Ke Au Okoa, Volume I, Number 27, 23 October 1865 — Page 3
Kumumanao.
O KE KANAWAI E PAPA ANA I KO NA KAIKAMAHINE HOLO ANA I HONOLULU, HE MEA IA E POMAIKAI AI KEIA LAHUIKANAKA.
O ke kanawai, he pua hoonani no ia iwaena o na aupuni o ke ao nei, a iwaena hoi o na lahui holookoa. Aka hoi, ua lilo keia kanawai i hookau ia maluna o oukou e na kaikamahine opiopio o kuu lahui, i makua nana oukou e puliki mai, i ole oukou e poholo iloko o na nenelu poho o keia ao, oiai o Honolulu, o kahi no ia nana e ulapaia ai o na makuahine o kakou, i kunewa aku nei i ke ala makamaka ole o ka honua.
A ua lilo keia kahawai i mea nana oukou e ao mai, a e lilo ai ko oukou mau kino opiopio i mau rilia ume naau no ke aupuni Hawali nei. Eia kekahi mau kumu a'u i manao ai e pomaikai keia lahui? 1. O ke emi ana o na ino o na kaikaimahine, a o na kaikamahine ka nani hiwahiwa lua ole ia o na aupuni a pau o ka honua nei, o lakou no na pua rose aala kupaoa o ka nahele, na Iwa hoolailai hoi o na Kaona a pau, aole lahui i nele i keia mau pua nani e ulu ohaoha ana. Aka, o kekahi o ua mau pua la, ua luhelelei ia e na makani kupikipikio o keia ola kino ana, a ua pau ko lakou nani, pela ma na aina e a pau, a pela no hoi ma Hawaii nei.
O ka maikai o na kaikamahine, oia no ko lakou noho maemae ana, e malama pono ana i ko lakou mau kino iho, me ka hoohaumia ole aku me na mea e. E noho hana lima ana, no ka mea, he mea ole ka ula maikai ana o na papalina, a me ka nohea i ka ihu ana o na maka, a me ka aala huihui anuanu o ua mau pua rose la, ke loaa ole ia lakou ka noho maemae ana. Ua lilo lakou i poe hoohaumia ia lakou iho, me na kuko wela o ka naau. I ke ani kolani peahi mai a na lealea o keia ao, a ua haule lakou iloko o kekahi mau ino iloko o ka hookamakama, a me ka hoowahawaha ia, a me na mai ino i loaa mai ia lakou ma ke ano hoohaumia wale.
Auwe lakou, auwe ko lakou hope, aloha ino, a no keia haule nui ana o na kaikamahine iloko o na kualaukaikoo o ka popilikia, aka, aka, ua kau iho ka Ahaolelo i hala ae nei, i ke kanawai e papa ana i ka holo ana o na kaikamahine i Honolulu, a ua emi io ka ino o na kaikamahine, no ka mea, ina no e holo ana lakou i Honolulu, e paa e no ko lakou mau nuku i ka paele ia, a e lei hoi lakou i ka lei pau ole a hiki i ka make ana. Nolaila, ua pomaikai maoli no keia lahui i ua kanawai la, a ua ike ia hoi ka hiki ole o kekahi poe kaikamahine ke malama ia lakou iho ke hiki ma Honolulu, a pakele ae lakou i na ino i hai ia aku nei. A hookahi wale no mea e hiki ai, o ka hoonoho aku ma ka aina e, i ole lakou e hoi me na puolo o ka pilikia i ko lakou mau home kuaaina, e kanu ai i ko lakou mau kino kupapau, a uwe kapalili iho ai kona mau makamaka, a haku iho i wahi mele no na lailua o ke kaona penei:
"Auwe kuu hoa o ka ai uahi ole a ka haole,
Kuu hoa o ka la welawela hoi o Honolulu,
Kuu hoa hele o na po loloa o ka Hooilo,
Auwe kuu hoa ohumu kuwili o ka Netina,
Pau kou lohe ana i ka leo hone o Kaukeano."
Pela io, he ai uahi ole io no, aole ike ia o ka uahi, aka, o ka palaho o ko kino ke ikeia ana a me na kakaka lei kakalaioa ma ko lakou mau a-i, me he mau bipi kaulua la ka hele a peheuheu, aka, ua kupilikii paha ka manao o kekahi mau Iwa maka onaona, i ka lohe ana mai nei ua heo o ia la. Oia hoi, ua papa ia oukou e na kaikamahine aole e holo i Honolulu, e like me ke kupilikii o na bipi kuapuu o Naueiki i ka lele ana maluna o na pa, aka, o ko lakou pomaikai no ia, a me ka lahui holookoa a pau.
2. He mea ia e emi io ai ko ke aupuni lilo ana, ua nui no ko ke aupuni lilo i ka poe i lawe i na palapala laikini, no ka mea, e makaikai mau ia ana ko lakou mau kino me na ohe hoonui o ka ike, a o na tausani dala i ukuia no ke Kauka, na ke aupuni no ia e uku, aka, ina aole e holo na kaikamahine ma Honolulu, aole paha he poe e lawe ana i ua mau palapala la, no ka mea, no na kuaaina mai no ka nui o ka poe e lawe ana i ua mau palapala la; a ina e noho lakou ma ko lakou mau mokupuni iho, alaila paha, aole he poe lawe i na palapala laikini, alaila hoi, emi io ko ke aupuni lilo, no ka mea, aohe hiki i ke aupuni ke haawi aku i ke dala ke ole he hana a na kauka. Nolaila, pomaikai maoli no keia lahui i ua kanawai la, no ka mea, o ke dala i ukuia no ua kauka la, o ke dala no ia i auhau ia maluna o na kanaka mai o a o, a ua luhi a pilikia maoli no na makaainana i ka imi ana i na auhau, a o kekahi oia mau dala, ua lilo io no i ua kauka la, ka mea nana e kiei a e halo i na keena poliuliu o ka pono ole, nolaila, ua pomaikai io maoli keia lahui i keia kanawai e papa ana i na kaikamahine, aole lakou e holo i Honolulu, no ka mea, ua haku mele ia hoi penei:
"Mai noho a holo i Honolulu,
O pau oukou i ka mai ino,
A ike oe la i ka ohe hoonui ike."
