Ke Au Okoa, Volume I, Number 26, 16 October 1865 — HE WAHI KAAO –NO– KUAPINI. [ARTICLE]

HE WAHI KAAO –NO– KUAPINI.

Kekal>i keiki kaulaaa o papa haahaa lo», . HIW.P 9. Ia manawa, pane mai la ke kano, " Pilik'iH, 0 na moe la ea, &e moe fno, he moe, ka i na iwi o ka makuakane o kaua. ** 1« ka w»bine, " Aole la hoi au wahf Pa!o-palo, palo-palo ae oe." , Ke'nno o Ihe pule, ika wa kahiko hoi, he Paio. Ia m«n&wa, trale iho la penei ka pulo ana : «' Eia ka hala, t>a ktfu wahine, ' ' a ke knnaka, Ke kii ku w«Je i ka pohaku, īno ka <>pu, kipi ma Kauai, Pau ai ke Oahn i'Ea K*ku ia, fa Kookokumailani, ka 'aau, E pak—e, he moe ino." I aku la ka wahiao, '' Maikii maoti keia pule au, a o ka pule ana iho la no «uanei ia la, aole au v/ahi Palo hou, Palo-palo ae oe ? " Pane <ntfi i»o kane, "He wahi Palo no, a iaa he uiakemake kou e Palo-palo hou Be au, he hiki »o." Alaila, olelo hou mai la kana wahine, " Palo—palo ia ae hoi ha." Alaila, Paio-palo iho la o Kuapiei, me ka hai ana i kona inoa, a penei ke ano o ia pule ana : " Aole o Kuapiei he 'Lii, Me kanaka w»le no k«na hnn»i ia'na, 1 , He puipui uhuki kaio n« Kahului, e i iHe la'wui a na Kane ma Yaua o Kanaloa, [ H« Malo-(il—hi', fee'Malo-ha-Sa, l He Maln ho-n-H-na i ke kaua la—e, I He kaua, he huaUai kaua kau e Luuhiw • I E pale—e, he moe ino." | Ia manawa koke no, pane aku ka wahine, |" E! o Kuapiei no ka hoi.oe hunaJioi oe i ia'u." Ae njtu ke kHne, "Ae," o Kuapiei Ino hoi paha au Pane mni ia kana w«bine, j " Olelo- mai hoi oe ia'u o Kanakaokai kou" I inoa," Pane mai no hoi ke kane, ''Kainoa j hoi i loaa au ia oe enakai mai, nolaila, o Kanakaokai no h i paha ko*u inoa ? a ina la hoi paha mauka mai aū, o Kanakaouka ko[u iooa." A i ka maopopo ana i ka wahine, o Kuapiei keia, komo iho la ka tnanao iloko o ka wahine, no ka mea a kona »m»Uuakane i upu ai a noa ili ia Kuapi»>i. ,Eia nae, ua ike mua o Kuapiei i na elelea Luahiwa, mai Kauai mai, nolaila kela hua olelo ana iloko o ka pule, i olelo iho ai penei: | " He huakai knua kau e Luahiwa, e pale— he moe ino " A« keia mau elele i hoouna ia mai e Luahiwa mai Kauai mai, e kii mai ia laua nei. Oia no na elele i hoio ai |M[aui, a kakou no hoi i ike ai mn na Helu i hala ae nei, o Kailie ma laua o Keae. A pae ua niau eiele la ma J£ou, a pii aku laua nei me ka manao e hiki i kahi o iaua i hoouna ia maiai e kii i ke kaikaipahine tne ke kane. A i ko laua nei hele ana a hiki, olelo aku la ua mau elele nei, " Eiamaiia la, i kii pai nei maua ia olua, i knuoha mai nei ka makuakane o ohia ia olua, e holo pu kakou." mai la ka wahine, " Ae," me konaolelo mai, " Aole keia ia he kanaka e, o Kuapiei no keia." la lobe ana oua mau elele nei, o Kuapiei no keia, komo iho Ia iloko o ]aua ka makemake ame ka olioli. Ia mannwa, hooikaika ae la o Keae i kana mau «lelo, e like me ka wanana a Kuapiei, a kakou uo hoiiikeiho nei ma na Helo i hala. A pau ka laua kamailio nna no ia mea, olelo aku lao Kuapiei i ua mau wahi kanaka nei, e hele i ka ai, i o hoi no ka holo ana i Kauai. Ia hele ana ma kela hu)i o Manoa, ko laua kohi iho la no ia ika uala a hai, k-e ana kiu oka uala, kaa ilalo, oia ke kuinu i kapaia aj o ke]a wahi a hiki i keia manawa, o Uala-kaa, oo ke kaa aiia q ka uala a ua mau iianaUa