Ke Au Okoa, Volume I, Number 25, 9 October 1865 — Page 3

Page PDF (1.31 MB)

Ia R. Luakaha.

E KE AU OKOA ; —Aloha oe:

No ka hapai leo houia ana mai e kuu hoa paio e R. Luakaha, no ke ano Hoomana, nolaila, e ahonui ka poe alwe i kou kino no keia mau wahi olelo pakui hope.

Ke olelo mai nei o R. Luakaha ma KE AU OKOA o ka la 2 o Okatoba, me ke akamai a me ke ano hoomaalea, me ka hunahuna iho i ka'u mau mea i ninau aku ai ia ia e hai mai. Oia hoi ka hewa o ka "Ekalesia Enelani," i mea e pau ai ko'u kuhihewa.

Ma kana olelo pane o ia la, aole loa oia i hai mai ia'u ina mea a'u i noi aku ai ia ia, a aole loa no hoi i  hoike mai oia i kau wahi kumu hewa hookahi, i mea hoi e pau ai ko'u kuhihewa ana.

No ke kuawili mau o R. Luakaha ia Heneri VIII a me kana mau hana hewa a pau, a ma ona la e maopopo ai ke ano o ka Ekalesia Enelani, nolaila au i lawe mai ai ma ka'u olelo pane mua ia ia, i na inoa o na Pope ino a hana kolohe, i kumu hoohalike ma ke ano ino o na Ekalesai a elua. Aka, ina e hoohalike ia na hewa a na Pope, na Makua, a me na Poo o ka Ekalesia a R. Luakaha i hana ai, ua oi loa aku ka na Pope mea i hana ai iloko o ia mau la, mamua o ka Heneri VIII.

He mea maopopo loa ia'u, aole i nana pono o R. Luakaha i ka'u mau olelo pane mua ia ia. No ka  mea, aole loa au i noi aku ia ia e hai mai i ka hewa o Heneri VIII, ka mea i maopopo mua iloko o na Buke Moolelo o Enelani, a me ka maalea o kana mau olelo, ua olelo iho ia, "He mea kupono anei ka hoike ana i ka hewa o kekahi  imua o ka lehulehu, ina ua kaulana kona hewa imua o  ke ao holokoa? Aole."

Ina ua kaulana kona hewa imua o ke ao holookoa, no ke aha la ka mea i hewa ai ke lawe hoi ia mai ia kumu hoike no na mea i hanaia ai Ia wa? Ka mea e heluhelu mau ia ana e na mea heluhelu moolelo a pau? Ua pono ka manao ana o R. Luakaha e huna, aka, aole oia e hiki ke hoomanawanui, aka, ua puai mai no na hewa a ua o Heneri VIII i hana ai me ka awaawa, i mea hoohaumia ai i ka Ekalesia o Enelani. E hala ana paha ia ale i nei luina hookele moku.

No ka makau paha o R. Luakaha o ili aku na hewa i hoomaopopoia e na kakau moolelo a pau maluna o ka Ekalesia ku mau ona; nolaila, ua lele honua mai nei oia me ka puiwa, na'u ka ia mea i olelo aku, a ma "ka'u noi ana aku hoi e hai mai," "i ka hewa o Heneri VIII, i hiki ai ia'u ke hai aku i ka h ewa o kona aoao ku mau." Ma keia, ua hoike mai ka hoa paio, ua hookokoke aku oia ia ia iho, i kau wahi o ka hiki ke kapa ia aku oia he wahahee a he hoopunipuni .

Aole loa ia mau mea ma ka'u olelo pane mua ia R. Luakaha, a aole loa no hoi i noiia aku e hai mai i ka hewa o Heneri VIII. O ka hewa o ka Ekalesia o enelani ka'u i noi aku obscured Ka hewa o kona mau kumuao, kona manaoio, a me na mea e loaa ai ke ola o ka uhane ke noho iloko o ia Ekalesia; ke kahua o na Ekalesia a pau e manao nui nei. Aole o ka hewa o kela kanaka keia kanaka i noho poo no kekahi Ekalesia. Nolaila ua i ninau aku ai ia R. Luakaha, no ka hewa anei o Heneri VIII ka mea i hewa ai ka Ekalesia Enelani? He mea hiki ke hoohalike ae, no ka ino a me ka haumia o na Pope o Roma ka mea i hewa loa ai ka Ekalesia Roma? He mau ninau parelela like keia e hiki ole ai ia R. Luakaha ke hoole. No ka  mea, ina ua like kekahi ninau me kekahi, e like auanei na haina. Ina ua hewa ka Ekalesia o Enelani ma o Heneri VIII la, alaila, ua hewa ka Ekalesia o Roma ma o na Pope la. Malaila ua hewa ka Ekalesia Enelani, a ua hewa no hoi ka Ekalesia Roma; nolaila hoi, mai kuhikuhi kekahi hewa i kekahi hewa. E lawe mua ae o R. Luakaha i ka hewa o kona Ekalesai, a pau ia, alaila, he olioli au e kii ae i ka hewa o ka Ekalesia o Enelani, a lawe aku hoi i kumu hoikeike nana imua o ke akea; aka, mahope aku au e hoomaopopo ai i ka Ekalesia Enelani a Heneri VIII i kukulu ai, aole oia o ka Ekalesia o Enelani e ku nei i keia wa.