A o ua mau mai ino la, oia no ka mea a ke kauka e hana ai, ka mea hoi e lilo ai na dala o ke aupuni. Eia hoi kekahi mea e pomaikai ai ka lahui i ua kanawai la, e lilo paha ia i mea e noho mau ai na kaikamahine o kela mokupuni keia mokupuni ma ko lakou mokupuni iho, a lilo lakou i poe maikai, a maemae hoi, lilo hoi lakou i mau makuahine no keia lahui o Hawaii nei ma keia hope aku, no ka mea, ua ike ia o ka maikai o na makuahine, oia ka mea e maikai ai ka hanauna hou. A pehea e maikai ai? Ke hele ua mau kaikamahine la i Honolulu, ka luamimilo nana e umiki e uwalu mai i keia lahui, kahi hoi a na makamaka o kakou i lapee lapuu iho ai i ke kau a ka pilikia, no ka mea hoi, o Honolulu ea, o ka ihu-pi a ka ihu nana i noho ai o na mea ino i Hawaii nei. Holo mai no na haole luina, na keiki auaukai o ka moana mai ke okohola mai paha, aia hoi na kaikamahine opiopio, i noho wale a nonoula i ka pa kiaha waina o na kuaaina, o ka lewa hele ana i na wahi kapiki a lakou, a loaa aku i ka haole, kuai ia ae la e ka haole lilo, aole e hiki ke hoole, no ka mea, he pilikia ka noho ana oia wahi, i lohe mai e na makamaka.
Nolaila hoi, o kahi ai iho la no ia o kahi kino, hoole aku no o ka pololei no hoi ia, a hookahi hana ea, o ka nana aku i keahe a ka makani he malualua, a me ka lele ino mai o na ao ma ka nuku o Nuuanu. Aohe makau iki i ka mea nui pilikua eleele, ua hele wale a hinuhinu i ka aila, me he ua kualau la, e paele hele ae ana ma na ale kawahawaha lipolipo o ka moana. O ka ae aku la no ia, a o ka haumia iho la no ia o kahi kino puipui opiopio i hele wale a nelunelu i ka hoopulu mau ia me na mea momona a kahi mama, no ia mea, ua pomaikai maoli no keia lahui i keia kanawai. Nolaila, ina paha he mea ia e emi io ai na ino o na kaikamahine, i ko lakou holo ole ana i Honolulu, a he mea hoi e emi io ai ko ke aupuni lilo, a e lilo ai na kaikamahine i poe maikai ma keia hope aku, me ka maluhia o ko lakou mau kino.
Alaila, aole he mea e kanalua ai i ka mahuahua hou ana o keia lahui, na pela, o ke pookela keia o na kanawai i kukuluia maluna o keia aupuni, no ka mea, ua nui ka poe e olelo nei, e pau ana keia lahui i ka make, he oiaio no ia, aole hiki ke hoole ia manao. Aka hoi, o ke kauia ana o keia kanawai, ua lilo ka ia i laau lapaau no keia mai upehuoehu e noho nei ma Hawaii nei; nolaila, ua pomaikai keia lahui i keia kanawai, e papa ana i ko na kaikamahine holo ana i Honolulu. Ke oki nei au maanei, ke hoi nei ko Puunui keiki ua ahiahi.
D . E. PUALEHUA.
Puunui, Oahu, Oka. 14, 1865.
He wahi manao paipai i na makamaka o ke "Au Okoa."
E na makamaka o ke AU OKOA, e noho ana ma keia mau mokupuni. He wahi manao ko,u ia oukou a he pono hoi oukou e nana mai me ke aloha ia kakou hookanaka, "Mai kipa hewa ke aloha i ka ilio, he ilio ia, he wahi kanaka hoi keia, nolaila, e ike ia kakou hookanaka, wahi a ka poe haku mele.
Eia ko'u wahi manao, ua pau ae nei ka hapa makahiki mua, a ua kunewa aku la ia, a ua mahalo ia no hoi oukou, no ka nui o ko oukou aloha, a me ke kokua ana mai i na mea e pomaikai ai kona ola, a e loihi ai kona mau makahiki e noho pu ai me kakou, oiai, ua noho aloha oukou ia ia nei, ua hookipa hoi oukou ia ia iloko o ko oukou mau home maikai i hooluu ia i na wai pena lilelile o na ano a pau, a ua hanai maikai mai oukou ia ia e paina pu ana me oukou iho o ko oukou mau papaaina hanohano me na pua hoonani makamae o ko oukou mau rumi moe, i hoopulu ia i na wai ala rose i hookuluia iloko o ko oukou mau kiaha.
