Ke Au Okoa, Volume I, Number 26, 16 October 1865 — Page 2

KE AU OKOA.

HONOLULU, OKATO BA 16, 1865.

 

OIAI, ma ko kakou pepa o keia la, ua hiki aku ko kakou nupepa opiopio o keia Au Hou, i ka hapalua makahiki o kona mau la pokeo wale. Ua aie nui no makou no ko oukou hookipa maikai ana aku ia ia i na ipuka o ko oukou mau hale laau e ke Kaona nei, a me ko oukou mau pupupu hale a ke kuaaina, aole no hoi oukou i nana kee mai ia ia, aka, ua hookipa aku oukou ia ia me na leo waipahe o ka mea hale. Ma na wahi no hoi a pau o ko kakou nupepa i hali ia aku ai, ua hiki mai i o makou nei ka lono, aole i hoino ia, a kuehu ia hoi, e like me kekahi nupepa i kukulu ia o na la i hala ae, ka mau o ka polukulukuia o kona mau iwi kuamoo, me na olelo hookae a hoino ia hoi e kekahi aoao, ma ke ano nupepa. Aole no hoi o makou makemake a ake hoi e noho kue me kekahi aoao, ke ole e kiola ia mai kekahi mau popo auhuhu, e hoopouli mai i kona mau maka.

Aka, o ke ano o ka halawai ana aku o ko kakou nupepa me oukou, i keia mau mahina pokole eono i kunewa ae nei, ua halawai mai no ia me ko makou mau apono nui, oiai, ua kaulike ko oukou mau manao no na pepa elua i hoopukaia ma na pepa a i elua, a he hailona maikai no hoi o ka noho lokahi ana, ma ke ano nupepa. Aohe i noho kuee a mokuahana hoi ka kakou pepa me ke Kilohana mua, nona ke kahua pahukala. Aohe no he mau mea nui e hiki ai ke mokuahana, ke ole e hoalaku ia mai e kekahi aoao me na mea oiaio ole, a hoopalaimaka paha.

Iloko o keia mau mahina pokole eono, aohe no he mau mea kaulana nui i hanaia, kupono no ka hoomanao ia, aka, o ka holo ana o ko kakou Moiwahine Aloha i Beritania, ka hoopaeia ana mai o na Lima Hana Pake, ke kukulu ana o ke Aupuni i Halemai Pake, a me ka noho ana o ko kakou Moi ma Molokai. Oia wale iho la no na mea a kakou e hoomanao ae ai, o na mea i hanaia iloko o keia hapa makahiki o ko kakou pepa. Aohe kuee i ulu ae mawaena o ko kakou noho Aupuni ana me na mana  nui, a me na mana kuloko o kakou nei, a ke hilinai ae nei makou i ke ahonui o ka Makua Nui, aohe kakou nei e Hawaii e ike i ka noho mokuahana ana, aole me na mana kuwaho, aole no hoi me na mana kuloko. O na kaua, o na olelo hoino wale mai, oia paha ke kaua e pa ai ko kakou lae, aka, o ke kaua lima, aohe kakou e pa, no ka mea, ua uhiia kakou e na eheu hoi o kela manu lanakila, he Pono.

O na  mea i hana ia, me ka manao o ke  Aupuni, he mau mea ia no kakou e pomaikai ai, oia no ka hookaawale ana i na mai Pake (lepera) mai ka poli aku o kela ohana keia ohana, kela mea keia mea i loohia, a hookaawale aku ia lakou ma kahi hookahi, a malaila lakou e noho ai, ina he poe e oluolu mai ana, hoihoi hou ia mai lakou i ka luana ana o ko lakou ohana; a i oluolu ole, malaila lakou e maunu ai i ko lakou  ola, a hiki wale i ka wa a ke Akua e oluolu mai ai e lawe aku ia lakou. Ua hui pu ko makou manaolana me ke Aupuni ma keia mea, oiai, o ka apu laau hookahi no paha ia e hoopau aku ai i kona laulaha ana ma o a maanei. Aole nae ke Aupuni e kuulala loa aku ana ia lakou me ka manao ole. E hanai aku ana no ke Aupuni, a e haawi aku ana no hoi i kahuna i ka poe i manaoia e ola ana ke lapaau ia, a o ka poe i loohia kukonukonu, e haawi ana ke Aupuni ia lakou i apana aina, malaila lakou e noho ai i na la hope o ko lakou ola ana.