Na ka Ekalesia o Roma i kuni me kona hao kuni i ka hewa ma ka lae o na Ekalesia a pau, a no ka hewa ke kumu i haalele ai ka nui o kana mau keiki, a i loaa ai maluna o lakou ka hewa o ka noho lokahi ole. Aole ma Enelani wale no, aka, ma Farani, ma Geremania, ma Rusia a me na wahi a pau. He mea hiki ole io no ia i ko Enelani Ekalesia, a me na Ekalesia e ae a pau o ka honua nei ke hoi hou aku i ka poli o ka makua, no ka mea, ke noho la no ia iloko o ka hewa. Aia a haalele ka Ekalesia o Roma i kona hookiekie, hookaumaha, makaee, a me ka anunu, alaila paha e manao aku ai kana mau keiki e hoi hou aku me ia. Aole i kipi ko Enelani Ekalesia i ko Roma, a aole no hoi i haalele, aka, o Roma kai komo hewa iloko o Enelani, a hookohukohu iho hoi me he mea la he waiwai nana a me he mea la hoi he keiki nana. Aia a haalele ka Ekalesia o Roma i keia mau hewa ona, alaila io paha e pau ai ka hewa i loohia i na Ekalesia a lakou a pau e haehae nei i ke kino o lakou Haku ma ka noho ana kuee.

No ka ninau 1 a R. Luakaha. Aole au i manao no ko Heneri VIII mare lehulehu ana i ka wahine, a oia ka mea e hiki ai ia'u ke hooili aku i keia hewa maluna o ka Ekalesia ku mau ona. Aka, eia nae ka mea i hoomaopopo ia mai ia'u, iloko o na Buke moolelo e waiho nei, a he mea kupaianaha io no ia i ka ike ana iho, iloko o keia mare lehulehu ana o Heneri VIII me Ane Bolena, ua aponoia no ka e ka Pope ma Roma. E nana ma Hume Buke III: Mokuna XXX aoao 66; a iloko oia mare lehulehu ana, he hoahanau no oia iloko o ka Ekalesia Roma. I ka makahiki 1532, Nov. 14 ka mare ana me Ane Bolena, a i ka makahiki 1535 ke kapaeia ana mai ka Ekalesia Roma mai. I konamake ana i ka  makahiki 1547; aia ma kona Palapala Hooilina, mahope iho o kona mihi ana no kana mau hana hewa i hana ai, "Ua haawi olioli aku oia i kona uhane i ke Akua Mana Loa." A malalo mai o ia mau olelo kona "pule a me kona nonoi ikaika ana ia Marie Virigine Hemolele a me ka Anaina Hemolele o ka lani a pau e pule mau nona i  kona wa e ola ana." Southey Mokuna XII aoao 247. O keia pule ana a Heneri VIII ia Marie Virigine Hemolele, a me ka Poe Hemolele, aole ia pule iloko o ka Ekalesia o Enelani i keia wa. He pule no ia no ka Ekalesia Roma, aole no ka Ekalesia o Enelani; malaila kahi i hooiaioia mai ai, i ka olelo ana a Makale Buke I: aoao 37, penei kana: "Ua hoao o Heneri VIII e kukulu i Ekalesia ia Enelani e ano like ana mai ka Ekalesia Katolika Roma ma ka noho poo ana a ma ia ano wale no," koe no na mana io, na kumuao, a me na oihana a pau e hanaia ana e like me ka Ekalesia Roma. Olelo hou no o Makale ma ia aoao hookahi no, "Aka, ua make o Heneri VIII me kana mau oihana."

Aka hoi, ka Heneri VIII manaoio ana i ka Transubstantiation, ka pule ana ia Marie, ka Pugutore, a me na manaoio e ae o ka Ekalesia Roma, aole ia ma ka Ekalesia o Enelani i keia wa; nolaila, pehea la e lilo ai o Heneri VIII ke poo o ka Ekalesia o Enelani i  keia wa. Ma keia mau kumu e haule ai ka manao ana o R. Luakaha, na Heneri VIII i kukulu i keia Ekalesia o Enelani e ku nei i keia wa. A oia la hoi ke Poo, he okoa kona Ekalesia a me kona noho Poo ana, a ma ka olelo a ka poe kakau moolelo, ua  make oia me kana hoomana i kukulu ai, i noho Poo ai, a i manaoio ai hoi.

No ke okiia ana o ke poo o kekahi o kana mau wahine o Ane Bolena, maluna no ia o na Lunakanawai nana i hoopai ia Ane Bolena, aole na Heneri VIII i oki i kona poo; aka, na ka olelo hooholo i hanaia ai imua o ka ahahookolokolo no kona hewa, aole i hana malu a huna ia na kumu o keia okiia ana. Aole mamuli o kana kauoha maoli e lilo ai la na Heneri VIII, aka, na ka ahahookolokolo i hooholo elua ano e make ai o Ane Bolena, "He puhiia i ke ahi, a ina i ole, he okiia paha ke poo." Hume Mokuna XXX: aoao 132.