Pela no hoi i ka poe o na kulana haahaa ilalo i uhi ia e kahi ilihune uuku, aka, no ko oukou hooikaika ana i na hana e pomaikai ai me ka hoopalaleha ole, a ma ia mau mea, ua lako oukou, a ua pomaikai no hoi, a ua haawi mai no oukou i kahi kaula momi i ola no ko kakou wahi elele, he mea maikai ia i mahalo nui ia, a ke noho pu nei paha oukou me ia nei ma na wahi puoa hale o oukou iloko lilo o na awaawa, i uka lilo hoi iloko o na ululaau a ka manu e kani hone ana a ka leo hoi o ka pupu kani-oe e wawalo ana i ka pouli me he mea la e olelo mai ana ka leo ka manu e ala ae, a me he mea la hoi e oli mai ana ka leo o ka pupu i keia mau wahi hua mele penei:
"E ke hoa luhi e, e ala,
Ala mai oe mai hiamoe,
Ei ae kuu lei pua rose,
Kuu hoa o ka nahele anuanu,
I mahana hoi-la i ke aloha,
Ei-ae-kuu hoa KE AU OKOA."
A pau ae la ia mele ana a ka leo o ka pupu (aohe nae i manao ae ka mea naaupo ia leo, aka, o ka hiamoe ka mea i manao nui ia eia) a hiki ae la ka la ala mai la, a halawai iho la me ia nei, a honi, a a-i-e-ana wale hoi a ma ia hope iho, o ka haalele aku la no ia, a kau ae la ma ka paia, a pau i na elelu, a na ua huhu paopao laau, e nahunahu mai, a nolaila hoi e na hoa mai ka la hiki ma Kumukahi a ka welona ula i Lehua, e ahonui ka pono, e pale ae i ka makona, mai hoohalike oukou me kekahi pua pikake ma Hilo Waiakea i noho ole ia e ke aloha i kona hoalauna, ka naau i piha i na kuko ino o keia ola ana, ka mea hoi i hookahuli iho i kona nani i mea ole, ka mea hoi i uluhia e ke onaona aala i kona mau la, a i keia wa, ua kulou mai oia e nana i na auwai o ka hoowahawaha ia.
Nolaila, mai hoohalike kakou i ko kakou ano iho me keia pua i hai ia ae la maluna o lilo auanei kakou i mea ole a i kumu hoi e hoowahawaha ia mai ai, aka ea, e hana no kakou me ka manao oiaio a pau, mai paupauaho, mai kahaha, mai make-ee, mai pi, aka, "opu alii iho no ka pono la e na hoa" e na makamaka hoi o keia pepa, ke kau leo aku nei au ia oukou, mai olelo iho, ka, kohu ole KE AU OKOA, aohe wahi mea hou, poho ke dala, pela no kekahi poe a'u i lohe ai, oia no hoi ka'u poe lawe pepa, a'u e lawe nei, nolaila, he pane naaupo loa ia.
E o'u hoa o ka la kohaihai o ke kaona i hoopulu ia e ka oluolu o ka malu ulu o Lele me na iwa hoi i hele a nohea, o ka aoao palupalu e noho ana malalo o ka malu olu kohai e ne lau kukui a ka makani e pa maikai ana, eia ko'u manao kauoha ia oukou, e pono oukou ke lawe i keia pepa o KE AU OKOA, iloko o keia hapa makahiki a e hele aku ma kahi o ka L. K. Kaapuni o A. M. Kahalewai a e loaa no ia oukou na pepa elike me ko oukou makemake, a ina e hoolohe oukou, e ae mai hoi i keia leo, me ke aloha kuhohonu, oiai hoi he mea au i malihini ia oukou, a me oukou ia'u. A ma keia mau olelo paipai a'u ia oukou, a me na mea au i kukulu nui ai maloko o na nupepa, ua kamaaina au ia oukou, a pela hoi kakou a pau e lilo nui ai i hoakaana no keia pepa, a i hoa noho hoi, a i hoalauna mau hoi na ko kakou mau puuwai e hia ai nui ai, a pela hoi au e lilo ai i hoaaloha mau no oukou, elike me ko oukou aloha i keia Nupepa.
Noia hoi, e na makamaka o keia kaona, "kaona nui o Honolulu nei," no oukou kekahi manao paipai a'u, a pela no hoi i na pua opiopio ohaoha o ka aoao palupalu i hele a kikaha na iwa i na pali, e nana mai i keia olelo oiai hoi ua pau ae nei ka hapa mua, oia hoi na malama eono, a ke hoomaha nei i keia la he pono no e lawe nui kakou, he oluolu no na Luna Lawe ke olelo mai oukou i ka manawa e hookaa mai ai, mai olelo iho, he mea, a he mea, ua like no a like me ka Nupepa Kuokoa aka, ua pakela aku nae ia i na hia loloa, kaulana wahi a Ikemaka. E oki au maanei, aloha oukou. Me ka mahalo i ka Lunahooponopono, a me na keiki nana e hoonoho ke kepau o KE AU OKOA.
S. W. B. KAULAINAMOKU.
Haliimaile, Honolulu, O ct. 17, 1865.
"He ninau."
Owai la hoi ka mana i ke keiki i loaa ma ka mare ana?
I na makamaka o KE AU OKOA E.—Aloha oukou : I na paha he mea oluolu ia oukou, e hookunihi ae i kauwahi kaawale o ko kakou Nupepa, no ka'u mau leo kanaenae aloha, e kokua ae, i na wahine i loaa na keiki ma ka mare ana, a no kuu ike ana iho ina ninau nui a ke keiki kuhikuhi puuone o Wailupe, iluna o ka Laeleahi, e kalele muku ana i Kaimuki, ma kou Helu 17, o ka la 14 o Aug. Ma ia pepa au i ike ai i kela mau ninau elua e kau kehakeha ae la maluna, a oia no ke poo o ko'u kukulu manao.
