Ke Au Okoa, Volume I, Number 31, 20 November 1865 — Page 1

Page PDF (1.28 MB)

KE AU OKOA.

BUKE I--HELU 31.}  HONOLULU, MONEDE, NOVEMABA 20, 1865.  {$2.00 NO KA MAK.

 

"KE AU OKOA,"

E HOOPUKA MAU IA'NA I

KELA POAKAHI KEIA POAKAHI,

MA KA

HO RA EWALU O KAKAHIAKA.

ELUA DALA NO KA MAKAHIKI hookahi, he kanalimakumamalua nupepa ia. E uku e ia ke DALA HOOKAHI no ka hapalua makahiki mua, iloko o na mahina mua eono; a pela ho ka lua o ke dala, e uku e ia iloko o ka hapa hope o ka makahiki.

 

"KE AU OKOA."

KA UKU O NA

OLELO HOOLAHA.

NA OLELO HOOLAHA—No na lalani he 10, oia hoi 1 iniha, no ka hoopuka hookahi ana, $1.00; alua hoopaka ana, $1.50; ekolu, $1.75; hookahi mahina, $2.00.

Aia no ke keena o "KE AU OKOA" ma ka Hale Paipalapala Aupuni, maluna ae o ka Hale Pai.

 

BEDERA BASIMA & GIOHARA.

He Kaao no Arabia.

HELU 3.

No ia mea, pane mai la ka makuahine o Sale, "E hana oe e like me kou manao he pono, a e malama oe i kou kamailio ana me ke alii Samanadala, no ka mea, ua ike no oe i kona manao ino, a ina paha ia e hoouluulu ia oia e kau mau olelo, alaila, e pepehiia mai auanei oe a me kou mau koa, oiai aohe mea mana e ae mamua ona." Olelo mai la kela, "Ke malama nei au a hoolohe."

Nolaila, ku ae la oia a me Basima, a lawe pu aku la i kekahi mau momi o kela ano keia ano, a me kekahi mau koa, a hele aku la lakou i ka halealii o Samandala. Noi aku la oia e hookuu ia mai lakou e hele aku e ike i ke alii, a hookuu ia mai la lakou nei, e hele aku e ike i ke alii. A i ka ike ana mai o ke alii Samandala aia ia nei, ku mai la oia iluna a hookipa aku la ia Sale me ke aloha nui, a kauoha mai la ia ia nei e noho iluna o ka noho, olelo mai la ke alii, "He mea pomaikai loa ia'u kou hiki ana mai nei e Sale, no ka mea, ua loihi loa kou nalowale ana mai ko kakou nei mau mokupuni aku. Heaha kau huakai nui o ka hiki ana mai nei ia makou nei? E hai mai, i hiki ai ia makou ke hooko aku i kou makemake."

No ia obscured ku ae la o Sale imua, a kulou aku la oia imua o ke alii no ka manawa alua a olelo mai la, "E ke alii, ua oluolu ia ko'u manao e obscured Akua, a ke manaolana nei no au, ua oluolu ia no e oe e ke alii, ka liona koa, ka mea a na huakai hele a pau loa e mahalo mai nei, ka mea i laulaha ma na aupuni a pau, no ka manomano o kou lokomaikai." Alaila, wehe ae la oia i na eke ili, a haawi aku la oia i na momi kinohinohi o kela ano keia ano imua o ke alii Samanadala, me ka olelo aku ia ia, "E ke alii, e oluolu oe e lawe aku i keia mau makana mai o'u aku obscured hooluolu ia no hoi ko'u manao ma kou lawe ana aku ia mau mea." No obscured Samanadala ia ia. obscured obscured kou makana ana mai obscured E hai mai oe i obscured obscured obscured obscured obscured obscured obscured a ina he mea hiki obscured obscured na ke Akua no e hooko ia mau mea."

Alaila, ku hou mai la o Sale iluna no ka wa akolu, a kulou aku la imua o Samanadala ke alii, a olelo aku la, "E ke alii, he mea oiaio no, o ka mea a'u e noi aku ai ia oe, he mea hiki no ia ia oe ke hana, no ka mea, o oe ka haku maluna o ia mea. O ka mea a'u e noi aku ai ia oe e ke alii, he mea hiki no ia ia oe ke hooko ina ua ike au he mea hiki ole ia ia oe ke hana, alaila, aole no au e noi aku; no kou ike ana no he mea hiki ia oe, nolaila au e noi aku nei. Aohe he mea pilikia ka'u e noi aku ai ia oe, i hiki ole ai la ia oe ke hooko, no ka mea, ua olelo ka poe akamai. Ina oe e makemake aku ana e noi i kekahi mea, e noi aku ma ka mea hiki? A o ka mea a'u e ke alii e makemake nei e noi aku ia oe, he mea hiki ia ke hooko." Alaila, olelo mai la ke alii, "E hoike mai i ka mea nui au e kamailio loihi loa nei." Pane aku la o Sale ia ia, "E ke alii, e lohe oe, i hele mai nei au me ka manao mare, e makemake ana e mare ia me ka momi i hunaia Giohara, ke kaikamahine a ko makou alii, alaila, mai hookaulua oe i ka manao e ke alii, i ka mea e noi aku nei ia oe me ka naau a pau."