O kekahi, o ka hoopae ana mai i na Lima Hana Pake. Ua hilinai makou me ke Aupuni, ma ke kupono o ka hoopae ia ana mai o  keia mau Paahana, no ka mea, aohe lakou he poe i maa i  na hana palaleha a me ka  molowa, aka, he poe lakou i kuluma i na hana mikiala a me na hana noiau, ma na ano mahiai; a ma ka lakou mau hana noiau maka mahiai, e haawi mai no lakou i mau rula maikai, na kakou e uhai aku ai ma  na ano mahiai, oiai, ke hilinai nui nei ko kakou Aupuni ma ia mea, no ko kakou holo ana imua. O ka hooponopono houia ana o ko kakou mau kula, oia mea no ia a ke  Aupuni i hana ai, me kona manaolana e holo pono ana no ia mea, ma ke ano i hookaawaleia ai.

O keia mau mea a pau loa a ke Aupuni i hoomaopopo ai, a e aumaka nei me ke  ahonui,  no ka pomaikai a me ka holo ana imua, he mau mea hohonu a poliuliu no ia i ke anana aku, aka, ke manaolana nei makou me ke kuihe ole, e hooko ia mai no ia mau mea a pau ana e ake nui nei, no ko kakou mau pomaikai, o na wa a pau e hiki mai ana. Ke nonoi ae nei no hoi obscured ia mai ka wa e h iki obscured obscured obscured obscured obscured obscured obscured obscured obscured obscured obscured obscured obscured

 

Ka Ilina Alii.

Keia hale i kukulu ia me ka noiau a me ke akamai malalo o ka hooponopono noiau ana a Thodore C. Heuck, ua paa pono loa ia ma ka Poaha iho nei, a ma ia la i haawi ia mai ai ke kii o ka ilina i ke Kuhina Kalaiaina, a me ka MOI i hiki ae malaila. Malaila ka Lunakanawai Kiekie, ka Mea Kiekie M. Kekuanaoa, ke Kuhina Waiwai, na Alii Kiaaina o Oahu a me Maui, ka Mea Hanohano Loio Kuhina, a me ka Mea Hanohano D. Kalakaua.

Ua maikai loa ka hana ia ana o ka Ilina Alii, aohe no paha he hale no ka make i hanaia e like ka maikai me ka Ilina Alii i paa pono iho nei. Ua kukulu ia ma ke ano Kea Roma, ua mana mai ka 25 a i ke 30 kapuai ke akea, a o ka nui o ka aina kahi i ku ai o ua Ilina Alii nei, he 2250 kapuai kuea. O ka mana mua ke huli nei i kai nei, aia malaila ka puka e komo aku ai, a hiki i ka rumi waena. Mai keia rumi aku, komo aku he rumi okoa, mailaila i na mana ekolu, malaila kahi e waihoia ai na pahu.

Eha mahina me ka hapa ka hanaia ana o keia Ilina a paa pono, a lilo i wahi e waiho ia ai na poo o ko kakou mau alii me ka maluhia. Na mea nana i kapili o W. Williamson ka mea hamo puna, na kamana o Andrew Auld, ke penaia ana na Gillilana ma. Ke kumu nae i maikai loa ai ke kukulu ia ana o keia hale, no ka mea, o na mea paa loa ka mea i kukuluia ai. Ua kukuluia aole no ka wa pokole, aka, no ka wa loihi loa.

 

HE KAHUNA OPIOPIO.—I keia pule i hala iho nei ua hiki mai io makou nei ka lono, aia kekahi kaikamahine opiopio hapa haole ma ke kaona nei e noho nei i keia mau la. Ua olelo ia, ua akamai ia i ka haawi ana aku i ke ola i ka poe i loohia i kekahi mau mai o kela ano keia ano, pela mai kahi poe. Ua hai ia mai makou, ke kumu ka i hiki ai i ua wahi kaikamahine la ke hoola i na mai, maloko o ka hihio no ia. Ina e lawe ia aku kekahi mai, alaila, olelo mai la kela, "E moe au a ala ae, alaila au hana aku i ka mai," I ko i ala moe ana ua hahai ia mai la oia i ke ano o na laau e hana ai. Ma keia mea, ua manao io no kekahi poe o Beritania a me Farani, a ina pela, aole ka paha kakou e haule loa i ka hope waa.

 

MAI PALEMO I KE KAI.—I ke awakea o ka Poakolu iho nei, i kekahi puulu kamalii e paani ana ma ka uapo i Ainahou, ua haule akukekahi keiki opiopio na R. Gilliland iloko o ke kai, a no ka ike ole o ua wahi keiki nei i ka au, mai palemo, e ole ka ike ana iho a kekahi sela, mailuna loa iho o na ia o ka moku kiapa o Keoka , haalele ino ia i kana hana, a lele ino aku la iloko o ke kai, a hoola mai la ia ia mai ka palemo ana. He haawina ao kupono loa keia i na makua, aohe e hookuukuu wale i ka lakou mau keiki, no ka mea, "Aohe malama i pau i ka popoki."

