Ke Au Okoa, Volume I, Number 25, 9 October 1865 — Page 1

Page PDF (1.28 MB)

KE AU OKOA.

BUKE I--HELU 25.}  HONOLULU, MONEDE, OKATOBA 9, 1865.  {$2.00 NO KA MAK.

 

"KE AU OKOA,"

E HOOPUKA MAU IA'NA I

KELA POAKAHI KEIA POAKAHI,

MA KA

HO RA EWALU O KAKAHIAKA.

ELUA DALA NO KA MAKAHIKI hookahi, he kanalimakumamalua nupepa ia. E uku e ia ke DALA HOOKAHI no ka hapalua makahiki mua, iloko o na mahina mua eono; a pela hoi ka lua o ke dala, e uku e ia iloko o ka hapa hope o ka makahiki.

 

"KE AU OKOA."

KA UKU O NA

OLELO HOOLAHA.

NA OLELO HOOLAHA—No na lalani he 10, oia hoi 1 iniha, no ka hoopuka hookahi ana, $1 00; alua hoopuka ana, $1 50; ekolu, $1 75; hookahi mahina, $2 00.

Aia no ke keena o "KE AU OKOA" ma ka Hale Paipalapala Aupuni, maluna ae o ka Hale Pai.

 

ROSE MOHALA!

He Kaao no Arabia.

HELU 3.

Hoaahu iho la keia ia ia iho me kona aahu nani loa, a maluna o kona a-i kekahi lei nani loa i kinohinohi ia me na momi he nui wale. Hele kunewa aku la ma na wahi oneanea a me na waoakua, a hiki wale ia i ka ae kai o ka moana nona na ale e paio mau ana me na kuemaka pali, a ike aku la i kekahi kanaka e holo mai ana maluna o kekahi waapa no ka lawaia ana. Na ka pukiki o ka makani i hoopukaka mai ia ia a pae i ua aina uhane nei, ai kona ike ana aku ia Rose Mohala, makau iho la oia a hoohuli ae la i ka ihu o kona waapaa i kuanalu me kona manao e holo aku, oiai ua komo mai ka manao makau iloko ona he uhane ka mea a kona mau maka i ike ai. No ia mea, kahea aku la o Rose Mohala ia ia, me ka heluhelu aku i kekahi mau pauku mele a me ka hai pu aku no hoi i ke ano o kona mau manao a pau loa.

I ka lohe ana mai o ua wahi kanaka lawaia nei, hai pu mai la ia i kona kumakena ana me ka mokumokuahua o ko Rose Mohala naau ia ia i hoomanao ae ai i kona mau la opiopio, i ka wa a ke aloha e hoolulu ana maluna o na mahinaai o kona puuwai, a heluhelu aku la oia i kekahi mau lalani mele, me kona hai pu aku no hoi ia ia ua hoopilikia ia oia i kona  mau la opiopio e ia mea hookahi he aloha. No ia mea, hoopaa mai la ia i kona waapa i ka ae kai, a kahea mai la ia ia, "E kau mai iluna o ka waapa, a na'u no e lawe ia oe ma na wahi a pau a kou mau manao e kono ai ia oe." Nolaila, kau mai la o Rose Mohala maluna o ua wahi waapa nei, a i ko laua nei hemo lea ana aku iwaho o ka opu o ka moana, pa mai la kekahi makani maikai, a holo laumania aku la laua nei maluna o na ale kai lipolipo o ka moana, a hiki wale i ka nalowale ana o ka aina mai ko laua nei mau maka aku.

I ko laua nei nalowale loa ana mai mai ka aina aku, aole i ike kahi kanaka i kana mea e hana ai, a pa pukiki mau mai la ka makani no na la ekolu, mahope iho oia mau la (ma ka lokomaikai o Alahe!) ua kanehai  mai la ka makani, a lawe malie aku la kahi waapa ia laua nei, a hiki wale laua nei i kekahi kulanakauhale obscured kapakai, a malaila i obscured aku ai obscured i kula a hoopaa iho ai i ka waapa.