Aka, i ka wa o ke alii i lohe mai ai i keia, akaaka iho la oia me ka leo nui, a hina aku la oia i hope iluna o kona noho, e olelo mai la ia, "E Sale, ke kuhi nei au ia oe he kanaka io, a he kanaka opiopio manao maikai la, i hoao ole e hai obscured i na mea kupono ole, a e hoopuka ole la hoi i na huaolelo ino. Heaha ka mea iloko o kou poo, a e aa nei oe e hana i keia hana nui, a e ake nui nei oe e mare ia me ke kaikamahine a na alii, ka haku o na kulanakauhale a me na mokupuni? He kiekie no anei kou kulana au e piikoi nei, a ua hoopuniia auanei kou noonoo kanaka au e kakele mai nei i kau mau olelo imua o'u?"

Alaila, pane aku la o Sale, "Na ke Akua e hoololi ae i kou ano e ke alii! aole au i noi aku nei na'u obscured e ke alii, ina nae na'u oia, ua kupono, no ka mea, owau no kona mea e kulike ai. I obscured nei au ia ia aole na kekahi mea e ae obscured na ke alii Bedera Basima o ke aupuni o Peresia, a ua ike no oe i ka nui o kona mana obscured Ina oe i i ae he alii nui oe, ua oi ae ko Bedera Basima mana mamua o kou, a ina oe e kaena he ui kau kaikamahine, ua oi ko Bedera Basima ui mamua o kona, ma na ano a pau, a ua oi ae no hoi kona kulana ke kiekie, a oia ka oi o ke akamai ma ka hololio o keia au. Ina oe e ae mai i keia mea a'u e noi aku nei ia oe e ke alii, alaila, ua waiho oe i na mea a pau ma ko lakou mau wahi kupono, a ina oe e kue i ka'u noi, alaila, aohe o makou manao maikai ia oe. Ua ike no oe e ke alii, e pono e mare ia ke alii wahine Giohara, no ka mea, ua olelo ka poe akamai. Ka pahuku o na kaikamahine, o ka mare ia, a i ole ia i ka lua kupapau."

Aka, i ka wa i lohe ai o Samanadala i keia mau olelo a Sale, ua pii mai la kona huhu, ua aneane e haalele mai kona noonoo kanaka ia ia, a ua aneane e haalele mai kona uhane i ke kino, a olelo aku la oia ia ia, "E na ilio, pela auanei oukou e olelo mai ai ia'u ma ke ano pakike, a e aa auanei oe e puana i ka inoa o ka'u kaikamahine me keia i ke Akea, me ka olelo mai o ke keiki a kou kaikuahine ka mea kupono e mare ai me ka'u hanau kahi? Owai oe, owai kou kaikuahine, a owai hoi ka keiki a kou kaikuahine, i pane mai ai oe ma keia ano? Owai ko oukou poe hoa e like ai, o na ilio.'' Alaila, kahea ae la oia i kona mau koa kiai, "E na kanaka opiopio, e kipaku aku oukou i keia kanaka popilikia.''

No ia mea, wehe ae la lakou i na pahikaua mai ko lakou mau wahi ae, a imi aku la lakou me ke akamai a pau loa e pepehi ia ia me ka maka o ka pahikaua, aka, huli koke ae la o Sale, a holo aku la i ka ipuka pa o ka halealii, malaila kahi i ku ai na keiki he nui wale a kona poe makuakane, kona poe ohana a pau, maluna wale no lakou o na lio a pau loa, ua oi aku mamua o ke tausani ko lakou nui, me na ihe, na pahikaua hulali, ua hoaahu ia lakou i na kapa kila, mai ka piko o ke poo a hiki i ka manea o ka wawae.

I ko lakou ike ana mai ia Sale e holo aku ana, me ka aneane e pau ke aho, me ha koa e uhai ana mahope ponoi ona, ninau mai la lakou, "Pehea mai nei ka hoi!'' Hahai aku la oia ia lakou i ka moolelo o kana huakai mai ka mua a hiki i ka hope. Ua ike mai la no ka makuahine o Sale, he ino ke loaa mai ana ia Sale, nolaila, i hoouna mai ai kona makuahine i keia poe koa. I ko lakou lohe ana i ka Sale mau mea i hahai aku ai, lele mai la lakou mailuna mai o ko lakou mau lio, a hue ae la lakou i ka lakou mau pahikaua, a komo aku la lakou iloko o ka halealii. Kahea ae la ke alii i kona poe koa, "E oki i ke poo o keia poe ilio!" Aka, aole i u wale, hoomoe aku la lakou i ka maka o ka lakou mau pahikaua maluna o lakou, a pau aku la i ka puehu liilii ma o a maanei, a hopu aku la no hoi i ke alii Samanadala, a nakii obscured la i kona mau lima a me kona mau wawae.