Eia ka ninau mua; owai la hoi ka mana i ke keiki i loaa ma ka mare ana? Aia ma ko'u noonoo ana i ka haina kupono no keia manao, ua akaka loa, ua like pu no ka manao o ka makuakane me ka makuahine, ma ko kakou ano Lahui Hawaii. Penei paha e akaka ai, i ko'u mare ana me ka'u wahine, o ka like o ka manao o ka makuakane me ka makuahine, ke kumu i loaa mai ai ia wahine maikai au e noho la i ka malu lau niu o Waialae; ina e kue kekahi o laua, aole e hiki, a pela no hoi, ina i like ole ka makamaka o ka wahine a'u i manao ai me kou, alaila, ua akaka loa, aole oe e mare ana me ia wahine.
Aia nae ma ka mahele ekolu o ko B. V. kukulu manao no keia, ua olelo oia, ua akaka ka mana o ke keiki i mare ia, a loaa mai ka hua maloko mai o ka makuahine; o ka makuakane no ka mana no ua keiki nei, ina hoi he keikikane a he kaikamahine, ua mana no ka makuakane i ua mau keiki nei elua, a mana hoi ka makuahine, eia nae, o ke poo o ka mana o ka makuakane, oia hoi ke pookela ae maluna o kana wahine mare i paa ai ko laua berita mare, a he iwi aoao mai hoi ka wahine no kona hoa he kane mare, he mau kumu no hoi keia e paa ai ka manao ou a mau keiki nei i ka makuakane, aole no hoi he wahi mana iho o ka makuahine maluna o ua mau keiki nei, a manao e haawi ae i kona lehulehu e malama, e hanai i na mea e pono ai ke keiki, o ke kane ka mana ke manao e haawi aku i ua keiki nei a laua na ka lehulehu o ka aoao o ka wahine, ina aole e haawi aku ua kane nei, alaila, ua mana no ia ke aua mai i kana mau keiki, ka! E i mai paha auanei kekahi poe e malama nei i ua mau keiki nei i haawi ia aku ai ia lakou ka malama, kahaha ua mana no paha makou ua ku ma ko makou aoao he kaikamahine, he mana e ae anei kekahi o ka makuakane ma ke kaikamahine? Ina ku ma kou aoao la he keikikane mana oe? Aole pela ka na haole mau keiki, aia no ka mana o ka makuakane aole hoi he mana o ka makuahine, ua maikai ia imua o ka ili keokeo, aole he hukihuki, aohe kue, aole makuahine a hoopale maka. Ma keia mahele o B. V. kukulu manao ana ua akaka lea ma ka manao ana iho, e hoole loa ana kela i ka mana o ka makuahine maluna o ke keiki, ina he keikikane a he kaikamahine, a poi loa ae la no kela i ka mana o ka makuakane a pookela loa, a keu iki iho la no nae o ua B. V. nei, me he ke-u ana la a ka alae ka i ana iho, he mana no hoi ka makuahine, a o ke pookela no o ka mana o ke kane no. No ka iwi aoao ana ka o ka wahine, ke kumu i paa ai ka manao o ua mau keiki nei i ka makuakane. Pehea la e maopopo ai i ke keiki iluna ke alo, ke paa ka manao maluna o ka makuakane, ke ole ia e hoomaopopo i kela a me keia. Ka! he mea kupanaha keia, ke olelo nei o ua o B. V. nei, o ka makuakane wale no ka mana ke haawi i ke keiki na ka lehulehu o ka aoao o ka wahine, aole loa no he wahi mana ike o ka makuahine. No keaha iho la hoi ka mea i nele ai o ka makuahine i ka mana ole? No ka aoao haole nae paha ea, au i hoohalike ae nei aole no paha elike aku ka kakou mau hana me ka na haole, no ka malama ana ina keiki no ka mea, ua kaulike na mana i ka makuahine a me ka makuakane, au e olelo eni i ka makuakane wale no ka mana. Aole nae au i noho pu me ka haole, aka nae, he lohe pono ko'u i kekahi mau haole, a me na kahunapule hai ola, a eia ua lohe la o'u. Ina hoopai ka makuahine i na keiki no kehahi hewa, alaila, ua maikai no ia i ka manao o kana kane, a pela no hoi ina e hoopai ka makuakane, alaila, ua maikai ia i ka makuahine. "Pela auanei ka kakoau mau hana, e ao aku ai ina keiki?" Aole loa no, no ka mea, ina e hoopai ka makuakane i ke keiki, eia ka hana o ka makuahine, eha loa hoi kela, mea loa hoi kela, heaha la hoi ka mea nui a nei wahi kanaka e pepehi nei i kela, ka'u wahi kanaka hoeha no ka hoi keia, me he la ua luhi keia wahi kanaka i ke keiki, homai oe i ka'u keiki, o ka hakaka no ka mea i koe. A pela no hoi ina e hoopai ka makuahine, alaila, pane mai la hoi ka makuakane me ka leo kaumaha. "Heaha hoi kau e pepehi nei i ke keiki, ka'u wahi wahine pepehi no ka hoi keia i ke keiki, me he la nana ia keiki, aia no hoi paha a ku ma kou aoao, alaila pepehi oe, ku no hoi ma ko'u aoao na'u no hoi e pepehi ka'u?" Alaila, o ka hakaka no ka hope kupono ia laua, nolaila, o keia mea a kuu makamaka e kamailio nei ma kona kukulu manao ana no ka ninau mua, aole o'u manao pela, no ka mea, no ka wa kue ia manao; no ka oluolu no o ka noho ana o na haole, like no ka manao o ka wahine me ke kane, a pela no hoi ina e oluolu ka noho ana o kekahi poe o kakou, alaila, maikai no na hana, a kau like no na mana.