nei, a he wahi ia i mahiai īa e Kuapieii ka uala. Nolaila, ke uoi oluolu aku nei au i ka poe.e heluhelu ana i keia Kaao, maliu mai i keia hoike ana aku ia oukou, malia paha ō ualuiho kakou we ka manao kahaha nui, no kela wahi e kapaia nei ō Ua. manao Wale i«, na kamehameha 1., i hookumū ihoikeia inoa a kakoj}:e )obe nei o Ualakaa, aole ka ! Eia ka na keia wahi.keiki kaulana o ka papa haahaa loa, oia hoi o Kuapiei, oia ka mea nana i mahiai mua i kela wahi, ike au ia Luahiwa, ke 'Lii o Oahu nei ia wa, A ma keia Kaao hoi, ke ike nei kakou t na. Kuapiei io no i kapa ma keia inoa, oia hoi p Ualakaa, mea ae no o Ualakaa, nolaila, e waiho ae kakou i keia mau olelo moenona, a e hoi ae kakou e makaikai aku i na wahi elele a me ka mea nono keia wahi Kaao, a rae kana Aliiwahiae, mahiope iho o ka hoj ana mai ona wahi elele mai weeoa mai o ka mala uala. Ama ia hope iho, hopmekaukau hkou ao k« holo ana i Kauai, a kau aku la lakou inaluna o ka waa, a holo aku la. I» lakou nei i holo ai, boto mai !a pei a wah*> ae o Kahhi, paa iho la ka kou nei i ke a», ke ano o keia paa ana V4 tta'" Kuapiei no, o i noke aku oa walii f ka hoe a, aohe mea a. iKi p.ka j waa o lakou «ei, hookalu ippi e a , uo ka hiki ole aka, ok* w£f halo., aku ia o Kuapiei i ua uiau wahi qei, *' Ho mai ia'u ka. ho§ p k? waa o i Pa«e mai ia ua .oiau v*«bi '• 4.01e j b*ki. wiai hoi, he u>«a hiki oie :a i f »« «•» oe, ao ka he i laikaikamahine akn uiuy» AUi," Aooka l iuni ok« hoe t ko in oei U!au &|iu ia i ia ika a 1§ j hookalu a<» ampuna hoe, ha_kj l»lo akala ka palaha|ah.a iAe Wal, k^a

poko. Ike mai la iia waKĪ kanaka, ua pau na Wef i ka balhst, tpriria<> iftS'li'Jaua,lol$ I |>a'tf& wWnei lak'ou 9 6Ylfa ! ulvn{) W~mW; aol3 He wahi hoe hookelii i koe, e sho paha e hoi ka wna 1 uka. Ia 'iha'nkw'a, e ae' aori lieia ) fca taftu hofe, i 'ka laa 00, hafe A^h-lakoa''riW! 1 Wlh'o 46 o Iti Loe o Kaena. •' ■ ■■■ ■■■•'.- ■'- la mān'awa, nniiao l)ft'u 1 r»V i no mapuiia hoe, i ka fkt'&ftk' 3 !a I koii nefi4 Kanai, o ia*hold no tilikou hēl tt pn'el lfauai, e noho mal ana in^ke'kautflaha. Aia hik'i ana a^o ' maha'maha koke aku Ta no 1 kā ma'kuakanē,' nie' ka I>e kanaka e akn ku« STka ntakuakane, * k A wwāi la ? " Pane mai ls ke kaika- • 1 ka lobe «oao ka makuakane i keia mau oleio a kana kaikumnhine, he mea olu*>lu lob ia i ka hiaAao b 'k«na itiakuak;ane, me kona tAeib Ihb, 14 nb a make ka hoa paie ona," No ka ike mai la ua mukūahunowai la i ke kino koa lua ole o kana huno< na, a me kona mau helebcl«na, ke ano ko: lua, a ikaika hoi. Minau Kuapiei ka makuakane* "Make ea ? " Ae.mai la ks makuakane, " Ae, make; o'l<ft |$ia pau ke kaua ana." Ia manuwa, olelo akfiQ Kuapiei ika makuakane 0 laua, " OWau waile ne ke pii ike kaua, e noho oe." Hoola?!», m$ la no ka makuahunowai, me kona imiaao 00 e Jau« pii no ke pii «ie ua koa. ... la aaahwn 110, hoolenpai la 0 Kuapiei. mt ka oleio mai "£■ noho oukou, owau wa)e ri< ke pii ike kaua." A holo ia mea twaeijAi Ukou » ia»b lphuleh», jja i Kuapiei, me ke kauoh» aku, j)£i &tl e noho feia nae,in«maaj},kw«pu an# ia oi» j kni& may 9laia,Jmwj»,£QXU o»akuabtinowai ppneii " I pi» 9»»oei.,jm, nani ge «0 «ukflu »t ( .w,ili ka e-a o. k*,te#»„»i l biai 'k, kai uei, maoao ae ovkou*.