I ke obscured ana mai o Giohara mai kona hiamoe mai, ua hai ia aku la ua lawe pio ia kona makuakane, a ua paa kona mau lima a me na wawae i ke kupee hao. Puka mai la oia mai ka halealii mai, a holo aku la i kekahi mokupuni, a pee iho la ia iluna o kekahi laau. I ka wa a na aoao elua e hakaka ana, ike aku o Bedera Basima i kekahi poe kanaka o Samanadala e hele mai ana, a ninau aku la oia, "Pehea la ke ano o ka hakaka ana," hahai mai la lakou, ua lawe pio ia o Samanadala. Nolaila, manao iho la keia he huli ia mai koe oia nei e pepehi, oiai hoi, oia nei ke kumu o ka hakaka ana, ko ia nei holo aku la no ia me ko ia nei ike ole i ka ia nei wahi e holo ana.

Aka, na ke kono ana no paha a kona mau aumakua, i kiola ia ia nei maluna o ka aina i pee ai o Giohara, ke kaikamahine a Samanadala. Hele mai la oia a malalo o ka laau, moe iho la keia me ka manao e hoomaha iki, a aohe keia i ike i kana mea e hana ai, ia wa. A ia ia e moe ana, huli ae la kona alo iluna o ka laau, a halawai aku la kona mau maka me ko Giohara, no ia mea, hoomau aku la ka leha ana o kona mau maka ia ia, a ike aku la oia me he mahina piha la e kiei mai ana mailoko mai o na pale molulolea o na ao panopano o ka lani.

Ia ia i hoomaopopo loa aku ai i kona ano, olelo aku la oia, "E hoomaikai ia ke Akua ka Makua, ka mea nana i hana na mea a pau loa! Ma o Alahe la ! ina aole i hoopunipuni mai ko'u mau ike ia'u, o Giohara paha keia, ke kaikamahine lua ole a Samanadala. Ke manao nei au no kona lohe ana paha i ka hakaka o na puali kaua, nolaila ia i h ele mai ai iluna o keia mokupuni, a pee iluna o keia kumu laau, a ina aole keia o Giohara, ua oi ae kona ui mamua o ka'u mau mea i lohe wale ai nona." Alaila, noonoo iho la oia iloko ona i kana mea e hana ai, a olelo iho la oia, "E ala iluna a e hele aku i ona la, a ninau aku, pehea la kona ano; a ina he oiaio keia, e noi aku no au ia ia no ka mare ana, a o keia wale no hoi ka mea a'u e imi nei."

Ku ae la oia ma kona mau kapuai wawae, a olelo aku la ia Giohara, "O! e ka mea koii nui a ka puuwai, owai oe, a pehea kou hiki ana mai ia nei?" Alaila, nana mai la o Giohara ia ia, a mahalo iho la oloko ona no ka nani o Bedera Basima. No ia mea, olelo aku la oia ia ia, "E ka mea i muimuia ia e na hiohiona nani, owau ke alii wahine Giohara, ke kaikamahine a ke alii Samanadala, a i holo mai nei au i keia wahi no ka hakaka ana o Sale me kuu makuakane, a ua lawe pio ia oia, nolaila au i holo mai nei ia nei no kuu makau o pepehi ia au, a aole au i ike i ka lakou mau mea i hana aku la i ko'u makuakane." I ko Bedera Basima lohe ana i keia mea, kahaha iho la kona manao, a i iho la ia iloko ona, "Aole o'u kanalua, ua hooko ia ko'u makemake, ma ka lawe pio ia ana o kona makuakane.''

Alaila, hoomau loa aku la o Bedera Basima i ka nana ana ia ia, a kahea aku la oia, "E iho mai ilalo nei e kuu haku wahine, no ka mea, owau ke pio o kou nani, a na kou mau papalina i lawe okoa i ko'u kino holookoa. Nou a me a'u ke kumu o keia hakaka ana; e ike oe, owau o Bedera Basima ke alii o Peresia, a o Sale ko'u makuakane, ke kaikunane hoi o ko'u makuahine, a oia ka mea nana i hele aku e noi i kou makuakane e mare ia oe me a'u. Ua haalele aku au i ko'u aupuni nou, a o ko kaua halawai ana i keia wa he mea kupanaha loa. E iho mai oe ilalo nei, a e hele pu me a'u i ka halealii o ko'u makuakane, a na'u no e noi aku i kuu makuakane ia Sale e hookuu i kou makuakane, a e mare pono ia kaua ma ke ano kupono i ka mare ana o na alii nui o keia ao."

