekahi kanaka i ka wa haunaele ole, me ka ae ole o ka mea hale; aole hoi i ka wa kaua, aka, ma ke ano wale no i hoakakaia e ka Ahaolelo kau Kanawai.

Pauku 18. Aole no e hopuia kekahi kanaka koho ma ka la koho, oiai kona noho ana ma ia hana; a pela hoi i kona hele ana mai a i kona hoi ana'ku mai kahi o ke koho ana, aole ia e hopu ia, koe na hihia kipi, ka feloni, a me ka hoohaunaele.

Pauku 19. Aole auaia kekahi kanaka koho ma ka oihana koa i ka la koho a hiki ole ia ia ke koho, ke ole ia he wa kaua, a he wa pilikia paha o ke Aupuni.

Pauku 20. E maheleia ka mana Nui o ke Aupuni, i ekolu apana okoa, oia hoi, ka Mana Hooko, ka Mana Kau Kanawai, a me ka Mana Hookolokolo. E kukaawale ia mau

mana ekolu; aole hoi e noho kekahi Lunakanawai Ahakakau iloko o ka Hale Ahaolelo.

Pauku 21. O ke ano o keia Aupuni, he Aupuni Alii e hooponopono ia malalo o ke Kumukanawai, malalo hoi o ka Moi Kamehameha V., a me kona mau Hooilina, a me kona mau Hope.

Pauku 22. E hoomau loa ia ka Leialii no ka Moi Kamehameha V., a me na hooilina aku o kona kino i hapaiia malalo o ke Kanawai, a i ka lakou mau mamo aku ma ke Kanawai, ma ka lalani pololei; a i nele ia, e ili aku ka Leialii i ke Mea Kiekie ke Kama Alii Wahine, Victoria Kamamalu Kaahumanu, a me na hooilina aku o kona kino i hapaiia malalo o ke Kanawai, a i ka lakou mamo aku ma ke Kanawai, ma ka lalani pololei. E ili aku i ke keikikane hanau mua a me na hooilina aku o kona kino; a i nele i ke keikikane ole, alaila, i ke kaikamahine hanau mua, a me na hooilina aku o kona kino. A i nele loa i ka hooilina ole e like me ka olelo maluna iho, alaila, e ili aku ka Leialii i ka mea i kohoia e ka Moi me ka ae ana o na 'Lii, a i hoolahaia hoi, oiai e ola ana ka Moi; aka, ina aole i kohoia a i hoolahaia pela, a ua hakahaka ka Noho Alii, alaila, na ka Aha Kuhina mahope iho o ka ikea ana o ia hakahaka, e kauoha koke aku e halawai ka Hale Ahaolelo, a na ia kau Ahaolelo e koho ma ka balota i kekahi alii hanau o ka aina, i Alii e noho ma ka Nohalii, a mamuli o ia hoonohoia ana, e hoomaka ai he Ohana Moi hou; a e pili ia ia a me kona mau mamo aku, ke kanawai e kau nei no ka ili ana'ku o ka Leialii i ka Ohana Moi o Hawaii nei.

Pauku 23. Aole no e ku i ke Kanawai ka mare ana o kekahi o ka Ohana Moi o Hawaii nei, ina hoi he hooilina ia no ka Leialii malalo o ke Kanawai, me ka ae ole mamua o ka Moi e noho ana ia manawa. O na mea a pau o ka Ohana Moi i hana i kuikahi mare ma ia ano, e lilo ko lakou mare ana i mea ole; a o ka mea i hana ia kuikahi mare, e hiki no ke kapaeia kona kuleana ia ka Nohoalii mamuli o ka hoolahaia ana pela e ka Moi. Mahope iho o ia hoolaha ana, e hooliloia ke kuleana Moi o ka mea i hana ia hewa, i ka hooilina mahope iho ona, e like me he mea la ua make ka mea nana i hana ia hewa.

Pauku 24. E hoohiki ka Moi Kamehameha V., a o kona mau Hope Alii i ko lakou wa e hiki aku ai i ka Nohoalii, penei:

Ke hoohiki nei au imua o ke Akua Mana Loa, e malama mau i ke Kumukanawai o ke Aupuni, a e hooponopono no au i ke Aupuni e like me ke Kumukanawai.

Pauku 25. Aole loa e noho ma ka Nohoalii kekahi kanaka i hoahewaia mamua no kekahi karaima nui, aole hoi kekahi pupule a hupo paha.

Pauku 26. O ke Alii ka Alihikaua maluna o na koa a me na manuwa, a me na mea kaua e ae ma ka moana a ma ka aina, a nona ka mana ma ona iho, a ma o kekahi Luna Koa, a mau Luna paha ana e koho ai, e ao a e hooponopono i ua mau mea kaua nei, mamuli o kona manao he pono a e malu ai ke Aupuni. Aka, aole e pono ia ia ke hapai i ke kaua me ka ae ole o ka Hale Ahaolelo.