Iloko o keia kulanakauhale kekahi alii nonaka mana nui, a o kona inoa o Direbasa. Ia obscured e noho ana oia iloko o ka halealii me kana keiki, a e nana ana laua ma ka puka aniani obscured ke kai. Ike aku la laua i kekahi waapa obscured holo mai ana, a ia laua i haka pono loa obscured ike aku la i kekahi kaikamahine e obscured ana iloko o ka waapa me he mahina piha obscured iloko o ka lewa lani, e lei ana me na obscured pepeiao o na momi kinohinohi wale, a obscured o kona a-i kekahi lei daimana. No obscured manao iho la ke alii oia kekahi pua obscured puhaka alii, iho mai la oia ma ka puka obscured haliu ana i ke kai, a ike iho la i ke kaikamahine e moe ana iloko o ka waapa, i ka wa a kahi kanaka e hikii ana i ka waapa. Hoala mai la ke alii ia ia mai kona hiamoe mai, a ala ae la ia me ka upepehu o kona mau maka i ka uwe, a e mau ana no ke kulu paka ua ana a na waimaka i kona mau papalina, me he mea la e hoope ia ana e ke kulu kehau o ke aumoe, a olelo aku la ke alii ia Rose Mohala, "Mai hea mai oe, a nawai ke kaikamahine o oe, a heaha ke kumu o kou hiki ana mai ia nei?"

Pane aku la o Rose Mohala ia ia, "Owau ke kaikamahine a Ibarahima, ke Kuhna nui o Samika, a o ke kumu o ko'u hiki ana mai ia nei, he mau mea nui no ia a ka manao e hoohuoi ai," a hahai aku la ia i kona moolelo mai ka mua a i ka hope, aole ia i huna iho i kahi mea hookahi, me ka heluhelu mai i kekahi mau lalani mele, a kulia mai la iluna o kona manawa kekahi mau koii a ke aloha nona, a olelo mai la hoi oia Rose Mohala, "Aohe ou kumu e makau ai me ka eehia. E hookoia ana kou makemake, no ka mea, e hana ana au i kou koii ana, a e hoolako hoi i ka mea a kou puuwai e kaunu nui nei. E pono no e hoolohe mai i keia mau lalani a'u e hai aku ai," a hai aku la ia penei:

"E ke kaikamahine i muia e ka hanohano lua ole,

E loaa ana kou makemake a manuunuu wale,

I keia la au e houluulu ai i na waiwai a pau o'u,

E hoouna au ia Samika, ke alii i uhi ia e ke ahonui,

I ukali ia aku e na alii a me na koa wiwo ole,

E hoouna aku no au i ona la i na hinai wai lukini moani ala,

Na gula, na momi o kela ano keia ano ka'u e haawi aku ai ia ia,

Ae; a me na palapala a pau e hai aku no au,

O Rose Mohala, ka hiwahiwa o Arabia eia ia nei,

Ua kani wai au i ke kiaha o ke aloha i na la i hala ae,

A e pono oe e huikala mai, ia'u i ka mea i inu pu ia kiaha hookahi."

A i ka pau ana o kona mele ana i keia mau lalani, hele aku la ia i kona mau puali koa, me ke kauoha pu ae i kona Kuhina nui, e hoiliili ae i kona mau waiwai, a hoouna aku la ia ia imua o Samika, me ka olelo aku iaia, "E hele oe me ke kanalua ole imua o ke alii Samika, me ka hai aku, ke makemake nei au e hoouna mai oia i ka mea i kapaia o Anasala Wajouda; a e olelo aku oe ia ia. Ke makemake nei au e mare ia a e hui puia ko'u aupuni me kona, ma ka mare ia o ka'u kaikamahine me Anasala Wajouda, kana punahele hoi, a e pono ia e hoounaia mai oia ia nei, i hanaia ai ka palapala mare i ke aupuni o kona makuakane."

Alaila, kakau aku la ka Moi Direhasa i kekahi palapala i ka Moi Samika, e like me na mea i olelo ia ae la maluna, me ke kauoha kakauha loa aku, a me ka olelo pu aku i kona Kuhina, "Ina aole oe e lawe mai ia ia i o'u nei, alaila, e hoonele ia oe i kou kulana kiekie."

Pane mai la ke Kuhina me ka olelo mai, "E hoolohe no au, a e malama hoi," a lawe aku la ia i ka alana i ke alii Samika. A i kona hiki ana aku imua o Direbasa, a hoike aku la ia i na palapala a kona alii i hoouna mai ia ia, a nana hoi i halihali. Aka, i ka wa i ike ai o Samika ia mau mea, a i kona ike ana iho i na palapala, a me ka inoa o Anasala Wajouda, uwe ihola me ka haakulou, a olelo aku la ia i ke Kuhina i hoounaia mai i ona la, "Auhea o Anasala Wajouda, no ka mea, ua hele aku ia, a aole makou i ike i kona wahi i hele ai. E lawe mai oe ia ia i o'u nei, a na'u no e palua aku i na makana a pau loa ana i hoouna mai nei." A uwe iho la ia me ke kumakena ana, a hiolo mai la na waimaka, me ka heluhelu mai i keia mau lalani mele malalo, penei:

"E haawi mai ia'u i kuu punahele, aohe o'u makemake i ka waiwai,

Aohe no hoi hoihoi i na momi a me na gula a pau loa,

Ua hanai au ia ia mai kona mau la pokeo wale, me kuu hialaai nui,

A he mea oiaio, ke hoopilikia ia nei kuu manao, no kona nalowale ana."