Aka, i ka wa i lohe ai o Giohara i keia mau olelo a Bedera Basima, olelo iho la oia iloko ona, "No keia wahi keiki ka hoi ke kumu i hoopaahaoia ai kuu makuakane, na puuku a me na kauwa o ka halealii o kuu makuakane, a owau hoi holo malu mai nei i keia aina kanaka ole, a haalele aku nei i kuu halealii. Ano, e hana au i kekahi mea akamai, a ma ia mea e pale aku ai au ia ia mai o'u aku, ina aole au e hana pela, e loaa no au ia ia, a ko no hoi kona makemake, oiai, ua aloha loa oia ia'u; a o na mea a pau a ke aloha e hana ai, aole ia e hoahewa ia." Alaila, kamailio aku la oia ia ia ma na olelo nahenahe, a aole oia i ike iki i kana mau mea e hana aku ai ia ia, a olelo aku la oia ia ia, "E kuu hakua me ka malamalama o kuu maka, aole auanei o oe ke keiki a Gulunea?" Pane mai la oia, "Ae, e kuu haku wahine ka mea a kuu uhane e iini nei."

Pane mai la o Giohara ia ia, "E oluolu ke Akua e oki aku i kuu makuakane, no ka hoowahawaha ana ia oe i ka mea i pakolu ia ka nani mamua o na nani e ae a pau loa. Ma o Alahe la, he makuakane noonoo ole no ko'u? E ke alii, mai hoohewa oe i ka mea a kuu makuakane i hana obscured obscured ina o kou obscured ia'u he kapuai, a o ko'u aloha ia obscured anana. Ua hei au i ka upena o kou aloha, a ua lilo ai owau kahi o na kauwa o kou aloha. O ke aloha au i manao ai no'u, ua paumi ia ia mea maluna o ko'u puuwai, a akahi no au a ike i keia mea he aloha, ke hue nei ia ma na kulana aoao." Alaila, iho mai la ia mailuna mai o ke kumu laau, me na hiohiona waipahe wale.

I kona hiki ana aku ilalo, pulike mai la oia ia ia i kona umauma, a kunikuni iho la i kona mau papalina me na honi. Nolaila, i ka wa o Bedera Basima i ike ai i kana mau hana ia ia, ua hoolioli ia iho la kona puuwai a ua hoomahuahua ia mai la kona aloha iaia. Manao iho la oia, ua aloha io oia ia ia, nolaila, hoomau aku la no hoi oia i ka honihoni ana ia ia, a olelo aku la oia ia Giohara, "O ka hapahaneri wale no o kou nani ka kuu makuakane Sale kai hai mai ia'u, aole oia i hahai pono mai ia'u i kou nani maoli," a mau aku la no hoi kona mahalo ana aku iaia i kona mau ano nani a pau loa. Alaila, puliki mai la no hoi o Giohara ia ia i kona poli, me kona namunamu iho i kekahi mau huaolelo, me ka ike ole ia o ke ano, a aole i pau pono loa kana olelo ana, i iho la oia me ke kuha aku i kona mau maka, "E lilo oe mai keia wa aku, aole i na ano e ae a pau loa, aka, e lilo oe, a o oe kekahi o na manu maikai loa o ka honua nei, i ike ole ia mamua."

Aohe i pau pono loa kana puana ana i keia mau huaolelo, a lilo ae la ke alii Bedera Basima, kekahi o na manu maikai loa i ike ole ia ma ka honua nei a puni; lulu ae la oia i kona mau hulu, a leha pono aku la i kona mau maka, a nana aku la ia Giohara. I ka wa a laua e hooipoipo mea hoa ana, aia no ilaila kekahi haia wahine a ke alii wahine Giohara, a huli ae la oia a kamailio aku la ia ia, "Ma o Alahe la! ina hoi aole i lilo pio kuu makuakane iloko o ka lima o kona makuakane, ina ua pepehi ia oia e a'u, aole no paha ke Akua e nana mai ana ia ia, no ka mea, e nana ae no paha kaua la, he ulia wale no kona hiki ana mai ia nei. O keia kupikipikio a pau loa o ko kakou noho ana, o keia wahi keiki ke kumu o ka hewa. Aka hoi, e Marsina, e lawe oe a kiola ia ia i ka aina wai ole, a waiho ia ia ilaila a make i ka wai."