Pauku 27. Na ka Moi e kukakuka pu ana me kona Ahakukakukamalu, e hoopanee i ka hoopai, a e kala aku i ka hala, mahope o ka hoahewaia ana, no na hewa a pau, koe nae na hoopii luna nui imua o na 'Lii.

Pauku 28. Na ka Moi e kukakuka pu ana me kona Ahakukakukamalu, e hoakoakoa i ka Ahaolelo ma kahi e noho ai ke Aupuni, a ma kahi e paha, ke pilikia ia wahi no kekahi enemi, a no kekahi mai ino paha; a ina e kue ka Hale Ahaolelo me ka Moi, nana no e hoopanee, a hoopau, a hookuu paha i ka Hale Ahaolelo, aole nae mawaho o kela halawai ae. Ina hoi he pilikia, e hiki no ia ia ke hoakoakoa mai i ka Hale Ahaolelo no ia wa pilikia.

Pauku 29. Na ka Moi ka mana e hana i na kuikahi. O na kuikahi e hoololi ana i na dute maluna o ka waiwai o na aina e mai, a e hoololi ana paha i kekahi kanawai, e hoikeia imua o ka Hale Ahaolelo no kona ae ana. Na ka Moi e koho i na Elele Aupuni e hoounaia'ku, a e haawiia ka lakou palapala hookohu a me na kauoha e like me na kanawai iwaena o na aupuni.

Pauku 30. Na ka Moi no e ae, a e hooia i na Elele Aupuni i hoounaia mai; nana no hoi e hai aku imua o ka Hale Ahaolelo i ke ano o ka noho ana o ke Aupuni i kela manawa i keia manawa, ma kana Olelo Alii; a e hai aku hoi ia lakou i na mea ana i manao ai he pono na lakou e imi.

Pauku 31. He kapu loa ke kino o ka Moi a me ka maluhia; maluna o na Kuhina ka hihia o na Oihana. Na ka Moi ka Mana Hooko. Aole no e paa na kanawai i hooholoia e ka Hale Ahaolelo, aia a kakau ka Moi i kona inoa.

Pauku 32. Ina ma kekahi manawa i ka make ana o ka Moi, ua emi na makahiki o ka Hooilina malalo o ka umikumamawalu makahiki, alaila, e hookoia ka Mana Moi e kekahi Kahu Malama Aupuni; a i ole ia, e ka Aha Kahu Aupuni, e like me ia i hoakakaia mahope ae nei.

Pauku 33. Ina he manao ko ka Moi i kekahi manawa e hele aku mawaho o keia Aupuni, alaila, e hiki no ia ia e koho i kekahi i Kahu Malama Aupuni, a i Aha Kahu Aupuni paha, nana e hooponopono i ke Aupuni ma ka inoa o ka Moi; a pela no e hiki ai i ka Moi ma kana palapala kauoha hope, e koho i kekahi i Kahu Malama Aupuni, a i Aha Kahu Aupuni paha nana e hooponopono i ke Aupuni no ka manawa i lawa ole ai na makahiki o ka Hooilina Moi; a i ka make ana o kekahi Moi, a e ola ana kona Hooilina, malalo nae o na makahiki he umikumamawalu, me ka hana ole o ka Moi i kona palapala kauoha hope, alaila, e hooliloia ka Aha Kuhina e noho ana ia wa i Aha Kahu Aupuni, oiai ka manawa e akoakoa ana ka Ahaolelo; a e kauoha lakou e halawai koke ka Hale Ahaolelo, e koho koke no lakou ma ka balota i kekahi i Kahu Malama Aupuni, a i Aha Kahu Aupuni paha, nana e hooponopono i ke Aupuni ma ka inoa o ka Moi, a e hooko i na hana a pau i haawiia na ka Moi e hana malalo o ke Kumukanawai, a hiki aku ia i ka pau ana o na makahiki he umikumamawalu, oia hoi na makahiki e oo ai ka Moi.

Pauku 34. O ka Moi, oia ke Alii Nui maluna o na'Lii a me na kanaka a pau. Nona no ke Aupuni.

Pauku 35. O na inoa hanohano a pau a me ka nani, a me ka hoalii ana, mai ka Moi mai no lakou.

Pauku 36. Na ka Moi e hana i ke dala, a e hooponopono i ke dala ma ke kanawai.

Pauku 37. E hiki no i ka Moi i ka wa i kauaia mai, a haunaele paha no ke kipi, ke hoolilo i kona Aupuni a pau, a i kekahi hapa paha, malalo o ke kanawai koa.

Pauku 38. Aole e hoanoeia ka Hae o ke Aupuni, me ka ae ole o ka Ahaolelo kau Kanawai.

Pauku 39. Ua kapu loa ko ka Moi mau aina ponoi, a me kona waiwai e ae.

Pauku 40. Aole no e hiki ke hoopiiia a hookolokoloia ka Moi iloko o kekahi Ahahookolokolo o ke Aupuni.

