Ke Au Okoa, Volume I, Number 27, 23 October 1865 — Halawai o ka Ahakukamalu. [ARTICLE]

Halawai o ka Ahakukamalu.

Ua wehe ae ka Moi i kona* Abakuisaina!ij «ia ke ano mau. Ke kumu nui nae o ko ke Alii kahea ana aku i na hoa o ka. AhakuUamaiu 110 ka popilikia i uluhia niai nialuna 0 ke Aupuni a me keia lahui, ma ka apo ana ia mai a manele hele ia aku 'la e lia maKe ka Mea Hanohano Robert Crichton Wytiie '(Wale) Kuhina o ko na aina e, e hnawi aku a e lokahi pu i ka mokumokuahua ana i utuhm mai ai maluiia oia Aha oiai oia kekkhi la|a niii a ikaika 0 «a Aha la. Ua n<>i ia aku ka Lun«kakanawai Kiekie Hon E. H. AUen, e kohoia i mau Komite na lakou e hana i na Olēlo Hooholo. Ua koho ae ka Moi ia Hon Ē. H. Allen. Ka Mea '• iekie, M. Kekuanaoa, R G vis, H»n W. P. Kamakau, a ine ka Hon. C. de Varigny. Aole lai.ou i liuliu ka iioono» ana no ia mea a hoopuka mai k§ Lnna Honmalu o ua Komitfi la, i Ōlelo Hooholo oia hoi o Hon E. H. Allen. Ua kokuaia keia mau Olelo Hooholo nie ke kokua ana o ka hapa nui o ua la. Hooholoia. Ua lohe m&i ka Moi ke 'Lii a me kona Aha Kukamalu Aupuni, i ka nmke ana o ka Mea Hanohano Robert Crichtoo Wyllie, Kuhina 0 ko na Aina e, me ka inauao niiuamina a nje ke kaumalia liiii hoi. „ Ēooholoia. I kona komo ana mai iloko o ka Oihan.a, he mea pomaikai hoi ia, oiai i na la opiopio, a ma ia manawa tvy>ikipikio 0 ke ka onea, ua loaa isna na haawina kupoao loa no kela oihaua kiekie i waiho ia'ku nana e malama. No kona akamai ma ke kantfiroi pili anpuni, a nie na moolelo, mp kona m&kau'kau tna na oihana aupuui, a me ke iakau paiapala, a no ka lehnlehu 0 kont poe ms|fcāmaka mai Europa a me Amenka, 11& lilo keia mau mea a pau i man koleua nona, i kona hooikaika ana e hookomo akn i keia aupuni, iloko o ka Ohana aupnni 0 kēia Ho* nua, a ma kona malama loihi ana ia oihana, e ike ai kakou i ka maluhia niau, ka launa ana o keia anpuni me na Mana e ae. I ko makou manao, ua oi aku ka loihi o kona noho oihana aea mamua ae 0 kekahi Kuliina nialalo o kekahi alii, a no kona noh< loihi ana wa ka oihana,, ua mau ka m^l.uhia 0 kou aupuni, ma.kon launa ana me na' aina e, a nie na hana kulokp hoi kekahi o ka aina uei. Hooholoia. Ke hoike nei ka moolelo o kei» atia, i ka"nui ona kumu hoopaapaa pohihihi 1 pili īloko o kana oihana, a iloko o keia wahi a ma keia kahua i ike maopopoia ai leona iihonui, ka mau o kona hooikaika ana me kona manao paulele loa ma ka malama anai na pono 0 keia Lahnikanaka.. Ma neīa wahi h'oi kalii e hoopaapaa ia'i, a e hoapono iā*ku ai hoi ka T ;a hooponopoiio ana ina kuikalii he Te¥ulehu, a nolaila, ua īoaa mai ia makou keka>f kumu hou e kanikau ai, i ka oianao a'nia ae i ka Miuleinī 0 ka poe i kokua a i malama hoi -i keia aupuni iloko 0 na la pilikīa i hala e aka i ka make. Mookoloia. Ua manao inakou, q kona ko« oao ana mai iloko 0 ka oihana, i na la opiopio 0 keia aupuni, me he mea la o kekahi ia o, na kamaaina pomaikai nui a ke Akna, (a 11 a hoopuka makou me ka manao haahaa i keia) e kokna ana, oiai ka hooikaika ana o keia Lahuikanaka i kulnna nona iloko o ka ohana aupuni o knia Honua. Sfo kona akamai. ilo ko o na aha aupuni, me kona makaukau ) ka manawa e hooponoponoia ana kekahi haua aupuni, me kona ike i na hanā kau kaiiawai, a me kona paulele loa i ka malama ana i na pono aupuni o kona Moi a me kona aupuni," ke kumu paha iai i hiki aT ia ia ke p'ale ae 1 na pīlikīa a pau. Hooholoia. Ke hoike nei ka moolelo o ia aha i k'a nai o na kumii hoopaapaa pohihihi i |>īti iloko o kana oihana, a iloko o keia wahi a ma keia kahua e ike maopopo ia'i kona ahonui, me kona manao paulele loa ma ka ipalama ana i ka popo 0 keia iahuikanaka. Ma neia wahi hoi kahi i hoopaapaa ia'i a i hoapono ia'i kana hoopouopono ana i na Kuikahi he lehulehu, ua loaa bou mai ke kumu a nolaiia, e kaumaha ai ko makou manao i ka ike ana ae, i ka nui o ka poe nana i kokua a i malama hoi i ke aupuni iloko o na la pilikia, i hala e aku i ka make. Hoohōloia. Oiai e hoomana ana kakou i ko kakou hoa o keia aha ma kona noho olhana ana, e hiki no hoi ia kakou ke mahalo i kona ano kanaka m»oti, tTa maikai loa kona malama ana i kona ano hanohano. he Kanaka hookupu nui oia no na hana manawalea. he lehulehu. he uhane haahaa a he naau piha mau i ke aloha. Ua nui a mahuahua no hoi kona imi ana 1 mea epuka mai ai ka waiwai o ka aina, a ooiaila, ua hooiilo nuiaku oia i kona loaa ma i m«« e waiwai ai keia ia.hui a me keia aupuni. Iku iike ai kona hoopopopoao aupuni ana me kana liao» kaoaka ana Ke kanikau nei kakou i kona hala ana Tta «ka, e hoooianao ana kaliou i kana riiau hana, nie ka i Irke kakou malama ana i ke auponi ine kana: Ma k*knhi h'alawai a ka P«pa Loio o Hawan nei. a me na 1 una ō'ka'Aha Kiekie ma ke Keena o keknhi Loio, ma ku t\ nha, ka la 16 0 OkaKiha, Tft. H. TJ;i kohoia ka M«a