 

UA LAWE IA E KA MAKE.—Ua ulono mai io makou ke o weliweli mau e pa-e mau nei i ko kakou mau pepeiao, ua lawe emole ia aku kekahi wahine o Kahihiku kona inoa e ka make. He wahine maikai oia, he aloha ia e kela mea keia mea i launa aku me ia. Oia kekahi o ka hanauna kulaiwi o kela aina kaulana o "Ewa kai ula i ka lepo, o Manana Puaohi." Ua make ia i ka la 29 o Okatoba iho nei, a ua waiho i kana alii kane, e kuwili hookahi i ua aina Puaohi la.

 

HE PONO ANEI IA:—I kekahi la o ka pule i hala iho nei, ia makou e hele imi ana no na mea hou, ua hookuemi hope ia mai ko makou mau kapuai, e ka lohe ana i ka hoopaapaa mawaena o kekahi mea aie, a me kekahi haole i kii mai i kona aie. Ua puka aku na hua konakona mai ka waha aku o ka mea aie, no ke kolokolo mau aku i kona aie, nolaila ua ala mai ka ninau iloko o makou, "He pono anei ia?" Aole i hono a kolokolo mai ka mea nona ka waiwai, i kona kena ana aku i ka waiwai ana i makemake, e ku ai la hoi kana hana ana pela.

 

HE MAU LIMA HANA.—I ke kakahiaka iho nei o ka Poalima, ua loaa hou mai i ka papa hoopae lima hana, he 272 mau lima hana hou, maluna mai o ka moku Roscole, mai Kina mai. Ma ka nana aku i ko lakou helehelena a pau loa, me he mea la, o ko lakou nei ake nui ka hana. Ka nui o ko lakou hoouna ia ana mai he 224 kane, he 53 wahine, i ka moana mai, eha wahine i loaa i ka mai i ike ole ia ma ka aina, a hookahi wahine i lele maoli no iloko o ke kai, me ka ike ole ia. Ia la no, ua lilo kekahi poe i ka Loio Kuhina.

 

UA HUI.—Ma ka Poaono o kela pule i hala aku nei, ua hoohui ia ae o Wm. H. Hoonaulu a me L. Napua e ke kaula hemolele o ka mare. Na Paleka i mare ma ko laua home oluolu ma Kawaionamanu. Ua haawi ae na mea i mare ia he wahi paina, a ua haiamu ae no malaila, kekahi mau hoaaloha e olioli ana i ko laua mare ia ana, a hoomanao ae la makou i ka olelo a kekahi kanaka akamai, "O ka mare ka mea maikai, aole e hoohaumia ia ka hiamoe ana!"

 

AKAHI NO.—I ka Poaono o  kela pule aku nei, ua kiei aku makou iloko o ka rumi hooheeheehao, e hooheehee ia ana kekahi ipu hao nui. Akahi no paha a hooheehee ia kekahi ipuhao nui ma Hawaiii nei e like me keia, no ka mea, o ka nui o kona  mau paona he obscured 500.

 

obscured AHA KIEKIE —Aole e hiki ia makou ke obscured na mea a pau i ha obscured obscured obscured obscured obscured

 

NO NA AINA E MAI.

I ka Poano, la 14 o keia malama o Okatoba, ua ku mai ma Honolulu nei ka moku Smryniote , kekahi o na moku e holo mau nei iwaena o keia pae aina a me San Francisco. He 21 kona mau la ma ka moana, ma keia keia holo ana mai nei, no ka mea, aohe makani.

Ua loaa mai ia makou na nupepa haole he nui, maluna mai o keia moku, a ua nana ia e makou, aole nae i loaa i kekahi mea nu hou ano nui.

Ke mau nei ka maluhia a me ka holo imua o Amerika Huipuia. Aole i hookolokolo ia o Jeff. Davis. E waiho ana ia a pau ka hooponopono ana i na hihia o kekahi mau kipi e ae, alaila e kukulu paha i kona hihia.

Ma Me siko, ke mau nei ka hakaka a me na kaua kuloko. Aohe akaka o ka oiaio, no ka mea, ua oleloia i kekahi manawa, ua lanakila ka aoao Emepera, a i kahi manawa hoi, ua lana loa ka aoao Repubelika, aka, o ka hookahe koko ka mea i maopopo. E hoomanao kakou, me ke aloha io i ke Akua, no ka mea, ua maluhia no ko kakou Aupuni malalo o ke Alii Kamehameha V.

Mai Europa mai, ua loaa mai na nupepa, aole nae he mau nu hou ano nui i loaa mai.