Pauku 41. E mau no ka Aha Kukakuka o ke Aupuni, e imi pu me ka Moi ma na mea a pau e pili ana i ka pomaikai o ke Aupuni, i na manawa a pau a ka Moi e makemake ai, a e kokua ia ia ma ka hooponopono ana i na mea i pili i na Oihana Hooko o ke Aupuni, e like me kana kauoha; a e kapaia'ku ia Aha o ka Ahakukakukamalu o ka Moi. Na ka Moi e koho i na hoa o ia Aha, a e noho lakou oiai k o ke Alii makemake.

(Aole i pau.)

Ke ike pinepine nei kakou a pau, no na mea e hoopuka mau ia nei ma ko kakou nupepa, oia hoi na manao hohonu a laula ; a he mea no hoi e hoopau mai ana i ko kakou mau naau pouli, naaupo, a me ka ike ole, a e haawi mai ana ia kakou i ka malamalama maoli o ka ike hohonu o neia mea he naauao, i hoaiai ia e like me ka malamalama o ka la i ke awakea, i ka wa hoi a ka la i hoohapa iho ai i ke kakahiaka a me ke ahiahi, e hoolawa like ana ma na wahi a pau a puni keia ao. E like hoi me ke aiai a me ke konane o ka mahina i ka po, pela no keia mea he naauao a kakou e ike nei, a aohe no hoi he mea a kakou e kanalua ai no keia mea he naauao.

Ua haawi ia mai ia kakou ka malamalama a me ka naauao pu i ka M. H. 1820, mai ka Mea Mana Loa mai ke Akua Kiekie, ka mea nona keia ola a me keia hanu ana e nohoia nei ma keia ao mauleule. Mai ia makahiki mai a hiki i keia makahiki 1865, me he mea la ua kanaka makua a kani moopuna kakou iloko o ka malamalama a me ka naauao. He hiki no paha ia kakou ke olelo ae me ke kanalua ole, o kakou pu kekahi iloko o ka helu ana o na aupuni naauao o ka honua nei, aka, i mea ia mai kakou i ka hookiekie, alaila, he waha no ko kakou e kamailio aku ai me ke kanalua ole, oiai, ua hana mai ka mea nana i hana i ka waha i mea kamailio, a i ka maka hoi i mea nana, a i ka lima hoi i mea lawelawe.

Ua pii ae ka naauao a me ka malamalama o ke Aupuni Hawaii nei, aka, o ka noho ana o ka lahui, me he mea la e emi mau ana he mau hapahaneri i kela wa a me keia wa. Nolaila, he mea nui keia a ka lahui Hawaii e noonoo nui ai, oiai ka wa kupono, o i nui hoi na wahi pulapula e hoolaha aku ai, ke loaa mai ka pono o ka laha hou ana ae o keia lahui. Aole paha he mea minamina ole e noho mai nei, i ka emi kupanaha ana o keia lahui, no ka mea, he oiaio no, he lahui keia i hana maoli ia mai e ke Akua ma kona ano mana.

O ka naauao kekahi mea a kakou e manao hou iho ai me ke akahele, o loaa mai auanei kakou i ke kikiao makani, a pa huli pu ana iluna ke alo. O keia mea he naauao, oia ka mea kaulana ma ke ao nei i keia wa, no ka mea, mailoko mai ona i laha mai ai na hana kaulana o keia ao. Ina paha aohe ka naauao i na kupuna kahiko o kakou, (oia na kanaka hemolele,) alaila, ke noho la no paha kakou iloko o ka naaupo a me ka pouli o ka malu o ka make. No ka loaa ana o ka naauao i na kanaka hemolele kahiko, nolaila, ua paa ka lakou buke nui, a he mea hoi ia e hoomanaoia ai i kela hanauna keia hanauna mahope iho o lakou. Ua lawe aku ka po ia lakou, aka, o ka lakou mau hana, ua waiho mai no i mea makaikai na kakou no keia mau la e noho nei.

O ka malama ana kekahi o kakou i ko kakou ola a me ko kakou kino, he mea nui hou no keia na kakou e noonoo nui ai, aole ka wikiwiki, aka, o ke akahele maoli no ka pono, no ka mea, he hana kaumaha i ka noonoo ana i kahi kupono a me kahi kupono ole no keia ola kino ana. O ke ola kino o kakou i keia wa, me he mea la, ua hoomaunauna kekahi poe i ka ike aku, aka, aole no paha lakou e hoomaunauna loihi ana, ina ua loaa ke kumu e pane aku ai ia lakou e hooki i ka lakou hana.

O ka nui loa o na kahuna kanaka lapaau kekahi mea a ka lahui holookoa e noonoo ai, no ka mea, ma ko kakou mau pepa o keia mau la, me he mea la, ua ike pinepine ia ka olelo a kekahi poe e hai mai ana, "He wahi kahuna hoopunipuni," aka, i ka ike aku a me ka lohe mai, aole no he mea nana e hooki keia hana a na kanaka e hana nei, ina pela kakou e ku nana aku ai, me ia pu no kekahi hapa o ka lahui e iho aku ai ilalo i ka luapa-u mihi ole ia.