I ka pau ana o kona heluhelu ana i keia mau lalani mele, nana aku la ia i ke Kuhina nana i lawe mai na makana a me ka palapala, a olelo aku la ia ia, "E hoi oe a e hai aku i kou haku, ua nalowale o Anasala, o ka makahiki keia o kona nalowale ana, a o Alahe wale no paha kai ike i kona wahi i hele ai; a aohe no hoi i lohe ia mai kekahi mea nona." Aka, olelo mai la ke Kuhina, "E kuu haku, he oiaio, ua hai mai kuu Moi ia'u, ina aole au e lawe pu aku ia Anasala Wajouda, e hoonele ia au i ko'u noho Kuhina ana, a aole au e hehi hou i ka lepo o kona kulanakauhale. A pehea la auanei au e hiki ai ke hoi aku imua ona ke ole ia me a'u?" No ia mea, kauoha ae la ke alii Samika i kona Kuhina, me ka olelo ae, "E hele pu oe me keia Kuhina, me na koa, a e imi hoi ia Anasala ma na wahi a pau loa, a mai ike hou ia kou mau helehelena imua o'u, a loaa wale o Anasala." Pane mai la o Ibarahima ia ia, "Ke lohe nei au a malama hoi."

Nolaila, lawe aku la ia i kona mau puali koa he nui wale, a hele pu aku la laua me ke Kuhina o Direbasa, e imi ia Anasala. A ma na wahi a pau loa a laua nei e halawai aku ai me na Arabia a me na kanaka a pau loa, ninau aku la laua nei, "Aole anei oukou i ike i kekahi e like me keia ano la?" A hahai aku la laua nei i na ano a pau loa o Anasala. I ka laua nei ninau aku, he hoole wale no ka mea e hai ia mai ia laua nei. Aole laua nei i hooki iki i ka ninau ana ma na kulanakauhale a me na kauhale, ma na wahi neoneo a me na waoakua, a hiki wale laua nei i kapakai i kahi i kukuluia ai ka moku. Ilaila no hoi laua nei i kukulu iho ai kekahi moku, a holo aku la laua nei me na koa i ka aina o ka Mauna o ka Makuahine Neoneo.

I ko laua nei hiki ana aku i ua aina uhane nei, ninau aku la ke Kuhina o Direbasa i ke kumu i kapaia ai o ua aina nei o ka Mauna o ka Makuahine Neoneo. Olelo aku la o Ibarahinma, "I na la mamua loa aku, aia kekahi wahine uhane no ka poe uhane mana loa o Kina. Ua aloha oia i kekahi kanaka opiopio, a no ka makau o ike ia ai oia e kona ohana, nolaila ia i imi ai i kekahi wahi nalowale loa, a loaa keia aina, maanei ia i hoihoi mai ai ia i ua aloha nei ana, a ia nei no hoi laua i noho pu ai, a hanau wale mai na laua na keiki he nui wale. A ina wa a pau e holo ae ai na poe kalepa ma keia aina, ua lohe ia mai ka uwe ana a na keiki me he mea la he uwe ana a kekahi makuahine neoneo, i hooneleia i kana mau keiki, a mai ia wa mai a hiki i keia wa, ua kapaia ka Mauna o ka Makuahine Neoneo.

I ko lakou nei pae ana mai, hele pololei aku la lakou a hiki i ka ipuka o ka halealii o Rose Mohala, a kikeke aku la mawaho. Puka mai la ka mea kiai, a ike mai la ia Iba r ahima, kulou iho la i ka honua imua o Ibarahima. Komo aku la ia iloko o ka halealii, a ike iho la ia i kekahi wahi kanaka ilihune me na kauwa, a o Anasala Wajouda no ia. Ninau aku la ia lakou, "Owai la ua wahi kanaka nei," hai mai la lakou, "He wahi kanaka ilihune, a he wahi olulo hoi i hoopae ia mai e ke ahonui o na ale o ke kai. Haalele iho la ia i na kauwa, a komo aku la iwaenakonu o ka halealii, e imi ana ia Rose Mohala, a halawai aku la ia me na haia wahine, ninau aku la oia, "Auhea o Rose Mohala?" A pane mai la lakou, aole lakou i ike, he wahi manawa uuku wale no kona noho pu ana me lakou. A no keia mea, haakulou iho la ia i ka uwe, a heluhelu ae la i na lalani mele penei :

"O oe e ka hale, ke kani olioli nei na manu malalo o kou malu,

I ka wa i uwe kulolia mai ai ke aloha, a ike i ka hemo o na puka,

Ke olioli loa nei au, ina au i ike i kahi a kuu uhane i naue ai,

A haalele iho i ka hale i haiamuia ai e ka haku wahine i hala,

Ua kahiko ia ka hale me na nani a pau, a ua olioli hoi ka poe hoa noho,

Aka, aia la i hea ka oiwi nona keia hale nani."