No ia mea, lawe aku la ua haia wahine nei i ua mokupuni wai ole nei, a ia ia e huli hoi mai ana, olelo iho la oia iloko ona, "He mea ino loa keia a'u e hana ai, ina au e waiho ia ia ia nei i keia wahi wai ole, nolaila, aole au e waiho ana ia ia, no ka mea, e hewa mai auanei au i ka Makua nui nana i hana na mea a pau loa." Alaila, hele aku la oia e imi i aina maikai, a loaa iho la ia ia nei kekahi aina, i piha i na hua laau o kela ano keia ano. Kii hou mai la ia iaia nei a lawe aku la a hoonoho ia ia maluna o ua aina nei, a hoi aku la keia a hai aku la i kona haku wahine ia Giohara me ka olelo aku, ua waiho aku ia ia Bedera Basima maluna o ka aina wai ole. Oia iho la ke ano o Bedera B asima, a oia iho la ka uku no kona naauauwa ana no kona aloha ia Giohara, loaa mai la nae la i na eha a me na koni ana a ke aloha.

A ano, ua lawa iho la paha kakou i ka ike ana e ka poe heluhelu i ke ino i loaa ia Bedera Basima, a ano, e huli ae kakou e nana i ka Sale mau hana. I ka wa i lilo pio ai ke alii Samanadala, ua pepehi ia iho la kekahi mau kauwa, ua hoopaahaoia iho la ke alii, a hele ia aku la o Giohara e imi, aole nae i loaa. Alaila, hoi aku la oia i kona halealii, a ninau aku la, "Auhea hoi ke alii Bedera Basima, ke keiki hoi a kuu kaikuahine." Pane mai la oia, "E kuu keiki, aole au i ike ia ia, a aole no hoi au i ike i kona wahi i hele ai. I kona wa i hai ia mai ai, ke hakaka la ko oukou mau kanaka, ua uluhia ia oia e ka makau, ua ku ae ia, a holo aku." I ka lohe ana o Sale i na olelo a kona makuahine, ua pilihua iho la kona manao, no ke keiki a kona kaikuahine, a olelo ae la oia, "E kuu makuahine, ua hana pono ole kakou i ke alii Bedera Basima, ke keiki a kuu kaikuahine, a ke makau nei au, ua make paha oia, a i ole ia, ua loaa paha oia kekahi o na koa o Samanadala ua pepehi ia oia, a i ole ia, ua halawai paha oia me Giohara, a ua hoolilo ia aku la paha oia i kekahi o na holoholona ino. Hookahi a'u mea aloha loa o ka makuahine, no ka mea, aole oia i ike iki i ko maua hele ana mai."

Alaila, hoouna ia aku la kekahl poe koa a me na kiu e huli hele ia ia, aka, hele aku la lakou, aohe loaa iki ma o a maanei oloko o ke kai, a hoi mai la lakou a hai aku la i ke alii, aohe ona loaa iki. No ka loaa ole o Bedera Basima, nolaila, ua hoonui ia mai la kona aloha i ke keiki a kona kaikuahine, oia iho la ke ano o na mea me lakou ia wa.

Ua iho la kakou i ke ano o na mea a pau loa i hanaia ai ia Bedera Basima, a me Sale kona makuakane, ua noho alii ae la ia ma kahi o Samanadala. Maanei e hoi ae kakou e nana ia Gulunea o ke kai, makuahine o Bedera Basima. I ka wa i nalowale ai o Bedera Basima laua me Sale, kakalii mai la ka makuahine o ka hoi koke obscured obscured hoi iki aku, a aohe no hoi he obscured obscured kau wahi lono i kahi a ke alii i hele ai. No ia loihi loa, ala ae la oia a iho aku la iloko o ke kai, a hiki aku la i kona makuahine la, apo mai la kona poe hoahanau ia ia, a uwe aloha iho la lakou. Ninau aku la o Gulunea no na mea e pili ana i ke alii Bedera Basima kana hanau kama, a pane mai la kona makuahine, "E kuu kaikamahine, ua hiki mai oia ia nei me kona makuakane, a ua lawe aku la kona makuakane i kekahi mau momi maikai loa, a hele aku la i ka halealii o Samanadala e noi ai ia Giohara no ka mare ia, aka, aole i ae mai ke alii, a ua ho-a ia no hoi ka inaina o ke alii i kou kaikunane. No ia mea, hoouna aku au i kou kaikunane e kokua ia ia, hookahi tausani kaua lio, a hoomaka iho la ke kaua mawaena o laua, a maloko oia kaua ana, ua pio ke alii Samanadala, a ua hoopaahaoia oia e kou kaikunane, ua pepehi ia na koa o ke alii. Alaila, hiki mai la ka lono no ka hakaka ana, i kau keiki hoi, a holo aku la oia mai io makou aku nei, a holo aku la oia me kona manao e kii ia mai ana ia e pepehi, a aole ia i lohe iki ia mai a hiki wale i keia wa a'u e olelo aku nei."