Eia kekahi, o ke kuai nui loa o na kanaka i ke kuleana aina i haawi wale ia mai ia ia e ka Hiwahiwa Lani Kamehameha III. I ka ike aku i keia mau la, ua lilo aku paha he mau haneri eka o ka aina kuleana o na kupa Hawaii i kuai aku me na kanaka o na aina e. He pono auanei keia hana a na kanaka? Ke hoole mai nei o Olekukahi, "aole pono." Ke ike ia aku nei kekahi poe, a ke hoaa mai nei i kahi ole e noho iho ai, no ke aha keia hoaa ana? No ke koena o Waawaaikinaaupo no paha iloko o ka hanauna Hawaii.

Eia kekahi mea hou a kakou e noonoo nui ai, oia hoi ka malama i ko kakou mau inoa maikai, no ka mea, o ka inoa maikai, he waiwai makamae loa ia a na kanaka Hawaii e uhauha nei. Ma na aina naauao o ke ao nei, o ka inoa maikai ka mea malama loa ia, no ka mea, ina no e ino iki kou inoa maikai, alaila, o kou haule loa iho la no ia a hala loa i Auwehekika. ULUMAIALII.

Waikiki, Oahu, Sep. 15, 1865.

E KE AU OKOA E; Aloha oe:—

E hai ae oe i ka make ana o Le beta Nui, make i ka malama o Augate, 1865, la 12, hora 7 o ke kakahiaka, he wahine noho pono, noho malie, noho kupono, miki ma na hana a pau e pono ai ke kino, a pela aku.

I i ke mai ai kona mau kini lehulehu a pau, e noho mai la i na mokupuni lewa i ke kai, i kona haalele ana mai i keia ao inea a me ka luhi, a ua hoi aku kona kino lepo i ka opu o ka honua, a o ka uhane, ua hoi no i kona mea nana i hana, a no kona nalo ana mai na maka aku o kana mea hoomanao mau he kane, ka mea a kona puuwai palupalu e uwe haalipo ai, nolaila, ke haku nei au i wahi kanikau nona, a eia iho malalo nei.

Kuu wahine makuahine—a,

Kuu wahine i na pali hauliuli,

Mai ka aina pali lehulehu,

Mai ka i-a a ke kehau,

Kuu wahine mai ka i-a nana iluna,

Aia ka i a i ka maka o ka Opua—a,

Kuu wahine—e.

Kuu wahine mai ke ala kipapa—a,

Mai ka i-a paku kanaka o ka aina,

Kuu wahine o ka aina luhi ke hana—a,

Kuu wahine mai ka po loloa o ka hooilo ke moe—a,

Mai ka makani anu he Malualua—a,

Kuu wahine mai ka i-a ku ia o Kawaikini,

Auwe! kuu wahine—a.

Kuu wahine mai ka la o Kaipolia,

Mai ka la ikiiki o Kapakapaka,

Kuu hoa o ka puu makani ke noho—a,

Kuu wahine mai ka ai nana iuka—a,

Kuu wahine mai ka hale wai—a,

Kuu wahine mai ka ua Haao—e,

Mai ka ua Kukalahale o Honolulu,

Kuu wahine mai ke kula o Kaiwiula,

Mai ka la welawela o Moanalua,

Hoomaha aku i kahi wai o Napeha,

Auwe! kuu wahine—a.

Kuu wahine mai ka i-a ai pu no me ka lepo,

Mai ka ai imi waha aku no—a,

Kuu wahine mai ka wai o Hoe,

Mai ka wai anuanu o Makalei,

Aloha ka laau ona ia e ka i-a,

Auwe! kuu wahine—a.

J. M. KAPIHENUI.

Kailua, Koolaupoko, Oahu, Aug. 31, 1865.

He Kanikau Aloha no Nalohaelua.

Kanikau la he aloha, nou no e Nalohaelua,

E uwe helu ae nei he kupuna, o Kaloma no he inoa,

Kuu moopuna mai ka lai e Honokeana,

Mai ka wai awili pu no me ke kai,

Mai ka wai huna hoi a ke Kupa,

Auwe! kuu moopuna e!

Kuu moopuna mai ka ua Nahua o Kaanapali,

Mai ka ua awili mai i ke pili,

I pili ia no e kaua ka po a me ke ao,

Kuu moopuna mai ka ua onini puaia i ke kai,

Ke kiola ae la iuka o Kahananui,

Nui no hoi oe na kuu manao,

He hiwahiwa oe na kuu aloha,

Auwe! kuu moopuna aloha—e!

Auwe! kuu moopuna—e!

M RS. KALOMA.

E uwe helu ae nei he kupuna,

O Kalohi no he inoa,

Kuu moopuna mai ka la wela e Kokonamoku,

Mai ka la kikiki la e Keonepoko,

Hoomaha aku kakou i ka malu Niu o Wala,

Ke malama nei no au o ko aloha,

Kuu hoa pili mai ka lai la o Lele,

Lele mai nei ka hauli me ke aloha,

Aole hoi ke kino, aole ka maka,

Ua hele kino ole mai nei kou aloha,

Pee poli mai nei oe la e ke hoa,

Eia oe la ma kuu Inipakeke,

Ua lewa oe la i na mokupuni,

Ua hoolaha ia oe ma "KE AU OKOA,"

O oe ka ka uhane i ke ao opua lani,

Nani no hoi kou aloha la ke hiki mai,

He wahi aloha no Nalohaelua,

Auwe! kuu moopuna—e!