Alaila, uwe iho la ia me ke kanikau, a olelo ae la, "Aohe mea hiki ke kue aku i na mea a pau loa a ke Akua i manao ai e hooko!" A pii aku la ia i kaupaku o ka halealii, a ike iho la ia i kahi i nakiikiiia ai ka lole a hookuukuu ai a ku i ka lepo. Oia kona mea i manao ai, ma ia wahi kahi i puka ai o Rose Mohala. Alawa ae la ia a ike elua manu, he Koraka a he Pueo, ma ko laua mau helehelena me he mea la he poino ke hiki mai ana, uwe iho la ia me ka heluhelu ae i keia mau lalani :

Ia'u i hiki mai ai i ka hale o ke aloha me ka manao,

E hoomalielie aku la wau i ka hana loku wale a ka iini,

Aka, aole nae oia i loaa ia'u, ma kona halealii a ma kona mahinaai,

He mau hoailona o ke kaumaha a me ka poino kai halawai mai me kuu maka,

A me he mea la e i mai ana ka halealii, a me na wahi a pau i hehi ia e ia,

Ua hana ino oe, ma ka hookaawale ana i na mea hooipoipo makamae elua,

Nolaila, e inu oe i ke kiaha o ka ehaeha a laua e inu ai,

A e noho mau hoi oe iloko o ke kaumaha, ka haakulou, a me ka ehaeha."

Iho mai la ia mai luna mai o ka halealii a olelo ae la ia i na kanaka, e pii iluna o ka mauna e huli ai ia Rose Mohala, aole nae i loaa aku ia lakou. I ko Anasala Wajouda lohe ana no hoi, aole ilaila o Rose Mohala, maule iho la ia no ka lono ana mai paha.

"Ua hao ke Koolau, pau na mea aloha,

Ahu iho na pua wahawaha i Wailua."

Ua manao iho la no ka poe kauwa, he mai mau no la ko Anasala.

Nolaila, i ko laua ike ana iho ua waiwai ole ka laua huakai, a ua kaumaha hoi ka naau o Ibarahima no kana kaikamahine, olelo aku la ke Kuhina o ke Alii Direbasa, e hoi laua i ko laua mau Alii, oiai nae aole i loaa ka mea a laua i hele ai e huli. Nolaila, liuliu ae la lakou, a olelo aku la ke Kuhina o ke Alii Direbasa, "Ke makemake nei au e lawe i keia wahi kanaka (Anasala,) me a'u, a hiki i ko'u kulanakauhale, alaila, na'u no e hoouna aku ia ia i kona kulanakauhale ponoi, no ka mea, aohe i mamao loa aku o Isapahana mai ko makou kulanakauhale aku." Olelo mai la o Ibarahima, "E hana e like me kou manao ana he pono!"

Hoi aku la no o Ibarahima, a hoi mai la no hoi ke Kuhina o Direbasa me Anasala maluna o ka Miula, a hala na la ekolu, pohala mai la o ua Anasala mai ka maule ana. I kona pohala ana ae, hai ia aku la ia i ke Kuhina, a hoouna mai la ia i na mea ono maikai loa, me na wai rose. Hoomau aku la lakou i ko lakou hele ana, a hiki wale lakou i ke kulanakauhale o ke Alii Direbasa. I ko lakou aneane ana aku e hiki, hoouna mai la ke Alii i kekahi elele imua o ke Kuhina, me ka olelo mai, "Ina aole o Anasala Wajouda me oe, mai hele mai oe imua o ko'u alo!" Ia ia i hoomaopopo hou iho ai i keia olelo kauoha a ke Alii, ua pilikia iho kona manao, no ka mea, aole ia i ike i ke kumu o ke kena ana a ke Alii ia ia e kii ia Anasla, aole no hoi ia i ike eia o Rose Mohala me ke Alii Direbasa kahi i noho ai iloko o ka halealii, aole no hoi i ike ke Kuhina o Anasala Wajouda keia e hele pu nei me ia.

