Ke Au Okoa, Volume I, Number 26, 16 October 1865 — HE MOOLELO –NO– LONOIKAMAKAHIKI [ARTICLE]

HE MOOLELO –NO– LONOIKAMAKAHIKI

nou A ka - ho, f koke ih» l% |io ( M <> keia teinaka, a pae n.o s Kona i Ftajg£i>, mo6 iho īa no ua kanaka nei i hahi 0 WAh>t» &Q ka po. bou no qa ālii «Ai jji|k o ka papa, ao!e no KjsftftWa{l ©llke me ole!o ua kanaka D«i naa ka. mahalo. oap( *«|le no hoi ka tnaiaīii, ī mai o Waialoh», he l&akenoake ae, &ou hoi ha 5a papa, ua oki pae ke alii i uka neij a p&e no ua alii »ei, k* la no ia ooe ke kaikuahine ; Jsl», |* oWaialoh» i ua kanaka nei e kiii ke kii aku 1a no ko ia la i ka p«p», f kāu ae la i ka waa o ua kanaka nei, a H ti*boi aku la no koiala a pae no i Maui ike nuu 1« 00 na kanaka, a i mai la nowai kou *pftpa. ? no ke atii no Waialoha, ke * hoi 6 Loneikamakahiki, lokomaikai ( ia holo koke j*hoJa do ia 0 keia kwnaka j kooa \non t a pee do ia i Haw»iv, j gnoe ibo 1» no ia i kahi O Waialoha, a ao ae-i jU.k'9 ppi nao* akn la keia e hele ana ke a!ii , 1 maika ulo, r»aika iho la ua alii nei i ke "kftbua B>aika, mōkemake iho la keia kōnalea o Sfakulu i ua ulu nei, i mai !a o Waialoha ia Makulu,' oau ia ulu, aia a pau mai ka maika ana ® ke pau a.e !a no h'oi ka maika " ana a ua atii neC kahea aku la i ke kanaka naoa < paa ana ka ulu,Tiali mai 1a ua kanaka oei a haaWl ?a Waialoha, haawi mai 1a o Waiaioha ia Makulu, aia hoi ko uīu, ka hoi mai U no ia ua kanlka nei 0 Makulu, ke kanaka hoi > holo aku ai mai Maui aku nei, a paelioi keia i Maui. Alaila, ninau mai la ko Meiui poe, aohe ka hoi au papa ? i aku la o Makulu, he ulu maika kau na ke ā)ii, oia la, ka hele koke iho !a 'ho ia o keia kanaka 0 Moaula kona īnoa, a pae akula no ia i kali? 0 Waialoha, ike ia mai fā bo he kanaka no llaui, a ahiahi iho la, uwa na pahelo ibe t ke!e oa alii nei i ka paheaku !a keia i ka pahelo a ua alii nei, n»£emake fl»o la keia i ka ihe, nani ino no ka iwi ka maikai o ka ihe a ke alii, i aku !a 0 Waiaioha, naiihoi ha ia ihe knhea aku !a M n'ti(lob* nei i ka inea nan» e paa na ihe ka ihe maanei, ka haawi aku !a no ia 1 iia kanaka nei, ka moe iho!a no ia o ua ka- — jnn'V a V ka po, ko ia nei hoi mai !a no |a a pae no i Maui, ninau mai !a ko Maui poe ftol Itau mea i Hete aku ne> ? he ihe aiii na Waialoha. Kou no nei kauaka o Kauhi kona inoa | ka holo aku la no ia a pae i Hawaii, i k;,hi o W#i»lQha,Vahfafei iho !a uwa na hakau moa heie §kujp* nā a!ii nei i ka hoohakau moa, a hooiliO aku la i kana moa, i kaahamoa, hookahi oo peku holo ana kela moa, alaila, tria--IbaJo «"ku la no keia kanaka no ka ikaika o ka H)Ot a ke alii, i aku la ua alii nei 0 "Wai&loha 1 ua kanaka nei, hau hoi ha na mea, ka lalau ! aku l«'bō ia oiaoei kau aku la i!ūa'a"*b ka waa 1 la no ia o ua kaoaka iei i Maui, ike ifao Ja os kanaka o Maui i ka moa maikai, he moa bo6bakaka na ke alii na LonoikamakalūKi, ka ike o!e e Lonoikamakahiki' i ka hcavi 0 ke aikane aoa o Waialoha i ka Alaila, upo hoi keia kanaka o Haleaka]n e ho)o i i ike aku hoi. i ke aikano lokomaikai a ke a!ii, ' kikLkeia i kahi o Waialoha ma e noho ana, | ka aoho iho {a no ia o ua kanaka nei 0 Hale- ■ akala a 3i;j la helo iho > ta «a*lii i ka pahelo ihe me na kanaka, alaīla, puka aku !a alii nei o Lonoikamakahiki i ■ Hrabo. a oaoa aku la iwaho 0 k;ihua i na ka-, 1 kanakiep aapu ana, a ninau akn Ja 0 Lonoliki i na kanaka aialo ona; heaha j. ■'.