M RS. KALOHI.

He uhane la he aloha,

Nou no e Nalohaelua,

Uwe helu mai nei,

Kumaiea he makua,

Auwe! kuu keiki,

Hoa alo wale o ka uka,

O ka hale laumaia,

Pumehana i ke ahi,

I walea no ka uhane,

I ka malu lau laau,

Hoa pupuu o ke anu,

O ka ua me ka makani,

Pukui mai kaua,

O ke kula o Laio,

Ua kani no ke-o,

Ka ihona i Pohakuloa,

Ua loa no ke hele,

I ke ala hoi ole mai,

Nou no e Nalohaelua,

Auwe! kuu keiki—e!

M RS. KUMAIEA.

Uwe helu mai nei o Kaenaena,

Auwe no hoi kuu makuakane,

Kuu hoa hele o ke kahawai,

Hoahele o kahi mehameha,

E alo ai no maua,

I ka ua me ka makani,

E holo ai no maua i uka i kai,

Alo aku no maua,

O ka wai o Kahawai,

A hiki aku no kaua,

I ka lai o Kakapa,

He aloha mai no Kamakea,

Ka makua hoi o na keiki,

O na keiki no hoi a pau,

O ka nui no hoi me ka lehulehu,

Auwe! kuu makuakane.

SIMEONA KAENAENA.

Kanikau la he aloha,

Nou no e Nalohaelua,

E kii ka nanai i Waipili,

Pili ka manao me ke aloha,

Na pua o ka Ohelo ke aloha,

O ka ohu nee mai i ke kula,

E hai ke kamaiwi nona ka inoa,

Nalohaelua he inoa,

Uwe helu mai nei he kupuna,

O Manuia no he inoa,

Kuu hoa mai ka la ona me he ipo la,

Me he ipo la ko aloha ke hiki mai,

Kuu hoa o ka hale laumaia o uka,

Mai ka hale koekoe i ka wai,

Aloha ka wai a kaua e hele ai,

I ka uka anu o ka nahelehele,

I ka uka hau walea,

He hau ke kapa i ka ili—e,

He manu ka hoa noho,

Auwe! kuu moopuna.

M R. MANAIA.

Uwe helu mai nei,

Keino la he kupuna,

Kuu hoa mai ka piina,

Ka piina loa la o Kuewa,

Hoomaha aku kaua,

I ka luna o Pulehukeeki,

Kau aku ka ihu o ka Lio,

Ke oioina o Pohakuloa,

He aloha no ko kino,

I ka hele hoi ole mai,

Heaha la hoi ia,

I ka luna o Kauhikapuhale,

Holo aku no kaua,

O ka luna o Laio,

E hiki aku ai kaua,

I ka haka kau kanaka a Kupaoa,

Hoomaha aku kaua,

O ka luna o Kahekilikuimauna,

I mauna aku hoi au no ko aloha,

Aloha au o kuu lei a i o na pali,

E alo ai i ka ua me ka makani,

E holo ai kakou i uka i kai,

E komo aku ai i ka nahelehele,

He poko aku ia he Ohia loloa,

Ke kahiko mai la i ka nahelehele,

I kona kapa o ka ohu,

Ke wehe mai la i ka malamalama,

He wawaki aloha no Nalohaelua,

I nalowale iho nei,

Auwe! kuu moopuna.

IO SEPA KEINO.

OLELO HOOLAHA.

EIA I KA PA AUPUNI I PAUOA NEI, ELUA Lio wahine hele hewa. Lio wahine hulupala wiwi, H akau; ZVVW hema. Lio wahine ulaula, elua kapuai hao, kona hao, O akau, P hema.

P. KAAIAHUA,

Luna Pa Aupuni.

Pauoa, Sept. 16, 1865. 22-1t*

KE KULA O MANA!

E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU, OWAU o KANUKA, haole o Waiawa. Ke papa aku nei au i na kanaka a pau e hookuu ana i na Bipi, Lio, Hoki, Kekake, ma kuu kula o

MANA.

Ina makemake kekahi poe e hoolimalima i keia kula no kona holoholona, pono e hele mai ia'u mamua o ka la 1 o Ianuari, M. H. 1866, e hookaa.

(22-4 t* VALDEMAR KNUDSEN.

$2,00 MAKANA!

E LOAA NO KA MAKANA I OLELO IA AE la maluna, i kela mea keia mea e loaa ai kuu PINE GULA, i haule ma ke Alanui Moiwahine, mawaho iho o ka Hale Hookolokolo. Ina e loaa, e hoihoi mai ma keia Keena. J. WILKERSON.

Honolulu, Sepy. 16, 1865. 22-1t

OLELO HOOLAHA.