I ka ike loa ana ua pohala lea loa o Anasala, olelo aku la oia ia ia, "He oiaio, he hana nui kai waiho ia mai ia'u e hana, aole nae i ko; a i ka lohe ana aku nei o ke alii i ko'u hoi mai, nolaila, i hoouna mai nei ia me ka olelo mai, aole e komo aku iloko o kona kulanakauhale." Ninau aku la o Anasala, "A heaha ka hana a ke alii i kauoha ai ia oe e hooko?" No ia mea, hahai mai la ke Kuhina ia ia i na mea a pau mai ka mua a i ka hope; a i aku la o Anasala, "Mai makau oe, aka, e hele aku oe imua o ke alii e lawe ia'u me oe, a na'u no e hai aku i ke alii no ka hiki ana mai o Anasala."

No keia mea, olioli iho la ke Kuhina, a ninau mai la oia ia Anasala, "He oiaio anei kau mea e olelo nei?" "Ae," wahi a Anasala. Nolaila, kau ae la laua nei maluna o na lio, a hele aku la imua o ke alii. I ka ike ana o ke alii i ke Kuhina, ninau mai la oia, "Auhea o Anasala Wajouda?" Pane aku la o Anasala, "E ke alii! ua ike au i kahi i noho ai o Anasala Wajouda." Ninau hou mai la ke alii, "Aia i hea?" "Aole no i mamao loa aku, wahi a Anasala, "aka, e pono oe e hai mai, heaha ke kumu o kou makemake ana ia Anasala?" Olelo aku la ke alii, "E hai aku no au, aka, e pono e komo kaua ma kahi mehameha," a hahai mai la ke alii i na mea a pau mai ka mua a i ka hope; a olelo aku la o Anasala, "E hookomo oe ia'u i keia wa koke no i ka lole nani, a aole e emo e lawe koke mai no au ia Anasala." Nolaila, lawe mai la ke alii i kekahi kapa nani, a aahu iho la o Anasala, a olelo aku la ia i ke alii, "Owau o Anasala, o ke kumu hoi o ka ehaeha o ka poe huahua wale." A nana ae la ia ma o a maanei, a kahaha iho la na puuwai o kela mea keia mea, a hoopuka mai la ia i kekahi mau lalani mele penei:

"Ua hooluolu ia mai au e ka lohe ana aku i ka inoa o kuu aloha,

Ua holo pukaka aku ka neoneo, ka eehia, mai ou aku,

Aohe mau punawai halokuloku nui wale, aka, o na punawai a ka waimaka,

Aohe mea like ma ka honua, e like me ko'u hoomanawanui ia ana e ke aloha,

Ua alo ia e a'u ka panopano pouli o ka po, me ke pani ole o na lihilihi,

Ua auwana hele au ma o a maanei, me he mea la aia au mawaena o gehena a me ka Paredaiso,

Ua hooikaika ae au me ka hoomanawanui, aka, aohe nae he hiki,

A o ka makana nui a ke aloha e haawi mau mai ai ia'u, o ka hoopilikia,

Ua mailo kuu kino no ka loihi o kuu kaawale ana mai ia ia mai,

Ua hoeha mau ia kuu mau lihilihi e na kulu ana a na paka waimaka,

Ua kanehai iho ko'u ikaika kino, a ua hai malule e ka puuwai,

Ua ano kahiko kuu naau a me kuu poo, no ka nalowale ana o kuu aloha,

I ko maua kaawale ana, o  kona ake nui ka ike mai ia'u, a pela no hoi au ia ia,

E oluolu auanei ka lani e hoohui ia maua, oiai ua maunauna na kino ma ke kaawale ana?

A e lilo auanei kuu aloha i hoa pakiaha pu e kana paaua nei

A o ko'u mau ehaeha hoi e hooliloia i mau hora o ka olioli pau ole."

A i ka pau ana o kana heluhelu ana i  keia mau lalani mele, olelo aku la ke alii ia ia, "Aohe mau mea kupanaha e ae e like me olua, ua like olua me he mau opua hiki kakahiaka la iloko o ke poliuliu o ka lewa lani." Ninau aku la o Anasala, "Auhea o Rose Mohala?" Pane mai la kela, "Eia no ia me a'u." A hoouna aku la ke alii i ka Lunakanawai a me na hoike , e hana ia ka palapala mare; a hoouna ia aku la no hoi kekahi elele i ke alii Samika, e hai aku ana i na mea a pau i hanaia no Anasala ma, a me ka hanaia ana o ka palapala mare.