No ka ninau 2. "Ua kaulana anei na poo o ka Ekalesia a R. Luakaha i ka mare lehulehu?" I ninau aha la ia a R. Luakaha? No ka mea, ua ike no ia he kapu na Pope o Roma, a me na kahuna o ka Ekalesia o Roma ke mare i  na wahine. Aole e hiki ia lakou ke mare, nolaila, he makehewa a he lalau ka ninau a R. Luakaha. Aole nae i kapu ia lakou i ka lawe ana na lakou iho i na wahine manuahi he lehulehu. E like me Pope Seragiusa III. Penei ka olelo a Baroniusa, kekahi kakau moolelo o ko R. Luakaha aoao. "He kauwa ia no na hewa haumia a pau, a he kanaka i oi ae ka ino o na kanaka a pau." E nana ma ka Baroniusa ad Ann. 908. Kana wahine manuahi o Marozia, hanau kana keiki o Ioane XI; o Pope Ioane X kana wahine manuahi, o Theodora ka muli mai o Marozia. E nana ma Hosheim II 391; ka Fleury moolelo Ekalesia, Buke LIV. O Pope Ioane XI, keiki kamehai a Seragiusa III, o Pope Ioane XII, ke keiki hanauna na Ioane XI. Elua ana mau wahine i kaulana loa, o Rinera a me Stephina. Penei ka Fleury nona, "Ua pue oia i na wahine, na wahine kanemake a me na Virigini, e hooko aku i kona mau kuko ino, ka poe i hele mai e ike i ka ilina o na Aposetolo ma Roma." "No keia mea, ua hoopii na kanaka o Roma i ka Emepera Otho, a e hookolokolo ia no keia hana ino ana." He mea kupaianaha ka hookolokoloia o kekahi o na Akua o Roma o ka Pope. O Innocenta VIII, me kana mau keiki kamehai ehiku. E nana ma Raynaldus, Ann. 1489, Waddington, 511. Ua lawa paha ka nui o na Pope i hoohaumia i ka noho ana hope o Petero ma Roma, aka, aole i pau, ua kinikini wale na hewa. A no ke ana, a paku-a paha hoi o na wahine ia lakou, nolaila, ua lawe ae kekahi o lakou o Iulius III i na kane e moe. He hewa keia i oi loa ae mamua o ka mare lehulehu ana.

No ka ninau 3. He oiaio, aole he mare lehulehu o na kahu hipa o ko R. Luakaha Ekalesia, aka, he moe lehulehu nae i na wahine, e like me na mea i hoike ia ae nei ma ka haina o ka ninau elua.

No ka ninau 4. Ua maopopo ia R. Luakaha, ina oia e heluhelu pono i ka mooleo o Enelani, aole e hiki ia ia ka hooia mai, ua noho kahuna o Heneri VIII no ka Ekalesia o Enelani, (e like me na Pope ma Roma, e ku mai ai i ke akea i na la Hoano o St. Anthony, a hoomaikai  mai i na Miula, Hoki, Lio, a pela aku.) Aole no hoi e loaa kekahi moolelo no ka poni kahuna ia ana o Heneri VIII, e lilo ai la ia o ke poo o ka Ekalesia o Enelani, a nana i lawelawe na oihana kahuna a me na mea a pau e pono ai o ia Ekalesia, nolaila, he mea makehewa ke hoopilipili ae ia Paulo. He lalau ka ninau, a na ano pupule.

Ua kahaha kuu hoa paio o R. Luakaha, no ka noho Poo ana o Elizabeta, i Poo no ka Ekaletia Enelani. Pehea hoi o Pope Ioana, he wahine ia. Ua makapo koke paha ka maka o R. Luakaha, i keia hope o Petero ma Roma. He wahine ka! ka pohaku a Iesu i kukulu ai i kona Ekalesia ma Roma, a maluna o keia wahine haumia loa e lanakila ole mai ai na ipuka o ka po. He mea kupanaha kona hanau ana i ke keiki i ke alanui, i kona wa e hele ana e lawelawe i ke ano o kekahi oihana pule, me he kane la. A e like me kana i ninau mai ai ia Elizabeta, pela hoi au e ninau aku ai ia ia. Maluna anei o ka wahine o Pope Ioana ke kukulu ana o Iesu i kona Ekalesia? Aole paha i ike o Petero i keia koho ia ana o kekahi wahine i pani hakahaka no kona noho ma Roma.

Ma keia ninau no hoi a R. Luakaha, i hoike hou mai ai oia i kona naaupo a ike ole i ke ano i hoonoho ia ai na Alii o Enelani a me na Aupuni e ae, i Poo no ko laila Ekalesia iho. E like me ko lakou noho ana i Alii no ke Aupuni, pela oia e noho ai i Poo no ka Ekalesia, ma ke ano kiai i na oihana e hana ia ana a e noho ana iloko o ko lakou mau Aupuni iho. O na Ekalesia maloko o kela Aupuni kuokoa keia Aupuni kuokoa, o ka Moi ke Poo. E like la me Perusia, Enelani, Suedena; Denemaka, Rusia, Geremania, a me kekahi mau Aupuni e ae. O na Alii wale no a pau o keia mau Aupuni ke Poo o ko lakou mau Ekalesia iho ma ke ano kino, aole ma ke ano uhane. O Iesu ke Poo ma ke ano uhane, o na Alii kana mau kauwa, a o na Kahuna na kuene lawelawe. Pela no o Roma iloko o kona mau la mua, he kauwa na Kahunua a me na Bihopa o ka Ekalesia o Roma malalo o ka Emepera, a o ke Alii hoi ke Poo malalo o ke Akua. Ua maopopo keia ma na hoopii a na Bihopa o na la mua o Roma i ko lakou mau Alii, a nana e hooholo i na mea a pau mawaena o ke kue ana o kekahi Ekalesia me kekahi, a i pau, a lilo ai ko lakou noho Alii ana mamuli o ka hookiekie a me ka anunu o na Bihopa o ka Ekalesia o Roma. Nolaila ka lilo ana o na Pope na Bihopa o Roma i mau Alii noho Aupuni. Aka, he mea hou ia, me ka apono ole o ke Akua i ka lakou mau hana.

E like me ko Catherina II noho Poo wahine ana no ka Ekalesia o Rusia, pela o Elisaveta i noho Poo ai no ka Ekalesia o Enelani, a pela no hoi o Victoria e noho nei i keia wa, aole lakou i noho ma ke ano poo e lawelawe i ka oihana kahuna e like me Pope Ioane. Aole no hoi lakou i poni kahuna ia e like la me ko Pope Ioane wahine poniia ana i Kahuna , i Pope , a i Mea Hemolele Loa hoi no ka Ekalesia o Roma. Nolaila, ua kuleana ole a ua hemahema hoi ka ninau a R. Luakaha, no ke kukuluia ana o Elisabeta i poo no ka Ekalesia, a malaila e lanakila ole mai ai na ipuka o ka po. Aole loa no hoi i pili keia olelo ana a Iesu no keia mea; aka, ua pili no ka  manaoio a Petero i hooia mai ai i kona Haku.