* hoi keia e paapu liei kai\aka he lelehu ? he ; 5 f a Waialoha, wahi a ba~"kanaka j' |uiato _ j Kio#o !a ua nei o Loooikamakahiki | v °' na au^ea 10 ' kuu '^ e ' eia i (?« kanaka e malama ana i ka ihe . teao ia hele ana ua elii nei 0 Lono : a hiki i kahua puhelo, ka pahe- j gj|Jg[j^|i'ofr i* 0 ua alii o«i 0 Lonoikamakahi- j ag ae la no ia ou a kanaka nei o Hale- ! i k«t maikai lua ole o ka ihe a ke a!ii e | hookani aku la ua kanaka nei no ■ o"ka ihe, oan! hoī ka ihe maikai a' ipkaī la-o Waialoha i ua kanaka J % oe, ae aku la ua kaoaka " 0 Waialoha i ua kanaka 'nei, &ia a ana a ke alli, nau ia i!ie, jM^a^Ā? kala » Be » p 8 " 86 !a !,rt h " 5 ku i na kanaka, ka hoi mtii| 4o& s |^|Jp|kamakahiki nei ikeaku la ; ** ihe paholo a ke alii e pna ( * li * ' i y L s ' j lf»Ja hpro Wai aioha me »a !eo- : hali mai !a ' * 00 »fi f ka jhe aJoas i mni la~ ka lima ak«u o Q,a WaUloha d©J } ka ihe, b*shfj kei aUlalau la no ia, ka i ako 1a j , k^,*' 'w h'oi^

waa, lia holo mai ia uo ia s pae i ki lai ulol I Noho iho la ua Wan alii nei eloa, o ! kamak«hiki a me Waialoha, hai iho ta ka jia- ; !u o Konn, hele iho I* «a «li< nei o Lonoika makahiki i ka pakaka naiu, a hiki keia i kahakai* ninau ae 1« leeia i ka waa onā > RS kanaka, a ka mea hoi nana e msfama ana, j pane mai la lftkou la a pau, " kahiko i lilo ai I ko waa i Maui, ua haawi no ko aikane ua lil<> aaoa aku la keia o ka maikai mai 0 ka nalu 0 ttsjbai ana mai, ninau ae 1« no hoi ua atii ojSt o Loooikamakahiki, auhea la kuu pap&? aohe ou para, ua hao\ri no ko aikane ua lilo f i Maui,;|ohe oo be mea au i kōe e ke atīi fa, ua haawi iapo e ko aikane punahele ua pau . loa. : Maanei hoi kako» e ike iho ai e o'u 4 mau & e kuihe iho ai ka flna no ke ailiane aloha a Lfinoikamalftihīlcl, oia hoi o Waialoha, keiki puolo ka mo ku haoa i ke kai, a e ike no auanei kakon i ka huhu pouo ole o ke alii o Lonoiieamakahiki i ke aikane, no ka han& kupono ole, a me ka malama ol« i na mea a Lonoikamakahiki 1 hana ai, "e ku aka lele ia ana oia ma keia wahi o ua alii la." I a ku !a o Lonoikamakahiki ina lahuiklnaka e noho ana a pa&j a o kana ai aku 1a np ia I Maui, kona hale aku fa no ia, kona noho ana malaila, aohe ana ai o Hnwaii nei, aohe alii a haawi i ai nana, aohe puali a haawi aku ika ei a me k» j-a, o1& hale papaa no o\>kou ia e> wai h.a&moe oukou ia ia i ka hale, kipaliu afeu no ia ia. nana no sa e hele afeu ft feofta e nake ' * » aku ai ia. '' • Alai!a, kena aku la o Lonoikamakahiki i na luna ana 6 hō!o io Waialoha la f hikl ftku. la iio hoi, a hai aku la i ua o Waialoha, tia hewa oe la, wāhi ā na lūna o Lōnoikimākahiki, ka noho iho la no ia o Lōnoikamakahiki rne'ke kaawale ona, a kaawale hoi ke aikane, i noho keia a anahulu, me ke komo ai 6le mat '■ nae i ua o Waialoha, ketj no hoi o ka pololi ole, ku ae la feeia hele, hele aku la keia a ka ' puka o ka liina fho la no ia oiā nei ilalo, i ka make i ka ai, a hina mai la kekahi poe, auwe ? hina fho la kahi ku'oi, o Kauai, alq