Na mea kaulana o ke kaua huliamahi ma Amerika.
Ke kanaka mua i make iloko o ke kaua ma Amerika, o Daniela Howe, o Nu Ioka, ma Papu Sumeta, kona wahi i make ai, iloko o ka M. H. 1861.
Ke kaua mua ma ka moolelo o ka honua nei, mawaena o na mokuahi hao, oia no ke kaua mawena o ka Monita a me ka Marimaka.
Ka moku aupuni mua i lilo i ka poe kipi, oia no ka moku Ocean Belle, ma Helena, mokuaina o Akanasa.
Ke pio mua i lilo i ka poe kipi o ko ke Aupuni aoao iloko o ke kaua huliamahi mai nei, o Lieutenant Morgana.
Ka puali koa i komo mua iloko o ke kulanakauhale o Wasinetona, i ka wa e hoopuni ia ana iloko o ka M. H. 1861, oia no ka puali koa Helu 6, o Masekuteta; a oia no hoi ka puali mua loa i keehi na kapuai i ka lepo o ka mokuaina o Louisiana.
O ka poe mua loa i hookuu ia mai ka noho kauwa ana, malalo o ka olelo kuahaua a ka ka Peresidena, he mau keiki negero ekolu, ma ka la 23 o Sepatemaba, 1862, no ka puali kaua o Kerby Smith.
Na kanaka mua i hoohiki e noho i hookahi makahiki iloko o ke kaua, o Kapena Edward Dennte a me Lutanela Gostito, no ka puali koa helu 37 o Nu Ioka.
Iloko mai nei o ke au kaua, ka hae Aupuni mua i ike ia, ma ka mokuaina o Alabama, ua makia ia me ke kui i ka pahu hae.
Makee alii.
Ua puka ae ka manao o kekahi o na kakau manao no ka makee alii i kela pule i hala aku nei, ma ke Kuokoa o ka la 14. Mea e ka naauao o ka mea nana i kakau ka manao, aka, me he mea ua hila. Aole ia i hili no kona makee i ka ohana alii, aka, ua hili oia i ka lawe ana i ke kumu o kona manao hoohalahala oia no ke kau ana o na hua olelo ma ke poo "O na mea Hou o ke Alo Alii." "Na mea Hou no ke Alo Alii." Ua hewa ia i kona manao a ua hoakaka mai no hoi. Aka ma ka hoakaka ana ua lilo ka makee ana i mea okoa a o ke kumu hoopaapaa i mea okoa nohea la nei manu kani hewa o ke awakea, ko Kahuwa paha. No ke kau ana o kela hua olelo ma ke poo o na mea hou o kahi alii.
"Menemene ino ka lae o ko maua mau Haku i ke kau ae o keia wahi olelo maluna o ke poo "Na mea Hou o ke Alo Alii." Ke kumu i kaeo ia ai, a e noanoa ai la hoi.
Eia ka hewa o ka mea nana i keeo a makee i na alii o ko kakou Aupuni. O ka uhi e ana o ka lepo maluna o ua mau alii nei, a mahope e manao ae e holoi. Pehea la e pau ai? Eia paha ka pono, e holo no paha oia a Pelekane a Farani paha a ike i ka hoike a me na mea i kakau ia ai e kolaila mau nupepa alaila hoi mai, e ao i ka poe pai o Hawaii nei.
"O ka opuu pua i pupuu mai,
Ua mohala no ka helelei,
Pela ka ike e pupuu mai ai,
A mohala no ka pololei."
KEEO ALII.
Honolulu, O ct 16,1865.
O ka wahine a Louis N. Bonaparte ua lili oia no ka makemake ana o kana kane i kekahi kaikamahine opiopio, nona na owili lauoha omilomilo, i hele wale a makapala i ka hoope mau ia e na kulu aila rose.
E KUDALA IA ANA!
E KUDALA IA ANA KEIA MAU WAIwai malalo nei, ma ka Poalua, la 24 o Okatoba, kekahi mau ano kapa Hawaii.
2 Puu Kuina kapa Huaikai Okipu, 4 no ka puu hookahi, 2 Puu Kuina kapa Paiula, 5 kapa o ka puu. 1 Lei ulaula, no ka lima. 1 Lei ulaula no ka a-i. 1 Kupee paiihi lenalena. 2 Kupee paiihi anuenue. 1 Lei palaoa. 1 Moena ahu makalii. 1 Kahi Ea, ua pau i ka hana ia. Mau kakini wahine. 1 Newa kaua o na wa o Kamehameha. Na pono lole o kela ano keia ano. J. H. COLE,
Mea Kudala.
Honolulu, Oct. 21, 1865. 27-1t
OLELO HOOLAHA.
MA KA WAIWAI O PAELE.
No ka mea, ua noi ia mai ka mea nona ka inoa malalo, e Ioane Paele, e hooiaio ia ka palapala kauoha a Paele k, o Waipio, Hamakua, Hawaii, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau, ke pili, o ka Poakolu, oia ka la 15 o Novemaba, hora 10 kakahiaka, oia ka la a me ka hora e hoolohe ai i keia noi ana mai, a me na mea kue i hoikeia ai ma Waimea, kahi e hana ai. D. K. NAIAPAAKAI,
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Ekolu.
Kohala Akau, Oct. 14, 1865. 27-4t
HE LEALEA! HE LEALEA!