A i ka lohe ana o ke alii Samika i keia mea, nani wale kona olioli, a hoouna mai la ia i kekahi palapala i ke alii Direbasa e olelo ana: Ina ua hana ia ka palapala mare ma kou aupuni, e pono hoi ma  ko'u aupuni nei e mare ai, a hoomakaukau ia iho la na kamelo, na lio, a me kela mea keia mea, a hoouna ia aku la i ke alii Direbasa, a kokua pu mai la no hoi kela alii i ka hoolako ana mai i ke gula na na koa ukali, a i ka aneane ana aku o ka huakai e komo iloko o ke kulanakauhale alii o Samika, aia hoi, ua kuahaua ae la i kela a i keia e hookani ia na pila a pau loa, a e moe like na kanaka i ka lepo, i ka wa e komo mai ai ka huakai o Anasala ma, a hana iho la no hoi lakou pela. Ahaaina holookoa ae la ke kulanakauhale no na la ehiku, i kela la keia la, a makana aku la ia i na kanaka!

A i ka pau ana o na la ehiku, ua hoohui ia ae la o Rose Mohala a me Anasala Wajouda e ke kaula hemolele o ka materemonio; puliki aku la kekahi i kekahi me ka hoopaa ana ia laua iho me na honi makamae a ke  aloha, no ka mea, ua piha a hu na kiaha o ko laua iini nui, a mele mai la o Rose Mohala i keia mau lalani mele, penei:

"Ua hiki mai ka pomaikai, ua kipaku ia aku ke kaumaha me ka ehaeha,

Ua hui ia kaua, a ua hoopau ia ka huahua o ka poe ukiuki,

Ua pa mai na makani kohaihai o ka hui ia, a ua hoolioli ia mai ka puuwai,

Ke kani koha nei na pahu no ka olioli i ko kaua hui ia ana,

Mai manao oe, e uwe ana kaua no ka ehaeha, no ka mea, no ka olioli ke kahe ana o na waimaka,

He nui na popilikia a kaua i ike, aka, ua hala ia mau mea,

Ua aweawe kaua ia lakou me ka hoomanawanui, a me ka luhi,

Aka, na ka hora hookahi o ko kaua hui ia ana, i ao mai ia kaua e hoopoina ia mau mea."

Ua hoomau laua i ko laua piliki ana kahi i kahi, a hiki wale i ka wa a ko laua mau maka i a mai ai i ka olioli kuhohonu, haule a maule aku la laua iluna o ka papahele, a i ko laua pohala ana ae, mele mai la o Anasala i keia mau lalani mele, penei:

E! nani wale ka ike ana i ka hooko ia ana o  ko kaua mau makemake,

I ka wa a'u i ike ai, ua kanahai ole kou iini ia'u e ke aloha aala,

A i ka wa hoi e huiia ai kaua me ke keakea ole o kela mea keia mea,

A ua hoopaa ia hoi ko kaua mau maka poniuniu, a me ke kunewa kuwili ana i ka la,

Ua kukulu ae ka hoopomaikai ia mai i kona lepa no kaua,

A na kona lima i haawi mai ia kaua e inu i ke kiaha o ka olioli pau ole,

Ua huiia kaua, a ua hahai aku kaua i kahi i kahi i na poino a me na luhi a kaua i alo ai,

Aka, ano, ua hoopoinaia ko  kaua mau ehaeha, a me na manao inea a pau loa,

Nani wale keia ola ana! Na ko kaua hui ana i hoonui mai i ko'u iini."

A mahope iho o keia, hoomau iho la laua nei i ke apo aku apo mai, a hiki wale i ko laua au hoohiala ai ana iloko o na kai lipolipo a ke aloha. Alaila, puka aku la laua nei iwaho, a haawi aku la i na makana i kela mea keia mea. Pela laua i noho ai iloko o na olu kohaihai o keia ola ana, a hiki wale i ka wa i halawai mai ai ka make me kekahi o laua nei. E hoomaikaiia ka inoa o Alahe!

 

[Ma keia wahi e ka mea heluhelu, ke haawi aku nei makou i ko makou aloha ia oe oiai o ka hopena keia o keia kaao, a ke hai aku nei makou ia oe, ua pau makou ma keia kaao, a keia pule ae e lawe hou mai ana no makou i kekahi kaao Arabia, oia hoi ke Kaao o ALI SERA a me KUMURUDA.]

KE AU OKOA.

 

Haina o na Ninau no na La ma ka Helu Hawaii.

Ninau 1. Penei kakou e ninau ai, ku iho la au ma ka huina alanui Nuuanu a me alanui Moi, nana iho la au ma ka wati, o ka hora 4 no ia o ko ka la hele ana, hora ehia ia o ko ka mahine hele ana ma ia la, owai hoi ka inoa, a owai ia la ma ka helu Hawaii? Haina. O ka hora 4 25 minute, o Mohalu ia la.