Alaila, ninau aku la o Gulunea i na mea a pau e pili ana i kona kaikunane ia Sale, a pane mai la kona makuahine, "Aia oia i keia wa ke noho alii la iluna o ka noho alii o Samanadala, a ua hoouna aku oia ma o a maanei, o na aupuni a pau o ke kai e huli i ke alii Bedera Basima a me Giohara." I ka lohe ana o Gulunea i keia mea, ua pilihua a kaumaha kona naau i ke aloha i ke keiki, a ua ho-a ia hoi kona huhu enaena i kona kaikunane, no ka lawe malu ana mai me kona lohe ole ana. Olelo mai la oia i kona makuahine, "E kuu makuahine, he oiaio, ke makau nei au no ko maua aupuni, no ka mea, ua hele mai nei au me ka ike ole o na kanaka o ko maua aupuni, a ke makau nei no hoi au, ina au e noho loihi loa me oukou, e kue mai auanei na kanaka ia maua, a e lilo aku auanei hoi ke aupuni mai ko maua lima aku. O ka mea pono i ko'u manao, e hoi au a e noho alii maluna o ke aupuni, a hiki wale i ka wa a ke Akua e hoihoi mai ai i kuu keiki; nolaila, mai hoopoina oukou i ka imi ana i kuu keiki hanau kahi o ko'u puhaka, no ka mea, ina he ino ke kau mai ana maluna ona, alaila, o ko'u make ana no ia, oiai aohe o'u makemake i keia ola ana, ua uiha au, ke ole e loaa kuu keiki."

No ia mea, pane aku la kona makuahine, "O na mea a pau loa e ku ai i kona hoopakele ia, oia ka makou e hooikaika nui loa ai. Mai manao oe aole o ko makou naau kahi i mokumokuahua no kona kaawale ana mai o makou aku nei, no ka mea, oia ko kakou makamaka hookahi ma ka aina." Hoouna aku la ka makuahine o Gulunea e imi ia o Bedera Basima ma na wahi a pau loa, a hoi aku la noho i o Gulunea i ka aina me ka manao kaumaha no kana keiki, me he mea la ua haiki ka honua ia ia.

Ano, e oluolu oe e ka mea heluhelu e hoi hou ae kakou e nuna ia Bedera Basima. I ka wa a Giohara i hoouna ai oia i ke kaikamahine kauwa me Basima, me ka i aku ia ia e hoonoho ia ia iluna o kekahi aina wai ole, aka, ua waiho aku oia ia ia iluna o kekahi aina maikai loa, kahi e kahe nui ana o ka wai, a i ulu mau ia hoi e na laau hua a pau loa. Ai iho la oia i ka hua o na laau, a inu hoi i ka wai o na kahawai no na la he nui wale. Pela kona noho ana, a i kekahi la, hele aku la kekahi mea hopu manu, a ike aku la oia i kekahi manu hulu nani loa, nona ka nuku a me na wawae ula, e hoolioli ana i ka manao o ka poe e nana ana ia ia, a i iho la oia iloko ona, "He oiaio, ua hele wale ae nei no au i na wa a pau loa i ka hopu manu, aohe au i ike iki i kekahi manu i oi aku ka maikai mamua o keia," alaila, hoolei aku la oia i kana upena hoohei manu, a paa iho la ua manu nei. I ka paa ana o ua manu nei, kona hoopau ae la no ia i kana hana o ia la, a hele aku la keia iloko o ke kulanakauhale e kuai ai i ua manu nei.

Ia ia nei e kalewa hele ana i ua manu nei, ninau mai la kekahi, "Heaha ke kumukuai o ka manu." I aku la ua kanaka nei, "Ina e lilo ia oe ka manu, heaha kau e hana ai i ka manu?" Pane mai la no hoi ka mea kuai, "Ina e lilo ia'u, kalua ia e a'u a ai." Pela ko ia nei kalewa hele ana oia mea hookahi no ka kanaka e olelo mai ai, a i iho la keia, "Aole au e kuai iki i keia manu ia hai, aka, e lawe ana au i ka manu na ke alii, no ka mea, i ko'u manao, e like no hoi paha me ko'u mahalo i ka manu, pela no hoi oia e mahalo mai ai."

(Aole i pau.)

 

Kuhihewa! Kuhihewa!!

No ke kupa ana mai o ko'u manao e hiki ke hai aku ia oe i keia mau mea nui a'u e lohe nei, a e ahonui no hoi oe i ka lawe ana ma kela wahi keia wahi o na palena kai o keia mau mokupuni, i ike mai ai ka poe kuhihewa mai Hawaii a Niihau, ma ka pule anaana, ka make nui ana o kanaka.