HE KEAKA LIO HOU!
KE KEAKA LIO A WILESONA, (WILSON.)
E HOOMAKA ANA KE KEAKA LIO MA ke ahiahi o ka
LA APOPO, POALUA, LA 24 OCT.,
ma Aina Hou. E hamama ana ka puka ma ka hora 7½, a e hoomaka ana ma ka hora 8. Ka uku komo, mai ke dala hapalua, hookahi dala, a hapalua.
Hnolulu, Oct. 23, 1865. 27-1t
E NANA MAI! E NANA MAI!
HE LAAU LAPAAU MAKEPONO LOA!
NA OHE HAHANO NU HOU LOA!
KE HOOLAHAIA'KU NEI I NA KANAKA a pau, ua loaa mai ia
KAUKA HOFFMANN,
a ke kuai ia nei ma kona Hale Kauka, mauka iho o ka Hale Mahoe, na Laau Lapaau Maikai Loa, a me na Hahano Mikioi ano hou loa, ka Paakai hoonaha, ka Aila Puupuu, a me na laau maikai no na ano a pau. E kuai ia no ma ke kumukuai makepono loa. E hele oukou a pau, e ikemaka.
Eia hoi maanei na omo waiu ano hou, no na keiki liili, o ke ano hou loa mai nei keia.
Honolulu, Oct. 21, 1865. 27-8m*
OLELO HOOLAHA.
MA KA WAIWAI O KEOMAILANI (W.)
E ike auanei na kanaka a pau, na mea waiwai maloko o na waiwai o Keomailani (w,) no Honolulu, me Enoka Kawailepolepo (k) no ka mokupuni o Lanai, i make aku nei, o ka poe i aieia, o ka poe pili kino, a pili paha ma kekahi ano e ae, na lakou e hele mai a e hoike mai ia lakou iho, imua o ka Mea Hanohano R. G. Davis, kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie, ma ka Hale Hookolokolo i ke kulanakauhale o Honolulu, i ka Poakahi, oia ka la 6 o Novemaba, e hiki mai ana, i ka hora 10 o kakahiaka. Ia manawa e hooponopono ia ka moo waiwai a Kainaina (k,) ka luna hooponopono waiwai a ka mea i make, a e hoike mai i kauwahi kumu, ina paha he kumu oiaio kona, i ole e hookoia ua moo waiwai la, a e hoopauia ka oihana a ua mea hooponopono waiwai la.
Wm. HUMPHREYS,
Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Oct. 28, 1865. 27-2t
LIO NALOWALE!
KE KAUOHA AKU NEI AU I NA MEA A pau, e nana, a e huli i kuu Lio. Ua nalowale ma Kailua, Koolaupoko, Oahu, o kona hao ma ka aoao hema, PH, he Lio ehuehu o ka hulu, he wahi kiko keokeo ma ka lae. A ina o ka mea e loaa ai o kuu Lio, a hoihoi mai ma kuu hale noho ma Koleaka nei, e loaa no ka uku kupono.
Na'u na W. H. PEASE, (MIKA PI.)
Honolulu, Oct. 21, 1865. 27-1t
HE HALAWAI!
KA KA AHAHUI KOKUA LOKOMAIKAI A na Kaolika, ma Halekula o Kilikina, makai iho o ka Halepule ma Roma, ma ka Dominika, la 29 o keia malama, Ke kauohaia'ku nei na mea a pau, e hele mai. W. P. RAGSDALE (BILA.)
Kakauolelo o ka H. C. B. A.
Honolulu, Oct. 21, 1865. 27-1t
OLELO HOOLAHA.
MA KA WAIWAI O PAUMANO (K.)
No ka mea, ua noiia mai ka Mea Hanohano R. G. Davis, Lunakanawai o ka Aha Kiekie e Kailikoli (k.) no ka hookohu ia ia i Luna Hooponopono Waiwai o Paumano (k,) no Waikiki, Oahu, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poakahi, oia ka la 6 o Novemaba, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia noi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.
Wm. HUMPHREYS,
Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Oct. 19, 1865. 27-2t
OLELO HOOLAHA.
MA KA WAIWAI O KULAWAIA K.
No ka mea, ua noi ia mai ka mea nona ka inoa malalo, e Akau (Pake) k, e hooiaio ia ka palapala kauoha a Kulawaia, no Kukuihaele, Hamakua, Hawaii, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau, ke pili, o ka Poakolu, oia ka la 15 o Novemaba, hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora e hoolohe ai i keia noi ana mai, a me na mea kue i hoike ia, aia ma Waimea, kahi e hana ai.
D. K. NAIAPAAKAI,
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Ekolu.
Kohala Akau, Oct. 14, 1865. 27-4t
OLELO HOOLAHA.
MA KA WAIWAI O KEALALIO K.
No ka mea, ua noi ia mai ka mea nona ka inoa malalo e J. L. King, e hoonoho ia ia i Luna Hooponopono no ka waiwai o Kealalio k, no Kona, Hawaii, i make aku nei me ke kauoha ole: Nolaila, ua hoike ia i na kanaka a pau, ke pili, o ka Poakolu, oia ka la 15 o Novemaba, hora 10 kakahiaka, oia ka la a me ka hora no ka hoolohe ana i ka mea i noi ia, a me na mea kue i hoike ia, aia ma Waimea, kahi e hana ai.
D. K. NAIAPAAKAI,
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Ekolu.
Kohala Akau, Oct. 14, 1865. 27-4t
OLELO HOOLAHA.
MA KA WAIWAI O KELIIHOLOMOANA K.