E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU MA keia palapala. No ka lilo ana ia'u ka aina i kapaia o Kuakala, ma Waialua, Oahu, aole kuleana o Peter Lakins i koe ma ka aina i olelo ia maluna. Nolaila, ke kauoha aku nei au i na mea a pau, aole e hele wale ma ka aina i olelo ia, me ke noi ole mamua i ka Luna a'u i hookohu ai, a o ka mea e hooko ole ana i keia kauoha, ua ike no lakou i ke Kanawai no ia mea.

JOHN BOOTH (KEONI PU)

Honolulu, Sept. 16, 1865. 22-1m

OLELO HOOLAHA.

KE KAUOHA AKU NEI AU I NA KANAKA mea PUAA ma Makua me Kahanahaiki, Waianae, e lawe lakou a hoopaa iho ma ko lakou mau kuleana, i ko lakou mau PUAA. Aole hoi e hele wale ma ka aina Konohiki, no ka mea, pau loa ka mauu i ka eku ia e ka PUAA, a ke haawi nei au i KANAKOLU la e lawe ai a hoopaa iho ma na kuleana. A ina e loaa ia'u a i kuu Luna paha, kekahi PUAA, a mau PUAA paha, mahope iho o ka manawa i olelo ia, alaila, e manao no au, he PUAA hihiu kahu ole.

JOHN BOOTH (KEONI PU.)

Honolulu, Sept. 16, 1865. 22-1m

OLELO HOOLAHA.

MA KA WAIWAI O KAUMAKA (W.)

No ka mea, ua noiia mai ka Mea Hanohano E. H. Allen, ka Lunakanawai Nui o ka Aha Kiekie, e Hakahaka (k,) no ka hooiaio i na Palapala Kauoha o Kaumaka w, no Waikiki, Oahu, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poalua, oia ka la 10 o Okatoba, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia Palapala Kauoha, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu. L. McCULLY,

Kakauolelo o ka Aha Kiekie.

Honolulu, Sept. 11, 1865. 22-3t

OLELO HOOLAHA.

MA KA WAIWAI O KAWILI.

No ka mea, ua noiia mai ka Mea Hanohano R. G. Davis, Lunakanawai o ka Aha Kiekie e Kapu, no ka hookohu ia ia i Luna Hooponopono Waiwai o Kawili, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poalima, oia ka la 29 o Sepatemaba, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia noi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.

L. McCULLY,

Kakauolelo o ka Aha Kiekie.

Honolulu, Sept. 9, 1865. 22-2t

OLELO HOOLAHA.

MA KA WAIWAI O ACHU, NO HONOLULU. No ka mea, ua noiia mai ka Mea Hanohano R. G. Davis, kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie e Young Sheong, no ka hooiaio i na palapala kauoha o Achu, no Honolulu, i make aku nei ma Kina: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poalima, oia ka la 6 o Okatoba, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia palapala kauoha, a me ne mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.

L. McCULLY,

Kakauolelo o ka Aha Kiekie.

Honolulu, Sept. 14, 1865. 22-3t

OLELO HOOLAHA.

MA KA WAIWAI O ANA MAUOHA.

No ka mea, ua noiia mai ka mea Hanohano R. G. Davis, kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie e Kupa, no ka hooiaio i na palapala kauoha o Ana Mauoha, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poalua, oia ka la 26 o Sepatemaba, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia palapala kauoha, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.

L. McCULLY,

Kakauolelo o ka Aha Kiekie.

Honolulu, Sept. 11, 1865. 22-2t

OLELO HOOLAHA.

MA KA WAIWAI O MUNO K, NO HONOLULU.

E ike auanei na kanaka a pau, na mea waiwai maloko o ka waiwai o Muno, no Honolulu, i make aku nei, o ka poe i aieia, o ka poe pili kino, a pili paha ma kekahi ano e ae, na lakou e hele mai a e hoike mai ia lakou iho, imua o ka Mea Hanohano R. G. Davis, kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie, ma ka Hale Hookolokolo i ke kulanakauhale o Honolulu, i ka Poalima, oia ka la 29 o Sept., e hiki mai ana, i ka hora 10 o kakahiaka. Ia manawa e hooponopono ia ka moo waiwai a ka mea i make, a e hoike mai i kauwahi kumu, ina paha he kumu oiaio kona, i ole e hookoia ua moo waiwai la, a e hoopauia ka oihana a ua mea hooponopono waiwai la.

L. McCULLY,

Kakauolelo o ka Aha Kiekie.

Honolulu, Sept. 15, 1865. 22-2t

OLELO HOOLAHA.

UA NOI IA MAI AU E V. KNUDSEN, E hoonoho ia ia i Luna Hooponopono waiwai no Kahopuhopula, i make aku nei, nolaila, e ike ia auanei e na kanaka a pau, o ka la umi o Okatoba e hiki mai ana, oia ka la e hana ia ai keia noi, ma Waimea, Kona, Kauai.

DUNCAN McBRYDE,

Lunakanawai Kaapuni Apana 4.