Aole i hoopuka ia keia mau olelo me ka alapahi a me ka hoino, no ka mea, mai na buke mai no ia a ko R. Luakaha aoao i kakau ai. A no ka ike ole o kekahi o ko maua mau makamaka i ka olelo o ko na aina e, nolaila, he mea pono no ke hookomo ia i kokua no na kumu hoopaapaa. Aole ia he mea e hilahila ai na kumu Bihopa, no ka mea, ua ike lakou he heluhelu ia ka moolelo o Heneri VIII e na mea a pau, e ka poe i komo iloko o ka lakou Hoomana a me ka poe i komo ole. A ina ua heluhelu o R. Luakaha ia moolelo me ke ano hoopilimeaai ole mahope o kona mau kumu, alaila, aole paha e loaa ia ia keia mau ninau lalau ana e hoopilipili mai nei no ka Ekalesia Enelani. No ka mea, ua pela hou iho no kana mau olelo, i haina no kana mau ninau.

Aole no hoi au e huhu, a aole hoi e lele liilii na hua kepau, ke hai mai oe i ka hewa a pau au e makemake ai e haili ia Heneri VIII, a me ka Ekalesia o Enelani. E hoike no i ua mau hewa la, a e like me ka'u i olelo mua ai, mai huna, o lilo oe i kokua hewa.

He haole luina io no wau, a eia ka'u mea hai oluolu aku ia R. Luakaha, mai hookokoke mai oia ia'u ke kau like maua maluna o ka moku okohola hookahi, o hinuhinu auanei ka lae i ka aila i na keiki o ke kai.

No ka nonoi ana mai o R. Luakaha e kakalaia'ku kona hewa, a no ka ike hoi ua hewa oia, nolaila, ke kakala aku nei au i kona hewa a pau. Ke kani mai nei ka hokio kaniku o ka hora i keia, e hoi ko Ulakoheo keiki e hoohehee aku i na hao o maalili auanei. Me ke aloha.  IOANE KAIMIOLA.

 

Haina o na ninau Baibala a Ioseph P.

Ninau 1. Owai ke kaula a Iehova i olelo aku ai e pii aku oe i keia kuahiwi o Abarima?

Haina. O Mose. Nahelu 27:12. Kanawailua 32:48 a me 49.

Ninau 2. Heaha ka holoholona ina i kalua ia oia he pepehi kanaka ia? Haina. He Bipi, Isaia 66:3 lalani mua.

Ninau 3. Owai ka mea i hanau mamua o ke kuakoko ana? Haina. O Ziona, Isaia 66:7—10.

Ninau 4. O ka laau hea kai olelo mai ia oe? Haina. Aohe laau i olelo mai ia'u.

Ninau 5. O ka makemake o ke kanaka hea kai like me ka luakupapau? Haina. O ke kanaka haaheo, Habakuka 2:5.

Ninau 6. Owai na aina elua i olelo ia ma ka Baibala he mau aina neoneo? Haina. O Aigupita a me Edoma, Ioela 4:19.

Ninau 7. Owai ke kulanakauhale i hoopai mauia no na hala eha? Haina. O Damaseko Amosa 1:3 lalani elua.

Ninau 8. Owai hoi ka mea i hoopai? Haina. O Iehova, Amosa 1:3 lalani mua.

Ninau 9. Maluna o ko wai poo ka lepo i kuko ia? Haina. Maluna o na Ilihune, Amosa 2:7.

Ninau 10. Nawai la hoi i kuko? Haina. Na Iehova, Amosa 2:1—6.

Ninau 11. O ka poe mamo hea kai kapaia Nazalike? Haina. O na mamo a Isaraela, Amosa 2:10—11.  J. L. M. K UAL II.

Kalahiki, Kona H., Hawaii, Au obscured

 

MA KE KAUOHA.

O kela mea keia mea e makemake ana e kuai i na moku kupono, e hiki ai ke lawe mai ka 10 a i ka 20 ohua, e pono ia lakou ke hele ae ma ke Keena Kalaiaina.

F. W. HUTCHISON

Kuhina Kalaiaina.

Keena Kalaiaina, Sept. 19, 1865.

 

Na Luna Kula i hookohuia e ka Papa Hoonaauao.

HAWAII.

Apana.

1. Hilo, - - - - G. S. Kenway.

2. Puna, - - - - J. H. Haleluhi.

3. Kau, - - - - C. N. Spencer.

4. Kona Hema, - - - - P. Cumings.

5. Kona Akau, - - - - H. N. Greenwell.

6. Kohala Hema, - - - - D. Manuia.

7. Kohala Akau, - - - - D. K. Naiapaakai.

8. Hamakua, - - - - G. W. D. Halemanu.

MAUI.

1. Lahaina, - - - - C. E. P. Nahaolelua.

2. Wailuku, - - - - A. M. Kahalewai.

3. Hana, - - - - A. Unna.

4. Makawao, - - - - P. Nui.

5. Molokai, - - - - R. W. Myer.

6. Lanai, - - - - H. E. P. Nahaolelua.

OAHU.

1. Honolulu, - - - - W. Jas. Smith.

2. Ewa a me Waianae, - - - - J. P. S. Halulu.

3. Waialua, - - - - J. F. Anderson.

4. Koolauloa, - - - - R. Moffit.

5. Koolaupoko, - - - - C. H. Judd.

KAUAI.