A eia ma ko'u wahi e noho nei, ke kuhihewa nui o na kanaka Hawaii, ua make ka lehulehu o ko lakou poe makamaka, ma ka pule anaana, a me na obscured hounauna, ua kaena obscured make o mea ia K. ma obscured obscured mea ia M. ma ka pule anaana, a, ua lawe aku kekahi poe i ka huna o ka mea i make e kuni i ka mea akamai ma ia hana, i mea e make ai ka mea nana i anaana, wahi a ko lakou manao kuhihewa, ke lilo nui nei ka hapanui o na kanaka o keia wahi ma keia mau mea lapuwale, kupono ole i ka malu like o ka noho ana o na kanaka; ua lohe no hoi au i ka like o ka manao o kekahi poe, e hooko ana i ka oiaio o keia kuhihewa, a no ko lakou manao ana he oiaio keia, ke manao nei ua poe kuhihewa nei e kipaku i ke kanaka a lkou i kaena ai.

He lehulehu a he nui, a he makena ka nui o na mea lapuwale, i puka mai, mailoko mai o ko lakou mau waha. Ahea oukou e o'u mau makamaka, mai Kapaliiuka a Kapaliikai i o'u mau makamaka hoi mai ka iu makani, e hiki paha ia oukou ke nana mai, i ka nui o keia naaupo, me ke kuhihewa, ma ke kaunui ana o ko lakou manao he mea hiki ka i kekahi kanaka ke hoomake i kekahi kanaka, ma ko lakou manao lapuwale ana; he mea e ke kupanaha a me ka oiaio ole o keia mau mea lapuwale e hana nei i ka nui kino o ko kekahi o ko kakou lahui.

A na na makua e hana pela, lohe na keiki o ka hoomahui aku la no ia, aka, aole no keia he hana hou na keia lahui o ke kuhihewa wale; he hana kahiko loa mai no, ina paha o keia poe a pau e nana iloko o ka Baibala, e ike no lakou i ka nui o ka ke Akua olelo i hoike ia mai e Kanawailua 52: 39., E i mai ana penei: "E nana oukou ano, owai, owau no ia, aohe Akua e ae, owau wale no, owau ke pepehi, owau ke hoola, owau ke hoeha, owau ke hoola, aole mea nana e hoopakele, ae mai kuu lima aku." Nolaila, e nana nui oukou e ka poe kuhihewa iloko o ka ke Akua olelo, i lilo ia i lama i kukui malamalama iloko o ko oukou mau naau kuhihewa nana no hoi e waele mai i ka pouli o ko oukou manao pegana, nolaila, eia ke noi a ko oukou hoa aloha, mai ka la wela o ka aina, a me ka makani anu he waikoloa, e aho e hoopau ia mau mea kuhihewa, iloko o ko oukou mau naau, a e noonoo i ka mea kupono, mai lawe ohumu, mai lawe olelo, mai holoholo olelo, o lilo ia mea i mea momona i ko oukou mau waha, a komo loa iloko o ko oukou mau opu, no ke kaena ana mao a maanei, oia o mea me mea, ua lawe i ka mauna, i mea anaana kuhihewa, eia ka pono e hoopau, e hooki, mai kaena, mai hookaulana, o nanahu mai ke kanawai o ka aina, no ka laibila ia, kuhihewa ole oe, Aka, ina io ua hewa keia kukulu manao ana, e kala mai no.

Ua oki, ke hoinei ke keiki aukai o ka lae makani o Leahi, e kilohi ana i ka moku holo ae. Me ka mahalo.

W. H. KAMOANA.

 

He mau olelo hooholo e mahalo ana i ka mea nana i kakau ka moolelo o Kuapiei.

Aia ma ka Helu 27 o KE AU OKOA o ka la 13 Okatoba, ua hoike ae ka mea nana i kakau ka moolelo o Kuapiei, ko makou hoa aloha nana i hoomanawanui i ke kakau ana i ka moolelo a Kuapiei, aka, ke kauleo mai nei oia ma ka pauku hope loa o kana kamailio no ka hoopau ana i ka moolelo o Kuapiei, wahi ana, i na e ku ia mai kou mau hoa i ka mahalo i keia moolelo, alaila, ua hoi ko'u poho a me ka luhi o ko'u hapa pulima. Ma keia mea i ulu mai ai ko makou manao e haawi ae i ko makou mahalo i ko makou hoa aloha i ka mea nana i kakau o Kuapiei, maloko o kekahi mau olelo hooholo i hooholoia e ka aha elike me ia i hoike ia malalo ae nei.

Lolikae, Okato ba, 25, 1865.

Halawai ka aha ma ka hora 7 ahiahi, kohoia e Lauwili i Lunahoomalu, a o Kuawili i Kakauolelo, a o Hauhili i Makai no ka aha.