ana o ka Mea Hani'hano Rol3Ent Crjcbtoi« Kuhina oko .g|..Aigi? s^j t. hooholoia ; Ma keia' mea oiinamina nu> i haolehia mai nei, uj» ilihiaia mai i.keAupU: ni ka poino, ma ka hlo ana aku o ke, iiana pono a iiooikaika hoi a ka lthulehu, poino īa hoi ma ka hlo ana o ka Noho Alli 4; kona Kuhina Aloha A)ii luhi ole: E hoouolou ; iloko 0 na inakahiki h< iwakaluakumamaka'hi i nei, o ko*M «l«ha 1 lennii Moi, a ine kona ma« ma na men e pIU ant» » ka hooponiaikai loh mai i keia Aupuni, ua jke la Uo ia e na tnVa a pau, a ua apono ia no hoi, a 0 ka hooikaika ana i hana ai ma ka hana ana h*na, a me ke akamai o kana hana i ka Oihana o ko na Aina e, o keia Aina ; ke kulana hoi ana i ku kiekie ai ma ka lilo ana 1 mea nann e haHhali ae i ke Aupuni Hawaii, ailokookw Ohana o na Aupuni nui o ka honua, a no mea, i kupono ai ka loaa ana ia ia 0 kea]otj| mau loa o keia Lahts<annka, a nu ia tnea 'e hooi.oho ia >a k,e kuinna kiekie iloko ok) moolelo o ke|a E hoojsol9U j E noi ia aku ka Aha Kie kie nie ka hookomo i keia mau olel« hooholo iloko o ka moolelo 0 ka Aha. E iiookoloia ; E pai ia na olelo hoohol<> mamua iho nei iloko o $a nupepa 0 keia kolaka olelo Hawaii a me kaoleh' Enelani. " A. F. Jodd, Kakauolelo. Mahope iho 9 ka hooholoia ana o na olelo hooholo malupa ae fei, i hooholoia e kaP;>pH Loio o ko Hawaii nei Pae Aina, aepe na Luna 0 ka Aha Hookolokolo Kiekie, pane m»j ka Mea īlanohano R. G. Davis, no ia mau olelo, peuei :