1. Waimea, - - - - V. Knudsen.

2. Koloa, - - - - J. W. Smith.

3. Nawiliwili, - - - - P. Isenberg.

4 & 5. Koolau, - - - - D. Nuuhiwa.

6. Niihau, - - - - —————

W. JAS. SMITH,

Kakauolelo o ka Papa Hoonaauao.

Keena Hoonaauao, Oct. 6, 1865.

 

MOE I KA OPU O KA MOANA—Ma ke ku ana  mai nei o ke kialua Odd Fellow i kela la pule aku nei, mai ka aina Lepomanu mai ua hai ia mai makou ekolu kanaka i make o Ukiki, Beni, a me Pinaau, ma ka moana, a ua hoihoi ia aku lakou e moe i ka opu o ka moana.

 

He aha ka mea elike ai ka wahine pono, hoolohe me ke kanaka molowa hana ole a malama ole i kona ohana?

 

He mea pono anei ka haawi ia ka ai i ka mea molowa?

 

O ka manawa, oia ke kahu hanai, a me ke koa kiai o na mea a pau.

 

OLELO HOOLAHA.

NO KA MEA, UA NONOIIA MAI KA MEA nona ka inoa malalo, e Uluihi a me Kapu k, e kooponopono ia ka waiwai o Kaahawai 1., no Hana, Maui, i make me ke kauoha ole: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau, ke pili, o ka Poakolu, oia ka la 1 o Novemaba, ma ka hora 10 o ke kakahiaka, oia ka la a a me ka hora e hoolohe ai i ka oiaio o keia nonoi ana mai, aia ma Wailuku, kahi e hana ai.

A. M. KAHALEWAI,

Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua.

Lahaina, Ock. 7, 1865.  25-3t

 

OLELO HOOLAHA.

NO KA MEA, UA NONOIIA MAI KA MEA nona ka inoa malalo, e Akeahi, e hooponoponoia ka waiwai o Kekukahiko, a me Kekoo, no Hana, Maui, i make aku nei me ke kauoha ole: Nolaila, ua hoike ia ina kanaka a pau, ke pili, o ka Poakolu, oia ka la 1 o Novemaba, i ka hora 10 o ke kakahiaka, a e hooiaioia kona pili ana ia ia, a me na mea kue i hoike ia mai, aia ma Wailuku kahi e hana ai.

A. M. KAHALEWAI,

Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua.

Lahaina, Oct. 7, 1865.  25-3t

 

OLELO HOOLAHA.

NO KA MEA, UA NONOIIA MAI KA MEA nona ka inoa malalo, e Kamanao, e hooponopono ia ka waiwai o Hiona k, no Paukukalo, Wailuku, Maui, i make aku nei me ke kauoha ole: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau, ke pili, o Poakolu, oia ka la 1 o Novemaba, ma ka hora 10 o ke kakahiaka, oia ka la a me ka hora e hoolohe ai i keia nonoi ana mai, aia ma Wailuku, kahi e hana ai.

A. M. KAHALEWAI,

Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua.

Lahaina, Ock. 7, 1865.  25-3t

 

OLELO HOOLAHA.

UA NALOWALE KEKAHI KARAUNU uuku, maluna iho o ka IPU KUKUI o ke Kaa Alii, i ka la 1 iho nei o Okatoba, mawaena o ka Hale Alii a hiki i kahi noho o ka Mea Hanohano R. C. Wyllie, ke Kuhina o ko na Aina e, mauka o Nuuanu. O ka mea a mau mea e loaa ai, e uku ia no i ka uku kupono.  25-2t

 

RAIKI! RAIKI!

E OUKOU A PAU, KA POE KANU RAIKI ma ka Mokupuni o Oahu, a me na Mokupuni e ae kekahi, owau, ka mea nona ka inoa malalo iho, e uku no au i ke kumukuai kiekie, no ka Raiki i pau ole ka ili, ke lawe ia mai ma ka Wili Raiki ma Punaluu, Oahu, a i ole ia, ma ko'u keena ma Honolulu.

H. W. SEVERANCE,

A gena o ka Huina Raiki o Punaluu.

Honolulu, Okatoba 7, 1865.  25-tf

 

OLELO HOOLAHA.

E IKE AUANEI NA MEA A PAU, KE NANA mai i keia, ke papa ia aku nei, a ma keia palapala, ua papa loa ia a hookapu loa ia na mea e kuai aku ana ia

PUNAHOA,

Ahupuaa ma Hilo, Hawaii, ke ole e hoikeia mai imua o'u ke kumu kupono a me na Palapala Hoolilo, a Kahakumakaliua, (oia hoi o Enoch H. Kawailepolepo,) A o na mea i makemake e kuai ia Punahoa, e hele mai lakou imua o'u ma Honolulu nei. Ina e kuai aku kekahi me ke kue i keia, e hoopii no au ia ia ma ka Aha Kiekie.  KAINAINA,

Ka Luna Hooponopono Waiwai o Milika Keomailani, a me Enoch H. Kawailepolepo.

Honolulu, Okatoba 7, 1865.  25-3t*

 

KUAI KUDALA!

E KUAI KUDALA IA ANA NA WAIWAI malalo nei, i ka Poaha, la 12 o Okatoba.

6 puu ka nui—6 Kuina kapa Paiula i ka wa hookahi. 5 puu—5 Kuina kapa Aeokahaloa i ka wa hookahi e kudala ia ai. 2 Kuina kapa keokeo aha. He mau lei pohaku. 1 lei keokeo, 1 lei ulaula.