E ike na kanaka a pau, na mea i kuleana i ka waiwai o Keliiholomoana k, no Waipio, Hamakua, Hawaii, i make aku nei. O ka poe i aie ia, o ka pili kino, a pili ma kekahi ano e ae, na lakou e hele mai a e hoike ia lakou iho imua o ka mea Mahaloia D. K. Naiapaakai, Lunakanawai Kaapuni Apana Ekolu, ma ka Hale Hookolokolo ma Waimea, i ka Poaha, la 16 o Novemaba. Ia manawa e hooponopono ia ka moowaiwai a Sekepano Kukahekahe, ka Luna Hooponopono waiwai a ka mea make, a e hoike mai i kauwahi kumu, ina paha he kumu oiaio kona, i ole e hooko ia ua moo waiwai la, a e hoopau ia ka hana a ua Luna Hooponopono waiwai la.
D. K. NAIAPAAKAI,
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Ekolu.
Kohala Akau, Oct. 14, 1865. 27-4t
OLELO HOOLAHA.
E KUAI KUDALA IA ANA NA LIO HE 12, 1 Piula, ma ka Pa Aupuni ma Waiawa, Ewa, ke hiki aku i ka Poalua, oia ka la 24 o Okatoba, e hiki mai ana, 1865, hora 9 o ia la. Ke ano me ka hao malalo iho:
1 Lio kane puakea lae keokeo, kua puka, hao akau, EN WK hema ano e.
1 Lio kane ulaula, lae keokeo, hao ak. IK J he. IMI
1 Lio kane keokeo, hao ak. IMI hema NP WX.
1 Lio kane ulaula hou, me na opea, hao K.
1 Lio wahine puakea, me ke keiki, hao ak. W M.
1 Lio wahine keokeo, kua puka, hao ak E hm. W.
1 Lio wahine keokeo, kua puka, hao ak. ano e.
1 Lio wahine " " " " "
1 Lio wahine eleele ahinahina, lae keokeo, hao hema R
W
1 Lio wahine ulaula, me ke keiki, hao ak. KU hema ano e.
1 Lio wahine ahinahina, kua puka, aole hao.
1 Lio wahine puakea, hao akau ano e.
1 Piula kane, hulu iole, hao akau ano e.
J. KAHAUOLONO,
Luna Pa Aupuni.
Waiawa, Ewa, Oct. 20, 1865. 27-1t*
OLELO HOOLAHA.
E KUDALA IA ANA KA LIO WAHINE PUAkea, i ka Poalua, la 24 o Okatoba, i ka hora 12 o ke awakea. Kona hao kuni )( akau, hSK hema.
Na Lio Hou Mai.
Lio kane puakea, he kaula i ka a-i, kua puka, he mau manamana ano e. Lio kane hulupala nui, kua puka NB akau. Lio kane lokia wiwi, he mau hao ano e. Lio wahine keokeo, IHo akau, $AIAF hema. Lio wahine hulupala ano hou ( e akau. Lio wahine eleele, ano hou PK akau. Lio wahine ulaula ano hou, KP. Bipi wahine ulaula wiwiwi, ua lohe mai au i ka mea nana i lawe mai, na obscured obscured obscured obscured hao ano e.
obscured obscured obscured obscured obscured obscured obscured obscured obscured
OLELO HOOLAHA!
Ke kauoha ia aku nei na Luna a pau o ka Nupepa "KE AU OKOA," e hooili mai ma ka lima o ka Luna Pai, o J. H. Black, i na dala a pau loa, a ia ia wale no, aole ia hai, oia hoi na dala no ka lawe pepa, na olelo hoolaha, na kanikau, a me na mele ; aole hoi e ae ia kekahi palapala hookaa ke ole i kakauia ma kona inoa mai keia manawa aku, e kapaeia no. MA KE KAUOHA.
RAIKI! RAIKI!
E OUKOU A PAU, KA POE KANU RAIKI ma ka Mokupuni o Oahu, a me na Mokupuni e ae kekahi, owau, ka mea nona ka inoa malalo iho, e uku no au i ke kumukuai kiekie, no ka Raiki i pau ole ka ili, ke lawe ia mai ma ka Wili Raiki ma Punaluu, Oahu, a i ole ia, ma ko'u keena ma Honolulu.
H. W. SEVERANCE,
A gena o ka Huina Raiki o Punaluu.
Honolulu, Okatoba 7, 1865. 25-tf
$10.00 MAKANA!
E HAAWIIA NO KELA UKU MAKANA, I kela a i keia mea, ina e loaa kekahi kanaka o
HAKUOLE
kona inoa, a e haawi ae i kekahi o na Luna Makai o keia mau Mokupuni, a i ole ia, i ka mea nona ka inoa malalo nei. Ua mahuka mai oia mai ka Hale Paahao mai o Hilo, ma ka la 3 o Sepatemaba. He 24 ka nui o kona mau makahiki, he ano eleele kona helehelena, ua pukapuka kona mau papalina i ke hepela. Aia kona inoa ma ka lima akau, ua kakau uhi ia no hoi kona lima hema me na hoku, a me kekahi mau hoailona e ae. Ma Hana i Maui, kona wahi i hanau ai.
W. C. PARKE.
Ilamuku.
Honolulu, Okatoba 5, 1865. 23-3t
AINA KUAI !
