Ke Au Okoa, Volume I, Number 26, 16 October 1865 — Ke kumu no ka hele ana i ka Halepule ma ka la Sabati. [ARTICLE]
Ke kumu no ka hele ana i ka Halepule ma ka la Sabati.
O koʻu ake nui e kuu hoaʻloha, o ka haawi aku ia oe i kekahi kumu o ka hele ana i ka halepule ma ka la Sabati, aole nae ma ka hooiaio aku i ka pomaikai Karistiano, a aole no hoi ma ka eehia o ka la Sabati o ka poe Karistiano. O koʻu kumu mua i manao ai, oia no hoi, ina aole e komo ke kanaka i lole maikai, i ka palule maemae, a me na kamaa buti i palaki hinuhinu ia, a i hookahi manawa oloko o ka pule, a hele imua o ke akua, a me kekahi anaina paha, alaila ua kuhiia ka manao maluna o kela a me keia, aohe i pau loa kona ano hupo, a mea paha he ano hehena paha, a aia no oia ke noho la, hookahi hana ma ka malamalama o ka la a o kekahi hapa hoi ma ka malamalama molulolea o ka mahina. Ua ike no oe, ina aole e hiki ia oe ke hoomaemae ia oe iho ma ka la pule a ke hana hoi i keia mea, aole e hiki ia oe ke hana i keia ma na la ae, no ka mea, ua paa mau oe i ka hana i kela me keia la a hala ka pule. Aohe mea ino e ae e like me kou hele pelapela wale iho no i kela la pule keia la pule, a me ka nele hoi o kou keekeehi ana iloko o na anaina maikai o keia noho ana, ma keia kae o ka lua. E noonoo iho no oe, aole oe e hoomanao ia ae ana e ka poe o na luana maikai oluolu. Nana mai no lakou ia oe, me he hipa la mawaho o ka pa, no ka mea, ua pale mai no oe ia oe iho mawaho o na palena o ko lakou mau kaiaulu mai, a nau no oe i hoopupu iho e noho pelapela mau. Ke hai aku nei au ia oe e ke kanaka opiopio, aohe mea maikai e ae e like me ke komo ana i ka paa lole maikai, me ka holoi hoi i kou mau maka a maemae, a hele aku iloko o ka heiau o ke Akua ma ka la Sabati, ina ua manaoio paha oe, a manaoio ole paha i ka nohoʻna Karistiano, he mea maikai no nae ia i kou ike ia mai e noho malie oluolu ana iloko o ka luakini o ke Akua; no ka mea, ma ka halepule e ao maikai ia mai ai oe, a malaila no hoi e ao ia mai ai e kapae ia ae na hana lapuwale. E hiki no ia oe ke ku ae ma ka aoao o ka poe Karistiano, me ka olelo ae, "Eia wau la, he kuleana koʻu e olelo ia mai ai e ka lehulehu, he kuleana koʻu iloko o ka luana oluolu ana, me ka poe maikai, a he haaheo no hoi au i ka lilo ana i lala no ka poe maemae." E kou hoa'loha maikai, aole no e nui kou luhi, ina oe e hoomahui ana ma kea mea i kela Sabati keia Sabati, aohe no hoi oe e poho ma ka uhai ana ia mea, aka, e kokua ma no ia ia oe, ma ka hookanaka ana ae ia oe iho, he mea no hoi e pulu ole ai kou poo i na kulu wai o ka hoino ia, a e komohia ia no hoi kou aloha ia mai e kela a e keia puuwai o ka luana maikai ana. {illegible}
Hooheihei ka Nukahalale, ka Nukahalale, ouou ka leo o ka pahu o Opuku, Haalokuloku ka ua mai ka lani, ka eeke-eeke-eeke, {illegible} eeka-ka ka pukupukupuku o ka ua lohi paka. O {illegible} a Waakialoa ke kane, Na Kukamanu, e ui anei? Uia ia Kahiko, ia Kii, ia Ulu, Ia Nana Alii, ke kumu Alii, O na 'Lii e Ku--e, pehea la? Lani hou e laua i hanai ai, Eia hoi--eia ua Lani loa Alii loa, Lani o ka maka o Haloa, Eia ua lani o Haloa e na moku, E pili ai ka hanu me he la ua la, I ke kapu o Keaka, Eeia Keaka, eia Keaka, Keakahiha, Ka makalakaua o Kama, Ka maka o Umikalakua, Ka pua a ia Alii o Kama, E walu hoi ke kama o nei lani, Eiwa hoi