 

Ma Mi sissippi i kekahi la, ua lawe ia mai imua o ka aha kekahi kanaka no ka aihue. Ua manao ia oia he pupule, aka, ua lawe ia mai kekahi mau hoike no kona pupule, a ninau aku la ka aha i kekahi hoike, "Manao no anei oe, he hiki i ka mea i hoopiiia ke hai mai, i ka hewa a me ka pono ; a i ke ino a me ka maikai ?" "Ae." wahi a ka hoike, "I ko'u manao he hiki no, no ka mea, i kela la aku nei, i ka inu ana oia nei i ka omole barani a ia nei i aihue ai, olelo mai no ka mea i hoopiiia, he barani maikai maoli keia, a nolaila, ina ua ike ia i ka barani maikai, ua ike aku la no ia i ka barani ino, a nolaila, aole auanei ia i ike i ke ino, a me ka maikai?" Hu ae la ka aka o kela a me keia, a hoopai koke ia iho la ua wahi  kanaka nei,

 

AHAAINA MA MOANALUA—Ma ka Poaono iho nei i hooko ia ai ka mea a makou i hai aku ai, e haawi ana o Kapena Hanamu i ahaaina ma Moanalua, no kona haalele ana ia Hawaii nei. Ka poe maka hanohano i hiki ae malaila, ke Kama Alii Wahine, Hanamu Wahine, G. Kapaakea, D. Kalakaua, Penikalaka, a me ka Luna Pai o ka makou nei pepa. Ua hai ia mai makou, ua ai a ua inu a lawa ka makemake, a o ka hapa nui ka, ua hele wale a

"Ua luhe ka pua hoolana i Hauola,

Noenoe me he uwahi la i Mokuleia."

 

No ka mea hoi, maloko o kekahi kulanakauhale o Maine, i ka po mamua ae o ka la 4 o Iulai, ua hele aku kekahi poe keiki kolohe he kanaha ko lakou nui, e aihue i ka haku o na bele a pau loa o ke kulanakauhale, a i ke kakahiaka ae, he la nui hoi ia, hele aku ka poe hookani bele, aia hoi ua hamau ko lakou mau leo kani ke.

 

HEWA I MANAO OLE IA.—I keia pule iho nei, ua ike iho makou i na pahu i kukuluia i hoailona no na lua wai, ua okioki ia i ka pahi. O keia mea, ua manao paha ka poe nana i hana, he hewa i manao ole ia, aole i ku i ke kanawai.

 

UA HOOLEWA IA—I ke ahiahi o nehinei, (la pule) Ua ukali hele aku makou i ke kino kupapau o Luisa Muolo, i kahi mau a kakou e hele huakai aku ai, me ka hiki ole ke hoi hou mai.

 

Ma ke kulanakauhale o St. Louis, ua hoohana ia na paahao wahine me na paahao kane, ma ka wawahi ana i na pohaku no ke alanui

 

Ninau aku kekahi kanaka i ke kuke o luna o kekahi moku okohola, "O oe auanei ka Malamamoku oluna o keia moku?" Pane mai ke Kuke, "Aole owau ka Malamamoku, aka, owau nae ka mea nana e kupa ka Malamamoku."

 

E KE AU OKOA E;—Aloha Kaua:

Ua ike ia ua haina a R. P. Kanealii, no na ninau a J. K. Kaunamano, ma ka Helu 25 o kou kino, o ka la 9 iho nei o Okatoba, no na la ma ka Helu Hawaii.

Ua ano pahemahema paha na ninau a me na haina mua ekolu, a mai ka ninau 4, a hiki i ka 9, ke manao nei makou, ua pono kekahi hapa, ua hewa ka nui.

Ina nae e wehewehe ia mai na kumu hana, ka hoole aku. Ua ike pu  no kakou i keia mau ninau, aole nae o makou manao e hai aku, e kali ana o ka ike aku i ka kekahi poe i ku i ka oiaio maoli, a ina aole, e hoole aku no makou.

Aka, ina ua like pu no kau haina me ka manao o ka  mea nana ka ninau, oia iho la no, a ia olua wale aku no ia.

Me ka mahalo,

Na na Haumana o ka Papa Akahi o ke Kula o Palolo.

obscured Palolo, Oct. 12, 1865.

 

Kahuna Hawaii Hoopunipuni.

E KE AU OKOA E; Aloha oe:

Ua ike pinepine kakou maloko o ka nupepa, no na Kahuna Hawaii hoopunipuni, eia ma Kaohao, Kailua-kai, Koolaupoko, Oahu, kekahi Kahuna Hawaii hoopuniuni, o Kapalu kona inoa.

Penei ke ano o kona hoopunipuni ana, he mai o Mahuia, he mau malama kona kaa ana i ka mai, me ka lapaau ia no nae e na Kahuna Hawaii e ae, me ka hapai i ka pahapaha, e ola o Mahuia, a i ka Poalima, oia ka la 25 o Mei, manao na kahu mai e kii kekahi Kahuna hou, e hele aku e lapaau ma ke ano aumakua lawai-a, kii ia ua Kahuna nei nona ka inoa i hai ia maluna, hele mai la oia a hiki i kahi o Mahuia, ka mea mai, nana iho la ia i ke ano o ka mai ma kona ike, alaila, olelo o Kapalu ke Kahuna, ia Mahuia ka mea mai, penei: "No ka hala ka mea i maka ai oe." Pane mai o Mahuia, "Aohe hala i koe, ua pau loa i ka hai ia i kekahi poe Kahuna e ae." Pane hou mai o Kapalu, "Eia nae, ua hai oe i kekahi mau hala, a ua koe no kekahi." "Heaha ka hala i koe?" Wahi a ka mea e waiho ana i ka mai.