Ninau 2. Napoo iho la ka la i ka hora 5 58 minute, puka ka mahina i ka hora 9 34 minute, owai ia la ma ka helu Hawaii? Haina. O Laaukulua ia la.

Ninau 3. He wahi palapala ka'u ia Pomare ma Bolabola i ka malama o Ianuari i hala aku nei ma ka la 23, owai ka inoa o kuu la i palapala ai? Haina. O Olepau ia la, he Poakahi ia.

Ninau 4. Hiki  mai ka D. Nuuhiva palapala ia'u, penei, e hooili aku ana au i kuu wahi lio lele i ka Poaha mua o Nov., 1865 e hiki mai ana, owai ia la? Haina. O Hoaka ia, oia ka la 2 o Nov., 1865.

Ninau 5. Owai ka inoa o ka la 13 a me 18 o Nov., o keia makahiki? Haina. O Hua ka la 13, oia ka Poakahi o ka lua o ka pule, a o Laaukukahi ka la 18 oia hoi ka Poaono oia pule hookahi no.

Ninau 6. I ka la 7 o Feberuari i hala aku nei, ua haule kekahi kaikamahine i ke kowali ma Leleo, owai ia la? Haina. O Olekukahi ia la, he Poalua ia.

Ninau 7. E hakaka ana elua wahine maloko o ka halepule o Kaumakapili ma ka la 27 o Iune, he la hoike kula ia o na kula aupuni, owai ka inoa oia la? Haina. O Kane ia la, he Poalua ia.

Ninau 8. Ua kohoia o W. N. Pualewa i luna hoomalu no ka ahaaina a kamalii ma ka halepule ma Maemae, a o ka mea hanohano W. Ka, a me ka mea hanohano J. W. Noa, i mau pua hoonani no ia la, a o J. D. Halai i haiolelo hope, oia nae ka la 30 o Iune, owai ka inoa oia la ma ka helu Hawaii? Haina. O Muku ia la, he Poalima ia.

Ninau 9. Ua halawai au me ka mea kaulana Mr. Kanekoa, ka mea nana i hai pololei ka ninau Baibala a A. Kalauli ma ka la 20 o Iune, i kuu ike ana ua ohuleia ke poo o kuu hoa, owai ka inoa oia la? Haina. O Laaupau ia la, he Poalua ia.

Oia iho la no na haina o na ninau a J. N. Kaunamano i ninau mai nei, ke manao nei au ua pololei loa keia mau haina. A ina ua hewa, he mea hiki no paha ke pane mai mahope i ka mea nana keia mau ninau, aka, he manao paa ko'u, oia iho la no ka haina a ka poe kahiko, i noho me na'lii a i lohe hoi i na kakaolelo o ka wa ia Liloa, a hiki wale mai ia Kamehameha Nui. Ke manao nei au, he loaa e ae paha ka kekahi mawaho o keia mau haina.  R. P. KANEALII.

Heeia, Koolaupoko, Sept. 16, 1865.

 

No ke aha la ka mea i hoopokole ia ai ke ola o ke kanaka mahope mai o ke kai a kahinaalii, i ka wa o Noa?

 

Kumumanao.

"Ua aie anei keia Lahui Hawaii i ka Baibara, aole paha!"

E KE AU OKOA E; Aloha oe:—

Eia hoi, e nana mai i keia, pehea la e hoomakaukau ai o Noa i waa lana nona maluna o ka ili kai, ke ole ke Akua e hai e mai, a e paipai ia ia e hana, i mea e pakele ai oia i ke kai a Kahinalii e hiki mai ana maluna o ka honua, ke ole e hai mai ke Akua ia ia? Aka, na ko ke Akua hai e ana mai ia ia, i ka poino nui e hiki mai ana maluna iho o ko ka honua, nolaila, ua ike iho kakou ma kona moolelo, ua ola mai oia.

Nolaila, aole anei pela keia lahui Hawaii? I ko ka Palapala Hemolele hoike ana mai i ka la hookolokolo ia kakou. Aole au e kanalua i ka hai aku ia oukou, eia no iloko o keia lahui Hawaii he mau haipule io. A ke lana nei paha ko lakou manao e hoopakele ia ana ma ia la weliweli, a no ia mea nui, ua pale loa aku lakou i na mea ino e make ai ke kino a me ka uhane, a e hoomakaukau ana no kela ao. Alaila, i ka hiki ana mai o ia la, ua makaukau, hookahi i koe o ke komo pu iloko o kahi pomaikai, e like me Noa, a malaila e hosana mau loa ai, ia ao aku, ia ao aku, a i ke ao pau ole.