E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU, KE nana mai i keia Olelo Hoolaha, ua makemake ka mea nona ka inoa malalo, e kuai i keia mau Apana Aina Kuleana e waiho la ma
KALAHIKI, KONA HEMA, HAWAII,
nona ka Helu 8676, ma ka Palapala Sila Nui, oia hoi ke Kuleana helu 9746, o ANAE, kuu makuakane. I Apana Aina mahiai, mauka, 1 Apana Aina pa hale, makai. O ka poe a pau e makemake ana e kuai i keia mau Apana Aina, e hele mai no lakou e kamailio pu me a'u. JOHN K. ANAE.
Maunakiekie, Honolulu, Sept. 25, 1865. 24-4t
OLELO HOOLAHA.
KE NONOI IA MAI NEI KA MEA NONA KA inoa malalo, e Kaulia e hooponoponoia ka waiwai o Kahakauila, no Wailua, Koolau, Maui, i make aku nei me ke kauoha ole: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau, ke pili, o ka Poakolu, oia ka la 1 o Novemaba, i ka hora 10 o ke kakahiaka, oia ka la a me ka hora e hoolohe ai i ka oiaio o keia noi ana mai, a me na mea kue i hoike ia mai, aia ma Wailuku, kahi e hana ai. A. M. KAHALEWAI,
Lunakanawai Kaapuni Apana Elua.
Lahaina, Ock. 7, 1865. 25-3t
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA NONA ka inoa malalo e Mailohi, e hooponopono i ka waiwai o Kauhiwinui a me Makaila, no Hana, Maui, i make aku nei me ke kauoha ole, a e hooiaio ia ko'u pili ana iaia. Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau, o ke pili, o ka Poakolu, oia ka la 1 o Novemaba ma ka hora 10, o ke kakahiaka, oia ka la a me ka hora e hoolohe ai i ka oiaio o keia noi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia mai, aia ma Wailuku, kahi e hana ai.
A. M. KAHALEWAI,
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua.
Lahaina, Oct. 7, 1865. 25-3t
OLELO HOOLAHA.
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua.
Lahaina, Oct. 7, 1865. 25-3t
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NONOIIA MAI KA MEA nona ka inoa malalo, e Nana w, e hooponopono ia ka waiwai o Napahi, ka mea i make me ke kauoha ole, no Lahaina, Maui: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau, ke pili, Poakolu, oia ka la 25 o Okatoba, ma ka hora 10 o ke kakahiaka, oia ka la a me ka hora e hoolohe ai ka oiaio o keia nonoi mai, aia ma Lahaina, kahi e hana ai. A. M. KAHALEWAI,
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua.
Lahaina, Ock. 7, 1865. 25-3t
OLELO HOOLAHA.
MA KA WAIWAI O KAHELANUI (W.)
No ka mea, ua noiia mai ka Mea Hanohano E. H. Allen, ka Lunakanawai Nui o ka Aha Kiekie, e Mahiai (w,) no ka hooiaio i na Palapala Kauoha o Kaheianui (w,) no Honolulu, Oahu, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poalua, oia ka la 31 o Okatoba, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia Palapala Kauoha, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu. WM. HUMPHREYS,
Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Okatoba 6, 1865. 25-3t
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NONOIIA MAI KA MEA nona ka inoa malalo, e J. C. Farwell, e hooponopono ia ka waiwai o Ohule, o Wailuku, Mau, i make aku nei me ke kauoha ole, a e hooiaioia ko'u pili ana iaia. Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau, ke pili, o ka Poakolu, oia ka la 1 o Novemaba, ma ka hora 10, o ke kakahiaka, oia ka la a me ka hora e hoolohe ai i keia noi ana mai, a me na mea kue i hoike ia mai, aia ma Wailuku, kahi e hana ai.
A. M. KAHALEWAI,
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua.
Lahaina, Oct. 8, 1865. 25-3t
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NONOIIA MAI KA MEA nona ka inoa malalo, e Kamaka e hooponopono ia ka waiwai o Nawahie w., o Wailuku, Maui, i make aku nei me ke kauoha ole, a e hooiaio ia ko'u pili ana ia ia: Nolaila, ua hoikeia ina kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poaklu, oia ka la 1 o Novemaba, i ka hora 10 o ke kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia noi ana mai, a me na mea kue i hoike ia mai, aia ma Wailuku kahi e hana ai.
A. M. KAHALEWAI,
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua.
Lahaina, Oct. 7, 1865. 25-3t
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NONOIIA MAI KA MEA nona ka inoa malalo, e Uluihi a me Kapu k, e kooponopono ia ka waiwai o Kaahawai 1., no Hana, Maui, i make me ke kauoha ole: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau, ke pili, o ka Poakolu, oia ka la 1 o Novemaba, ma ka hora 10 o ke kakahiaka, oia ka la a a me ka hora e hoolohe ai i ka oiaio o keia nonoi ana mai, aia ma Wailuku, kahi e hana ai.
A. M. KAHALEWAI,
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua.
Lahaina, Ock. 7, 1865. 25-3t
OLELO HOOLAHA
MA KA WAIWAI O KUAANA K.
No ka mea, ua noi ia mai ka mea nona ka inoa malalo, e Iese Kuaana, e hoonoho ia i Luna Hooponpono Waiwai o Kuaana k, o Waipio, Hamakua, Hawaii, i make aku nei me ke kauoha ole: Nolaila, ua hoike ia i na kanaka a pau, ke pili, o ka Poaha, oia ka la 16 o Novemaba, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora no ka hoolohe ana i ka mea i noi ia mai, a me na mea kue i hoikeia, aia ma Waimea, kahi e hana ai.
D. K. NAIAPAAKAI,
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Ekolu.
Kohala Akau, Oct. 14, 1865. 27-4t