Ia manawa, olelo aku la ke Kahuna, "No ka hala kou mea i make ae, eia ko hala i koe, ina nae oe e huna, make oe, a ina hoi oe e hai mai, ola oe, aole i lapaau ia, i ola wale mai no oe." A maanei hoi kakou e ike ai i ka hoopunipuni o keia Kahuna, eia malalo nei.

Ninau a ke Kahuna i ka mea e moe ana i ka mai.

"1. He oiaio anei, ua moe olua me Kapahi?" "Ae," wahi a Mahuia.

"2. He oiaio anei, ua moe olua me Kalepona?" "Ae." wahi a Mahuia.

"3. He oiaio anei, ua moe olua me Moehookahi?" "Aole, ua honi maua," wahi a Mahuia.

"4. Ua moe no paha olua me Moehookahi?" "Aole, ua honi nae maua," wahi a ka mea mai.

A i ka ike ana o ke Kahuna, ua hai mai ka mea mai i kona mau hala i koe, olelo aku la ke Kahuna, "Ola oe, aohe oe i lapaau ia, i ola wale mai no, no ka mea, ua ae mai la oe i ko hala i make ai, o ka hala ia i koe pau, kalua ka puaa, pau i ka ai." A ola oe, o ke ola ia a kau i ka puaneane.

Noho iho la ua Kahuna nei me ka mea mai, ma ia la a po, mai ia po a ao ae, oia ka Poaono, pau ka make, he ola wale no ia, pela ka pahapaha ana a ua Kahuna nei, e like me ka pahapaha ana a Kawelo, ke kama eu i kona kau. A po ka la, mai ia po a ao ae, oia ka la Sabati, hala ia make, he ola wale no. A i ka la 28 o Mei, oia ka Poakahi, make iho la o Mahuia.

Auhea oukou e ka poe e heluhelu ana i keia, a laa ka make la, he make i ka hana naaupo a na Kahuna Hawaii hoopunipuni, aia ka a hai ia mai ka hala i make ai, alaila, ola, he ola wale mai no me ka lapaau ole ia. He keu aku o ka hoopunipuni.

I mai ka Palapala Hemolele, ka olelo a ke Akua, "Owau ke pepehi, owau ke hoola, aohe mea nana e hoopakele mai kuu lima ae." A eia hou, "Aohe kalahala, aohe mea uwao e ae no ka hala o keia ao, hookahi wale no mea uwao, aia ma  ka lani."

A ia Kapalu iho nei, he hiki ke kala i ka hala a i ka uiui a me ka ninau ana i ka hala i make ai o Mahuia, ua hai mai no o Mahuia i ka hewa ana i hana ai, a i ke kala ana o Kapalu, aohe wahi mea a hookoia o kona makemake, ua ku i ka wahahee a ukali mai ka hoopunipuni, i haina no kana mau hana epa.

Owau no me ka mahalo,

J. M. MEAEULA OPIO.

Kailua, Koolaupoko, Oahu, Sept. 31, 1865.

 

Na Haiolelo no ka haawi ia ana o ka Medala i ka Moi.

Ma ko kakou pepa aku nei o kela pule, ua hai aku makou i ka haawi ana o ke Komisina Farani i ka Medala i ka Moi, a malalo nei e loaa ai na haiolelo no ka haawi ia ana, a me ka kaMoi mau olelo pane. Penei no ia:

"E KA MAKUA:—Ua oluolu i ka Moi Emepera o Mesiko, ka waiho ana aku i ka Emepera o Farani, e haawi mai ia Oe ka Mea Hoonani o kona Papa Hanohano, Order de Nuestra Senora de Guadalupe.

"Ua olioli au e ka Makua, i ka haawi ana aku ia oe i keia hoike ana, o ka makemake maoli o ka Emepera Maximiliana, a he mea no hoi ia e wehe ai i na pili Aupuni ana mawaena o na Aupuni a elua. Aohe o'u kanalua ma keia mea e ka Makua, he kumu hooiaio hou keia o ko ka Emepera o Farani aloha nui ia Oe a me kou Lahui Hawaii."