H. COLE,

Mea Kudala.

Honolulu, Okatoba 7, 1865.  25-1t

 

OIHANA KINAI AHI!

E HALAWAI ANA KA PUALI KINAI AHI Helu 4, ma ka po o ka la 11, obscured Poakolu ae nei. Nolaila, ke kahea ia obscured obscured mai.

obscured obscured

 

$10.00 MAKANA!

E HAAWIIA NO KELA UKU MAKANA, I kela a i keia mea, ina e loaa kekahi kanaka o

HAKUOLE

kona inoa, a e haawi ae i kekahi o na Luna Makai o keia mau Mokupuni, a i ole ia, i ka mea nona ka inoa malalo nei. Ua mahuka mai oia mai ka Hale Paahao mai o Hilo, ma ka la 3 o Sepatemaba. He 24 ka nui o kona mau makahiki, he ano eleele kona helehelena, ua pukapuka kona mau papalina i ke hepela. Aia kona inoa ma ka lima akau, ua kakau uhi ia no hoi kona lima hema me na hoku, a me kekahi mau hoailona e ae. Ma Hana i Maui, kona wahi i hanau ai.

W. C. PARKE.

Ilamuku.

Honolulu, Okatoba 5, 1865.  23-3t

 

OLELO HOOLAHA.

NO KA MEA, UA NONOIIA MAI KA MEA nona ka inoa malalo e Pauoahu w., e hooponoponoia ka waiwai o Kau, no Kaupo, Maui, i make aku nei me ke kauoha ole: Nolaila, ua hoike ia ina kanaka a pau, ke pili, o ka Poakolu, oia ka la 1 o Novemaba, ma ka hora 10 o ke kakahiaka, oia ka la a me hora e hoolohe ai i ka oiaio o keia noi ana mai, a me na mea kue i hoike ia mai, aia ma Wailuku kahi e hana ai.  A. M. KAHALEWAI,

Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua.

Lahaina, Oct. 7, 1865.  25-3t

 

OLELO HOOLAHA.

EKOLU LIO KUDALA I KA POAHA, LA 12 o Okatoba, i ka hora 12 o ke awakea. He mau Lio hou mai kahi.

Na Lio Kudala.

Lio kane eleele hou, he kaula i ka a-i, hao ano e ma ka a-i; Lio kane ulaula elemakule H A; Lio wahine ahinahina, AL AL akau, PR hema.

Na Lio Hou Mai.

Lio kane ulaula wiwi, MH akau, M hema; Lio kane keokeo, he mau hao ano e; Lio kane puakea, aole ike ia o ka hao, me ke kaula; Lio wahine puakea, he waa ka hao; Lio wahine ulaula, S akau, Lio wahine ulaula, † A hema, he kaula loihi.

P. KAAIAHUA,

Luna Pa Aupuni.

Pauoa, Okatoba 7, 1865.  25-1t*

 

OLELO HOOLAHA.

MA KA WAIWAI O KAHEIANUI (W.)

No ka mea, ua noiia mai ka Mea Hanohano E. H. Allen, ka Lunakanawai Nui o ka Aha Kiekie, e Mahiai (w,) no ka hooiaio i na Palapala Kauoha o Kaheianui (w,) no Honolulu, Oahu, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poalua, oia ka la 31 o Okatoba, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia Palapala Kauoha, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.  WM. HUMPHREYS,

Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie.

Honolulu, Okatoba 6, 1865.  25-3t

 

OLELO HOOLAHA.

NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA NONA ka inoa malalo, e J. C. Kaulia, e hooponopono ia ka waiwai o Kaulia, no Makawao, Maui, i make aku nei me ke kauoha ole, a e hooiaio ia kona pili ana ia ia: Nolaila, ua hoike ia i na kanaka a pau, ke pili, o ka Poakolu, oia ka la 1 o Novemaba, ma ka hora 10 o ke kakahiaka, oia ka la a me ka hora e hoolohe ai i ka oiaio o keia noi ana mai, a me na mea kue i hoike ia mai, aia ma Wailuku, kahi e hana ai.

A. M. KAHALEWAI,

Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua.

Lahaina Ock. 7, 1865.  25-3t

 

OLELO HOOLAHA.

KE NONOI IA MAI NEI KA MEA NONA KA inoa malalo, e Kaulia e hooponoponoia ka waiwai o Kahakauila, no Wailua, Koolau, Maui, i make aku nei me ke kauoha ole: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau, ke pili, o ka Poakolu, oia ka la 1 o Novemaba, i ka hora 10 o ke kakahiaka, oia ka la a me ka hora e hoolohe ai i ka oiaio o keia noi ana mai, a me na mea kue i hoike ia mai, aia ma Wailuku, kahi e hana ai.  A. M. KAHALEWAI,

Lunakanawai Kaapuni Apana Elua.

Lahaina, Ock. 7, 1865.  25-3t

 

OLELO HOOLAHA.

NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA NONA ka inoa malalo e Mailohi, e hooponopono i ka waiwai o Kauhiwinui a me Makaila, no Hana, Maui, i make aku nei me ke kauoha ole, a e hooiaio ia ko'u pili ana iaia. Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau, o ke pili, o ka Poakolu, oia ka la 1 o Novemaba ma ka hora 10, o ke kakahiaka, oia ka la a me ka hora e hoolohe ai i ka oiaio o keia noi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia mai, aia ma Wailuku, kahi e hana ai.

A. M. KAHALEWAI,

Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua.

Lahaina, Oct. 7, 1865.  25-3t

 

OLELO HOOLAHA.