ke kama o nei Alii." Ma ka Helu 24, o ka la 2 o Okatoba, o ko kakou Nupepa KE AU OKOA. Ua pane mai kuu kaikaina ma ke ano paio, a ua kuhihewa ma kekahi pane ana. A ua alakai hewa i ka mea i pili ia hai, no ka Papakuhikuhi a ka poe ana i hahai ai. Ua paio hewa me ka hewa a ka poe kukulu kepau, ua ike no ia i kahi i hoohalahala ia, he kanaka ua aoia, a o ka mea i ao ia, he pono e loaa hou mai ua akamai, malie paha uakuhihewa ia mea. Aka, ina he kanaka i ao ole ia ka pane mai, e pono e kana aku ia ia, aole ia no ka panepoo o ka naauao. Ua mahalo no au, he nui ka waiwai i loaa, aka, aole oʻu makemake e komo ka mea waiwai ole, oia hoi keia malalo nei. A.D. 1775 Mare o Kamehameha me Kaahumanu. 1785. Ku mai mai o Lopailani, 1791. Kaua ma Nuuanu a make o Kalaikupale. {illegible} Make o Kahekili. 1820. Kaua ma Kauai, oia hoi o Kepuwahaulaula. 1828. Make o Keeaumoku, Maraki 23. 1829. Kaua ma Kauai, a make o Kiai makani, Sept. 1837. Pae mai na kahunapule o L. Magale ma, a noho i uka me ka makemake ole o na 'Lii." Ua hanau au i ka A.D. 1815, a elua wale ao aʻu kaua i ike. O ke kaua i Kuamoo, i ka A.D. 1820, Ianuari. A o ke kaua i ka A.D. 1824, Aug. Oia he kipi ana o Humehume ia Kiaimakani, ma Wahiawa, i Kauai. Ua kapaia ia kaua kipi o Wahiawa, no ka hoouka ana ilaila. O Ulumeheiihei ka pukaua. Aole kaua o Kauai o Kepuwahaulaula, na Kaeo me Kahekili ia kau me Kamehameha I., i ka moana, ma na Palihulaana o Hawaii, i ka A. D. 1791. Aole o ka A.D. 1828, ka makahiki i make ai, "O {illegible} (Kapauoku'ikalani) ke 'lii--o kaua i ka wanana e ka moolioku--o ke kahio akalele o pua i ka nani." Aole kaua ma Kauai i ka A.D. 1829. 1837. Aole i keehi na wawae o L. Magale i uka maluna no ia o ka moku Europa, a hiki i ka wa i loaa ai ko lana moku o Pakeke, o Petero ke kahuna i hooponopono ia e na manuwa Farani me ka manuwa Beritania, me na 'lii a loaa ka moku e lawe aku ai ia ia. O ka lou ana o "Kekalaopelekei" me "Halaulani i ka lani ke paka a ka ua, uapele kalalau owali i k amakani, uawali iua i ke nahu e Mahamoku" aole i Hawaii i ka 1775, e noho ana no o Keeaumoku ma i Hana, me Mahikelelima. I na hoouka kaaa a Kalaiopu [Kalaniopuu] i Maui me Kahekili, aole ou lohe i ka inoa o Keaumoku. Eia no ka poe kaulana o Kalaiopuu, o Puna, Kameeiamoku, o Kamanawa, Kekuhupio, Kamehameha, Kalaimanokahoowaha, o Inaina, o Kuaana, o Kanehailua, Keawehano. He poe alii kaulana keia, a he poe pukaua no Kalaiopuu, o Keawemauhili me na keiki alii, a Kalaiopuu na mamaka kaua. 1778. Hoi o Keeaumoku ma i Hawaii a hanau o Kaheiheimalia. I ka 1785. Hoao o Hikikaoelia {illegible} me Halulu oe o ka manu kani halau {illegible}, o ku oe kaha ka eheu oia manu, kau kiwaa {illegible} ka manu i Kawaaluna" kikihlatfi i haaan i ka f IKSS7't «mW"i'kenaeHle p« o lioea 'ihoa 4»«#wal 6 Ptohi»; ak» aa o isk#& ; HWi«yi®e"liē '&u o makaHl ?a ! ke **#r VsHW pH ka taua me keka&i alu', me «*s«? » lele lia?Se. P»j«i *ā» h$ ! iMMueaa aō I» m*ou H," meT« % t Wmm* Mahiai o Kamehameha i Halauaola Hapuu 1784, Kauhola Hoi mai Kamehameha i Laupahoehoe elua. 1785 aia ma Kauhola, kii ia o Kahoa ma Kahaluu, aia ma Kohala Akau, kahi i hoao ai. Aole kaua ma Nuuanu i ka M. H. 1 Aole i make o Kahekili i ka M. H. j*3t£* rsr'w I hr* KPOKOa.'' r,- »rni k» h kB. !&*,> •«* **l* n« ka aku ao ke )*i «aa i m iiu I «.eoa^.