Wahiawa, 10 Sept., 1865. 22-1m

OLELO HOOLAHA.

UA NOI IA MAI AU E V. KNUDSEN, E hoonoho ia ia i Luna Hooponopono waiwai no Pekue, o Makawele i make aku eni, nolaila, e ike ia auanei e na kanaka a pau, o ka la umi o Okatoba e hiki mai ana, oia ka la e hana ia'i keia noi, ma Waimea, Kona, Kauai. DUNCAN McBRYDE.

Lunakanawai Kaapuni Apana 4.

Wahiawa, 10 Sept., 1865. 22-1m

OLELO HOOLAHA.

UA NOI IA MAI AU E V. KNUDSEN, E hoonoho ia ia i Luna Hooponopono waiwai no Keai, o Waimea, i make aku nei, nolaila, e ike ia auanei e na kanaka a pau, o ka la umi o Okatoba e hiki mai ana, oia ka la e hana ia ai keia noi, ma Waimea, Kona, Kauai. DUNCAN McBRYDE.

Lunakanawai Kaapuni Apana 4.

Wahiawa, Kauai 10 Sept., 1865. 22-1m

OLELO HOOLAHA.

UA NOI IA MAI AU E V. KNUDSEN, E hookaawale i kekahi la e hoolohe ai i ka mea kue, ina e kue kekahi i ka palapala kauoha a Paaoao, o Makaweli, i make aku nei, nolaila, e ike ia auanei e na kanaka a pau, o ka la umi o Okatoba e hiki mai ana, oia ka la e hana ia keia noi, ma Waimea, Kona, Kauai, DUNCAN McBRYDE.

Lunakanawai Kaapuni Apana 4.

Wahiawa, 10 Sept., 1865. 22-1m

OLELO HOOLAHA.

NO KA MEA, UA HOONOHO IA MAI KA mea nona ka inoa malalo, i Luna Hooponopono waiwai o Peter Dach, o Lahaina, i make aku nei: Nolaila, ke kauoha ia aku nei na mea a pau i aie ia ia, e hookaa kokemai; a o na mea ana i aie aku ai, e hoike koke mai mamua o ka la 31 o Okatoba, 1865, mai keia la aku. A. MANAKU,

Luna Hooponopono Waiwai.

Lahaina, 15 Sept. 1865. 22-1m*

OLELO HOOLAHA!

Ke kauoha ia aku nei na Luna a pau o ka Nupepa "KE AU OKOA," e hooili mai ma ka lima o ka Luna Pai, o J. H. Black, i na dala a pau loa, a ia ia wale no, aole ia hai, oia hoi na dala no ka lawe pepa, na olelo hoolaha, na kanikau, a me na mele ; aole hoi e ae ia kekahi palapala hookaa ke ole i kakauia ma kona inoa mai keia manawa aku, e kapaeia no. MA KE KAUOHA.

KA MOKUMAHU "KILAUEA!"

E HOLO ANA IA MAI HONOLULU aku ma ka POAKAHI, SEPATEMABA 18,

LAHAINA, MAALAEA,

KALEPOLEPO, ULUPALAKUA,

HONOIPU, KAWAIHAE,

KAILUA a me KEALAKEKUA.

Ma ia hope aku, eia na la holo o KILAUEA, POAKAHI, la 18 SEPETEMABA.

E haalele ana ka Mokuahi "KILAUEA," ia Honolulu nei, a e holo ana ia i

KOLOA, KAUAI,

ma ka hora 4 o ka la 5 o Okatoba, 1865.

E holo ana ka Mokuahi "ANNIE LAURIE," ma ma na awa o Maui a me Hawaii, i na pule e hoomaha ai o KILAUEA.

JANION, GREEN & Co,

1- tf. Agena o Kilauea.

KALAKO HOU!

MAKALENA HOU!

MAKALENA HOU!!

MAKALENA HOU!!!

NO KE KUMUKUAI MAKEPONO LOA!

Na wa e kuai ai, mai ke kakahiaka Poakahi, a hiki i ke ahiahi Poalima.

Ma ke kihi o ke Alanui Nuuanu a me ke Alanui Marine; mamua aku o ka Hotele Royala.

(17-1 y) ISAAC REINHART.

OLELO HOOLAHA.

MA KA WAIWAI O KALIMAONI A ME KUmaieha (w.) No ka mea, ua noiia mai ka Mea Hanohano R. G. Davis, Lunakanawai o ka Aha Kiekie, e S. Kame a, no ka hooiaio i na palapala kauoha o Kalimaoni a me Kumaieha kana wahine, no Koolaupoko, Oahu, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poalima, oia ka la 6 o Okatoba, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia palapala kauoha, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.

L. McCULLY.

Kakauolelo o ka Aha Kiekie.

Honolulu, Sept. 13, 1865. 22-3t

OLELO HOOLAHA.