Kohoia o Pakaawili, Lolelole, Lalahili, Kuanui, Hoonahili, Hihikaina, i mau Komite nana e hoomakaukau i kahi mau olelo hooholo no ka haawi aku i ka mahalo i ka mea nana i kakau ka moolelo a Kuapiei.

Ninau mai ka Lunahoomalu, ua makaukau anei ke Komite no ka hoike mai i keia manawa? Ua makaukau, wahi a ke Komite.

OLELO HOIKE A KE KOMITE.

O makou na Komite i kohoia no ka hoomakaukau ana l kekahi mau olelo mahalo aku i ka mea nana i kakau ka moolelo o Kuapiei, eia na mea i holo:

1. Hooholoia e haawi aku keia aha i ka mahalo i ka maa nana i kakau ka moolelo o Kuapiei, no kona hoomanawanui ana i ke kakau ia moolelo, kue o Hauhili i keia olelo hooholo a ua hooleia.

2. Hooholoia, e pono i keia aha ke mahalo aku i ka mea nana i kakau keia moolelo, no ke kamailio lauwili a pakaawili a hoonahili ana i ka moolelo o Kuapiei, a ua hooholo loa ia keia.

3. Hooholoia, e ae aku keia aha i ka mea nana i kakau o Kuapiei, ina he kaao koe ia ia, pela no e kamailio ai elike me ko Kuapiei kamailio ana ka lauwili, aohe make kamailio aku akaka e maopopo auanei ka heluhelu ana, a ua hooholoia.

4. Hooholoia, e pono i keia aha ke uku aku i ka mea nana i kakau o Kuapiei no kona poho, a no ka nele maoli mai no o ka aha i kahi mea ole e haawi aku ai, a nolaila, ua hooholoia e uku aku i hookahi huro, a ua kau like na lima iluna a me na wawae a pau loa.

5. Hooholoia, e pane aku ka Lunahoomalu i ka mea nana i kakau o Kuapiei, ina e kamailio no na kaao a me na moolelo i koe, aole make kamailio pololei o inoino, e lauwili no ke kamailio ana, imua i hope, i o ia nei, a ua hooholoia, a kau like na wawae iluna.

Ku mai o Lalahili a hoopaapaa, wahi ana, o ke kumu i maikai ai ke kamailio ana a ka mea nana i kakau o Kuapiei, o ke ao nui ia e Hauhili laua o Kuawili, malaila ka mea i pauhawili ai a pauhakee, a loaa aku o Kupaaikee.

Hoopauia ke Komite, hoopanee ka halawai a ka la 7 o Akipapa.

A. LAUWILI, Lunahoomalu.

A. P. KUAWILI, Kakauolelo.

J. L. HAUHILI, Makai o ka aha.

Honolulu, Okatoba 25, 1865.

 

Waawaa iki naaupo.

E KE AU OKOA E; Aloha oe:

E oluolu paha kou manao, iloko o kou opu alii, e hookomo iho i keia mau olelo pokole ma kahi ae no hoi i koe la, hoopaholo iho oe ia ia nei. Eia no ia, i kekahi la ua hele ko laua makuahine ma kekahi aoao aku o kauwahi, o ko laua makuakane ua hele i ka hana, a o ua mau kaikamahine wale nei no ko ka hale, he la ua ia, e kui kupolo ana ka hekili, ia manawa, nakeke mai la ke kapa hele ua o ko laua makua, a haule ilalo, nana ae la laua, a haule mai la ilalo, ikaika loa iho la ke kui ana a ka hekili, hooho ae la laua, a haule ano e mai la ke kapa kila, makau loa iho la laua, no ko laua lohe ana mamua ia Kenete, i lawe ia ai a haule ai ke kapa kila haalulu ka honua, i ka haule ana o ke kapa hinuhinu i pili'a me ke kelepa. Nakeke a kui ka hekili, manao lana no ka haule ana o kela kapa a kui ka hekili he hana weliweli mahope uku. A i ka hoi ana mai o ka makuahine, holo wikiwiki aku la laua a olelo, e Mama? ua haule mai nei ke kapa kila o Papa, e pilikia ana kakou mahope aku, elike me ka Makuisa i pilikia ai i ka haule ana o ke kapa kila, he poino ke ili mai ana mahope. Olelo mai ko laua makua, naaupo olua, aole paha ia he kapa kila, he kapa hele ua ia no Papa; mai uwe olua.

E nana mai kakou i keia mau kaikamahine kuhihewa.  Nau na S. IKEMAKA.

Kau, Hawaii.

 

Wahi a kekahi Bihopa Farani, "E hoomanao e na wahine, i ko oukou wa e hoope ai ia oukou i na waiala obscured obscured i na lole nani, he obscured obscured