«a. make. au, 9, iai e hiua i nae, u* epake no au, Aka.hpi, j,JJ3| aa ae oukou a i ku„p(,ioiei ilupa,. aiaila,,m% oap ae oukou ua.ola.aji, puui ka aina" |Lab,i ak# la keiihpii 1 .nka> he)e muaaku la keia 1 pwnwi j k«biii9a nojbo. mua ona, oia hoi • < Naiulape. > , . ,f„ A ike mi he, Naplape va.i, , oei, me* e l Jsoo& pljoh, a hiki keia 1 nina# *ku la g Kuapiei ia ' 1 Auhea koi| jWahi ? " Pane mqi la 9 .f«» '* Qjko'u ihA.i» 00 »a la," Qlslq ak) J* ; o KuHpiei, A0« boi i.kei* la, e.kpkt.|j •ue i a ; puoi kou waht, a o ka poe a.pau pili 4a op,; q hoifcoi tnai a kou wahi, po ka «>ea « luku aoa au i oa 'Lii o g*uai nei, i kmla a koe : kou ola a me ke ola o kau w&hine, u>e kou iehulehu." la manawa ao, ka)ia ak,< Jj» o Kuapiei e heie 1 kahi o ke 'Lii. ana p ia oei a hiki. ua makaukau na koa o, kj 'Lii no ka boo«ka kaua ana ia la. no ka mea u« uieloia ia. ia o Kauai a pau. I ko ia nei hi ; ki apia-ako-nvawftbo. 0 ka J3aehu.n3.i2 0 kahi o k< 'Lii,. ike #ku la keia i ka makaukauV~aav£a naka, e lioiiu mai aoa 60 i na mea make o k< kaua, o kao« naap o>ea make.i ike aku ai, oū -ka Pik«i,;.k*.-We*a. : •/;/„,• K«a kekahi, .0 na i »ke jajpa ki hqtf..p na .kaaak.a, ka Ihej» me ka Palolu i« wanawa koke po, holo mar I» ka Ilato.uk u ,#■ ainau mai ia ia ia nei, " Heaba j»ai nei kai « keia keiki ianei ? " Paoe akuJ% Q Kuapiei me.ka wiwo ole imua o ka ilamuku, "I ki •.**MW- ,W * loku ina 'Lii o Kauai nei." i iohe ua Ilamuku neii keia olelo a ke keiki b«i aku la ia a hai aku la imua o ka.'l«ii,..! , E he kanaka hoi paha." '' 1 ke 'L»i. i aku ua Ilamukunt;ir- ,, :Aia o ka paehwuau kahi 1 ku ai " heaha, k&' m oieto i«ua ou 1,". v W«bi,a.J<« 'lai* i»aija ka llaenuku, "Ka ! i heīe aku pei q< boi au a biki īmua o ua ketk( pei, fiki nei no hoi au me ka maikai, i kti kun« .0 heie *na inai i»n«i, pane mai kek, 1 uei >a ia e luka j pa 'Lū 0 |a inanawa, «« i»;j«.«iia ko ia sqi.i«ao4<i» a,« k% ho«Q9aka kpke ih» ia no ia.o Jie k«#f ie manāwa. H»fie kk« 'Lii me kona mau koa he oui loa, a ku tnai la ma ke&ahi pane aku Ja ke 'Lih " w»i ka mua 2 " Pane «ku la 0 Kuapiei, ,"Aob», uaua i Uoi.ka oahhūii, . ak«, ikMnaiHua ao ka e&u*." Ia wa .kctke . no, hoomeka.lie kaua, i ke kaua ku ke ehu o ka.iepa iluan. 0i ku aku . kyia.a.p«ju ko lakou ikaika, eia nae .ka i» loa, 0 ka Newa, a0 k& haua | no« ai a me koaa poe e «olio|4Ut q k» □ana i ke ano 0 ua lioailoua o ko£uapiei !« ■ nakil» « tae ka make. Ma ia mauawa uo hoi, ike aku l.a ksia, u& enii mai ka ik&ika 0 kela «oao, a, aohe «eahi iuea a ku ili mai o ia aei i ka nui make a ke 'Lii o Eauai. la m«n«wa, elelo ibo U keia 1 'Wh !saū *rsa, " E ! §. Hutiu **' o'fco U net luku aku ja ao, r*j*SaMlssSo, Su!i ae la keia. ota f t aana altu pib,s kou, eu&i I kela aoao v Hoomau aka l*M& k«sU.i M | ku ans, «geane pau maoli ke &h<?» we ka. 1 ole i& ia nei he *ahi «aaawa lioooi&ha, u »Xii i luku aku k fceia a nui k>a ka po« i mke i« jia nei, make pu uie ua Uto*v* tti« Ukou | puali kdua hoiookoa a pau,. Qk« nui 9 jna k#Uhk& 0 |&kgu avf&o, Ue p«.>e yt*le | fio, ao EUu&i oiahoi &a k«oak& ikaika j * akawai i«a au«, iki Lh<? 11» keia be waki uuku # a oiela ho^ | iho )& keia i ka I..*u kaa» " £ Kookpa&uwai?. i e 'uku.." Laku ak» 1«, keU a. p«u . kanaka.* »s u& 4 £V»f KOVil Ms&*