O KA MEA NONA KA INOA MALALO, HE Luna i hookohu ia e na Komisina Wai, no ka auwai e kahe ana mai ka uapo Waipiula, e holo ana i kai o Auwaiolimu, Waikahalulu a me Kalawahine. Ke papa ia aku nei na kanaka a pau o kela ano keia ano, a me na haole, mai hana ino i ua auwai la, mai kukulu i ka Lio, Puaa, Hale hanalepo a me na mea ano ino a apu. O ka mea kue i keia Olelo Hoolaha, e hoopii ia oia ma ke Kanawai. MAKAPUU,

Luna Auwai.

Honolulu, Aug. 29, 1865. 20-1m*

OLELO HOOLAHA.

E IKE OUKOU E NA MEA A PAU, OWAU o ka mea nona ka inoa malalo nei, ke papa aku nei au i na mea a pau, aole e hele maluna o kuu kuleana e waiho la ma

KEEI, KONA HEMA, HAWAII,

aole no hoi e kukulu ia na Lio, Bipi, Hoki, a holoholona e ae, e like me ka palapala kauoha a Kahawaiolaa w., ia'u. J. K. MALAIHI.

Honolulu, Sept. 2, 1865. 20-1m*

OLELO HOOLAHA.

NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA NONA ka inoa malalo e Muwaa, e hooponopono ia ka waiwai o Maeaawa, no Halawa, Molokai, i make aku nei me ke kauoha ole, a e hooiaio ia kona pili ana ia ia. Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau, ke pili, o ka Poakolu, oia ka la 11 o Okatoba, ma ka hora 10 o ke kakahiaka, oia ka la a me ka hora e hoolohe ai keia nonoi ana mai, me na mea kue i hoikeia mai, aia ma Lahaina, Maui, kahi e hana ai.

A. M. KAHALEWAI,

Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua.

Lahaina, Sept. 1, 1865. 20-3t

OLELO HOOLAHA.

MA KA WAIWAI O DAVID ADAMS (k.) No ka mea, ua noiia mai ka Mea Hanohano R. G. Davis, Lunakanawai o ka Aha Kiekie, e Wiliam Adams, no ka hooiaio i na Palapala Kauoha o David Adams, no Honolulu, Oahu, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poalima, oia ka la 22 o Sepatemaba, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia Palapala Kauoha, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu. WM. HUMPHREYS,

Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie.

Honolulu, Augate 31, 1865. 20-3t

OLELO HOOLAHA.

NO KA MEA, UA NONOI IA MAI KA MEA nona ka inoa malalo, e na Ipuwai, e hooponopono ia ka waiwai o Kekalaiwehea, no Kuiaha, Hamakualoa, Maui, i make aku nei me ke kauoha ole: Nolaila ua hoikeia i na kanaka a pau, ke pili, o ka Poakolu, oia ka la 27 o Sept., ma ka hora 10 o ke kakahiaka, oia ka la a me ka hora e hoolohe ai keia nonoi ana, a me na mea kue i hoikeia mai, aia ma Wailuku, kahi e hana ai.

A. M. KAHALEWAI,

Lunakanawai Kaapuni o ka Apana elua.

Lahaina, Sept. 1, 1865. 20-3t

OLELO HOOLAHA.

NO KA MEA, UA NONOIIA MAI KA MEA NOna ka inoa malalo, e Keanu a me Kalehua, e hooponopono ia ka waiwai o Alapai o Wailuku, Maui, i make aku nei me ke kauoha ole: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau, ke pili, o ka Poakolu, oia ka la 27 o Sept., ma ka hora 10 o ke kakahiaka, oia ka la a me ka hora e hoolohe ai keia nonoi ana, a me na mea kue i hoike ia mai, aia ma Wailuku, kahi e hana'i.

A. M. KAHALEWAI,

Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua.

Lahaina, Sept. 1, 1865. 20-3t

OLELO HOOLAHA.

NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA NONA ka inoa malalo, e Kahilahila w., a me Kaea, e hooponopono ia ka waiwai o Mahiai k, no Kuiaha, Hamakualoa, Maui, i make aku nei, me ke kauoha ole: Nolaila, ua hoike ia i na kanaka a pau, ke pili, o ka Poakolu, oia ka la 27 o Sept., ma ka hora 10 o ke kakahiaka, oia ka la a me ka hora e hoolohe ai keia nonoi ana mai, a me na mea kue i hoike ia mai, aia ma Wailuku, kahi e hana ai.

A. M. KAHALEWAI,

Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua.

Lahaina, Sept. 1, 1865. 20-3t

OLELO HOOLAHA.

NO KA MEA, UA NONOIIA MAI KA MEA nona ka inoa malalo, e Sarah Adamas Sanford w, e hooponopono ia ka waiwai o Kapule k., ka mea i make me ke kauoha ole. Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau, ke pili, o ka Poakolu, oia ka la 27 o Sept., ma ka hora 10 o ke kakahiaka, oia ka la a me ka hora e hoolohe ai i keia nonoi ana mai, a me na mea kue i hoike ia mai, aia ma ko'u Keena Hookolokolo ma Lahaina, kahi e hana ai.

A. M. KAHALEWAI,

Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua.

Lahaina, Sept. 8, 1865. 21-3t.