NO KA MEA, UA NONOIIA MAI KA MEA nona ka inoa malalo, e J. C. Farwell, e hooponopono ia ka waiwai o Ohule, o Wailuku, Mau, i make aku nei me ke kauoha ole, a e hooiaioia ko'u pili ana iaia. Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau, ke pili, o ka Poakolu, oia ka la 1 o Novemaba, ma ka hora 10, o ke kakahiaka, oia ka la a me ka hora e hoolohe ai i keia noi ana mai, a me na mea kue i hoike ia mai, aia ma Wailuku, kahi e hana ai.

A. M. KAHALEWAI,

Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua.

Lahaina, Oct. 8, 1865.  25-3t

 

OLELO HOOLAHA.

NO KA MEA, UA NONOIIA MAI KA MEA nona ka inoa malalo, e Nana w, e hooponopono ia ka waiwai o Napahi, ka mea i make me ke kauoha ole, no Lahaina, Maui: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau, ke pili, Poakolu, oia ka la 25 o Okatoba, ma ka hora 10 o ke kakahiaka, oia ka la a me ka hora e hoolohe ai ka oiaio o keia nonoi mai, aia ma Lahaina, kahi e hana ai.  A. M. KAHALEWAI,

Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua.

Lahaina, Ock. 7, 1865.  25-3t

 

OLELO HOOLAHA.

NO KA MEA, UA NONOIIA MAI KA MEA nona ka inoa malalo, e Kamaka e hooponopono ia ka waiwai o Nawahie w., o Wailuku, Maui, i make aku nei me ke kauoha ole, a e hooiaio ia ko'u pili ana ia ia: Nolaila, ua hoikeia ina kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poaklu, oia ka la 1 o Novemaba, i ka hora 10 o ke kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia noi ana mai, a me na mea kue i hoike ia mai, aia ma Wailuku kahi e hana ai.

A. M. KAHALEWAI,

Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua.

Lahaina, Oct. 7, 1865.  25-3t

 

OLELO HOOLAHA.

UA NOI IA MAI AU E V. KNUDSEN, E hoonoho ia ia i Luna Hooponopono waiwai no Pekue, o Makawele i make aku eni, nolaila, e ike ia auanei e na kanaka a pau, o ka la umi o Okatoba e hiki mai ana, oia ka la e hana ia'i keia noi, ma Waimea, Kona, Kauai.  DUNCAN McBRYDE.

Lunakanawai Kaapuni Apana 4.

Wahiawa, 10 Sept., 1865.  22-1m

 

AINA KUAI !

E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU, KE nana mai i keia Olelo Hoolaha, ua makemake ka mea nona ka inoa malalo, e kuai i keia mau Apana Aina Kuleana e waiho la ma

KALAHIKI, KONA HEMA, HAWAII,

nona ka Helu 8676, ma ka Palapala Sila Nui, oia hoi ke Kuleana helu 9746, o ANAE, kuu makuakane. I Apana Aina mahiai, mauka, 1 Apana Aina pa hale, makai. O ka poe a pau e makemake ana e kuai i keia mau Apana Aina, e hele mai no lakou e kamailio pu me a'u.  JOHN K. ANAE.

Maunakiokie, Honolulu, Sept. 25, 1865.  24-4t

 

OLELO HOOLAHA.

NO KA MEA, UA NONOIIA MAI KA MEA NOna ka inoa malalo, e J. W. H. Kauwahi Esq., e hooiaio ia na palapala kauoha a Thomas Phillps laua me Kahoomaeha, kana wahine, no Lahaina, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau, ke pili, o ka Poakolu, oia ka la 25 o Okatoba, ma ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora e hoolohe ai keia nonoi ana mai, a me na mea kue i hoike ia mai, aia ma Lahaina, kahi e hana'i.

A. M. KAHALEWAI,

Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua.

Lahaina, Muai, Sept. 29, 1865.  24-3t.

 

OLELO HOOLAHA!

Ke kauoha ia aku nei na Luna a pau o ka Nupepa "KE AU OKOA," e hooili mai ma ka lima o ka Luna Pai, o J. H. Black, i na dala a pau loa, a ia ia wale no, aole ia hai, oia hoi na dala no ka lawe pepa, na olelo hoolaha, na kanikau, a me na mele ; aole hoi e ae ia kekahi palapala hookaa ke ole i kakauia ma kona inoa mai keia manawa aku, e kapaeia no.  MA KE KAUOHA.

 

KALAKO HOU!

KALAKO HOU!

KALAKO HOU!

MAKALENA HOU!

MAKALENA HOU!!

MAKALENA HOU!!!

NO KE KUMUKUAI MAKEPONO LOA!

Na wa e kuai ai, mai ke kakahiaka Poakahi, a hiki i ke ahiahi Poalima.

Ma ke kihi o ke Alanui Nuuanu a me ke Alanui Marine; mamua aku o ka Hotele Royala.

(17-1 y)  ISAAC REINHART.

 

KE KULA O MANA!

E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU, OWAU o KANUKA, haole o Waiawa. Ke papa aku nei au i na kanaka a pau e hookuu ana i na Bipi, Lio, Hoki, Kekake, ma kuu kula o

MANA.

Ina makemake kekahi poe e hoolimalima i keia kula no kona holoholona, pono e hele mai ia'u mamua o ka la 1 o Ianuari, M. H. 1866, e hookaa.

(22-4 t*  VALDEMAR KNUDSEN.

 

OLELO HOOLAHA,

NO KA MEA, UA HOOIAIOIA KA PALApala Kauoha o Keahi (w,) no Waikahalulu, i make aku nei, a ka Hooko o ua Palapala Kauoha la, oia ka mea nona ka inoa malalo iho nei: Nolaila, ke kauoha ia aku nei na mea a pau i aie ia ia, e hookaa koke mai, a o na mea ana i aie aku ai, e hoike koke mai, mamua o ka la 1 o Dekemaba, M. H. 1865.