Pau kana, pane mai la ka Moi, penei:

"E KE KOMISINA:—Ua loaa mai ia'u me ka olioli nui, ka Medala o ka Papa Hanohano o Nuestra Senora o Guadalupe, i oluolu ai i ka Emepera o Mesiko e hookau mai maluna O'u. Ke manaolana nei Au, o ka pili Aupuni ana mawaena o ko maua mau Aupuni, a o kona wehe ia ana ae nei, he mea ia e alakai aku ai i ka hoomahuahua ana i na pomaikai kalepa mawaena o Ko'u Aupuni a me ke Aupuni o Mesiko.

"O kou hiki ana mai no hoi ma keia mea, he kumu hooiaio nui no ia o ka manao  nui o ka Emepera o Farani, kou Moi, I'au a me Ko'u Lahui. No keia noho ana, e oluolu oe ma kona inoa, e lawe aku i Ko'u hoomaikai ana aku.

 

Ua hai wale ia ae maloko o kekahi nupepa, ua lilo ka o Gen. Makalelana i Luna Nui no ka OIhana Kinaiahi ma Nu Ioka, a o kona uku makahiki he $10,000; aohe no hoi i nui loa.

 

Olelo pane ia Alohauhane.

E KE AU OKOA E ; Aloha oe:

Aia ma ka Helu 40, Buke IV., o ka nupepa Kuokoa , na manao o Alohauhane, i hoike mai nei imua o ka lehulehu, no kekahi mau kumu kula Pope ma Hilo, Hawaii, a penei no ia : "Eia na haumana hoole Pope a pau malalo o keia mau kumu Pope, a ke aoia nei e laua i ka hoomaloka, a aole laua e pule i ka wa e hoomaka ai ka laua kula, a pela no hoi ma ka pau ana, a pela no hoi, aole e ao ia na keiki ma ka heluhelu ana ma ke Kauoha Hou."

Ke ninau aku nei au ia oe e Alohauhane, "Pehea kou manao ina paha e ao aku keia mau kumu kula Pope i ka pule e pili ana ma ko laua aoao hoomana, e hoihoi loa paha oe no ke aoia o na keiki hoole Pope pela?" O ko laua hoomaloka la hoi ke kumu nui o kou hoohalahala ana.

Aole no hoi au i manao ua hoino loa oe ia laua, aka nae, o ka aoao hoomana o laua kahi a laua e ku nei, oia kekahi mea au i hoino ai iloko o kou kukulu manao ana ; penei au i hoomaopopo iho ai, aia iloko o kou kukulu manao ana, ua hoopuka pinepine oe i keia mau huaolelo penei : "Mau kumu kela Pope, mau kumu kula Pope."

Ke ninau aku nei au ia oe, "Aole anei he mau inoa iho la no auanei ia o kumu kula Pope?" I hoopuka pinepine iho ai oe i keia mau huaolelo "Pope, Pope." A me he mea la no, o kekahi kumu maoli no ia o kou hoino ana ia laua; a i ole ia, o ko lili paha i ko laua 'la noho kumu kula, aole hoi oe e noho kumu.

Eia hoi kekahi, ke olelo hou nei oe, penei: "I ka wa i lilo ai keia mau haumana malalo o keia mau kumu, aole no hele iki mai i ka halawai a me ke kula Sabati." Makehewa kou hoolaha ana, aole na ke kumu kula ia hana, aia mahea o na rula a ke Kahukula Nui, e i mai ana, e alakai na kumu i ka lakou mau haumana i ke kula Sabati? Eia ka ke Kahukula Nui ma kana mau rula.

Rula 1. "O na kumuao o na kula i uku ia e ke Aupuni, ke papa loa ia'ku nei, aole e hookomo a e ao aku i na mea pili i kekahi hoomana, iloko o na hora kula." Aia ka ke Kahukula Nui la. Pehea hoi kau e Alohauhaneole? Eia no kekahi, o keia mau kumu kula au i hoolaha mai nei, aole laua he mau kumu kula Pope, he mau kumu kula laua na ke Aupuni i koho. Makehewa oe ke olelo he mau kumu kula Pope.

A eia keia, ina paha i alakai ua mau kumu kula i na haumana i ke kula Sabati, ma ko laua aoao hoomana, oluolu loa paha oe? Pau paha kou huhu ana ia laua? Ke manao nei au, aole no oe e oluolu ana, o ke aiwa loa aku paha ia o kou huhu, pela ma ko'u ike iho iloko o kou kukulu manao ana, o ko laua lilo ana i haumana Pope, oia kekahi kumu o kou huhu loa, a ina paha he mau kumu laua e pili ana ma kou aoao hoomana, aole paha oe e hai mai ana imua o ka lehulehu, no ka mea, o ko laua Pope ana ke kumu au i hai mai nei ma ke akea, me ka lana paha o kou manao he poe naaupo ka poe Pope. Ina pela kou manao ana ea, ua kuhihewa loa paha oe.