1111111 |I| I I I ||jIUJ!IMM» Au» lawe ia ako la imua o aaa amana ia akala īa Kalß, - " ~|So| Aole o'u «*.Ji,|H)#ilio p» T «u jWii.e, JeikU %& £a~Sffi j»«i» ° &$w Jto .n4^.-^^p taua»ltfß «»e i%J|jß: Mb K««aqff»m.?kē jteim, Kta *J4MM|b(U» o .L «fcS i lfea^i.k»Mh b M& ikft n «kw* Ma.Ī k% k kfl #11 W*. i, «»»• «»* M<*? al», ua koho ia kekahi mea e ma.op«}>o A o ke maooooo a ka manaw*.fefoftī mej e maopnp» jia WānaoaT<> koihoiu)d kuttßjttTflia aa mea e ai^^| loa e mauao yaje pakela loa aku o ke i&oho ooa, kakau m«i oia i kana aua.i koho waia, bakjL Jbela,oei o ka hooua .Ua ppmaikai .kau* i ann TfjniTT &*,»*&» »u i 4e,Po ttf> } » ww, ue, ike. J .kama^ bufce k««uh*e, v » hai iiia»he ike kuauh*u gaha f ko^ ? .Aole ikg taoooi9}o, a ua.pau k«jw»^^jp||^ ; M M ? ik «. ' MIWM Wi!lw e hoelile,» k f j^el p „; mamuU pka Ka uaaa^&^ka i,au i e ieoaioulaneu T .!V. , . . Qir®gi aua,.« j a ua \oH.ia i «laikai, mo' Ke inu^la^M#, naauao, ina ma V^^j^pu^frJin ke ieio o 'Hilp i ka ua, kaoainiW '£*%[?. | " ?Tau kui *a kā nft asuaftm J ' „* ' £e%«h) i.ka pwliiiu ka kij~ * Ku i kuikugji,ka ua holio, . ] sa>^5 a >^t kl Ke ua l%r&» ua poaj bala, :, Ika usa o Moelaoi. 4 I." ' ** - - ' ' "■ ' S. M. -- Laeipili, Okatoba 9, 1§6% j£«lf«a aloln. 5 , ■ i ."« f ? Z*M- & Uwe eoa ke fe*M#i.ke|ki,u tt fefo» hi ie i kanmeiie ike iiana g ftplffjftj haiawai inai la me i»kgW Jtflleoa ****®i nu '« ike «mi ina ae 1« kooa elohf , * k«kua lst i kaumaha a ua w»Jii 0 ka |wu. O keia. kokua lokōmaikai 'a ««. kaoāka nei, aole iaj. 1 . aai, a ua hoolilō ōia ia mea, i waiwai l>ng» hoonauoii i oa mat&va a ana e ae al ia. Aole AmU' lī|jr |ho |j| oa wahi keiki oei i lUEaaolelo qo oaoooo ola aei* i ua makaEiki h«|^ ua lilo koke'oia i kaoāka'waiwai, Woi. «.. »«»>«: jiki kala kokua lokomaikai ia ana JT ffi | naauao oīa e kokuā aku i ke kat«^ i kokua. aka, aole e hiki ua oī | koiala waiwai, wle go hoi, e hjXT * |*a*eM. Atte !»^sfeBsaasa9aaaa osa » ko|ua. | nooftoo a,jja i Xahi e kōuio !kou SoFaa aaa ia*«.taaai meau^M^ML : uio la ma ka U.Uetanal;^T^ 3 u .Jv j \o*ua s aAam kelki uqlū^;&l^|^||jjyjjjj^ w aoa i kaoa s«'^ IA« nct & oldo.jpal U, he ' < i ®ai uau «Lu !« ua . ao.ua *»hi ilpl' aku ai i kq«_ i%msk*L I«« *• I f t6i * 4 w #