Nolaila, e kuu lahui Hawaii—e! Ke ninau aku nei au ia oe, "Aole anei oe i aie i ka Baibala?" No ka mea, ua hai mai oia ia oe i keia mea weliweli, ka mea hiki ole ke ike ia ma na mea a ke Akua i hana ai, aole hoi i ike na kanaka naauao a pau o ke ao nei, oia paha ea?

Eia iho ka ha o na mea e maopopo ai, ua aie keia lahui Hawaii i ka Baibala.

4. O kahi e hele ai ka uhane mahope iho o ko ke kino make ana. Ekolu manao nui o ko Hawaii nei poe kanaka, no kahi e hele ai na uhane, a malaila e noho ai. 1. Kilauea, (Lua o Pele.) 2. O loko o ka wai. 3. O ka aina maloo. E nana ma ka Moolelo Hawaii i pai ia ma Honolulu, A. D. 1858, i hooponopono ia hoi e J. F. Pogue.

Aka, ea, pela anei ka hoike ana mai o ka Baibala? Aole pela, ua hai mai oia i na wahi e noho ai ka uhane, oia hoi keia. 1. Ka Lani. 2. Ka Po, (Gehena.)

1. E nana ma Ioane, 14:2. 2 Kor. 5:1. Hoik. 21:27. Heb. 4:9. Ioane, 14:3. Hoik. 21:3. 2 Kor. 6:16. Hoik. 7:15, 21:4. 22:4, 5. Heb. 12:22, 23. Hoikeana. 7:13, 14—16, 17.

2. E nana ma Mataio 7: 22, 23. 13:40, 41, 42. Halelu 9:17. Hoik. 21:8.

Nolaila, ua maopopo keia ia kakou i ka poe maka okoa, aole e ike ia keia mea e na ike elima o ke kanaka; aole hoi he kanaka naauao ma ke ao nei a puni, nana e hai mai ia oe e kuu lahui Hawaii nei. Aka, o ka Baibala wale no ka mea nana e hai mai ia oe, aole hoi me ka wahahee, aka, me ka oiaio maoli no.

O keia hoi ke kumu o ka lana ana o ka manao o na haipule o ka wa kahiko, ua ike lakou ma ka Baibala, nolaila, ua hana aku lakou me hoopono imua o ke Akua a me na kanaka, i mea e hiki ai ko lakou uhane ma ia Sabati mau loa, a e noho oluolu pu me ke Akua.

Pela maoli no, ina paha i hana mai ke Akua i ke kanaka me ke ano ike i na mea e hiki mai ana, ina no hoi aole ke Akua e haawi mai i ka Baibala.

Eia iho ka lima o na mea i noonoo ia, a he hiki no hoi ia kakou ke hoomaopopo i kona ano maoli.

5. O ka make ana o ka Haku Iesu Kristo, aole anei i akaka ka hewa nui o na kanaka, ina aole ka Baibala? Ua akaka lea ia, a o ka mea e olelo ana aole i akaka, alaila, he hiki paha ke olelo ia, he maka keleawe kona.

E nana kakou i ka mea kii malu i ka wati ma ke ano aihue. Pehea la kona manao iloko ona, oluolu anei? Aole, ua koe ka oluolu. A pela no na hewa o na ano he nui wale, aole akaka lea ka mea e apu ai, ke ole e make o Iesu Kristo, aole hoi e maopopo ina aole e hai ia mai e ka Baibala kona make an. Ua maopopo maoli ka poino nui o ke kanaka lawehala ma na mea i hana ia e ke Akua, aka, o ko Iesu make ana, aole i maopopo ia ma ia mau mea i hana ia, auwe kou poino!

E nana i ka loaa ana o ka pomaikai ia oe e ka mea hewa, ke mihi io oe i kou mau lawehala ino. Hoik. 7:14. Isaia 1:18. Heb. 9:14. 1 Ioane 1:7. Zek. 3:3, 4, 5. Pet. 1:19. Hoik. 1:5. Roma 1:4. 1 Pet. 3:18. Ep. 5:2. Tito 2:14. A pela aku.

Nolailaila, ma keia Kumumanao , ua maopopo maoli no, ua aie keia lahui Hawaii i ka Baibala, e like hoi me aie o ka poe i ao ia i ka olelo maikai, pela no oe e kuu lahui—e! E nana ma Galatia 6:6. Roma 15:27. A nui aku no.

Me ke aloha i na hoa hanohano o KE AU OKOA.  J. K. KAHUILA.

Sepatemaba 29, 1865.

 

Heaha ka mea e like ai na keiki o ke Kulanui me ke kanaka i ao ole ia? Heaha ka pomaikai o ka mea molowa ke noho wale aole e hele e makilo?

Owai ka poe i hoohalike ia ko lakou mau la me ka hora hookahi?