E £A POE MAIKAI 0 KA PAPA LOIO A ME nā Lūna o ka Aha Eiekie :—Ua konoia mai au e ka oukou m&u olelo hooholomaikai, e pane aku, rvo keia mea kaumaha kuhohortQ i haulehia mai iluna o ko kakou Moi, a me keiii Lahuikanaka, ma ka apoaia ana m&i o ka moy uona na olelo hooholo a oukou i hooh«lo ib<-, uei, oia hoi ka mea i aloha ouiiaka Mea lUoohano R. C. Wyllie ; o ka make, oia no k» naea nui & kanaka o keia ao i manao nu.i ai. a ioa« m«kejke kanaka ilihune o ke kulau» haahaa aohe no ia he mea uuku, aka, he mea nui no. aka nae hoi, o ka Jawe ia ana'ku 0 keknhi kaoaka aui koikoi, a mea no hoi.i booko pono i na hana a pau a ka Mea mana Loa i liaawi mai ai nana e ola aoa—ka mea hoi i hana pono i ua haua e pau aoa i haoa'i no ka lehulehu—4ta mea hoiJ hoolilo o ka pomaikai o keia Lahui, kt mea e oluolu ai o kona manao, ka onea i kapae j na mea a pau, a hookahi wale no ana mea i niaoao nui ai o ku p<>no, a me ka pomnikai o kona Moi, a aie ka aina ana i hookamaia ih<> ai, o ka make ana o ke kanaka i lawa i oeia mea he mHjkai a paii, he mea do i» e koi kupono ia inai.ai ke aloha o keia Lahui nona, a e paa mau »i nO hoi Lona aloha, 9 me kana mau hana maikai, iloko 0 ka naau 0 na kanaka a pau o keia Aina. O ka inoa o Mr Waie, he mea »0 ia i kamaaina i na kanaka a pau o ka Moi, iuai ka poe o ke kulana kiekiekie, a hiki i ka poe haahaa loa, a mai ka poe i koiopupu a lnki i ka poe opiopio. " Ilok» o na makahiki he iwakalua a.oi a* 1 kaahope ae nei, ua lawelawe oia. i kekahi o oa Oihana koikoi loa 0 keia Aupuni, a. o ke Hoo okaua hooko ana ia mau hana, aia na kt> eoea Kakau Mooleio o ke Kau e hiki mai ana e hoike mai ; 0 na kau o kana lawelawe ana ia Oihana, aia iloko o ia wa ka hana ia a/ia o na hana ano nui loa, e pili ana i ko kakou nō bo AupuHi ana—a ua ike no oukou a pau i kona kupaa loa, mamuli o ka pono o keia La huikanaka, i ka manawa e manaoia ana e laweia aku keia Aupuni, aohe paha he me« hookahi o keia pae moku i nele ika ike ioan» ia mea, No ka pomaikai o ke Aupuni, kon* hoolilo ana i kona inoa, kona waiwai a me kona akamai ; a o na mea e hoopomaikai aku ana i ke Aupuni kana i hoolilo ai i alakai ao kuna mau hana a pau. Iloko o keia wa loihi, he mea no i maopopo, ua hookokoke mau mai ke AkoaMana Loa me keia Aupuoi, a me'he mea la ua hoaia mai ke Akua i keia haole, a hoouna mai ia ia mai ka aiaa e mai i mea aanm e hoikei kona makemake, ma ka hapai ana ae i keia Lahuikan&ka iluna, a uie ke ko kua ana mei ia kakou, i ko kako'u kau 0 k« popiiikia ; a, wahi hoi a ka poe haole ma ka oieio Beritan»a, ** & fritnd %n need, is a friend ināeeii. 1 ' Oia hoi, " O ka' makamaka i kawa o ka pilikia, he makamaka oiaio ia." " Aohe no keia o ka manawa kupono e ka mailio loibi ai no na mea e pili ana i na mea maikai he nui wale e piti ana i ko kakoa ma», kamaka i hata e aku ta, oiai ke mamaka neī no ka lima o ke kaumaha iluna o kskou a pau, akn, ua lawa paha ka Aha ke olelae o ke kaknu iho hoi i ko lakou īokahi miioli ne oekoo, m* olelo hooholo hoa!oha!oha h oukou i hooholo iho nei." Mea Pai lvn —O kelialii ka:iaka 0 Abbc Cassel!t o riorence, u» haua oia i kekahi rnra pai kii, ua hit»llie pai a maopopo !oa k heleheleni o ke kanaka ina oia e ku aua eloa haneri mile k« mamao mai kahi aka o ka mea pai kii. tTa !iVe |oa ine ka mea e Uu 'mai ana eha ka mamao mai ka mea |pai kii aku. I-xa Kua Huwß.MAi«ii r-rUa iiiki t»ai i t o aku i k-A>*Ui 1 m iakak eJk<*ubjttltjt »« Kl 'aln'iii'a «1

! Na iuea hoa o ke Alo AIfL L. Ua#iftikai cq#u ke ola oka ke AliM fceia mau la, rna ka Poakahi, tua ke kulanakauhale nei oia, pela me ka PoaLua, maaxid āa ika Poaha ame ka Poalima. ; Ua hala a oia e halawai no ka Ahakukā; eaalu, no ke kauikau no ka !bake ka ]4ea Hanuhano R. C. K. G. C! K,,"j> kā Qiltaua Uouhauohano o Kamehamelia I. " XJā maikai ke ola ōkalMea Kiekie PrinceaH; Kamanialu, aia oU'ua liolo mai i ka Poa\ia ho uei n.tii Nuwaim niai, a nolio'ma Haiiaoe P°- . J TJa niaikai ke ola o ka Mea Kiekie Kekuaaaoa K; G. C.K. Oka Oihana Hoohanohano o Kamehameha I. Ua oluolu loa ka uiai o ka Moi Waliiiiē feanetnake H. Hakaleleponi.