No ke puhipaka o ua mau kumu kula la au i hoike mai nei, ke olelo nei au, ua hewaia i na nae ua oiaio ke puhipaka ana o kekahi o laua i ka wa kula, aka hoi, i na he manao wale kou, ke olelo nei au, ua hakuepa loa oe. Penei i hiki ai ia'u ke hoomaopopo aku he manao wale aku kou.

1. O kou hai ole ana i  ko laua mau inoa ponoi me he mea la ua makau oe, o keia mea o ka oiaio aole oia e hopohopo, aole hoi e makau, a aole no hoi e kuihe a kanalua, no ka mea e hoike mai ana no ka i ka mea i hanaia.

2. O kou huna ana i kou inoa ponoi a kau mai nei oe i ka inoa kapakapa. Pela au, a me lakou la ae hoi i hoomaopopo iho ai i ka oiaio ole o kau mau mea i hoike mai nei, ma ka helu 40 o ke Kuokoa.

Me ka Lunahooponopono ke aloha a me na keiki nana e ulele na kepau o ka  la makani lauwili e alo ia nei.

P. K. Moo.

Wailuku, Okatoba 13, 1862.

 

Ke kula kaikamahine ma Wailuku nei.

I ka Luna Hooponopono o KE AU OKOA keia wahi puolo, e hooili aku nei, ke lilo nae keia i mea maemae imua o kou maka.

Ua hoomaka ia ke kula kaikamahine ma Wailuku nei, a o ka nui o na haumana ma keia kula he 35, a eia na mea e ao ia nei e ke Kumu o ka humuhumu, o ka hana palauoho, o ka hana ai kala, a me ka hana kaei ai. A i ka nana aku i na kaikamahine ma keia kula, ua uleu maoli no ma na mea i ao ia aku, ia lakou, aole pela mamua, akahi wale no a ike ia keia kula ma keia apana o ka loihi o ka manawa o ke Kumu o ke ao ana, alima hebedoma, a i ka la 2 iho nei o keia malama, ua hoike ia ka lakou mau mea i hana ai imua o ka Lunakula o keia apana o A. M. Kahalewai, a ua mahalo oia i ka makaukau o na kaikamahine, aole no hoi oia wale, o makou pu no kekahi.

Me ka Lunahooponopono ke aloha, a me na keiki o ka Papa pai e kimokimo ana maluna o  na pahu hua kepau o ka Nupepa Aupuni. Me ka mahalo.  K. KALEIAKANOA.

Wailuku, Okatoba 11, 1865.

 

KE KUHINA O KO NA AINA E.—Ke mau nei no ke ano o nawaliwali a me ka mai o ko kakou Kuhina o na aina e, aole i loa mai ia makou nei ka lono no kona oluolu maikai.

 

Ka ea kakahiaka nui.

Ma kekahi kakahiaka unui o kekahi la o kela pule aku nei, ua naue hookahi aku au ma na wahi a'u i makemake nui ai e loaa mai na ea oluolu o ke kakahiaka, a hooluolu mai la hoi i ka nui kino i pa kikiki ia e ka la wela o ke Kaona nei, aka, ia'u no e hoomaka ana i ka hele ma ke alanui Nuuanu, i nanea hoi na maka i ka nana i na laau wilou e pi pio ana ma na kapa alanui, aia hoi, lohe aku la au i na leo manu e kani hone ana mawaho iho o na ipuka hale o na haole, a i iho la au iloko o'u, "kohu kuahiwi ka hoi ka hale o na haole." Ia'u e hoomau ana i ka hele, me ka manao o ka wehe ana ae la o ka pa-wa o ke kakahiaka nui o kai ao, oia la ka wa oluolu kupono, eia ka auanei ua kuhihewa au. Aka, ia'u i hiki aku ai ma Pauoa, ma kekahi awawa uliuli o ko kakou Kaona hanohano nei, aia hoi, haule iho la na paka ua kaumaha o ke kau a pulupe iho la kahi kino lepo nei, me ka manao e loaa mai la ka ea hooluolu kupono, eia ka o ka pulupe iho ka mea nui, a ua lilo ko'u manaolana o ka makemake i ka ea oluolu i mea ole, a me he mea la, ua kaupaona ia ka luhi me ka maloeloe no keia mau mile i koele wawae ia. Ia'u e ku ana malalo pono iho o kekahi kumulaau i hoomalumalu ia e kona mau lala he nui, aia hoi, kani ana ka leo o ka manu, aka, ia'u i huli ae ai e nana i kona lala i kau ai, a lele aku la ia me ka haawi ole iho i wahi aloha, oiai hoi, he hoa oia no ia wahi kanaka ole, a hoomanao ae la au i keia lala  mele penei:

"Kuu hoa o ke kula mehameha,

Hoolaukanaka i na manu,

O ka alae kani aumoe,

Hoala mai ana e ala."