ae ! a no keia, ko ia nei hele aku la no' ia pau kauhale o lakou nei, ko ia nei hele aku la no ia i ke kula o Kailua, ka hele loa aku !a no ia oia nei a hiki f*ka hale o ka elemakule; ike mai la ua elemākule nei ia Waialoha, o Nana kona iuoa, pane maMa ka elemakule, ka ? •* Ooe ia, āe aku Iteia, ae," owau keia, aloha ea, aloha, owau, āohe ai au, aohe ; he hale, pane mai la ka elemakule o Nana, j nā lohe au ua hoiūo ko aikane ia oe* kom» ae hoi ha maloko, ei ae ka ai, ei ae ka i-a, o »i hoi ha, ko ia nei āi no.ia a niaona, ninau inai j 0 Nana, i hfea kahi i loaa ia oe ? i loaa ia'u 1 moe Hna i kā ae one. knlii h"i a'; ka lau laau e 1 iipe āfiā, e hota ana i ka makani hē tfaipao, nana iho la au e moe arta keia kanāka ui, hoalā iho ta Wau ia ia e fhoe aba, a ala a£la kela, a hinau aku la wau ia ia, mahea mai oe, paeiē mni īa kela, mā' Nae māi panē aku la wāu t ai alā, aohe kanaka o Naē miii i like me oe, ua holohia nei aina la e au o Kau&i nei'ā puni, ninuu hou aku au ia i ala, mahea mai, pane māi kēla, malalo 'mai nei au hools aku la au ia ia, aohe kanaka olalo aku nei elike me oe. ka nani hilu māikai o ka ili o ka lāau. ninau hou aku no au ia ia, 'mahea mai nei oe. mauka mai, hoole feku no au ia ia aohe kanaka o uka I like me oe, "i ka riahelehele, he laau loloa, ninau hou no'au ia ia, mahea mai oe, pane' mai kela, makai m&i, alai!a, ae aku la wau ia ia, no kai hōf ha oe, e uhoi kaua i ka hale, aia ka mea ai i ka hale la, «<fte wahi tnea a aloha mai oi aia ia'u. i mai Ta ua e!emal<uTe nei o Nana," e hoi ana I oo oe a pili me ko aikane rae Lonoikamakahiki, o kou mau !akq no a pau me oe, i aka o Waialoha i t'a elemakule nei, ua hoino loa ia aa e Loimikamakahiki, hoole aku la ka elemakulu pau ae lā no Hoi na ninau a laua nei. E kuu iki iho kakou maanei i ka moni ana o na puu o%a ]>bē puh? moolelo, e ike no a;uanei kakou t ka hui hou ana o kē aikane aloha a Lonoikāmakahiki, oia o Waia!i>ha, maloko hoi o ke mele ka hui kino hou ana o laua, a penei no kajk mele Bna : 0 oe ka hoi na la e Lonoikamakabikikapu&akalam, E Knlani kapu ,t Keawē"i hanau, 01 hanan mai ka lani ke alii ku halau, Halau nehe nona mai kāpaahu, Ka ahuula kapu o kumalana hewa, ua hewa—e # tTa hewa ka oe ei ala la he hoomauhala, Aoiie hoi he āno hala i hoomau ai, "Ēkalani kiimalaa haku a kalani. Ka he!e ana i opi ka nanuu, I opi ka lalani, rKahuaknnuu, Ka papa ka moku, Ke au ka aina, O Wakea t anho «i e, o Wakea, 0 Wakea keiki knpo a Keawe i hanan, > Ot hanau m«i mamua ka tono, J Ukali mai mamuli k» hele, o hele— v<t, | 01 helo mni ka wn kini, ] A hune a mehameha a kanakaole, i A-hele koolu'a ofe i t I ka taou koa !tumuo!e ma ka uka o ka ; Hihikol ', ' ' I I hi!f akol lßi Wfd p«tßpalai, j Pft'u hahaki īau kl p«>a ma ke '<ua, ' 1« 1o«a ke Wpi? aāhu hwela, t> heie—a/ f O hele a at i ka hua |

A maua e bVe!e oei, -'hi ua, ' ? ; Maoka uiai kekahi ua t mai feeltūhi aa, M<lo#e kekahi aa, e ka ua i ka aehele, Opea ka ua i ka naVe)pT LhuwHi lcVūa ī ka nahele, Kuawaa ka ua » ka nahele, Ka nahele o Laauhaeleele, o hpJe—e, Aia nō hoi ka hele 0 ka noho ha!e a haa--le!e w'ale, *Ei ala hoi, aloha, aloha ia oe Ice hele nei. ' (Aoleipau.)