HAKALAAU,

Luna Hooko Kauoha.

Honolulu, Sept. 27, 1865.  24-3t*

 

OLELO HOOLAHA.

UA NOI IA MAI AU E V. KNUDSEN, E hoonoho ia ia i Luna Hooponopono waiwai no Kahopuhopula, i make aku nei, nolaila, e ike ia auanei e na kanaka a pau, o ka la umi o Okatoba e hiki mai ana, oia ka la e hana ia ai keia noi, ma Waimea, Kona, Kauai.

DUNCAN McBRYDE,

Lunakanawai Kaapuni Apana 4.

Wahiawa, 10 Sept., 1865.  22-1m

 

OLELO HOOLAHA.

E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU MA keia palapala. No ka lilo ana ia'u ka aina i kapaia o Kuakala, ma Waialua, Oahu, aole kuleana o Peter Lakins i koe ma ka aina i olelo ia maluna. Nolaila, ke kauoha aku nei au i na mea a pau, aole e hele wale ma ka aina i olelo ia, me ke noi ole mamua i ka Luna a'u i hookohu ai, a o ka mea e hooko ole ana i keia kauoha, ua ike no lakou i ke Kanawai no ia mea.

JOHN BOOTH (KEONI PU)

Honolulu, Sept. 16, 1865.  22-1m

 

OLELO HOOLAHA.

MA KA WAIWAI O IOSIA KAAUKAI.

No ka mea, ua noiia mai ka Mea Hanohano E. H. Allen, ka Lunakanawai Nui o ka Aha Kiekie, e —————, no ka hooiaio i ka palapala kauoha o Iosia Kaaukai, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poalua, oia ka la 17 o Okatoba, i ka hora 11 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia palapala kauoha, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.

L. McCULLY,

Kakauolelo o ka Aha Kiekie.

Honolulu, Sept. 26, 1865.  24-3t

 

OLELO HOOLAHA.

MA KA WAIWAI O KAHOOWELIWELI (K.)

No ka mea, ua noiia mai ka Mea Hanohano R. G. Davis, Lunakanawai o ka Aha Kiekie e Anehe (w,) no ka hookohu ia ia i Luna Hooponopono Waiwai o Kahooweliweli (k,) i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poalima, oia ka la 20 o Okatoba, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia noii ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.  L. McCULLY,

Kakauolelo o ka Aha Kiekie.

Honolulu, Sept. 25, 1865.  24-3t

 

OLELO HOOLAHA.

MA KA WAIWAI O KALIMAONI.

No ka mea, ua noiia mai ka Mea Hanohano R. G. Davis, kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie, e S. Kanuha, no ka hooiaio i ka palapala kauoha o Kalimaoni no Kahana, Koolauloa, Oahu, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poalima, oia ka la 13 o Okatoba, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia palapala kauoha, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.

L. McCULLY,

Kakauolelo o ka Aha Kiekie.

Honolulu, Sept. 20, 1865.  23-3t

 

OLELO HOOLAHA.

MA KA WAIWAI O UILANI.

No ka mea, ua noiia mai ka Mea Hanohano R. G. Davis, kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie, e A. S. Cleghorn, (Ake,) no ka hooiaio i ka Palapala Kauoha o Uilani, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poalima, oia ka la 13 o Okatoba, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia Palapala Kauoha, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu,  Oahu.

L. McCULLY,

Kakauolelo o ka Aha Kiekie.

Honolulu, Sept. 22, 1865.  23-3t

 

OLELO HOOLAHA.

UA NOI IA MAI AU E V. KNUDSEN, E hoonoho ia ia i Luna Hooponopono waiwai no Keai, o Waimea, i make aku nei, nolaila, e ike ia auanei e na kanaka a pau, o ka la umi o Okatoba e hiki mai ana, oia ka la e hana ai keia noi, ma Waimea, Kona, Kauai.  DUNCAN McBRYDE,

Lunakanawai Kaapuni Apana 4.

Wahiawa, Kauai, 10 Sept., 1865.  22-1m

 

OLELO HOOLAHA.

NO KA MEA, UA NONOI IA MAI KA MEA nona ka inoa malalo, e Auhea Crowningburg, e hooponopono ia ka waiwai o J. H. Kaiheekai, no Lahaina, i make aku nei me ke kauoha ole, a e hooiaio ia kona pili ana ia ia. Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau, ke pili, o ka Poakolu, oia ka la 25 o Okatoba, ma ka hora 10 o ke kakahiaka, oia ka la a me ka hora e hoolohe ai i ka oiaio o keia nonoi ana mai, a me na mea kue i hoikeia mai, aia ma Lahaina kahi e hana ai.

A. M. KAHALEWAI,

Lunakanawai Kaapuni o ka Apana elua.

Lahaina, Maui, Sept. 29, 1865.  24-3t

 

OLELO HOOLAHA.

NO KA MEA, UA NOIIA MAI AU KA mea nona ka malalo, e Mama w., o Hilo, Hawaiii, e haawi aku i la no ka hookohu ana i Luna Hooponopono waiwai o Kauakahi w., i make aku nei me ke kauoha ole, ma Kona, Hawaii. Nolaila, o ka Poalua, oia ka la 31 o Okatoba, 1865, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka manawa i oleloia no ka hoolohe ana i keia mea, me na mea a pau i hoole, ke pili, aia ma kuu keena ma Hilo, kahi e hana ai.

G. S. KENWAY,

Lunakanawai Kaapuni.

Hilo, Hawaii, Sept. 20, 1865.  23-3t