Mahope iho o ka pau ana o ko'u mele ana i keia lalani mele maluna ae nei, hoeueu ae la ko'u mau kapuai e hele, aka, ua kono mai no ko'u manao holookoa e hooko aku i ka hoeueu a na kapuai, a mamua o ko'u waiho ana iho i ua hale maluamlu la o ka wa pilikia, haawi aku la au i ko'u aloha hope, ma ka olelo ana aku, "Aole no au e poina i ka hoike aku i ke ao nei, he hale malumalu oe no kuu wa pilikia, a he loulu hoi no na paka ua nui i kulu iho maluna o'u." Haalele aku la au me ka hele kapakahi ana mauka iho o ka puu o Puowaina, a ia'u i kaa aku ai mauka pono iho o Puowaina, lohe aku la au i ka leo o na kao e wawa ana i  na pali, aka, ua hookuli ia mai ko'u mau pepeiao i ka hoolohe ana aku i ko lakou mau leo, a ua naue loa aku no au ma ka hale pili pa o Makiki, a maanei au e hai ae ai i ka wehe ana mai o kai ao o ke kakahiaka nui, a ua hooluolu loa ia mai au e na ea o ke  kakahiaka i lawe pu ia mai me na ala noho anu o ka nahele i pulupe i ka ua noe.

I ka oaka ana mai o na kukuna ao o ke kakahiaka nui, a e lawe mai ana hoi ka la i kana ukana nui he malamalama, a hiki aku la au ma ka piko ponoi o ka puu o Manoa, a malaila au i hooki iho ai i ko'u hele ana me ka  nana aku o na maka i ke komohana. Aka hoi, i ko'u mau maka e ka obscured ana ka nana, aia hoi, ike aku la au he wahi kiakahi e puaiki mai ana ma ke kai lipolipo o Kaieiewaho, ua like kona helehelena me ka manu nui e lele haaheo ana maluna o ka ili o ke kai. Malaila au i hoomanao ae ai i ka hele ana o na kai anu o Arita a me Aukati, na kai hoi i hele keia ili a mahia i ka pulu mau i ke kai. Hoomanao ae la no hoi ka a-u ana i na kai ewalu o ko kakou nei mau mau mokupuni, a me ka alo ana i ke anu o kela mauna hookoekoe ili o Maunakea.

Mahope iho o ko'u noho loihi ana ma ua puu la, huli ae la ko'u mau maka ma ka hikina hema, a ike aku la hoi au i ka hale hou e ku ana ma ke awawa, a ke manao nei au, he hale no paha ia na kekahi ko makou mau keiki opiopio i hehi ku iho ai, me ka  manao he hale ia no ka wa e hiki mai ana, aka, ua lawe koke ia aku ia mai keia ola ana, a ua poho ka manaolana oia mea nona ia manao. Ke lana nei ka manao o ka mea i hooanuanu ia, e hele aku ana no ia mahope o kana mea i manao nui ai, a i manao ai hoi i hoa kuka a kaana no keia ola kino ana.

A! e ka mea heluhelu, ina no paha oe e hele hookahi ana ma kela mau wahi, ke manao nei au, aole no e nele ana ka lana o kou manao i kela mea keia mea a ka manao e kupu ae ai, a aole no paha e hoopoina oe i ka hai aku i ke ao nei i ka loaa ana oia mea kupanaha iloko o kou wa e ola kino ana, a ke waiho aku nei au na oukou e nana i ka mehameha a me ka lua ole oia huakai. Ua loaa no ka manao mea i lana ai o ka loaa mai o ka ea kupono no keia ola kino ana, a ke hoopau nei au i ka'u huakai ma ka haawi ana aku i keia mau wahi lalani mele penei"

"Ua upalu wale i ke oho o ke kupukupu,

Pepe ka maka o ka ahihi i ke anu."

NIHIAUMOE.

 

I kekahi la pule, komo aku la kekahi makuahine me kana wahi keiki, iloko o kekahi rumi kula o ke kula Sabati. Kuhikuhi aku la kona makuahine ia ia i na kii o na Kaula o ka wa kahiko, a hiki wale mai laua nei i ke kii o ka hoolei ia ana o Iona iloko o ke kai, a hele aku la ka makuahine me kekahi mau poe e ae i kekahi mau kii e aku. Ku iho la ua wahi keiki nei e nana pono ana i ua kii la hookahi hora me ka hapa. Hele ka makuahine a alawa iho, aohe ua wahi keiki nei, huli mai keia a loaa ua wahi keiki nei e nana ana no i ke kii o Iona. Ninau mai la ka makuahine, "E keia wahi keiki, maka poniuniu wale no ka hoi ia oe, heaha kau e kakali nei o onei?" Pane mai la kahi keiki, "Heaha mai hoi kau, e kali ae ana hoi paha au i ka haule mai o Iona i ke kai, a i la ua makaukau ke Kohola."